UIT DE PERS.
t
toen al spoedig de oorzaak dier brandlucht had ontdekt.
Iu een kelder namelijk, die blijkbaar opengebroken was,
vond hij een man, die, hem zeer zeker niet opgemerkt hebbende,
bezig was te trachten een deur te openen, die naar het woon
huis leidt en daartoe, vermoedelijk bij gebrek aan iets beters,
van petroleum en lucifers schijnt gebruik te hebben gemaakt,
althans een reeds in die deur ter hoogte van het slot gebrand
gat laat hieromtrent al heel weinig twijfel over.
Natuurlijk werd dit gevaarlijk sujet, naar men verzekert te
Brussel woonachtig, dadelijk ingerekend en ter beschikking der
justitie gesteld.
Een goede belooning. Een wachteres der staatsspoor
wegen, M. F. Hemels, die voorkwam dat tusschen de stations
Roermond en Maastricht een kjnd door den trein werd over
reden, ontving van de maatschappij eene eervolle ver
melding
Men hoorde te Akkrum den laatsten tijd van diefstal
en geruchten van diefstal. Vóór eenige weken zag men een
schipper op een Zaterdagavond naar //het hok" voeren, die
van elders eene spade had ontvreemd en deze in het water had
geworpen, toen de politie onderzoek daarnaar deed. Bij nadere
huiszoeking vond men ook nog andere gestolen artikelen. De
man werd evenwel den volgenden dag weer losgelaten, om later
zijn verhoor voor den rtchter te ondergaan.
Erger was een tweede geval, dat niet geringe sensatie maakte.
In een net arbeidershuisje, aan' den straatweg tusschen Oude
Schouw en Akkrum ongeveer 20 minuten van laatstgenoemde
plaats, wonen een paar verleden jaar gehuwde menschen. Terwijl
's morgens, pl. m. half zeven, de man naar buiten was gegaan
om zijn werk te verrichten, en zijne vrouw alleen tehuis was
gebleven, dringt iemand in het woonvertrek grijpt de vrouw
bij de keel, die zich dapper verweert, en ondanks de pogingen
van den aanvaller om haar den mond te stoppen, een door
dringend gegil laat hooren.
Toen haar man en een paar anderen, waaronder de schoon
moeder der vrouw het eerst, daarop kwamen toeschieten, vond
de laatste de deur gesloten, terwijl de indringer eerst, toen ze
dreigde de vensters in te slaan, de deur ontsloot en tegelijk
ontsnapte. Toch meende men den man te kennen, die dan ook
denzelfden dag nog werd gearresteerd, maar op last van den
officier van justitie den volgenden dag weer werd losgelaten,
tot nader order.
En nu Vrijdag, 's middags half twee, kwam een vreemdeling
in den winkel van een handelaar in het klein in manufacturen,
deed een greep in de lade, toen juist de vrouw des huizes
verscheen. Dat de ongenoode gast met haastigen spoed zich ver
wijderde, spreekt evenzeer van zelf, als dat de vrouw gerucht
maakte, en met anderen den man achtervolgde. Toen men hem
achterhaalde, ontkende hij alles en scheen ook geen ander geld
bij zich te hebben dan het zijne, hoezeer de betrokkenen be
weren, dat er 3 h 4 guldeu vermist wordt. De man verwijderde
zich daarna in de richting van Heerenveen, en de koopman,
een ijverig en oppassend man en vader, heeft het vermiste geld
niet meer gezien.
Een goed. voorbeeld. De Afdeeling
„Schagen" zal zich tot het Hoofdbestuur vnn 't Nedei'landsch
Onderwijzers-Genootschap wenden met verzoek om door middel
van een adres bij de 1ste Kamer der Staten-Generaal aan te
dringen op verwerping van het gewijzigd ontwerp van Wet op
het lager onderwijs.
