8 06T0BER.
Algemeen Nieuws-, Advertentie- Landbouwblad.
Nog eensliet lager onderwijs.
M 576.
Twaalfde Jaargang.
A. 186S.
SCHAGER COURANT.
ABONNEMENTSPRIJS VOOR DRIK MAANDEN:
Voor Schagen 1,00.
Franco per post door het gehele Rijk r 1,15.
Afzonderlijke Courantenv 0,10.
Verschijnt iederen Donderdagmorgen.
Abonnementen op dit blad worden door alle
Naar volksheil zonder deugd te dingen
Is arbeid aan een rots te biên.
TJITOEEFSTEE WED. F. J~. Gr. XDIXDEZRIOIX.
PRIJS DER ADVERTENTlëN
Van een tot vijf regels0,75.
Iedere regel meerder. 0,15.
De 85 cents zegelregt niet mede gerekend.
Groote letters naar de ruimte die zij beslaan.
Boekhandelaren en Postdirecteuren aangenomen.
BBIEVEN PBANCO
De eerste gelegenheid de beste hebben de le
den der Tweede Kamer aangegrepen om over de
grieven te spreken tegen de openbare lagere
school. Eene aanzienlijke minderheid ondersteunde
een amandement op het adres van antwoord waar
bij vooral aan de aandacht en zorg der regering
werd aanbevolen de bezwaren van velen in den
lande tegen het lager onderwijs. 31 leden der
Kamer achtten die aanbeveling noodig.
"Wat is dit Wat gebeurt er toch eigentlijk
in ons land Wordt op onze school misbruik
gemaakt van het vertrouwen der ouders? Is op
groote schaal eene staats-inkwisitie werkzaam, die
andersdenkenden vervolgtdie de ouders verpligt
afstand te doen van hunne kindfrenhebben er
van staatswege opligtingeu plaats gehad van kin
derenten einde hun gedwongen een onder* ijs te
doen ontvangendat met het geloof der ouders
streed Wordt er gespot op de school met ze
delijkheid en godsdienst en is de benaauwdheid
der geloovigen onder deu druk der tirannj zoo
hoog gerezen, dat nagenoeg de helft van de leden
onzer Kamer het noodzakelijk acht om uitkomst
te vragen aan het hoofd van den Staat
Wij staan waarlijk verlegen met een antwoord.
Aan de eene zijdede heilige overtuigingdat
door het gezag van de wet, elke dwang der gods
dienstige gevoelens onmogelijk is gemaakt
van de andere zijdeeen strijd om onsgestre
den door. achtenswaardige mannen, waarbij zij
voorgeven dat het de kapitaalste der kwëstiën
vrijheid van ouderwijs geldt
Onze stem is te zwak om weerklank te vin
den toch nog eens, een protest tegen de poging
van onderwijs met godsdienst te verwanen en om
door onbestemde beschuldigingen de neutrale school
voor een kweekschool van ongodsdienstigheid te
laten doorgaan. Wat wil men toch? De vrij
heid wil men blijkbaar niet. Zoodra professor
Bron w er s voldoet aan de vereischten der wet,
kan hij onderwijzen dat Adolf van Nassau een
zwendelaar is geweest.
Hij schrijft dit neer en laat dit drukkenaan
een anderom deze kritische karakter beschouwing
aan te nemen of te verwerpen. Gelieft een an
der van Adolf van Nassan een held te maken
en het zoo jengdig afgesneden leven voor te stel
len als de baziswaarop onze onafhankelijkheid
gevestigd iswelnugoed dit magwaarom
niet? Ook op school mag dit. Men kan een
onderwijzer in de geschiedenis toch niet dwingen
om wat hij weet niet te weten en om voor waar
heid te verkondigen wat hij geene waarheid
acht.
Alleen zij de onderwijzer gedachtig dat hij ge
schieden is inoet onderwijzen en wel niet met
het doel om bestreden ineeningen te doen strek,
ken tot voedsel van partijzucht en godsdienslhaat
maar om den leerling uit het verledene, uit de
geschiedenis zonder toevoeging van godsdienstige
sympathiën of antipathiën de personen en de fei
ten te geven zoo als ze zijnnaar des onder
wijzers beste kennis. Deze toestand bestaat, maar
dit wil men niet.
