Algemeen Nieuws-, Advertentie- Landbouwblad.
M 525.
V f867.
De godsdienstigheid dezer dagen.
Elfde Jaargang.
SCHAGER
abonnementsprijs voor drie maanden
Voor Schagen 1,00.
Franco per post door het geheele Rijk n 1,15.
Afzonderlijke Couranten0,10.
Verschijnt iederen Donderdagmorgen.
Abonnementen op dit blad worden door alle
prijs der advertentlën:
Van een tot vijf regelsf 0,75.
Iedere regel meerder#0,15.
De 35 cents zegelregt niet mede gerekend.
Groote letters naar de ruimte die zij beslaan.
Boekhandelaren en Postdirecteuren aangenomen.
Die timmert aan den wegh
Verwacht gezegh. (Cats.)
UITGEEFSTER "WED. F. J". O DIDEEIOH.
n
BRIEVEN FRANCO
2
Terwijl door de gebeurtenissen in Italië het
wereldlijk gezag van den Paus den laatsten slag
wordt toegebragt, bereidt zich voor het katholicis
me eene nieuwe toekomst in het door het tijde
lijk niet meer gedrukt geestelijk gezag van den
Paus. Het christendom, zoo als dit in de ver
schillende niet katholieke gezindten wordt opge
vat, heeft tevens in deze dagen een feilen strijd,
tegen de meer en meer dringende eischen der
wetenschapwelke voor het tijdelijk gezag der
schrift en der overleveringgeen ander dan het
geestelijk gezag der waarheid in de plaats wenscht.
Dat de zoogenaamde stellige godsdienst, die in een
cathechismus hare geloofsartikelen en in verleden
geschiedkundige feiten, de bevestiging harer waar
heid legt, dagelijks aanhangers verliest, kan gerust
als boveu tegenspraak verheven beschouwd wor
den.
Wat daarvan ook de oorzaak zij het histo
risch christendom is een verlaten tempel gewor
den. Ongetwijfeld bezit het nog menige schoone
waarheid doch wauneer men het beschouwt ge
lijk billijk is buiten de waarheden vau onzen
tijd, moet erkend worden, dat wij aan het Chris
tendom outwassen zijn.
Het staatkundige leven der volken heeft dit tot
stand gebragt. De kerkhervorming is slechts eene
uiting geweest van het zelfbewust staatkundig le
ven der christelijke natiën en aan het overwin
nend protestantisme is "benevens den invloed der
wetenschap geen grooter magt dienstbaar geweest
dan het staatkundig leven der volken. Het te
genwoordige Nederland is in dit opzig te ge
lijker tijd meer en minder Christelijk dan ooit.
Minder, door dat onze staatkundige toestand eene
volkseenheid in het leven heeft geroepen, welker
eischen .boven die van het individueel godsdien
stig geloof der burgers gaan. Deze eischen zijn
voor den Katholiek toewijding aan het vader
land en geheele afscheiding van het staatkundig
en godsdienstig leven. Zonder dit te doen kan
een Katholiek geen Nederlander zijn.
an den Protestant eischt de tegenwoordige
staatkundige toestand nevens echte godsdienstige
verdraagzaamheid, dat hij den katholieken burger
ui Nederland inderdaad een vaderland geve.
Dus opgevat moge ons volk naar den histori-
pchen zin minder Christelijk zijnhet zal naar
de inspraak van ieders geweten te gelijker tijd
Christelijker dan ooit zijn geworden. Het nieuwe
is inderdaad beter dan het oudedaar het alle
krachten tot een levend geheel te verbinden weet
in plaats van haar tot wederkeerige vernietiging
te bezigen.
Een zelfde vooruitgang is merkbaar welligt
over de gausche aarde. De hemel bederft de
aarde niet meer voor de verschillende godsdien
stige meeningen, en in het staatsleven is de een
heid in het leven gerdependie ieder lief heeft
en waarvoor ieder wer^t.
