11 A0CSST0S.
Algemeen Nieuws-, Advertentie Landbouwblad.
M S83.
AcliUieude
jaargang.
Au. 1S74.
ltekeiulmakingen.
JAGT.
Pombal eu de Jczuitcn.
l)lt blad vrrrschijnt op Woensdag avonddoch wordt
et een bij voeg «el bevattende het jongste Schager-
marktberigtden volgenden avond verzondenaan hen
die zulks verlangen,
brieven franco aan de uitgeefster.
Abonnementen op dit blad worden door alle
Prijs per jaar 3,—. Franco per post 3,til).
Afzonderlijke nummers 0,0 7 J.
AovBKTP.NTië.v vati een tot vijf regels f 0,75; iedere
regel meerder 0,15. Groote letters naar de ruimte die
zij beslaan.
Naar volksheil zonder deugd te dingen
Is arbeid aan een rots te biêu.
boekhandelaren en Postdirecteuren aangenomen.
-SB
De Bargemeester van Schagen, brengt ter kennis
ran belanghebkenden het navolgende besluit
De commissaris des Kouings iu Noordholland,
Gezieu het besluit van gedeputeerde staten vau
12 Augustus 1874, No. 6;
Gelet op art. 11 der wet van 13 Junij 1857
(Staatsblad No. 87);
brengt ter kennis van belanghebbenden
le dat de jagt op kleiu wild in Noordholland
voor dit jaar zal worden geopend op Dingsdag
den lsteu September met zonsopgang:
2e dat de korte jagt dagelijks, met uitzondering
van den Zondag, en de lange jagt alleen op Woens
dag eu Zaturdag zal mogen worden uitgeoefend.
En zal deze in het provinciaal blad worden
geplaatst eu voorts in elke gemeente der piovincie
worden aaugeplakt.
Haarlem, 17 Augustus 1874.
De Commissaris des Konings voornoem I,
(get.) 1(5 KL Ij.
Schagen den 24 Augustus 1874.
De burgemeester voornoemd,
G. J. MULLER.
De Burgemeester van Schagen maakt bekend dat
vau af Dingsdag, den lsteu Sepleuiper tut eu met
Dingsdag deu loei» Septemper IS74 (de Zondag
uitgezonderd) des voormiddags vau 0 tot 12 uten
ter Secretarie dezer gemeente kunnen worden af
gehaald
de volj aarspatent en voor bet dieosijaar 1S74|75
Wordende de patentplig'igen herinnerd dat de
afhaling der patenten persuonlijk moet geschieden.
Schagen deu 26 Augustus 1874.
De Burgemeester voornoemd,
G. J. MULLER.
M ij hebben meer dan eens met afkeuring over
Pombals staatkunde gesproken. Misschien hebben
sommigen onzer lezers dit wel met bevreemding
opgemerkt, daar toch in onze schoolboeken bijna
altijd met den hoogster, lof van den Portugeescheu
staatsman wordt gesproken. En boe velen iu onze
dagen, die in den strijd tegen de Jezuitenop hem
als op een navolgenswaardig voorbeeld wijzen. Om
aan le tooneu tot welke treurige uitkomsten het
navolgen van zulk een vooibeeld zoude leiden wil
len wij eenige trekken van Pombals kamp tegen
de Jezniteu mededeelen om niet van partijdig
heid verdacht te worden hebben wij nitslnitend pro-
testantsche en liberale geschiedschrijvers hierbij
gevolgd.
