Mr. A. LEVY.
II. Het tweede punt, waartoe dit rede-verband leidt is
leerplicht.
III. Ik kom tot een derde pant dat Nederland te behou
den heeft. Ik bedoel het vrijhandelstelsel.
Naar wij vernemen zal dit gezelschap over een drietal we
ken hier weder een concert geven, terwijl het zoo goed als
zeker is, dat in de geheele kermisweek, dit gezelschap in het
Noord-Hollandsch koffiehuis alhier zal optreden.
H. B., zoon van den landman S. Bonker, Valkoog, bezig
zijnde met mest op het land te brengen, had Maandag 1.1.
het ongeluk, dat zijn jong, dartel paard, verschrikt door het
Tapperen van een doek van een voorbijgaand meisje op hol
geraakte. Niet in staat den loop te stuiten, werd hij ten laatste
net kracht van den wagen geslingerd en kwam terecht in den
val der wiel aan den Valkkoogerdijk,
Door den tegenstand van het verbrokkelde ijs bleef hij be
houden, doch kon, wegens opgedane kwetsuren, niet dan met
behulp van een stoel naar zijne woning vervoerd worden.
Te Barsingerhorn is in de afgeloopen week overleden,
de heer Simon Slikker, in den hoogen ouderdom van bijna 80
jaren. Hij behoorde tot het steeds kleiner wordend getal oud—
•trijders, en was gedecoreerd met de eereteekenen van 1830
en de Militaire Willemsorde. Bij de belegering der citadel
van Antwerpen had hij gen been verloren.
In de op Dinsdagavond gehouden vergadering der libe
rale Kiesvereeniging rBarsingerhorn" is, na onderlinge beraad
slaging, met algemeene stemmen gekozen tot candidaat voor de
Tweede Kamer, de Heer IVIr". I. A. Levy.
Naar wij vernemen heeft ook de kiesvereeniging te
Koedijk, de heer Mr. Levy tot haren Candidaat gekozen.
Maandag 20 Februari j.1. trad in eene algemeene vergade
ring der Centr. Kiesv., gehouden in de Harmonie» te Alkmaar,
voor de kiezers op, de heer Mr. I. A. LEVY, die aldaar het
volgende heeft gesproken:
lk zou meenen mijnen plicht te verzaken, wanneer niet mijn
eerste woord ware een dankbetuiging.
Geheel onbekend in uw district, ben ik door u geroepen,
tot een plaats, die jaren achtereen op zoo schitterende wijze
werd ingenomen door een van Nederland's eerste Staatshuis
houdkundigen, onzen de Bruijn Kops.
Het vertrouwen, waarmede gij mij hebt vereerd, schrijf ik
dan ook toe aan de welwillende aanbeveling van mannen, bij u
bekend en geëerd, wier invloedrijk woord zich tot borg stelde
voor mijn goeden wil en die dit althans naar waarheid kon
den getuigen, dat ik mijne bescheiden krachten, naar beste
weten, in dienst der liberale ideeën zou stellen.
Hun, gelijk u, zeg ik dank voor dat vertrouwen. Hun, gelijk
u wensch ik de verzekering te geven, dat ^le waarde in
mijne schatting daarvan werd verhoogd, door de voorkomende en
rondborstige wijze, waarop gij den vreemdeling in uw midden,
wel hebt willen onderscheiden.
Op de vereerende uitnoodiging van het Bestuur dezer ver-
eeniging ben ik thans geroepen om enkele oogenblikken met
u te spreken, over de gedragslijn der liberale partij in de
naaste toekomst.
Een veelomvattend onderwerp, dat ruimte laat voor tal van
beschouwingen.
Gij gevoelt echter dat ik slechts hoofdlijnen stellen wil ten
einde u rekenschap te geven van mijne overtuiging, nopens
groote vraagstukken van regeeriugsbeleid, die de liberale partij,
ter harte gaan.
Yooraf echter een woord tot haar, de liberale partij, die in
dit district zoo vurige, zoo besliste aanhangers heeft.
Velerlei stormen heeft zij getrotseerd, sedert van 48 af,
onder haren invloed en meestal Thorbecke's leiding ons staats
organisme is gevestigd.
Geen aanval echter vervult haar met dieperen weemoed, dan
die, welken zij thans te doorstaan heeft, van bevriende, van
zoogenaamd radicale zijde.
De liberale partij is zich niet bewust onrecht te willen, of
zelfs maar te gedoogen.
Zij weet, dat liberalisme moet zijn van gelijke beteekenis
met idealisme, of wel dat het ophouden moet te bestaan.
