10
Algemeen Nieuws-, Advertentie- Landbouwblad.
M. 54.
IJlde Jaargang.
Maatschappelijke en zedelijke
toestand van Nederland.
SCHAGER
'abonnementsprijs voor drie maanden
Voor Schagen f 1,00.
Franco per post door het geheele Rijk n 1,15.
Afzonderlijke Courantenn 0,10.
Verschijnt iederen Donderdagmorgen.
Abonnementen op dit blad worden door alle
PRIJS DER ADVERTENTlëN
Van een tot vijf regelsf 0,75.
Iedere regel meerder0,15.
De 85 cents zegelregt niet mede gerekend.
Groote letters naar de ruimte die zij beslaan.
Boekhandelaren en Postdirecteuren aangenomen.
Die timmert aan den wegh
Verwacht gezegh. (Cats.)
TJITG-BEPSTER WED. 3?. O". C3- DIDEEICH.
BRIEVEN PEANOO
ii.
De waarheid van de spreuk, waarmede Chris
tus volgens het bijbelsch verhaal eens de ver
zoekingen van den verleider weerstond, wordt be
vestigd door de ondervinding van iederen dag
de inensch toch kan niet alleen van brood leven,
ook bij de hoogst mogelijk stoffelijke welvaart
laat zich een stem in zijnen boezem hoorendie
onverpoosd om voldoening schreeuwt ook onze
aristocratie voelt bij al haar rijkdom zich klaar
blijkelijk nog niet te vreden; in de omhelzing
van een streng godsdienstig geloof tracht zij het
ontbrekende te vinden. Immers telt de strenge
orthodoxie voornamentlijk personen van de hoog
ste standen onder hare vereerderswij zijn er
ver van af, om dit in onze aristocratie af te
keuren want dit bewijst tochdat er een vonk
van geestelijk leven in haar aanwezig isen dat
de hoogere aanleg in haar blijft sprekenmaar
wij keuren het afdat deze godsdienst als het
ware omgaat buiten de maatschappijdat zij zich
ten aanzien van het maatschappelijk leven, eu dat
nog slechts bij uitzondering, bepaalt tot het ver-
rigten van eenige zeer gemakkelijk te volbrengen
philantropische werken zooals het deelnemen aan
collectenhet oprigten van loterijen met een
menschlievend doel enz. enz., terwijl zij geheel uit
het oog verliest, dat de ware godsdienstige mensch
zich met al wat hij isen al wat hij heeft moet
wijden aau de maatschappij.
De orthodoxie onzer aristocratie ontaart dan
ook veelal in een godsdienstig egoïsme, men
werkt met vreeze en beving alleen aan eigene zalig
heid voor het welzijn van anderen sluit men veelal
het oog. In zulk eene godsdienstige rigting mag
men het zout der aarde niet vereerenmen kan
niet verwachten dat zij heilzame vruchten zal voort
brengen integendeel gelooven wijdat in den
loop der tijden hare armoedehare onvruchtbaar
heid en hare verstorvenheid al te zeer aan het
licht zal komen. Eer men er om denkt zal het
met haar gaan als met de devotie der fransche
aristocratie onder Lodewijk XIVplotseling zal
zij omslaan in een volslagen ongeloof. Wij ge
looven daarom dat de Xederlandsche maatschap
pij weinig heil heeft te verwachten van onze
aristocratie door geboorte. Xogthans erkennen wij
gaarnedat zich bij haar enkele loffelijke uit
zonderingen voordoenmaar wij vreezen dat die
enkelen te weinig invloed zullen hebben om de
massa te hervormen.
Bestaat er grond om ten aanzien van onze
i geldaristocratie betere verwachtingen te koesteren
Helaasals men zietdat de zonen onzer geld
aristocratie in onze groote steden een groot ge
deelte van hun leven in ledigheid en losbandig
heid doorbrengen, als men weet dat velen dezer
jongelieden eerst op zeer rijpen leeftijd een hu
welijk sluitenalleen met het oogmerk om veel
i van het leven te kunnen genieten als men weet
i dat de schandelijke tempels der prostetutie bij ons
voornamentlijk bestaan door de geldaristocratie,
dan moet men tot het besluit komen dat haar
geld meer vloek dan - ou aanbrengt, klaar ook
daar waar onze gcldaristocraten ingetogener leven,
doen zij met hunne fortuinen te weinig nut. Het
is toch bekend dat hunne beurzen altijd gesloten
blijven als inrigtingenhoe nnttig ookom geld
vragenbij aldien zij althans geene hooge en
zekere dividenten kunnen beloovenen de actiën
boven de f 100 loopen.
