J
f
23 FESROMP.
f
1
Algemeen Nieuws-, Advertentie Landbouwblad.
ZONDAG
Ao. 1879
23ste Jaargang,
No. 1164.
w
w>
Bekend makingen.
2 ZWANEN,
I)c Aardappel.
(icmci^ilc berichten.
wr
rw
V
•s'
Dit blad verschijnt twee maal per week: IFoens-
dag- en Zaturdag avond. Bij inzending tot 's mid
dags ia ure worden advertentien in het eerstuitko
mend No. geplaatstingezonden stukken een dag vroeger
Abonnementen op dit blad worden door alle
Prijs per jaar f 3.Franco per post f 3.6o
Afzonderlijke nummers J
Advertrnti'cn van een tot vijf regels f O 75; iedere
regel meer 0.15. Oroote ietteis naar plaatsruimte.
Naar volksheil zonder deugd te ingen,
Is arbeid aan een rots te biên.
Postdirecteuren en Boekhandelaren aangenomen]
POLITIE.
Ter Secretarie van Schagen zijn inlichtingen
te bekomen betrekkelijk
sedert geruimen tijd in die gemeente onbeheerd
verblijvende.
Burgemeester en Wethouders der gemeente
Schagen.
Gelet hebbende op art. 264 der Wet van
29 Junij 1851 (Staatsblad No. 85);
Brengen ter openbare kennis, dat het door
hen voorloopig vastgestelde kohier van den
Iloofdelijken Oinslag, en dat voor de belasting
op de honden voor het loopende dienstjaar,
gedurende veertien dagen, en wel van Dingsdag
den i8en rebr. 1879 tot en met Maandag den
3 Maart aanstaande, ter Secretarie dezer Ge
meente, voor een ieder ter lezing zal nedcrliggen*
En zal deze worden afgekondigd en aangeplakt,
waar zulks te doen gebruikelijk is.
Schagen den 18 Februarij 1879.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
G. LANGENBERG.
De Secretaris,
DENIJS.
De aardappel is onbetwistbaar een. der ge
wichtigste teelpjenten. Als zijn oorspronkelijk
vaderland beschouwt men Chili in Mexiko, waar
hij een der belangrijkste voedingsmiddelen van
de bewoners uitmaakt en sinds onheuchelijke
tijd en verbouwd wordt. In 1565 werd hij door
een slavenhandelaar, John Iluwkins, als scheeps-
proviand naar Ierland overgebracht, waar hij
echter weinig de aandacht trok. In 1584 herhaalde
de engelsche admiraal Raleigh deze poging, doch
met weinig gevolg. Het was hoofdzakelijk de
beroemde engelsche admiraal en zeereiziger Drake
die hem in Engeland invoerde, waarvoor hem
dan ook in 1853 te Offenberg in Basten een
gedenkteeken is opgericht. Van hier uit ver
spreidde deze nuttige plant zich over geheel
Europa, doch slechts zeer langzaam. De reden
hiervoor was dat men hem, als een lid van een
vergiftige familie, nadeelig voor de gezondheid
beschouwde. Wellicht ook kwam zulks alleen
door het gewone vooroordeel van den inensch
tegen al wat nieuw is. Aanvankelijk werd hij
slechts in tuinen gekweekt. Nog in 1616 gold
de aardappel als kostbare zeldzaamheid aan de
vorstelijke tafel
deze slechts aan enkele deelen n. 1. in de groene
deelen, het zaad (de bessen), en de spruiten,
welke men opmerkt, wanneer zij in de kelders
liggen.
Over den oorspronkelijken tegenzin in den
aardappel en den ijver, waarmede men daaren
tegen naar eene eveneens nmerikaansche plant,
de tabak, greep, zegt de beroemde Ilumbold
het volgende: «Evenals een klein kind, 't welk
men brood en eene brandende kool aanbiedt,
'teerst naar de kool grijpt, zoo deden ook de
menschen in Europa. De nieuwe wereld bood
den menschen brood (aardappelen) en vergif
(tabak), en zonder zich te bedenken, grepen zij
naar het vergif. Terwijl geheel Europa het vergif
als een weldaad beschouwde, met vreugde de
tabaksplant begroette, leed men overal honger-
Pest en aanstekelijke ziekte richtten hare ver
schrikkelijke verwoestingen aan. Men rookte
tabak en had honger; ja, men stierf van honger,
dikwijls met de pijp in den mond en den neus
vol gestopt met de afschuwelijkste snuif.«
In ons land wordt de aardappel algemeen
aangekweekt 't zij door posing, 't zij door zaaiing.
in grootc hoeveelheden vooral in de Gronin
ger veenkoloniën. Hier dienen zij hoofdzakelijk
tot bereiding van meel en stroop.
Wanneer de aardappel slecht in geringe hoe
veelheid en als toespijs bij andere spijzen wordt
gebruikt, is hij onschadelijk. Hij heeft dan ook
in ons land 'door zijn aangenainen smaak het
burgerrecht op de tafel van den rijken, zoowel
als van den arme verkregen Het uitsluitend
gebruik er van is echter schadelijk, 't geen niet
moeielijk te ontdekken valt aan de
ziekte krijgt de aardappel een onaangenamen
reuk; de voedende stof het zetmeel ver"
dwijnt, terwijl bij na het kookeo een glazige
kleur heeft.
Eerst in 1845 vertoonde zich bij ons een
gevreesde «aardappelziekte", die na dien tijd
aanmerkelijke vorderingen heeft gemaakt. Zij
J> wordt veroorzaakt door een soort schimmelplant.
