SCHAGER C0URAR1
8
Algemeen Nieuws-, Advertentie Landbouwbladr
M 515.
A. 1867.
Tijdbeschouwingen.
'Llfdc Jaargang.
ABONNEMENTSPRIJS VOOR DRIE MAANDEN:
Voor Schagen f 1,00.
Franco per post door het geheele Rijk n 1,15.
Afzonderlijke Couranten*0,10.
Verschijnt iederen Donderdagmorgen.
Abonnementen op dit blad worden door alle
Die timmert aan den wegh,
Verwacht gezegh. (Cats.)
TJITGrEEFSTER WEID. IP. G". C3- DIDEBIOH.
PRIJS DER ADVERTENTlëN
Van een tot vijf regels0,75.
Iedere regel meerder0,15.
De 85 cents zegelregt niet mede gerekend.
Groote letters naar de ruimte die zij beslaan.
Boekhandelaren en Postdirecteuren aangenomen.
BBIEVEN EZR^AlZÊTCO
Oostenrijk's concordaat In het salyrieke
blad de Cladderadatsch vond men onlangs een
spotprent waarop werd voorgesteld de Baron van
Bcustberijdende het edele hongaarsche strijdros
en vruchteloos met het zwaard slaande naar alle
vier windstrekenterwijl een vurige draak onbe
reikbaar voor zijn sabelslagen aan zijn voeten lag
en op het punt was den rui'er en het ros te
verslinden. De naam van dien draak was con
cordaat.
Men herkent daaruit aanstonds den geheel met
een fanatieken anti-catholieken geest bezielden
het oogenblik in Oostenrijk geene andere kerk
denkbaar dan de Roomsch Catholieke. De staat
moet deze in de gelegenheid stellen om haar pligt
te kunnen vervullen. Langzamerhand moet het
volk zoodanig opgeleid worden dat het de voog
dij der kerk kan missen.
Wanneer men echter in Oostenrijk op eens
alle banden gaat verbreken, die de kerk aan den
staat binden, dan zoude daardoor een schok ont
staan, die zeer nadeelig op den zedelijken toe
stand van het volk zou werken. Wij gelooven
daarom dat Oostenrijk alleen gebaat kan worden
door eene langzame scheiding van kerk en staat.
Slechts bij trappen ro^et het volk tot vrijheid
redacteur die geen andere vijanden van de mensch- worden gebragt. Daarenboven zoude een plotse,
beid schijnt te kennen dan Jezuiten en priesters. linge scheiding van de zijde van Oostenrijk van
Meu--weet dat vele Nvderlandsche liberalen met het concordaat tegen fi^" regt "strijden. 'Immers
een zelfden geest zijn behebt, ook zij zien in het 5 is het concordaat een tractaat evengoed als iedere
concordaat alleen een bron van rampen. andere overeenkomstdie tusschen verschillende
Naar ons bescheiden gevoelen is deze beschou-magten wordt gesloten. Zulk eene overeenkomst
wing niet geheel van partijdigheid vrij te plei- i mag niet ontijdig door een van de partijen
ten. M el is waar ontkennen wij geenszins dat worden opgezegd. Immers zoo de tractaten iets
het concordaatwaardoor Oostenrijk zich min of waard zijndan moeten zij de beide partijen
meer heeft onderworpen aan de suprematie van verbindenIn openbaren strijd met volkenregt is
Rome, aan dat rijk veel nadeel heeft berokkend
maar het blijft toch de vraag of Oostenrijk zon
der zulk een concordaat zooveel beter zoude zijn
gevaren.
De grootste ramp van Oostenrijk is altijd ge
weest eene aristocratiewelke in zamenspanning
met eene ellendige bureau-cratie alle krachten
inspande om den bnrgerstand achteruit te zetten»
tegen deze vereenigde magten was de priester
heerschappij in vele opzigten een heilzaam over-
wigt. Zonder het concordaat zoude de priester
stand waarschijnlijk een groot deel van zijn magt
hebben verloren. Eu het is de vraag of Oosten
rijk zonder schade zich op eens van die voogdij
kan ontslaan. Men moet toch wel bedenken welke
de toestand van een volk is, dat voor het grootste
gedeelte niet kan lezen of schrijven. Zulk een
volk heeft nog meer dan ieder ander behoefte
aan geestelijke Opwekking. Waar het geschreven
woord vreemd blijftdaar moet het gesproken
woord doordringen. Zonder kerk en priester zonde
het gevoelen van sommigen dat een tractaat al
leen geldig zoude zijn zoolang het met de belan
gen van een der partijen strookt.