Zij grondt dit besluit op hare overtuiging, dat door dit ont
werp 1°. een remtoestel wordt aangebracht om degelijk ont
wikkelend volksonderwijs, waaraan de maatschappij steeds dringend
behoefte heeft, tegen te gaan 29. dat het in zijne toepassing
eene bron zal worden van partijhaat en verdeeldheid tusschen
de leden eener zelfde gemeente, en derhalve in de toekomst
een geslacht moet vormen, dat alle behoud van nationale eenheid
op het spel zet.
Ook te Nieuwe Niedorp gaat een adres rond aan de
Eerste Kamer der Staten-Generaal, inhoudende eene betuiging
van instemming met het adres van, het hoofdbestuur der ver-
eeniging Volksonderwijs tegen het aanhangige wetsontwerp op
het lager onderwijs, en een verzoek dat de Kamer bedoeld ont
werp niet aanueme.
Te Groningen ligt een adres aan de Eerste Kamer ter teeke-
ning van den volgenden inhoud
De ondergeteekenden, ingezetenen der stad Groningen, allen
vurige voorstanders van het openbaar onderwijs, nemen de
vrijheid zich met verschuldigden eerbied tot u te wenden, ten
einde met den sterksten aandrang u te verzoeken, het wets
ontwerp in zake het lager onderwijs, zooals het in de zitting
van 26 September 11. door de Tweede Kamer is aangenomen,
niet met uwe goedkeuring te bekrachtigen.
De ondergeteekenden behoeven u niet te wijzen op de vele
ernstige bezwaren, die bij hen tegen dit wetsontwerp bestaan.
Zij zijn u volledig bekend. Maar zij rekenen het tot hun duren
en heiligen burgerplicht alles te doen wat zij vermogen om,
zoo mogelijk, het dreigend onheil af te wenden. Zij toch heb
ben de onwankelbare overtuiging, dat aan de gewichtigste
volksbelangen eene onberekenbare schade zal toegebracht worden,
indien de aanhangige wet in werking komt. Het is juist op
rechte en warme liefde voor hun vaderland en volk, 'die hen
noopt, met alle macht te protesteeren tegen elke poging, die
aangewend wordt om het openbaar onderwijs, dien zegen voor
onze natie, te ondermijnen. En daarom vragen zij van u hand
having en bescherming van dat openbaar onderwijs.
Zij vertrouwen, dat, waar zoo groote volksbelangen bedreigd
worden, u niet zult aarzelen uw veelbeteekend „Veto" uit te
spreken.
A. s. Zaterdag zal het hoofdbestuur met de afgevaardigden
van de centrale liberale kiesvereeniging in het hoofdkiesdistrict
Enkhuizen te Hoorn in het Park vergaderen, ten einde te be
raadslagen over het zenden van een adres aan de Eerste Kamer,
om aan te dringen op verwerping van het ontwerp tot herziening
der wet op het lager onderwijs.
Maandag jl. vergaderde te Amsterdam, de kiesvereeniging
hBurgerplicht11 mede te zake onderwijswet, 108 leden,woonden
de vergadering bij.
In de Zutph. Ct. lezen wij d. a. het volgende
Van de 30 onderteekenaars van het verzoek aan Burgerpl.
om eeue vergadering te beleggen krijgt nu de heer Levy
het woord. Na eëne inleiding, waarin hij als motie voorstelt,
een adres waarin de Eerste Kamer om verwerping van het
wetsvoorstel verzocht wordt, begint hij zijn betoog aan de hand
van hetgeen keizer Augustus eens zijdeHet betaamt
een keizer staande te sterven. Vele onzer liberale
leden der Tweede Kamer hebben dit niet begrepen. De kerk
gelijk stellende met den staat, maken zij zich schuldig aan
eene constitutioneele omwenteling. Een nieuwe periode begint
in de geschiedenis: die der priesterheerschappij. Het werk van
'48 is verloochend en vernietigd, terwijl de regeering het woord
rechtsgelijkheid uit voorzichtigheid niet meer noemt, drijft zij
de zaak door. Mr. Veegens geeft slechts de helft van zijne ge
dachten, waar hij spreekt over V a 1 der O. L. School.
De wederhelft is: Bevoorrechting der b ij zonder e.
