Zondag 6 Augustus 1893.
37sts Jaargang No. 2749.
Dit blad verschijnt tweemaal per weekWoensdag- en
Z a te r d a g a v o n d. Bij inzending tot 's middags 12 ure, worden
ADVERTENTIEN in het eerstuitkomend nummer geplaatst.
INGEZONDEN' STUKKEN één dag vroeger.
Uitgever, J. WINKEL.
Bureau: SCHA敆I, liaan, 4.
Prijs per jaar f 3.Franco per post f 3.60.
Afzonderlijke nummers 5 Cents.
ADVERTENTIEN van 1 tot 5 regels f 0.25iedere regel meer 5ets
Groote letters worden naar plaatsruimte berekend.
Bij dit nummer behoort
een B ij voegsel.
Gemeente S c h a g e n.
Bekendmakingen.
"politie.
Ter Secretarie dezer gemeente zijn
inlichtingen te bekomen omtrent een
alhier opgevangen
Ter Secretarie dezer gemeente ^wor-
den inlichtingen verzocht omtreRt.-
L a n d b o u w.
(lftl
Aflnriïitis- k Laiilsiillai
zwarte liond.
1 Een Engelsch leeren builtjeinhou
dende ongeveer 5.50.
2 Een broche met zwarten steen gevat
in gouden rand.
Door het Hoofdbestuur der Holl.
Maatschappij van Landbouw is in
het Landbouw Weekblad een ongunstig oor
deel uitgesproken over de vinding van den
heer B. H. Bertels te BARNEVELD.
De heer Bertels heeft naar aanleiding
daarvan in een bijvoegsel der Barneveld-
sche Courant zich niet oubeluigd gelaten
en aan zijne zaakrijke en loyale maar
scherpe weerlegging, ontleenen wij hier het
volgende
Ik ben geen schoolman maar practicus,
schrijf nooit over dingen, dan wanneer
dit hoog noodig is en dan nog wel al
leen over feiten en liefst wanneer ik de
ze leiten nog aanschouwelijk aan iedereen
kan voorstellen en roep daarom dan ook
iederen landbouwer toe„Kom, sie en
overtuig U
Alles wat ik op Landbouw gebied doe
is oorspronkelijk en druischt dikwijls te
gen tot dusvere verkondigde Landbouw
theoriën in, waarom zich dan sommigen
genoopt gevoelen (zonder zich eerst zelfs
van de feiten overtuigd te hebben, want
dan zou hun den grond ontnomen zijn
om daattegen iets te kunnen aanvoeren)
aan de waarheid te kort te doen.
Uw zegsman moet noodzakelijk met
een dergelijk theoretische domheid of
schoolgeleerdheid geslagen aijn, dat hij
het zoo hoog uoodige open oog, voor het
practische ten eenenmale misthetgeen
ten duidelijkste blijkt uit uw ongerijmd
artikel. U beweert, dat door mij niets
nieuws in het belang van den Landbouw
gevonden is en daar het soms even moei
lijk is te onderscheiden wat nieuw en
niet nieuw is, als de waarheid en leugen
wil ik dit met UEd. wel eens even van
naderbij bezien.
NIET NIEUW.
Niet nieuw is, dat wegens de aanhou
dende droogte overal gebrek is aan vee
voeder.
Niet nieuw is, dat zich hier in Ne
derland, waar de Jan Saliegeest den over-
heerschenden toon heeft zich daarom geen
mensch bekommerde, terwijl andere Re
geeringen reeds groote offers brengen en
Landbouwmaatschappijen daadzakelijk wer
ken om in den voedernood te voorzien.
Niet nieuw is, dat ik toen geheel al
leen hier in Nederland het intiatief nam
om hierin te voorzien; en wel door eene
kleine brochure, speciaal voor dit doelhet
licht te doen zien.
En zie nu verkondigt ter elfder ure
het hoofdbestuur van de Hollandsche
Maai schappij van Landbouw op den 22sten
Juli j.1, dat dit niet nieuw meer is, ik
geef dit gaarne toe, daar zich voor dien
tijd reeds honderden van het in de brochure
omschrevene, persoonlijk kwamen overtuigen.