Haar zweeft, steeds voor den geest dat schoone woord waar
mede, Thorbeck zijn Narede, politiek testament, eindigthet
ideaal - niemand onzer heeft het iu de hand, doch waarheen
stuurt hij, die het niet heeft in het oog
En toch wordt juist haar, door eene jongere loot, van haren
eigen stam door de radicale partij onrecht ten laste
gelegd.
En toch staat juist die nieuwe partij, indien men hare
heethoofden volgen wil gereed een verbond met Rome en
Dordt te sluiten.
Mochten er onder u zijn, die tot die partij behooren, ik zou
hun voor oogen willen houden, de zware verantwoordelijkheid
aan dien stap verbonden.
Hun aanklacht is valsch en onverdedigbaar zou hun gedrags
lijn wezen.
Zij zijn van ons slechts door een misverstand, niet door
principieel verschil gescheiden.
Dat zij dus met ons zich vereenigen om te behouden, wat
behouden moet worden, en te verkrijgen, hetgeen wij nog te
verwerven hebben,
I. Allereerst reken ik daartoe de Schoolde openbare
Staatsschool als regel.
Hoe zij ook, van kerkelijke zijde, gesmaad worde als broei
nest van goddeloosheid, ik heb het vaste vertrouwen dat ons
volk haar niet prijs geven zal.
Wij weten allen hoe diep de godsdienstzin is geworteld, in
het hart onzer natie.
Maar tevens weten wij, hoe deze kleine strook gronds, van
eeuwen her, de verzamelplaats en het toevluchtsoord is geweest
van allen, die leden en streden om den wille der vrijheid van
woord, gedachte, overtuiging.
Gansch de 17e eeuw davert van het krijgsgeschreeuw der
elkander beoorlogende theologische factiën.
Maar dit heeft niet kunnen beletten, dat, dank zij de trouw
aard van ons volk, dit land de klassieke bodem der gewetens
vrijheid geworden is.
Van die verdraagzaamheid is de Staatsschool de uitdrukking.
Zij die haar ten offer willen brengen, en dus de natie willen
deelen in secte-scholen, wenschen dat in het ontvankelijk
kinderlijk gemoed reeds de zaden van tweespalt worden gestrooid.
Met welk nut Met welk doel
Om te leeren haten is het nooit te laat. Om te leeren lief
hebben nooit vroeg genoeg.
Onze schoolwet verlangt dit de school opvoedend zij, want
zij wil «Topleiding tot Christelijke en maatschappelijke deugden".
De onderwijzer, die dit niet vat, die bezieling en gloed mist
om den kinderen bij te brengen de noodzakelijkste kennis in
het hoofd, en ontzag voor iedere overtuiging in het hart
zoodanig onderwijzer deed beter zijn taak vaarwel te zeggen.
Aan den anderen kant eerbiedigt de schoolwet den godsdienstzin
van ons volk door in art. 22 voor te schrijven, dat de lokalen
zoonoodig verwarmd en verlicht tot kerkelijk onderricht moeten
beschikbaar worden gesteld.
Wat wil men meer?
M il men, dat het onderwijs zelf doortrokken zij van leer-
stelligen geest?
Ik behoef niet te zesgen, dat het dan alleen toegankelijk is
voor hen, die tot hetzelfde kerkgenootschap behooren.
Wil men, dit de Staat openbare gezindtescholen inrichte en
en bekostige
Dan doen wij meer dan ééne schrede achteruit. Wij geven
de Staats—eenheid prijs. Wij vernietigen de onzijdigheid van den
Staat om hem aan het kerkelijk gezag vast té koppelen.
Wil men eindelijk dat de Staat subsidie geve aan de ker
kelijke bijzondere school?
Dan rijzen tal van vragen.
Met welk recht eischt men dergelijke afrekening met de
algemeene landskas, op grond, dat men geen behagen schept
in de openbare school?
Zullen geheel kinderloozen hun aandeel in de belasting mogen
terugvorderen, op grond, dat zij noch deze noch gene school
behoeven
Het recht daargelaten hoe waarborgt men, dat het onder
wijs goed zij hoe waarborgt men de onafhankelijkheid
van het schooltoezicht in ruil voor het Staatsgeld? Met welk
lichaam zal de Staat te onderhandelen hebben bij de rijkge
schakeerde lijst van sekten, die ons vaderland aanbeidt?
Voorzeker indien het middel gevonden kon worden om
den schoolstrijd te doen eindigen, er ware aan ons land een
weldaad bewezen.
Ieder voorstel van dien aard zal met graagte ontvangen en
nauwlettend overwogen worden.
Maar mijne overtuiging is het, dat de liberale partij hare
roeping ontrouw werd zoo zij ter bevrediging van kerkelijke
eischen het hechte fondament ondermijnde, waarop ten onzent
de Staatsschool rust.
Ten aanzien van leerplicht verkeer ik eeuigszins in dezelfde
positie als waarin ik verkeer tegenover algemeen stem
recht.