Het wetsontwerp bevoordeelt het bijzonder onderwijs op de 5
volgende punten
1. door de subsidie aan de bijzondere school art 54bis
2. door invoering van 't premiestelsel ook aan bijz. kweeksch.
en opleiding der bijz. onderw. art. 12
3. de bijzondere onderw. mag 't kosterschap of de monnik
waardigheid bekleeden, de openbare ouderw. geen ambt of nering
art. 35 en 36.
4. aan de openb. school wordt een minimum van schoolgeld
geheven, aan de bijzondere niet. De rechtsgelijkheid brengt dus
mee, de openb. school te knevelen om de mededinging der bijz.
onderwijzers te bevorderen
5. aan de gemeenten is duidelijk gemaakt, dat zij hun
budget kunnen ontlasten door de kinderen naar de bijzondere
school te drijven. De Minister van financiën heeft dit duidelijk
te kennen gegeven.
Nog twee feiten knoopt Spr. daaraan vast nl. 1. ontstentenis
van controle over het bijz. onderw. waar met eenigen kwaden
wil art. 64 illusoir kan worden gemaakt en 2. het af
stemmen van leerplicht, onmogelijk gemaakt door de kerke
lijke partij, zoodat 70 a 80000 kindereu gedoemd zijn in
menschonteerende onkunde door te brengen. Dit is voldoende
om 't wetsontwerp vast te hechten aan de schandpaal der
nationale verontwaardiging. Spr. haalt de woorden aan van
een zoo kerkelijk man als kardinaal Manning om te
bewijzen hoe noodig het is dat de Staat voor leerplicht zorge,
waar de ouders hun plichten verwaarloozen. Spr. zal niet in
debat treden met de goedgeloovige en kinderlijke optimisten,
die of blind zijn voor de toekomst of strijdensmoe zijn, of in
't onvermijdelijke berusten. Zij zien niet de Anti-revol. univer
siteit, waar alles vrij is, behalve het onderwijs, niet 't gym
nasium, niet het streven naar opheffing van de theol. faculteit.
De Eerste Kamer kan niet anders dan verwerpen. Want toen
Schaepman zijn bekende wijzigingen van art. 194 voorstelde,
dat ook 't restitutiestelsel huldigde, merkte men in de afdeelin-
gen op dat het zou uitloopen op subsidie der bijz. School, dat
ongrondwettig was en dat tot overmatig gebruik maken van
de openbare kas zou leiden bij de velerlei splitsing in de her
vormde kerk.
Met een opwekkend woord eindigde de heer Levy zijn vurige
en druk toegejuichte rede.
Tot stemming over de motie Levy werd bij zitten en opstaan
overgegaan. Met op 4 na algemeene stemmen werd de motie
aangenomen. Na mededeeling dat op 28 Oef. het Militaire
vraagstuk zou worden ingeleid door het kamerlid Seyffardt, werd
deze bijeenkomst om half elf uur gesloten.
- Met algemeene stemmen werd in eene Maandagavond gehou
den vergadering van de vereeniging Kiesrecht is Kiesplicht te Koog
aan de Zaan besloten, het centrale bestuur uit te noodigen,
zich, namens de Centrale Kiesvereeniging van het district Zaandam,
per adres tot de Eerste Kamer te wenden, ten einde bij deze
aan te dringen op verwerping der onderwijswet.
Door het bestuur vanjde werklieden vereeniging Werken en
Leven te Meppel is besloten tot de verzending van een adres
aan de Eerste Kamer, waarbij dringend wordt verzocht het
ontwerp tot wijziging van de wet op het lager onderwijs te
verwerpen.
Ook uit Dwingeloo is een adres aan de Eerste Kamer ge
zonden van gelijke strekking.
Bij de leden van het departement Borculo der Maatschappij
tot Nut van 't Algemeen gaat mede een adres van gelijke
strekking rond.
Ook de liberale kiesvereeniging te Smilde heeft besloten een
gelijk verzoek tot de Eerste Kamer te richten. Haar adres zal
ook door hen, die geen lid der vereeniging zijn, geteekend
kunnen worden.
