Algemeen Nieuws-, Advertentie Landbouwblad.
1
JL
Lager Onderwijs.
Tiende Jaargang.
.4» 446.
SCHAGEE COURAN
ABONNEMENTSPRIJS VOOR DRIE MAANDEN
Voor Schagenf 1,00.
Franco per post door het geheele Rijk 1,15.
Afzonderlijke Couranten0,10.
Verschijnt iederen Donderdagmorgen.
Abonnementen op dit blad worden door alle
TJITG-EVEB IP. JGr.
Die timmert aan den wegh.
Verwacht gezegh. (Cats.)
DIDEEIOH.
PRIJS DER ADVKRTKNTlëN
Van een tot vijf regelsf 0,75.
Iedere regel meerder0,15.
De 85 cents zegclregt niet mede gerekend.
Grootc letters naar de ruimte die zij beslaan.
Bockhandelaren en Postdirecteuren aangenomen.
BRIEVEN FEANCO.
Neven het koloniale vraagstuk, dat onze 2e
Kamer binnen kort zal bezig houdenwordt meer
en meer een ander vraagstuk op den voorgrond
gezet dat het moederland zelf raakt. Onder de
leus van wrijheid van onderwijs/» wordt eene her
ziening der wet op het lager onderwijs als drin
gend noodzakelijk voorgesteld.
Men beweert dat door het onderwijszoo als
dit tegenwoordig van rijkswege gegeven wordt eene
propoganda van het ongeloof op groote schaal
plaats heeft en dat door de onjuiste opvatting der
regering van artikel 33 der wet op het lager
onderwijs eene concurrentie der bijzondere met de
openbare scholenonmogelijk is. De zijde die dit
protest met onvermoeiden ijver steuntspant op
het oogenblik al hare krachten in en naar men
verzekert zal nog voor de behandeling der cultuur
wet eene poging door haar in de Kamer worden
aangewend om haar pleit aan de orde te stellen.
Door de liberalen wordt over het algemeen het
gewigt der schoolkwestie ontkend en de weinige
aandacht die zij over hebben voor een vraagstuk
dat aan hunne politieke tegenstanders zoo na aan
het hart ligtis misschien eene der oorzaken van
de gekrenktheid der tegenpartij. Niets toch is
kwetsender voor ons gevoeldan wanneer wij, naar
onze meening gegronde klagten enkel voor notifi
catie hooren aannemenveel ligter zou het zijn
om tot eene overeenkomst te gerakenwanneer
men van weérszijden elkander trachtte te verstaan
dan wanneer men eenvoudig vaststelt dat er een
verschil van opinie bestaat.
Te meer is onderzoek der bezwaren van anders
denkenden noodzakelijkomdat de strijd in het
belang der godsdienst wordt gevoerd en de schijn
niet op ons mag rusten als of wij omtrent de
godsdienstige belangen van ons en van onze me
deburgers onverschillig waren. De liberale partij
is verpligt haar tegenstander te ontmoeten op het
door deze gekozen strijdperk en zoolang zij daar
aan niet heeft voldaan staat zij bloot aan de aan-
klagt van illiberaliteit.
En teregtwant de ware vrijzinnigheid behelpt
zich niet met de exceptie van niet ontvanke
lijkheid.
Volgens den heer Groen en de zijnen wordt
het ongeloof door de Staatsschool voortgeplant.
"Wie zich ons hoofd—artikel herinnert met het op
schrift vongeloof* weet dat ook wij met be
duchtheid de overheersching van het godsdienstig
gevoel door de materiële behoeften in de geschie
denis onzer dagen opmerken. Voor zoo ver er
onze waarneming reiktheeft er werkelijk een ver
val van godsdienst plaats en dit zeer ten schade
van de wezentlijke belangen der menschheid.
Maar mag dit met grond worden toegeschreven
aan de verbetering van het onderwijs en de in
achtneming van den pligt door den Staat om alle
gezindten gelijkelijk te beschermen?
Heeft - indien werkelijk de godsdienst wei
nig deel heeft aan het innerlijk leven van den
mensch der 19e eeuw heeft de Staatsschool
dit veroorzaakt
Dit moet bewezen worden door de drijvers der
schoolwet agitatie. Zij zijn het antwoord schul
dig op de vraag of het sterven der godsdienst
niet hun werk is door dat zij aan hunne gods
dienstige gedachten de voorwaarden van levens
vatbaarheid onthoudenzij moeten bewijzen dat
de godsdienst eene school behoeft om te tieren
in het hart der menschen.
Wij stellen prijs op onderwijs Ai achten de be
paling heilzaamdie aan den Staat den pligt op
legt voor een voldoend openbaar lager onderwijs
te zorgen. Wij vreezen niet dat het licht der
kennis een nadeeligen invloed op ouze godsdienst
hebben zal en zijn daarom weinig tot toejuiching
geneigd, wanneer men er in slagen mogt om de
tegenwoordige inrigting van het onderwijs te sloo-
pen. Want de aanslag door de antirevolutionaire
en roomsche partij de wet op het onder
wijs gedaanis in naam der godsdienst tegen de
kennis gerigt. Niet bij magte om te ontkennen
dat hunne godsdienstige begrippen in strijd zijn
met de wetenschap wordt in naam hunner gods
dienst der wetenschap het proces aangedaan. Zeker
wordt dit ontkendmaar eilievewaarom dan de
stem tegen het onderwijs verheven Waarom ge
ijverd tegen het resultaat onzer kennis, dat al
ons menschelijk weten gebrekkig en slechts in
opregte verdraagzaamheid de weg tot ontwikkeling
ligt?
