2 5
Algemeen Nieuws-, Advertentie Landbouwblad.
licndc Jaargang.
30 October 1866.
30 October 1517.
Jm hlb.
SCHAGER
lV\
pf
ABOSK^MUKTJPiDS VOOR DRIB MW.i'DZS
Voor Schagen 1,00.
Fr<mco per post door het geheele Rijk n 1,15.
Afzonderlijke Couranten*0,10.
Verschijnt iederen Donderdagmorgen.
Abonnementen op dit blad worden door alle
Die timmert aan den wcgh,
(Cats.)
Verwacht gezegh.
TJITG-EEP3TEE "WED. IP. J". Gr DIDEKRIOIH.
paus DER ADVSRTENriëN
Van een tot vijf regelsf 0,75.
Iedere regel meerder0,15.
De 35 cents zegelregt niet mede gerekend.
Groote lctlers naar de ruimte die zij beslaan.
Boekhandelaren en Postdirecteuren aangenomen.
BEIEVEN EBANOO.
In de Haarlemmer Courant vóór onsd e van
22 dezer, lezen wij dnt de kiesvereeniging //Va
derland en Koning" te Alkmaar tot kandi-
da!en voor het lidmaat.-chap der 2e. Kamer heeft
gesteld de heeren Jhr. Mr. C. van Foreest en Mr. E.
II. s' Jacob. Die kennisgave wordt besloten met
eene uitnood'ging aan de kiezer» om hunne stem
op 30 Octo'oer e. k. op die heeren uit te bren
gen en getrouw ter stembus op te komenge
hoor gevende aan de daar.oe door Z. II. den
Koning gedane oproeping.
Onder d e advertentie vinden wij eene andere
gesteld waarbij ;„5 kiezers uit ons district hunne
mede-kiezers uitnoodigen vooral niet van
stemming zich te onthoudenmaar met hen hunne
keuze te vestigen op dc heeren M r. N. O li v i e r
en Mr. W. van der Kaay.
Omtrent óén punt bestaat er dus overeenstem
ming tu.-schen het verlangen v~n beide partijen.
Op trouwe opkomst der kiezers wordt van beide
zijden aangedrongen. Ook van ons is b>j deze
even als bij vorige verkiezingendaartoe eene
roepstem aan de kiezers uitgegaan. Dc onver
schilligheid die zich op het punt van verkiezingen
bij de massa onzer mede-kiezers heeft geopen
baard is inderdaad nbegrijpelijk. Slechts eene
verontschuldiging kunnen wij daa. voor uitdenken
de bij de kiezers gevestigde overtuiging dat 's lands
belangen goed werden beheerd. Daardoor wordt
wel niet gedekt het stilzwijgen van het land maar
bet wordt er toch verklaarbaar door. Sints ISIS
heeft Nederland zich Ran ook te beroemen gehad
op zijne regering. Zoo wel het eerste als tweede
ministerie Thorbecke heeft ons een krachtig
bewind gegeven en dc invloeddie daardoor op
's lauds zaken is uitg ïefendspringt ieder in het
oog, die de loestü'.iuefi '-i au vóór 1843 en nu, met
elkander vergelijkt. In het tusschen de twee mi-
nisterien Thorbecke gelegen tijdvak miste het
bestuur door gestadige wisseling van personeel wel
Aan dc slotkerk te Wittenberg werden op
30 October 1517 door Luther zijne 95 stel
liugen tegen de Roomsche kerk en de hiërarchie
van den paus aangeplakt. Men is gewoon op dien
dag de geboorte der kerkvurming te stellen. Zij
heeft dus thans 349 jaren achter zich. Hare ge
schiedenis is zoo wel bij protestanten als katholieken
bekend. Van welke verschillende oogpunten men haar
ook beschouwesteeds is de slotsom dat zij een
keerpunt in de geschiedenis der volken heeft ge-
bragt. Zij heeft de godsdienstige en niet minder
de staatkundige belangen der volken geheel ver
anderd. Voor den onpartijdige beoefenaar der
geschiedenis is zij eene der grootste gebeurtenissen
en ieder die kunstmatige eenheid en slaafsebe ge
hoorzaamheid lager schat dan eeue natuurlijke
verscheidenheid in begrippen en behoeftendan
eene vrije beschikking over de stelling, die elk
omtrent vraagstukken welke slechts hem zeiven
raken heeft in te nemen zal die gebeurtenis
rijk aan gevolgen ook rijk aan gunstige uitkom
sten noemen. Even als ieder tijdperk der mensche-
lijke geschiedenis heeft ook de ontwikkeling der
hervorming hare bladzijden van dwaling, onregt
en strijd. Dezelfde mengeling van goed en kwaad, die
wij om en in ons altijd opmerken kannen vinden wij
terug in de gewrochten der tijden. Maar thans is
tusschen de gescheidenen en geblevenen het ver
leden vergeten en het voldongen feit eischt van
wederzijden erkenning.
Ongetwijfeld is eene der schoonste gevolgen van
de hervorming de zelfstandigheid van onzen Staat.