Wij zouden ons echter schromelijk vergissen
zoo wij-meenden dat deze vooruitgang enkel een
vrucht was vau de dixjr het staatkundig leven
gelouterde godsdienstigu°c.ertuiging. Wanneer wij
regt hebben om de godsdienst te beschouw en
als de bron onzer daden geeft liet staatkundig
leven der volken bij het verblijdend verschijnsel,
waar wij op wezenmenig gezigtspunt aandat
aan vermindering en onverschilligheid in godsdienst
denken doet. Liefde voor regt heeft in onze
dagen plaats gemaakt voor een angstvallig zwij
gen tot het lot hoeft beslist om dan in gejuich
uit te barsten met den overwinnaar.
Waarheen wij onze blikken ook wenden, wij
vinden nergens eene zaak beoordeeld naar haren
aard, maar altijd naar haren uitslag. De politiek
hebbe schoone woorden tot hare dienst zij
maakt hare plannen niet naar de overtuiging van
haar regt maar naar die van hare magt. De
twee grootste magteu in EuropaFrankrijk en
Pruissen hebben voor onze oogen een verleden
geschapen dat het ergste vermoeden doet* van het
in den boezem dier volken levende gevoel van
regt.
Wij voor ons kunnen dit verschijnsel niet af
scheiden van eene versterving van het godsdien
stig leven. Waar men gelooft in de magt van
het kanonbehoeft men niet te sidderen voor
het geestelijk gezag van het regt. Dat men zich
ten minste dan nog ontdeed van den schijn van
godsdienst en door huichelarij het gemis van gods
dienst niet ten volle bewees. Ontzettend is het
inderdaadvan welke schoone woorden ieder zich
te bedienen weet om zijne vuile plannen te be
dekken. Zoo wordt de eenheid van Duitschland,
de eenheid van Italiëhet nationaliteitsbeginsel
beurt om beurt voor op gezet, alsof het de eenige
zedelijke zaak op aarde ware en schroomt men te
gelijkertijd geen valschheid en misdaad omlet
weldit goede te bevorderen.
Ook in ons vaderland heerscht niet een zoo
sterke godsdienstzin, dat de liefde voor waarheid
en regt immer spreekt. Wij wijzen niet op het
ellendig gekibbel der dagbladenwaar dezelfde
feiten worden gebruikt ten betooge van juist om
gekeerde waarheden; terwijl de kennis van het partij
belang van te voren vermag aan te wijzen welke
waarheid zal worden bewezen maar op het
batig saldo wijzen wij, dat als begeerd doel het
gevoel van regt overstemt. Zoodra en zoolang
zedelijkheid waarheid edelmoedigheid hare eischen
besnoeid zien door een stoffelijk belang, heeft de
godsdienst haar regt niet. Wat baat het door
het ophouden van onzinnige godsdienstige twisten
naar de wereld sterker te zijnzoo de gewon
nen kracht in de dieust der onzedelijkheid ge
bruikt wordt
Wij zijn niet voornemens te twijfelen aan de
magt vau bajonetten en kanonnen en weten het
voorgelicht door de geschiedeniszij het ook al
leen die van onze dagen, dat list en vermetelheid
sterke magten zijn tegen welke wij niet veilig
zijn zonder bajonetten en kanonnenzonder op
geklaard verstand en blijmoedige vastberadenheid;
maar meenen niet te wisselen van overtuiging dat
er afgescheiden van den uitslag een regt bestaat
in de zedelijkheid der zaak zelf gegrond. De
aanwakkering dier overtuiging is de roeping der
pershaar te sterken de pligt der staatslieden.
Een kanon is een kanon gebruikt in eene
regtvaardige of onregtvaardige zaak en waar eene
regt vaardige de magt mist moet wij zeggen
het met von Bismarck het onregt overwinuatr
zijn.
Dit is billijk dit is regt maar dit zal
hervormen in een hel onze hoog geroemde staat
kundige wereldtenzij het rijk der waarheid zich
uitbreide in de harten der menschen en het
geestelijk gezag van het regt, neven het wereld
lijk gezag van de stoffelijke magt ongekrenkt
gehandhaafd worde.
GEWONE BEHIGTEV.
Blijkens achterstaande advertentie zal de rede
rijkers kamer De Roos" alhier eene buitengewone
vergadering houden op Donderdag den 24 October
1867ten voordeele der Departementale Bewaar
school dezer plaatse.
W ij vertrouwen dat bij de bekende gunstige