Niet nieuw is, dat ik hiervoor nog
proefveldjts aanlegde waarin aanschouwe
lijk bevestigd wordt, hetgeen de praktijk
mij leerde en de brochure beschrij ft. Dat
ik verder 20,000 K. gr. saaizaad inkocht
om een ieder daaraan te helpen.
Niet nieuw is, dat meerdere rijksland
bouwleeraren herhaaldelijk naar hier kwa
men met allerlei vragen en om zich van
de nieuwe methode van het Landbouw
bedrijf van de Biezen op de hoogte te
atelleD.
Niét nieuw is, dat de eerste vrarg mij
nerzijds om inlichtingen op Landbouw
gebied aan de Rijkslaiidbouwkeiaren nog
moet geschieden.
Niet nieuw is, dat de heeren rijkslandbouw
leeraren met den inspecteur van het land.
bouw-onderwijs „den lieer Löhnis aan het
hoofd de landbouwer op zandgronden su-
perphosphaat als kunstmest willen doen
zaaien voor een gewas, waarop deze mest
hoegenaamd geen invloed heeft; ja, gelijk
staat met geene bemesting.
Proefvelden over meerdere jaren hebben
mij dit bewezenen had ik thans geen
veld met 5 bemestingsproeven, waardoor
ik dit feit kan aanloonen, ik zou er over
gezwegen hebben, thans acht ik mij te
genover den Vaderlandschen Landbouw
daartoe verplichten nu willen wij eens
gaan zien wat voor mij nieuw is en wat
vervolgens, misschien wel nieuw voor U
en voor alle practische landbouwers zal
zijn.
Nieuw voor mij is de nuchtere mededee-
ling van het hoofdbestuur der Hollandsche
Maatschappij van Landbouw-dat ze in eene
ontboden brochure (die alleen handelt vol
gens de aankondiging, hoe in den voeder-
nood nog dit jaar is te voorzien en hoe
men dit voeder zonder eenige kosten kan
conserveeren) niet veel bijzonders over
eene algemeene omkeering in het landbouw
bedrijf enz. leest, daar toch deze brochure
daarover hoegenaamd niet handelt
Nieuw voor U en alle practische land
bouwers is het zeker te vernemen, dat de
nietskostende Bertel's Groen voederpers ge
heel oorspronkelijk is, en reeds in 1890
door mij werd uitgevonden.
Het, is goed dat U de heertn van der
Breggen er bijhaalt, ook drie dezer Hee-
ren kwamen zich van het voeder van
1891 overtuigen en constateerden het vol
gende
lste dat mijne manier van persen niets
kost dan eenige oude dwarshouten of 10
spoorwegdwarsleggers van 25 cent per
stuk, om 200000 K. G groenvoeder le per-
Ben.
2de dat men daarmede een voeder ver
krijgt, riekende als versch roggebrood met
honig. Ook deze Heeren waren verbassd
en hadden nog nimmer zulk heerlijk voe
der gezien.
3de dat van de ruim 150000 K. G.
die wij hadden ingereden bij stortregen,
hoegenaamd niets, nog geen Kilo verloren
ging-
4de dat de Heer T. B. Löhnis bij
tijds nog het volgende getuigschrift
schreef:
Aangaande B 1 u n t's Voederpers dnif
ik nog geen afdoend oordeel uitspreken.
„Dit jaar was het voeder in de kuilen
beter dan in de persen. Ten deele is dit
te wijten aan den voortdurenden regen,
welke tijdens het opstapelen heerschte en
waardoor het voeder als het ware nerd
uitgeloogd.
„Het komt mij bepaald noodzakelijk voor
het geheel met eeD afdak te bedekken.
Ook heeft de ondervinding geleerd, dat
het wenschelijk is het voeder er niet te
nat in te brengen en het eerst wat te doen
verwelken, daar dit de eenige methode is
om zoogenaamd Zoetpersvoeder te berei
den'.