Op het loof vertoonen zich donkerbruine vlek
ken en weldra ook bruine of violette plekken
op den aardappel. De knol wordt nu week en
vochtig en krijgt daarop een bruine korst. On-
middelijk kan men de ziekte, als zij op een
stuk land heerscht, herkennen door de onaan
gename muffe lucht. Dergelijke aardappelen zijn
in 't eerste tijdperk nog zeer goed door den
mensch te gebruiken en later zelfs ook nog
door het vee. Voor aardappelmeel en stroopfa-
brieken doet zij niets ter zake, daar de zieke
aardappel weinig van zijn zetmeel verliest.
De aardappel dient ter bereiding van vele
zaken en wel in de eerste plaats van aardap
pelmeel. Verder van brandewijn, jenever en
bier, het zoogenaamde tardappelbier. Insgelijks
bakt men er brood van en maakt er zelfs
kunstboter en kaas uit. Ook de aardappelstroop
geeft een belangrijk handelsartikel.
SCHAGEN 22 Februarij 1879.
Wij vernemen dat het laatste bouwterrein
van de zoogenaamde »R>zenwïide« thans is
verkocht, zoodat binnen kort de gejieele «Laan
II j aan de zuidzijde zal bebouwd ziju.
van
Dingsdagavond had alhier in bet locaal
den heer A. Knikker de tweede openbare uit
voering plaats door de leerlingen vau de Gym-
nasliekschool «Curl Euler,» directeur de neer
J, Groot. Door 3a leerlingen, waaronder vau 6
tot a5jarigen leeftijd, werd aan de werkzaarn-
'j heden deelgenomen, die (behalve eenige onnauw
tot voeding keurigheid door enkele leerlingen in de vóö
j_. oefeningen, welke echter meer aan
voor
onattentie
gezichten van hen, die bijna geheel op dit
voedingsmiddel teren.
De oorzaak hiervan is, dat de aardappel veel
minder voedingslof bevat dan andere prijzen,
i In 100 deelen aardappelen vindt men zelfs 80
deelen water, dat uatuurlijk niet
kan dienen. Men heeft berekend, dat 5oo gr
aardappelen evenveel voedsel geven als 25 gr' j ^an aan onbedrevenheid moeten wordeu geweten
vleeseh, 5o gr. bonnen, 70 gr. groene erwten j uitmuntend slaagden en herhaaldelijk den
1 algemeenen Kijval verwierven van het talrijk
of 80 gr. roggebrood. opgekomen publiek. De oefeningen werden
De aardappelen zijn geen wortelen maar opgeluisterd door de muziek der harinoniekapel.
knollen. De vorm en kleur der aardappels is 1 Ge werkzaamheden werden door den onder
zeer verschillend. Iedere knol heeft verscheidene NVÜ/er uitslepende wijze geleid. Opmerkelijk
1 1 1 was ook nu weder boe ver reeds de leerlingen
oogen. Deze kunnen bij het planten gebezigd I van jen nieUtven cursus in betrekkelijk korten
worden, door elke aardappel in evenveel stukken tijd waren gevorderd; wel een bewijs, dat hij
te snijden al- er oogen zijn. Zaaien doet men j ZÜU é'èves niet laat luijeren,
den aardappel alleen dan, wanneer men zich j Eenige jaren geleden, toen men in den
te Parijs In l58o wist de leidsche nieuwe soorten verschaffen wil. De planten, o.t 1 Wieringenvaard een'stoomgemaal plaatste ter
ai ijs. IJl- vervanging van vijf watermolens, werd er al
sius eenige aardappels machtig zaad verkregen, dragen eerst in het derde jaargterk over gedacht, ook een stoomgemaal te
hoogleeraar Clusius
te worden, die in den Hortus aldaar werden knollen. Dit zaad is bevat in de ronde bessen
gepoot, van waar hunne afstammelingen zich De aardapjiel groeit op elke grondsoort, doch
meer en meer in ons land verspreidden, 't 55 as bet best op zachten zandgrond niet klei ver-
ook deze geleerde, die de bloem van denaard- mengd en blootgesteld aan de zon. Hoe beter
appel beschreef, als hebbende een welriekende deze in den herfst gemest is, des te rijkelijker
geur. En werkelijk, men merkt deze nog op bij draagt de aardappel,
den in bet w ild groeijenden aardappel aan de steile
rotsige kusten van Zuid-Amerika.
Het algemeen gebruik van den aardappel kan
men echter eerst tegen het begin dezer eeuw
stellen.
Wij spraken zoo even Over de giftige eigen
schappen der aardappelplant. Gelukkig komen
stoomgemaal
bouwen in den polder IPaard en Groet.
Aangezien nu de haven naar Kolhorq, met
indijking, dien polder doorsnijdt, en als 't ware
in twee, op zich zelve liggende polders verdeelt,
zoo was 't de vraag, hoe ou Waard en Groet
door een stoomgemaal te bemalen?
„_u Men meende hiertoe een tunnel te kuDnen
De aardappel wordt door verscheidene ziekten 1 aa»,eGSen. onder de haven door, maar hoewel
zulks zeer eenvoudig scheen, waren groote
geteisterd. ILe. van noemen wyde «krul j bezwaren bieraan verbonden, de haven moest
die aan de bladen een bruinachtig-groene kleur afgedamt en drooggepompt worden groote 011-
geeft en den aardappel waterig en ongezond kosten vereischte deze aanleg en de scheepvaart
maakt. Verder de «schurft", en de -kanker." C«*u«nd« de werkzaamheden belemmerd
zijn, wat bepaald onmogelijk was, zoodat men
Eerstgenoemde verwoest de knol wel niet, maar bij 't oude moest blijven, om ieder deel des
vermindert toch de deugdzaamheid. Bij de tweede I polders afzonderlijk te bemalen.