Vraagt men mijzijt ge voor algemeen stemrecht,
dan antwoord ik neen, maar wel wensch ik te bevorderen
zoodanigen toestand van de maatschappij als waarin algemeen
stemrecht zonder gevaar voor 's lands belang kan worden toe
vertrouwd.
Vraagt men mij: zijt ge voor leerplicht, dan antwoord
ik ja, maar veel liever had ik zoodanigen toestand van de maat
schappij als waarin leerplicht zonder gevaar voor 'a lands belang
kan worden ontbeerd.
Ik ben voor leerplicht zonder enthousiasme, zonder mij te
ontveinzen dat dwang in strijd is met het Nederlaudsch
volkskarakter.
Ik ben voor leerplicht omdat het plichtverzuim der ouders
mij daartoe noopt.
Omdat ik weiger de verantwoordelijkheid te helpen dragen
van den toestand, die door dit plichtverzuim teu onzent bestaat.
Ziehier enkele cijfers, waarmede ik overigens de Vergadering
niet vermoeien wil.
Het getal kinderen, dat einde '86, noch school— noch huis
onderwijs genoot, bedroeg
22398 jongens^ 10516 jongens] Qvari
24762 meisjes: 16248 meisjes:
4 jaar. 4 jaar.
Van de bij de verschillende korpsen ingedeelde en onderzochte
manschappen konden noch lezen noch schrijven, 8,8 (jaar '86.
Van de 100 leerlingen, die 85/86 tot de corpsschool werden
toegelaten, konden niet of gebrekkig lezen en schrijven 24,8.
Op de 100 veroordeelden konden bij hun opneming iu de
gevangenis noch lezen noch schrijven (in 1885), 22 personen.
In ronde cijfers valt er dus in Nederland, uithoofde van
absoluut schoolverzuim te zorgen voor een cijter
van 70 h 80 duizend kinderen.
De cijfers van het relatieve schoolverzuim d. i. ongelijk
matig schoolbezoek, dat zoo storend op het onderwijs werkt,
zijn niet op te geven.
Die 70 h 80.000 kinderen nu zijn hulpeloos, niet gewapend
tegen den strijd des levens, niet bestand tegen verleiding van
iedere soort, zonder weerstandsvermogen, zonder mogelijkheid
om ooit tot zelfstandige ontwikkeling te geraken.
Mogen wij dit ontzettend getal kinderen aan hun lot over
laten Ik antwoordneen, tot zoolang men mij een beter en
afdoend middel aan de hand geeft.
Maar kan leerplicht worden ingevoerd, zonder aan kerkelijke
eischen toe te geven
Ik antwoord ja, want het geschiedt in Engeland, het land
waar men van oudsher prijs heeft gesteld op de eischen der
individueele vrijheid.
Drie hoofdbeginselen beheerschen daar de onderwijs-wetgeving
van 1870:
1). Alleen aan de public elementaryschool, d. i. de open
bare staatsschool voor ieder toegankelijk, gelijk bij ons, kan
subsidie worden gegeven.
2.) Leerplicht j zoo er binnen 8 mijlen iu den omtrek niet
is een bijzondere school, dan moet het kind naar de open
bare, maar die openbare school staat
3.) onder de hoede van de conscience clanse d. i. precies
het voorschrift van art. 22 onzer onderwijswetfacultatief
godsdienstonderricht met vrijlating om er gebruik van te maken.
Waar Engeland zoo voorgaat, kan Nederland volgen.
Vrijhandel, van ouds hier in eere, is de toestand van het
laissez faire toegepast op de volkenrechtelijke betrekkingen.
De slagboomen tusschen gemeenten en provinciën hebben
wij opgeruimd. Welnu men wil dat de wereldmarkt eveneens
ongehinderd onderworpen zij aan de wet van vraag en aanbod.
Hel Protectionisme verlangt dat de wetgever tusschen beide
trede, natuurlijk met goede bedoelingen, maar wij moeten niet
vergeten dal zekere plaats daarmede is geplaveid.
Het Protectionisme verliest drie gevolgen zijner leer uit het
oog.
1.) Protectie is bij machte aan een tak van industrie voor
een tijd lang voozen glans te geven of eene in werkelijkheid
opgedroogde bron van volkswelvaart schijnbaar te doen herleven.
Daar echter de middelen, die men te baat neemt, tegen het
buitenland zijn gekant, zoo moeten wij represailles verwachten.
Dustarievenoorlog, waarbij onvermijdelijk de zwakste te
gronde gaat.
2.) De Protectie kan kunstmatige debouche's scheppen, b.v.
de graanprijzen in de hoogte drijven.