Dat alle landbouwers in Nederland,
Duitscbland enz. er over klagen dat bij
de Blunts- en andere persen ongeveer 1/t
van den gepersten hoop dus 50000 K. G-
voeder verloren gaat, en middelen beramen
om dit te voorkomen.
Sommigen lieten de pers omplanken en
bekappen (waardoor de Bluntspers dan reeds
op f 400 a f 500 komt te staan) en nog
vermocht men het euvel niet weg te nemen,
en zie, op de eenvoudigst denkbare manier
neem ik het euvel weg en daarmede ver
dwijnen Blunts- en andere peisen van het
tooneeldoor een grooten omweg heb ik
zoo het ware en eenvoudige gevondeD, het
geen de kleinste boer (wijl het niets kost)
in toepassing kan brengen.
Is dit niet iets nieuws uitvinden
Of noemt het hoofdbestuur der Holland
sche Maatschappij van Landbouw het eene
kleinigheid
lste dat de boer zich een pers moei
aanschaffen die met bekapping enz. f 400
a f 500 kost en dan nog volstrekt niet
aan het doel beantwoordt
2de dat jaarlijks bij iederen pershoop
van 200,000 K. G. ODgeveer V4 dus
50000 K. G. verrot, verloren gaat; dit
verlies, a f 20 per 1000 K. G. gerekend,
bedraagt toch ook f 1000 per jaar
Is het niets nieuws, door feiten gecon
stateerd te zien, dat de landbouwers ja r-
lijks millioenen laten verloren gaan en de
middelen aan de hand worden gedaan, door
andere, betere tu doelmatiger bebouwing
van den grond, niet alleen deze millioenen
te behouden, n aar daardoor nog minstens
een dubbel aantal millioenen uit den bo
dem en voornamelijk uit de lucht te be
machtigen
Is het niets nienws, dat waar de Heer
H. M. Hartog te Barneveld kortelings nog
uit rijpe ondervinding schreef dat het eene
groote fout is geweest de hooge zandgron
den te ontginnen, ik thans door feiten aan
toon, deze bij doelmatige bebouwing en be
tere grondbewerking minstens zooveel kun
nen opbrengen als thans zelfs de beste
kleigronden opleveren en dan daarbij den
grond nog gelijktijdig te verbeteren
Is het niets nieuws, dat klei- en andere
zware gronden door doelmatiger bebou
wing en met reel minder kosten mintens
het dubbele kunnen opleveren?
Is het niets nieuws, dat de ontginning
op kostbaar bewerkte heidevelden mislukte
on dezelfde heide volgens mijne manier
van grondbewerking bijna zonder kosten di
rect zijne vruchten droeg?
Is het niets nieuws, dat daardoor thans
de meeste heidegronden zoo goedkoop ont
gonnen kunnen worden en nog wel zonder
dierlijke mest, dat uit de opbrengst het twee-
de jaar reeds de kosten van den grond, werk-
loonen enz, enz. geheel gedelgd kunnen
hebbei
Is het niets nieuws, dat zandgrond die
tot dusverre hoogstens f 150. per Bunder
aan vruchten kon voortbrengen, gepasseerd
jaar 1 Mei Lzaaid, in October reeds had
opgeleverd:
75.000 KG. Groenvoeder in 2 sneden.
Dit dit Geperst Zoetgroenvoeder volgens
de analyse te Wageningen bevat bij 7 6a/3
vocht, 4,2°/0 Eiwit en 1,6°/0 vet, zie Land
bouw Weekblad 17 December 1892, maakt
dus bij hooi drooge stof, 11 °/0Eiwit en 4,2°/0
vet: terwijl het hooi vau klei- en andere
gronden slechts gemiddeld bevat 6°/0 Ei
wit en 1% Vet bij teel minder gewicht
opbrengst. Dat men dergelijk prima, prima,
voedsel op schier Zand en zelfs op Heide
gronden ksn fabriceert n moet immers nood
zakelijk iets nieows zijn, want anders moes
ten Heide— en Zandgronden jtcch hooger
waarde hebben, dan de beste kleigronden!