Sebasiiaan Joseph van Carvalho ij Melo nd 1755
graaf van Oeras en nog later Markies vau Pombal
was in 1750 gezant van Portugal aan het hof van
M eeneu, daar was hij gehuwd met eene gravin
Dauu, welke eene boezemvriendin was van Portu-
gals koningin, die gedurende de minderjarigheid van
haar zoon Jozeph als regentes optrad. Pombal (onder
dezen naam toch Leeft hij zijn meesten roem ver
worven) werd door deu invloed zijner vrouw
eersten en alvermogend minister van Portngal en
wist zich in die magt tot den dood van Koning
Joseph staande te houden. Toen hij minister werd
bad hij reeds den ouderdom van ruim 52 jaren
bereikt, toch sloeg hij met jeogdige energie, j*I
onvermoed de hand aan liet werk om zijn vaderland
aan de magt der middeleeuwen te ontrukken. Zijn
zeven— en twintig jarig bewind was dien ten ge
volge niet anders dan een aanhoudend, op leven
en dood gevoerd kampgevecht met adel en gees
telijkheid. Van den aanvang af rigtte hij zijn voor
naamste aanval tegen de orde der Jezniteu. Reeds
had de strijd jaren lang geduurd toen Pombal om
zijn vijanden voor goed te verpletteren een middel
le baat nam, dat veel overeenkomst heeft inet'dat
hetwelk thans iu Duitschland tegen de Ultramon-
taueu wordt gebezigd.
De liglzmnige koning Jozeph onderhield namelijk
een minnehandel met de schoone echtgenoote van
een der rijks grootcn Lodewijk Markies van Favora.
In de 18e eeuw stouden in alle landen van Europa
de begrippen betrekkelijk de heiligheid van het
huwelijk zeer laag. De familie Eavora, zag dan
ook deze misdadige betrekking des konings met
tamelijk onverschillige oogen aan, ja, zoo lang ze
kon dienen om haar staatkundigen invloed te stijven,
scbeeu zij die zelfs mu4« moedigen; doch terwijl
Pombal den koning in dezen ongeoorloofden min
nehandel de hand leende, onthield bij aan de
andere zijde aan de Favora's den prijs, waarop zij
gehoopt luidden. De Jezuiten schijnen vau het
daaruit ontstane misnoegen gebruik te hebben ge
maakt om beu aan te zetten lot een aanslag tegen
van den koning. Deze aanslag had plaats op deu
3 September 175S.
De koning deed heimelijk in de koets van zijn
vrieud Fexeira ent zijner vele verliefde uitstapjes
naar de schoone donna Theresia. Onder weg werd
het rijtuig des konings omringd door een bende
omgekochte moordenaars, aan wier hoofd, naar
liet schijnt, de hertog van Aveiro (oudste lid der
Favora's) zich bevond. De koetsier werd dood
geschoten en «le koning ligt gewond. Pombal be
lastte zich zelf met de instructie dezer zaak. Iu
de eerste maanden wetd niets vau belang ontdekt;
de koning was toch onvergezeld geweest en had
ook na de verwonding niemand erkend; maar
Pombal wist de instructie zoo te leiden dat dc
schuld op de Favora's viel cn daar dezen altijd
bevriend waren geweest met de Jezuiten, verkreeg
hij daardoor een geducht wapen tegen zijne vijanden.
Op deu 13 December 1758 werden de meesten
der Favora's iu hechtenis genomen. De wreedheid
waarmede men bij die gelegeuheid tegen al de
leden der aan vorstelijke weelderigheid gewende
familie te werk ging, moest iedereen tegen de borst
stuiten. De beschuldigden werden uit hunne
bedden geligt, als de gemeenste misdadigers ge
boeid en gekneveld en in de enge gaten, die
anders moesten dienen om er verschenrende dieren
op te sluiten, geworpen. De dames, die meu voor
schuldig hield of daarvoor wilde uitgeven, werden
in kloosterkerkers gebragt. Het onderzoek ge
schiedde geheel naar de oude wijze, in het ver
borgen met de pijnbank en al de ijsselijke kunst
grepen waarvan m.-n zich vroeger bediende, wanneer
meu volstrekt schuldigen wilde vinden en bekend-
tenissen afpersen. Over de schold of ouschuld
der aangeklaagden valt dus moeijelijk te oordeelen.
Bij onze tegenwoordige regtsplegiog zoude hoogstens
de ^:huld des hertogs van Aveiro als bewezen zijn
geacht eu dan nog zouden zeker daarbij verzachtende
omstandigheden zijn aa .genomen, daar toch de
moordaanslag cok gedaan kon zijn om de eer eener
vrouw te redden, maar Pombal zag zoo naauw
uiet; de door hem voorgestane vrijzinnige beginsels
hadden, naar hij meende, stroomen bloeds noodig.