Vollispetitionnement. In ons vorig
nummer deelden wij mede dat o.a. vooral in Friesland pogingen
in het werk gesteld worden om adressen te doen teekenen, waarbij
Leden der Eerste Kamer worden bezworen hunne goedkeuring
niet te verleenen aan de uieuwe onderwijswet.
Thans kunnen wij melden dat bijna heel de kleine liberale
pers voor dergelijke adressen ijvert.
Onder het motto //Ontwaakt gij die slaapt!"
schrijft de Prov. Oron. Ct.: „Er zijn liberalen, die schijnen te
slapen, die het „laissez faire" in toepassing brengen, die niet
„Op de bres" staan. Zullen zij eindelijk wakker worden, nu zij
de woorden van „Batavus" en van den heer Mosselmans hebben
gelezen en de criliek van het wetsontwerp tot wijziging der
schoolwet, geschreven door den afgevaardigde van Groningen
mr. J. D. Veegens, getiteld: „De val der openbare school"?
Hebben de bestuursleden der liberale kiesverenigingen vrijheid
om niets te doen en de kiezers niet te hooren?
„Waar zijn de schoolopzieners enz., mannen zooals zij zegden
van liberale richting, die Gods water over Gods akker laten
loopeu Caveant consulesEn zoo zij dat niet willen doen, dat
zij eerlijk genoeg zijn er voor uit te komen. Wij moeten wéten
waaraan wij toe zijn, omdat wij meer dan genoeg hebben van
alle beginselloosheid, lauwheid en lamlendigheid, Rome en Dordt
Wie met ons van oordeel is, dat door beider samenwerking
"iet
te
„de openbare school langzaam maar zeker zai
wie niet wil, dat door deze schoolwetsherziening dVerkwijnei!'
en meer zal worden verdeeld en verbrokkeld"; ^1("natlett
„het leegpompen" der openbare school veroordeelt 6r^00''i'
mee om den slapenden te doen ontwaken, de besturen d'J ia6*
kiesvereenigingen, de schoolopzieners en onderwijzers
„Zal Rome nog meer macht verkrijgen in het proL?.2','
Nederland?
„Zullen wij beginselloos genoeg zijn om een „Mo„.
protestantsche partij tegemoet te komen, die alles doet
ons vaderland aan Rome de heerschappij te verschaffen 0ff
Ontwaakt gij die slaapt
Do Zutph Ct. geeft haar oordeel aldus
„Mag ik hier nog een woord aan toevoegen? Dan zal I
zijn, dat de aanneming van de wet mij niet toeschijn
in 's lands belang en dat wel om de navolgende reden f
„le. De laudsvrede zal d o o r d e z e w et"1
worden bevorderd. Want de strijd om en over
zal worden overgebracht uit de sferen van de zooi.
hoogere politiek, die hare tolken vindt in het Parl°Gnaail"ie
er zeer behendig partij van weten te trekken om haar di
bereiken, naar allerlei kleinere en lagere kringen van
zelf. Nu eerst zal men in gemeenteraden, conventikel^r
vergaderingen en dergelijke met elkander gaan vechten, mi'ssch
niet alleen in figuurlijken zin, over de school.
„In de Tweede Kamer zijn de heeren nog gehouden
zeker decorum, maar in een boeren-gemeenteraad, 't zij d
Noord-Brabant, in Friesland of op de Veluwe, daar weet"!"
van geen parlementaire vormen, van geen geachte zus 0f t! 1
van geen argumenten in glacé-handschoenen, neen, daar
hart tegen hart en misschien zullen daar de forsche vuist,8
de groote broekzakkeu zich ballen, zich gereed houdende o>
bij gelegenheid het vuistrecht te laten meespreken, waarwoerjiï
niet toereikend waren. De voorgestelde schoolwet zal
een groot deel schuld aan hebben en in plaats dat de lan
door haar bevorderd zal worden, zal deze hoe langs zoo
en wie weet voor hoe lang, worden verstoord.