De beurzen onzer geldmannen bleven gesloten
toen de amsterdamsche kanalisatie-maatschappij in
het leven moest worden geroepen, zij bleven gesloten
toen er geld gevraagd werd voor de uitbreiding onzer
hoofdstad, zij bleven gesloten toen de spoorweg
explotatie-maatschappij 'geld noodig had om te
blijven' bestaanzij bleven gesloten toen een on
dernemend vreemdeling te Amsterdam eene reede-
rij op groote schaal wilde oprigten, tot uitoefe
ning der walvischvangst eene ondernemingdie
toen zij hier door gebrek aan deelneming niet kon
doorgaan in Engeland werd beproefd en daar
thans een bron van welvaart is geworden. Daar
enboven hebben onze geldaristocraten weinig geld
over voor kunsten en wetenschappendaardoor
vooral toonen zij zich onwaardig om de opvolgers
te zijn van die koningen der beurs die bij ons
in de 17e en 18e eeuw hebben geleefd. Want
onze geldmannen in vroegeren tijd waren bijna
altijd voorstanders van de schoone kunsten. Het
is voornamentlijk door hun geld geweest dat de
schilderkunst in de 17e eeuw bij ons volk een
onvergelijkelijk hoogen trap van volmaaktheid kon
bestijgendoor hun geld maakten zij Amsterdam
tot een der fraaiste steden van de wereld. Ook
in een ander opzigt verdienen de geldmannen van
vroegeren tijd den voorrang boven dien van den
onzen. De smaak der eersten van genen was
=Z
ten gevolge van hunne liefde voor de kunst
veelal zuiver, die van dezen onzuiver. Van welk
een wansmaak spreken toch b.v. velen der villas,
die men te VelpBrammen., Zeist enz. in de
laatste jaren heeft opgerigt en voornamentlijk die
genen welk een rijk industrieel in Liraburg
heeft laten bouwen.
Uit zulke gebouwen schijnt alleen de praalzucht
van den stichter ons tegen te grijnzen terwijl
zij ons toeroept, zoekt hier niet de schoonheid
maar de weeldeniet den eenvoudmaar de
overdaad. Door het oprigten van zulke gebou
wen wordt meer kwaad dan goed gedaanwant
het schoonheidsgevoel van het volk wordt er door
bedorven. Algemeene wansmaak in den bouwtrant
getuigt veelal van het verval eener natiewant
even als een op jaren gekomen coquette door op
schik zoekt te vergoedenwat zij derft aan na
tuurlijke schoonheidzoo ook tracht een volk
dat in verval isachter eene weelde, die tegen
de natuur strijdtzijn gemis aan voortbrengende
klacht van natuurlijk schoon te verbloemen.
Het geld onzer geldmannen brengt dus tot he
den regtsf reeks weinig zegen aan. Terwijl dat
geld moet vloeijen als een beekdie zachtkens
hare golven voortstuwendedorstige weilanden
laaft en bloemenbfeesters en gras in weeligen
overvloed aan hare zoomen doet groeijen, schijnt
het veranderd in een stilstaanden poeldie door
zijne bedorvene uitwasemingen den omtrek onge
zond maakt.
Ook bij onze geldaristocraten zijn edele uit
zonderingen aantewijzenmaar toch gelooven wij
dat dezeniet veel in getal zijnen geen won
der teerende op gewonnen of geërfde schatten
hebben zij veelal eiken anderen arbeiddie niet
regtstreeks met hunne effecten en actiën in ver
band staatvaarwel gezegd en de mensch die niet
werkt is een slagtoffer waarop alle zonden en ver
leidingen azen. In het voorbijgaan zij hier op
gemerkt dat het tijdperk van rast voor onze
industrieelen en kooplieden veelal te vroeg ingaat;
het is vaak op een nog geen vijftigjarigen leef
tijd dat velen, die zoo als men zegt hunne
schaapjes op het drooge hebbenwij willen niet
zeggen op hunne laauwerenmaar op hunne wel ge
vulde geldkistengaan rusten.
In de kracht van hun leven brengen zij den
tijd in ledigheid door, gaande alzoo uit de rij
der nuttige en werkzame burgers in die der
nietsdoende couponnen-knippers over. "Wij weten