Door willekeurige afsluiting van concurrentie, verdient de
producent, maar de binnenlandsche consument betaalt het gelag.
Dure graanprijzen duur brood.
3.) Er is, gelijk onlangs Pierson aantoonde, verband tus
schen in- en uitvoer, zoodat kunstmatig beperkte invoer ook
den uitvoer doet kwijnen. De voorspiegeling derhalve, dat door
protectie de koopkracht des arbeiders toeneemt, is eene illusie.
Wij mogen ons dus niet laten afdringen van den weg van
vrijhandel.
Ware het mogelijk, veel liever moest gansch ons Yaderland
tot één porto-franco worden ingericht. Daardoor zou hier in dit
gunstig gelegen en waterrijk land een algemeene markt en stapel
plaats ontstaan. Allerlei vlaggen zouden in onze havens en
zeegaten ongehinderd binnenloopen, onze tusschen handel zou
herleven en ons land de voorraadschuur worden voor de be
hoeften van het Continent.
Maar aan vrijhandel alleen hebben wij niet genoeg.
lk zeide het reeds: vrijhandel is onthouding van belemme
ring. Maar wij moeten ook actief optreden, dat wil zeggen de
meest mogelijke partij weten te trekken van onze bronnen
van volkswelvaart en zoowel den landbouw als de nijverheid
in staat stellen, om den kamp op de wereldmarkt onder de
gunstigste voorwaarden te strijden.
Om die reden behoort er van staatswege gezorgd te worden
voor landbouwvak-onderwijs en proefstations.
Het landbouwvak-onderwijs zal ons in staat stellen, onzen
ouden goeden naam op dat gebied te behouden, of, waar hij
geschokt zijn mocht, te herwinnen.
Van onze zuivelbereiding zeide Heemskerk»Het is eene
waarheid, dat op het gebied van de zuivelbereiding, een voor
werp van productie waardoor ons land sedert eeuwen beroemd
was, wij overvleugeld zijn door andere natiën, doordat die zich
hebben toegelegd op het theoretische en practische van het vak."
Om daarin te gemoet te komen is op de jongste staatsbe-
grooting een subsidie van f 20000 gebracht, voor landbouwvak-
onderwijs.
Eene aanvulling daarvan zijn de proefstations.
Daar leert de landbouwer hoe hij van zijn grondstof het
best partij trekken kan.
Duitschland heeft daarvan 60. België 7 en 1 in voorbereiding.
Italië 16. Frankrijk 40.
Wij hebben er één, doch de oprichting van meer is toege
zegd.
In het algemeen evenwel, zal ieder professioneel en tech-
nischonderwijs en zullen mede onze verkeerswegen te water en
te lande verbeterd moeten worden.
Het kapitaal op deze wijze in kennis en stoffelijke verbe
tering van onze natuurlijke hulpmiddelen van mededinging
belegd, draagt ruime vruchten.
D a t is gezonde protectie. Iedere andere is uit den booze.
Naast hetgeen de liberale partij te behouden heeft staat
hetgeen zij moet trachten te verkrijgen.
Ik noem uit dit oogpunt 4 onderwerpenbelastinghervor
ming, betere regeling onzer levende strijdkrachten, administra
tieve rechtspraak, uitbreiding van staatszorg voor den hand
werksman.
Vergunt mij nopens alle vier in vogelvlucht, u mijne mee
ning te ontvouwen.
I. In zake belasting pleegt een aardigheid van mond
tot mond te gaan, die ik niet slechts valsch maar gevaarlijk
noem.
Men zegtde beste belasting is die, welke mijn buurman
betaalt.
Welnu dat is onwaar want g ij zoudt niet willen teren op uw
buurmans beurs.
En het is gevaarlijk want het doet den schijn ontstaan
alsof gij dat wel zoudt willen.
De staat is een huishouden waarvan wij de weldaden genieten.
En die weldaden zijn zoo talloos velen, dat men zich het
menschelijk leven buiten den staat niet voorstellen kan, juist
omdat de staat de eenige gelegenheid is tot ontvouwing van
alle menschelijke vermogens.
Voor dezen ontzagwekkenden dienst nu, dien de Staat ons
bewijst, zijn wij vergelding schuldig. En die vergelding heet
belasting.
Het hoofdbeginsel ten deze is belasting naar draagkracht
de oude eisch der liberale economische school. Belasting
in dier voege dus, dat de rijke in verhouding meer dan de
arme betale.
In het samenstel onzer belastingen nu is dat hoog zedelijk
beginsel niet tot zijn recht gekomen. Ja, zelfs zijn er voor
beelden aan te wijzen, bijv. de accijnsen op de eerste levens
behoeften, dat de arme in verhouding meer betaalt dan de
rijke.
Aan dien valschheid en voor ons rechtsbesef ondraaglijken