Is het niets nieuws, dat wanneer een
Hectare schrale Zandgrond naar mijn Sy
steem goed wordt bebouwd overvloedig
Krachlvoeder leveit voor 4 koeienterwijl
een Hectare Klei- of andere goede grond
nauwelijks 1 Koe kan voeden? en dan nog
in den winter met toevoer van Krachtvoe
der!
Is hel niet iels nieuws, dat dit alles te ver
krijgen is door doelmatige bebouwing van
den grond; door geen voedende stoffen te
laten verloren gaan en meer voedende stof
fen uit de Damgkringslucht te trekken?
Ziet U mijne heeren, Bultman en Wal
deck! dit is voor mij iets n:enws geweest
en ik durf gerust te zeggen dat dit voor al
len zonder uitzondering nog iets nieuws is;
maar daarbij weer zoo eer.Toudig dat iederen
boer het kan vatten en ook direct zonder
eenige onkosten kan deelachtig worden; en
hierin licht misschien wel de grootste waar
de!
Maar dat gij Mijueheeren deze geheele
beschrijving wilt lezen in eene noodbrochu-
re die Speciaal handelt om nog den voe
dernood voor dit jaar te bezweren hier
in straalt door onkunde of opzet. Waarom
plant gij doornen op een' rozenweg? moet
dan altijd bewaardheid worden:
Es ist im Leben hüsslich eiügerichtet,
Das bei den Rosen gleich die Doruen
stehn!
Gij belt hier niet te doen met iemand
die schrijit om wat te schrijven, maar met
iemand die hetgeen hij schrijft direct daad
zakelijk kan aantoonen en u dus toeroept:
Hier steht es gesehrieben.
Gott helfe mich!
Es ist nicht anders!
Mijn Brochure de Goudmijn voor het
Landbouwbedrijf' die binnenkort zal ver
schijnen moet noodzakelijk eene geheele
omkeering in liet landbouwbedrijf brengen
en ik verzeker U dat ook gij mijnheeren van
de betere gronden, iets op de Veluwe zult
kunnen leeren.
Dat Rijkslandbouwleeraren die hier
herhaaldelijk kwamen hooren hoe de pers
opgebouwd moet worden; dat het Hoofdbe
stuur der Hollandsche Maatschappij ook
met mijne brochure gewapend thans wel
in staat zullen zijn de Landbouwers voor
te lichten, wie zal het betwijfelen?
Ik heb mij ten minste moeite gegeven
zóó duidelijk te zijn, dat iederen boer het
kan begrijpen en is dus uwe aanbevolen
vcorlichtirg vrij wel overbodig geworden;
de leden uwer Maatschappij die mij be
zochten zullen thans veeleer V kunnen
voorlichten!
Met andermans veêren te willen pron
ken en dan te schrijven;
Bet waarschuwt ieder landbouwer voor
het schepppen van illusiën aangaande iets
nieuws, door den Heer Bertels in het be
lang vau den landbouw gevonden, en ver
klaart zich bereid a*n hen, die somwijlen
minder bekend zijn met de bewaring en
inkuiliug van groenvoeder, inlichting
daaromtrent te verstrekken."
Daarvoor heb ik geen woorden van af
keuring genoeg en laat dit gaarne ter be
antwoording over aan de Heeren, die mij
bezochten.
Dat gij Mijneheeren zoowel als de Hee
ren Rijkslandbouwleeraren thans nog inkui
ling durft aan te bevelen, bewijst mij dat
ge nog zeer ver ten achteren zijt.
Het heerlijke Zottgrosnpersvoeder is toch
van veel hooger voedingswaarde en den
dieren dienstiger als het onaangename zuur-
voeder door inkuiling verkregen
Dadelijks offer ik mij op om aan een
ieder alles te laten zien en zooveel in
mijn vermogen is, voor te lichtenwan
neer gij dit alles niet waarde erend wilt
erkennen, dan ware het beter uw stilzwij
gen te bewaren zooals gij tot heden
deedt om den voedernood te bezweren 1
Ik verklaar hier opentlijk navolgende fei
ten: dat het persen van groenvoeder, waar-
bij
lste de geheele niets kost.