Het proces werd met den meesten spoed voort
gezet eu reeds op den 13 Jauuarij 1759 werd eert
der wreedaardigste vounissen, die ooit uitgesproken
zijn, voltrokken. De oude markiezin Favora werd
onthoofd, de hertog geradbraakt, de kamerdienaar
verbrand en vele anderen werden gehangen. Boven
dien werden eene menigte anderen, die met de ver
oordeelden, op de eene of andere wijze, in aanraking
waren gekomen, in de akeligste kerkerholen gewor
pen; alle gevangenissen; alle kloosters waren vol
gevangenen; alleen Tlieresia het liefje des konings,
werd goed behandeld, waarschijnlijk had zij deze
weldaad gekocht door het verraad aan haar vader,
moeder en bloedverwanten gepleegd. Het vonnis
was uiet geveld door een gewoon geregtshof, maar
door commissarissen, die Pombal uit zijn eigene
familie had gekozeu; de acte van aauklagt was van
zijn eigen hand. De Favora's moesten vallen, om
dat zij bekend stonden als vrienden der Jezuiten.
In het proces tegen genen had de alvermogende
en slimme minister ook de voornaamste» der Je
zuiten weten te wikkelen, eu twee dagen na de
teregtstelling der Favora's weiden zij, waaronder
ook de biechtvader vau den koning, uit hunne
verblijfplaatsen gehaald eu in de gevangenis ge
worpen. Doch deze iu naam der geregtigheid
gepleegde gruwelen werden nog overtroffen door
de strafvervolging, die hij leg*-n den oudeu pater
Gabriël Malagreda, liet instellen nok deze was een
vriend der Jezuiten, maar oiu te loouen dat Inj
ondanks den strijd tegen dezen, nis een echt Ca-
tholiek innig gehecht bleef aan de orthodoxe leer
der heilige kerk, verzon bij een gruwzaam middel.
Bij deu aanvang vau zijn bewind had Pombal
de uragt der inquisitie aanmerkelijk boperkt en de
auto—da—fé's verboden, urnar uu bij begon in te
zien dat bij haar tegen de Jezuiten kon gebruiken
gaf hij haar de oude rnaet en eer terug; zoodat
hij zelfs op het denkbeeld kwam, om aan deze
regtbank des gewetens bet pttedicaat van Majesteit
te geven. Pater Gabriël Malagreda was een der
grootste voorstanders der Jezuiten geweestbij
schijnt een dweeper, van de ergste soort, inaar
overigens een man van ongeveinsde vroomheid, ge
weest te zijn, door velen werd bij dan ook als
een heilive vereerd. Pombal had hem eerst in het
proces wegens den aanslag aillen betrekkeu, maar
later vond hij het doelmatiger om hem aan de
inquisitie prijs te geven.
De uian had ongelukkiger wijze iu zijn oude
dagen, eenige stukken geschreven, waar gezegden
iu voorkwameu, die sterk naar ketterij riekten; we
gens die gezegden klaagden Pombal den 73jarigen
grijsaard aan, bij werd dan ook veroordeeld om
levend verbrand te worden. De Dominicanen had
den het genoegen van op nieuw een auto-da-fé
te kunnen ontsteken; door deze afgrijselijke daad
hoopte de minister zich van huDDeu steun tegen
de Jezuiten te verzekeren. Maar tegen welk een
bloedigen prijs was deze steon gekocht. Wij ge-
looven dat geen der bloedigste mannen uit de
franschen revolutie ooit een daad verrigt heeft, die
in onmenschelijkheid met deze gelqk staat. En
toch ondanks dat alles was Pombal een trouw
dienaar van zijn vaderland en koning, maar onge
lukkigerwijze had hij van zijn tegenstanders, de
Jezuiten, de grondstelling geleerd, dat bet doel
de middelen heiligt.
Hij wilde het rijk der duisternis met middelen