Vooroordeel alleen kan ontkennen dat de afscheu
ring van Spanje ea de verklaring onzer onafhanke
lijkheid haar hoofdoorzaak gevonden heeft in den
bijval dien de Hervorming bij de toenmalige be
woners van Nederland vond. Om godsdienstvrij
heid is er gestreden en geleden en na veel strijds
en lijden verkreeg men baar.
"Wij weten het wel, dat godsdienstvrijheid toen,
niet het begrip was, hetwelk wij thans aan godsdienst
vrijheid hechtenmaar dit doet de waarheid .niet
te niet, dat onze staatkundige geschiedenis als
vrucht der Hervorming moet beschouwd worden
en dat vrijheid haar eerste oorlogskreet was. In
den loop der tijden is het pleit beslist ten voor-
deele der vrijheidde kweekster van alle leven en
wijsheid.
In nagenoeg alle landen is thans gelijke be
schouwing aan alle gezindten gewaarborgd. Neder
land staat hierin dus niet meer alleen welligt niet
meer vooraan maar beeft als zoodanig een rol
in de geschiedenis vervuld en wat vrij nog zijn is
slecht daaraan te danken. En niet alleen dit
maar in geen enkel land is de nationaliteit naau-
wer aan de Hervorming verwantreden van ons
ontstaanblijft zij reden van ons bestaan.
De Hervorming had slechts gedeeltelijk eene
godsdienstige, maar ook eene staatkundige strek
king. Op godsdienstig gebied heeft zij veel ge
daan. Zij heeft vele misbruiken der roomsche kerk
gestuit. De aanval van Luther was ook naar
katholieke schrijvers zoo ongegrond niet, waar hij
zich keerde tegen de zedeloosheid van het pause
lijke hof, de onkunde der priesters en den erger
lijken aflaathandel. Het kerkelijk leven dat zij
bij de protestanten heeft doen ontstaan is rijk aan
vruchten geweest, zoo wel voor de zielsbehoeften
harer belijders als voor de wetenschap des Chris-
teudoms.
Op staatkundig gebied echter heeft zij gefaald
de vastheid waaraan wij onder Thorbecke ge
woon waren gewordenmaar de regeerkracht heeft
zich toen eenigermate verplaatst naar de oppositie,
aan wier leiding door de regering gehoorzaamd
werd. Sints de aftreding van Thorbecke en
Olivier in het begin van dit jaar is de kracht
der regering echter verlamd. Wij hebben sints
dien tijd geen eigenlijk gouvernement gehad.
Dc poging door den minister van de Putte
aangewend is misluktniettegenstaande zij als eene
voortzetting van het vorige ministerie te beschou
wen was, omdat behoudens een paar uitzonde
ringen misschien slechts ééne enkele uitzondering,
het ministerie op geenc namen kon bogendie
het vertrouwen des lands bezaten. De daardoor
veroorzaakte val van het ministerie van de Putte
bragt het tegenwoordig kabinet aan het bewind
en nog slechts weinige maanden aan liet bestuur,
ziet het zich verlaten door de meerderheid der
vertegenwoordiging, eu naar onze overtuiging, be
roofd van de sympathie des volks.
Daartoe ontbrak haar humaniteit. Men kan niet
een Staat vormen uit verschillende bcstanddeelcn.
De onderdrukking eener minderheid kan geen deel
zijn van ecuig regeringsprogram. En toch valt
het niet te ontkennen dat de Hervorming met
hare heerschende landskerken dien weg betreden
heeft. M ar ook die kerken zijn verbroken en
staatsbegrip en staatsbelang hebben daardoor een
zelfstandigvan het kerkelijk leven onafhankelijk
bestaan erlangd.
Te veelnog veel te veel teekenen zich dc
godsdienstige overtuigingen af in de staatkundige
denkwijzen. Er is geen verband tusschen haar.
Zien wij slechts op hetgeen dezer dagen om ons
gebeurt. Groen, de belijder der Gereformeerde
leer, de bestrijder der openbare godsdienstlooze
school ongetwijfeld eerlijk in zijne overtuiging
trekt met al wat modern is te wapen ter ver
dediging van een staatsbelang. Thorbecke, het
hoofd der liberalende prediker of liever de in
praktijk brenger van een Christendom boren ge
loofsverdeeldheid vindt tot ergernis der protes-
tantsch geloovigen, zijn voornamen stenn bij de
Roomsche partij, bons catholiques!
Deze feiten wijzen er opdat Staat en gods
dienst twee zaken zijn. Beiden vorderen naar
onze overtuiging vrijheid, als eerste voorwaarde
van ontwikkeling, maar tot waarachtige bloei van
den Staat wordt geëischt, dat men dien afscheide
van onze voorliefde voor een bijzonder kerkgeloof!
Onze gedachten zijn afgedwaald naar den 30
October 1866, den gewigtigen verkiezings dag.
Moge hij doen blijken, dat ieder, die krachtens
den 30 October 1517 hier te lande vrijheid heeft
tot het dienen van God op zijne wijzedie vrij
heid niet misbruikt ten nadeele des vaderlands!