Wat toch is het eigentlijk streven der partij
Men wil en men vindt dien eisch zoo beschei
den dat in het belang der bijzondere scholen
kosteloos onderwijs zich zal bepalen tot de onver-
mogenden. Wij zijn mede tegen kosteloos onder
wijs maar niet in het belang van het bijzonder
onderwijs. Wil het onderwijs waarde hebben voor
wie er van genietendan zal in den regel nood
zakelijk zijndat er voor worde betaald.
Maar uit de schoolgelden kan het onderwijs niet
worden bestreden getuige bijna iedere gemeente
begrooting. De meerdere kosten komen naar art.
81 der wet ten laste der gemeente. Voor dat
meerdere geniet men dus altijd kosteloos ouder
wijs en juist tegen dat meerdere verzetten zich
de voorstanders van het bijzonder onderwijs. Dui
delijk is het dat op den langen weg de Staat op
deze wijze in gebreke zou moeten blijven in de
vervulling van het voorschrift der grondwetwant
de koeten van een algemeen onderwijs gaan de
bijzondere krachten ver te boven. Leest men in
art. 33Ter gemoetkoming in deze kosten moet
eene bijdrage voor ieder schoolgaand kind worden
geheven dan is nog onbepaald hoe groot of
liever hoe klein die bijdrage moet zijn en zeker
zouden de tegenstanders der wet weinig gebaat
zijnindien die bijdrage tot een minimum werd
terug gebragt. De eenige wijziging waarmede deze
partij genoegen kan nemen is: De kosten zullen
worden bestreden uit de bijdragen der schoolgaande
kinderen, hetgeen met andere woorden wil zeg
gen het openbaar onderwijs is afgeschaft.
De heer Groen is dan ook wat al te beschei
den wanneer hij zich bepaalt tot eene wijziging
van art. 83 der schoolwetde vervulling van zijn
wensch baat hem niets of stelt het geheele on
derwijs in gevaar. Daarom komen wij eene schre
de nader tot zijne eigenlijke begeertewanneer
het onderwijs van Staatswijze te geven gesplitst
wordt in gezindte scholen. Maar tot welk onregt
en tot welke kosten en tot welk nadeel zou dit
niet strekken.
Onregt door dat toch moeijelijk voor ieder eene
school kan worden opgerigtkostendoor dat
ook door de op te rigten scholen een aaumerke-
lijk grooter personeel en meer schoollokalenzul
len noodig zijn; nadeelig, door dat de ongeluk
kige verdeeldheiddie andere begrippen tusschen
burgers van den zelfden Staat schepter door
bestendigd wordt.
Neen er is slechts eene wijziging waarmede men
met hart en ziel zou genoegen nemen de propo
ganda van de Roomsche of de propoganda van de
Orthodoxe leer en dat van Staatswegeonder den
dekmantel van onderwijsmaar gelukkig is er
geene wijziging meer ondenkbaar dan dezewan
neer men eenmaal van den boom der kennis ge
geten heeft.
GEWONE BER1GTEN.
Hoe een schoensmeerkoopman fortuin maakte.
Toen de groote schoensmeerkoopman Warren zijnen
agent van Londen naar Egypte zond om met groote
letteren op de pyramiden van Ghiza te schrijven
Koopt bet schoensmeer van Warren 30 strand
Londeu," dan was het niet om hierdoor de reizi
gers langs den Nijl te bedriegen of om den tuin
te leideu.
Zijn smeer was waarlijk allerbest, en hij wilde
niet anders dan de aandacht van het publiek op
zich doen vestigen door middel dezer aankondi
ging.
En inderdaad de Engelschen welke door Egypte
reisden waren verontwaardigd over deze ontheiliging
en zij schreven aan de Times (want als een En-
gelschman misnoegd isschrijft hij of dreigt hij
aan de Times te schrijven) om den barbaar aan
te klagen die op zulke wijze de oude pvramideu
had durven bezoedelen.
De Times kondigde deze brieven af en onder
steunde door verscheidene van die verpletterende
artikels, waarin Warren, 30, strand, fabriekant
in schoensmeer, werd aangeklaagd als niet den min
sten eerbied hebbende voor de Pharaos.
Deze artikels werden overgenomen door al de
bladen van het binnenland en weldra stonden al
de kolommen der dagbladen van Groot-Britannie
vol met dit berigt't welk onder allerlei vormen
werd ingekleed
Beproef het schoensmeer van Waneu, 80,
strand Londen."
De nieuwsgierigheid van het publiek werd op
gewekt en men beproefde het. Het werd inderdaad
zeer buitengewoon gevondeneu genoot weldra
den bijvaldien het verdiende.