Naar ons gevoelen wordt het welzijn van een
volk alleen gediend door eene strikte inachtne
ming vau hpt regt. Wij gelooven daarom dat het
onregtvaardig dooden van den zoogenaamden draak
een nieuwe ramp voor Oostenrijk zoude zijn.
Hooger onderwijs. Naar het schijnt heeft
de minister Heemskerk de verwerping der schut-
terijwet verduwd. liet is bekeud dat wij die ver
werping betreuren, maar daar 's ministers aftreding
in geenen deele de indiening van een nieuw out-
werp en de aanneming daarvan zou bevorderd
hebbenjuichen wij het besluit des miuisters toe
om zich vooreerst aan de leiding onzer binnen-
landsche aangelegenheden niet te onttrekken. Te
meer daar wij van hem eene poging mogen te
gemoet zien om een ander groot binnenlandsch
belang op goeden voet te regelen. Wij bedoelen
de regeling van het hooger onderwijs. In verband
geheel het geestelijk leven aan zulk een natie 5 met de reeds sints eenigen tijd in werking zijnde
vreemd blijven. i reorganisatie van het middelbaar ouderwijskan
De grootste taak der Christelijke kerk is ten die van het hooger onderwijs niet langer uitblij.
allen tijde geweest de opvoeding van bet mensch- ven. In een vroegere beschouwing over dit zelfde
dom zij heeft deze taak onder alle vormen ver- onderwerp deelden vrij als onze overtuiging mede
vold. Door den loop der omstandigheden is op dat bij eene herziening van het hooger onderwijs
meer dan thans het geval is acht moet worden
geslagen op de dubbele eischen eener hoogeschool.
Verschillend zijn de belangen van zoodanige in
stelling naar mate men haar beschouwt als mid
del van onderwijs en dus strekkende ter ver
spreiding en mededeeling van kenuis en weten
schap dan wel als vereenigingspunt voor de
verschillende autoriteiten op onderscheiden gebied
en dus strekkende ten dienste der wetenschap.
Met het oog op dit laatste belang moeten voor
de dus genaamde collegie'swaarop een bepaald
vak onderwezen wordt meer gerekend worden op
de leiding van daar voor aangestelde docenten
dan op de wetenschap der aan de hoogeschool
aangestelde hoogleeraren. Deze rijn bestemd om
aan de Universiteit het karakter te geven van een
'duns van wetenschap. Zij belroorefi iry "Zuilen te
zijn waarop het gebouw der wetenschap wordt op
getrokken onder ben en neven hen staan de
mannen van wien de studenten de leiding ont
vangen om stap voor stap het door hen gekozen
veld hunner studie te verkennen.
Buiten deze hoofdwijziging in ons hooger on
derwijs eischt de tegenwoordige toestand van ons
land de opheffing der theologische faculteiten. Eene
theologie van staatswege onderwezen mag alge
lijk in ons land het geval is, niet tot eene
staatsgodsdienst leidenwaar dit euvel vermeden
wordt, diaagt de staat de voorziening der kosten
voor het openbaar onderwijs in eene door toe
vallige omstandigheden aan eene hoogeschool over-
heerschende godsdienstige rigting, ook aan anders
denkenden op. Dit is een ouregt hetgeen her
steld moet worden. De protestantsche kerkgenoot
schappen moeten even als de LntherscheRemon-
strautsche Jtoomsche Afgescheiden en Doopsge
zinde kerken voorzien in eigen seminarien. Voor
de kerk zelve bestaat hierin geen gevaar. Indien
namelijk slechts de klip vermeden wordtwaarop
de Afgescheiden en Koomscbe kerken verzeild zijn.
In het Seminarie moet de zon kunnen doordrin
gen het moet van alle zijden toegankelijk zijn
voor het lichtdat in de maatschappij is geopen
baard en geen geschikter «^-"-el daartoe dan de
vestiging dier Seminarien in de plaats, waar eene
hcogeschool is gevestigd t de verpligting der
stndenten om de voorbereidende vakken der theo
logie en de daarmede hand aan hand gaande we
tenschappen aan de hoogeschool zelf te beoefenen.
Zoo zal in plaats van wat sommigen meenen
de val der kerk - integendeel de opwekking