„2e. Het onderwijs zal door deze wet m(,
beter worden. Want het is tot nog toe uit niets geblek
dat de kerkelijke partijen in 't algemeen op ontwikkelendoiè
wijs gesteld zijn en de strekking hunner bedoeling schijnt li
zijn, om de eischen voor degelijk volksonderwijs eer lager la p
hooger te stellen.
„3e. De staatskas zal worden aangesproken voor doeleinda, Z
die door den Staat niet voldoende kunnen worden gecontroW 1
„4e. Leerplicht wordt door deze wet uitgesloten en oj
lange baan geschoven.
„5e. De kerkelijke hartstochten zullen ook door deze itt
steeds meer worden opgewekt en daardoor de natie steeds
worden verbrokkeld.
voor
a
„Doch waartoe verder? Dit en veel meer nosis zoo uitstekend lan
aangetoond door den heer Veegens in zijn bekend opstel, f11
titeldde Val van de Openbare Sr hooi,
er geen woord meer bij mag voegen. Slechts .em hAik'l
aangestipt, opdat zou blijken, waarom, ook namr mijne innige
overtuiging, deze wet mij niet toeschijnt te zijn in 's lands
belang."
De Portefeuillesedert eenigen tijd ook een politiek tlsi
geworden, schrijft o. a.
„Indien wij de overtuiging hadden, dat verzoening en vrii
het gevolg zouden zijn van een welwillend votum der Een"
Kamer, wij zouden ter wille der pacificatie na jaren
aanraden om de dingen te nemen zooals zij zijn. De
de liberale partij kunnen te allen tijde een wetsvoorstel
leerplicht indienen, of het ontwerp overnemen, door Volks*
derwijs aan de Regeering toegezonden.
Maar die overtuiging hebben wij niet."
De Portefeuille citeert allerlei uitingen van clericale W
die duidelijk bewijzen, dat de clericale partij volstrekt
bevredigd is en op eene pacificatie en een einde van den
strijd hoegenaamd geene kans bestaat. Voor ons vaderland,
het blad, geldt nog altijd het woord
„Tusschen het Katholicisme van den Syllabus en
staatsleven is op den duur geene andere betrekking
dan die van een open oorlog."
De Aanwijzer schrijft
„De knak, die, wordt de onderwerpelijke welsvoordracj,
genomen, het volksonderwijs wordt gegeven, zou men,
waar, in de praktijk in zijn vollen omvang eerst
bespeuren.
»Doch gegeven, onherstelbaar gegeven, wordt hl],
de meerderheid der Eerste Kamer even zoetsappig en i 'I
is als de 17 liberalen uit de Tweede.
„Zal de eerste Kamer verlaten het standpuntvers®
van het volksonderwijs tot geen prijs? r-U#
„Zal die Kamer ter wille van problematieke P° pe t
deelen offeren, wat onafwijsbaar noodig is om onze
kunnen doen wedijveren op de wereldmarkt? [4
„Zal die Kamer de hand leenen om ons Vader»11
20ste eeuw te doen worden een We\n-Spanje? #e
„We kunnen en zullen het niet gelooven voor a
zien."
Dr Abt»1" I
Eet oolc op dit woord! >J syi
Kuyper noemt in zijn blad, de „Heraut" de °Pen D«
„gevaarlijk", omdat er „allerlei kindereu saraeng
school „brengt de kinderen uit allerlei elkaar vre, yjl^j
huisgezinnen in gemengde aanraking en voet doe1'
denkbeeld, alsof het geloof er voor het leven niets
Ja, de Heraut wil dan verder betoogen, dat zoo
openbare school ook wel aanleiding kan geve" b'eteer
mengde huwelijken. Eu dat mag volstrekt nietI P nu
vermoeden, dat er eene verkeerde liefde ontkiemen
men hiertegen opkomen". t vfln fleraut
jiro
00!
Hebt gij 't begrepen? Volgens den Ortb°Hoxen ^ten'
het Katholieke Huisgezin, en al dergelijke blfl<j®%enkeoje'l
overal schotjes staan. Vooral geen omgang met ai' Jiinf d
0d98r<'ü('r
Nergens vrij uitzichtWelk een bekrompen en
wereld zal 't zoo worden.