Men schijnt te willen een staatsleer een door
ieder goedgekeurde uiteenzetting der geschiedenis,
buiten welke geen waarheid meer is. klaar een
staatsleer wil men zoozeer niet, ieder had
liever zijn eigen leer gepropagandeerd door den
Slaat, en hoe zonderling ook, daar ieders eigen
leer verschilt, voegt zich toch ieder, die met
het kennelijk doelom de geschiedenis en de
wetenschap in hel algemeen, le zien, niet onbe-
i vangenuiaar zoo als hij ze wil zien, zoo als
zijne godsdienstige meening de feiten gaarne zag
bij elkanderom een staatsschool te bestrij
den die volledige vrijheid van onderwijs huldigt.
Welk menschelijk verstand kan er bij om zulk
eene geschiedenis te verklaren
Ziet gij, lezer! hier ligt de fout. Het is niet
te doen om Adolf van Nassau waarom het de
weienschap te doen ismaar men wil de
godsdienst naar buiten- brengenmen wil aange
toond hebben uit het feitdat Adolf een slecht
mensch was dat ieder die zich verzet tegen hel
katholicisme een slecht mensch is.
Het kan zijn nut hebben dat een volk in de
vereering van het voorgeslachtin de liefde voor
enkele groote mannen een door de tijden immer
sterker wordenden band vindtvan eenheid
maar men zoekt niet het nut van het volkmen
zoekt, ter verheerlijking van een eigen godsdien
stige meening, feiten zoodanig te vermengen, tot
het volk bloost over zijne afkomst. En waartoe
zou znlk een stelsel leiden? O! De drijvers
dezer beweging mogen toezien 1 Zij hebben voor
God te verantwoorden, niet wat er gebeuren zal
door de verspreiding van waarheid de oitdeeling
van kennismaar de jammeren die nit blinden
godsdienstijver gedienddoor halve wetenschap
voortvloeijen
Thans reeds dragen zij van wat gebeurt de
aansprakelijkheid. Wat wij zien is onbegrijpelijk,
ten zij men eene godsdienstige beweging erkenne
in het verzet tegen de schoolwet. Enkele leden
der Kamer mogen door andere drijfveeren worden
bezield: godsdienst doet een van Nispen, een
de Brauw, vijandig staan tegenover een Kern-
per en Godefroi. Dit is de opheffing van
den Staat. Zoodra een godsdienstig geschilpunt
zich vlecht in de overweging der staatsbelangen
kan inen aan de constitutie niet trouw zijn. De
1 Staat beveelt en de godsnienst mag geen bevel
erkennen.
Wij vertrouwen dat de oppositie terug zal dein
zen voor het werk der verwoesting, dat zij heeft
aangevangen. Wij hebben eene regering, die niet
zal wijkeu en wij hebben een volkdat gods
dienstig is. De verschillende belijdenissen die
worden aangehangen strijden niet met liefde voor
het vaderland, met behoefte aan wetenschap; met
eerbied en vertrouwen voor andersdenkenden. Dc
tijd is voorbij dat men de menschen kon doen
gelooven wat men wilafgescheiden van het
belang dat hen tot elkander brengtontstaat er
meer en meer eene eenheid van overtuiging, dat
betzelfde doel langs verschillende wegen bereikt
wordt en dat ieder burger voor God en zijn land
kan leven wanneer hij door de vrijheid beschermd
wordt.
Op nog een belaugrijk punt in de discussie
waartoe het adres van antwooord heeft aanleiding
gegeven, moeten wij de aandacht onzer lezers
vestigen. Enkele leden der Kamer hebben uit
drukkelijk verklaard dat zij met het oog op de
algemeene verkiezingen in 1SC9 eene stemming
over de amandemeuten wenschelijk achten. De een
heeft dit in verbloemder termen gedaan dan de
andermaar niet onduidelijk gaven de heeren
Heijdenrijck W. van Goltstein en D. Koorders te
kennendat zij op herkiezing meenden te mogen
rekenen nu zij op eene zoo waardige en doel
treffende wijze de belangen der kiezers hadden
gediend. vlk weet wel,* zoo sprak de heer
Koordersrdat de heer de Bosch Kemper heeft
gezegd dat hij deze kwestie van de verkiezingen
wilde afscheiden. Ik geloof dat gaarne en ver
wonderen zon het mij nietindien door méér
leden van de vergadering in dat verlangen werd
gedeeld. Maar ik meen dat de kiezers er anders
over denken zullen.*