2de waarbij hoegenaamd niets be
hoeft verloren te gaan.
3de waardoor men steeds Zoetgroenvoe-
der kan verkrijgen, hetgeen riekt als versch
roggebrood met honing, dus het non plus
ultra verkregen wordt, iets geheel nieuw
is; of zou het waar zijn, dat de Heeren
van der Breggen die deze pers Diet ken
den en er over verbaasd stonden, dan
zooveel ten achteren zijn dat zij leering
moesten nemen bij het hoofdbestuur der
Hollandsche Maatschappij van Landbouw.
Voor zoo verre ik de Heeren van der
Bieggen heb leeren kennen geloof ik
dat juist het omgekeerde eerder het geval
zou kunnen zijn.
Dat verder de mensch thans in stsat is
aan de natuur aan den grond en
aan de lucht een veel grooter quantum
voedende stof te ontleeuen dan tot dus
verre.
Dat onze zand- en heidevelden en ook
de kleigronden bij andere bebouwing en
bewerking van den grond een grooteren
veestapel kunnen voeden waardoor melk,
boter, kass en vleesch weder onder het
bereik van de groote massa kunnen komen
en vermeen met grond te mogen zeggen,
dat onder alle nieuwe vindingen dezer
eeuw, deze toch ook wel een bescheiden
e mag innemeD.
Dat gij de prijs mijner Brochure, f 1,50,
waardoor nog in den voedernood voorzien
kan worden te hoog acht, omdat ze
zoo zakelijk, kort en bonding de middelen
aan de hand geelt om nog in alles te
voorzien is bedenkelijk; het hoofdbe
stuur houdt dus voor den boer een lijvig
boek misschien met vele wetenschappelijke
vertoogen beterik zou dan het hoofdbe
stuur een romannetje aanraden
In de voorrede verklaar ik toch reeds
zelf
„De waarde van dit werkje ligt niet
in veel woorden en alhoewel de prijs hoog
te noemen is, zoo zal dit toch nauwelijks
toereikend zyn om de hooge reclamekosten
te delgen, er. die noodzakelijk zijn om den
geheelen vaderlandschen laudbouw hierop
opmerkzaam le maken."
Wanneer nu het Hoofdbestuur der Hol
landsche Maatschappij van Landbouw nu
ook nog van mij mocht verlangen (een
ieder kan hier alles gratis komen zien en
hooren en heeft dan deze Brochure minder
noodig) dat ik de Reclamekosten die thans
reeds f 800.overschrijden, voor mjjne
rekening neem, dan is dit toch wel de
onbescheidenheid ten top voeren
Alles wat ik hier heb beschreven kan
de menschheid thans verkrijgen; dit zijn
geen groote woorden maar daadzaken, door
mij met moeite en opofferingen opgespoord,
zonder dat het der Maatschappij iets kost
en ik geef het even belangloos aan de Maat
schappij ten beste.
En wanneer de Hollandsche Maatschappij
van Landbouw dit riet iets nieuws en eene
kleinigheid durft te noemen, dan mag ik
toch wel aan het hoofdbestuur dezer Maat
schappij vragen wat hebt gij dan, ja, wat
htbben alle landbouwmaatschappijen te
zamen met de duizende guldens aan ccn-
tributiën en subsidie uitgevoerd, hetgeen
op meer waaide mag bogen?!
Mocht ik hier of daar soms onbeschei
den zijn geweest, dan gelieve men dit te wil
len exetsseeren, mijne gewoonte is, om alles
bij den waren naam te noemen en te
zeggen zcoals het is en zooals ik het
meen.
Geloof mij, mijnheer Bultman, en Wal
deck, ik ben niet boos over uw onoordeel
kundig schrijven en verzoek U veel meer
mij zelf eens met een bezoek te willen
vereeren, ik ben overtuigd dal U beter
door eigen oogen kunt zien.
De ware Theorie ontstaat uit de prak
tijk en niet omgekeerd.
Ik heb de eer te zijn,
Hoogachtend,
UEd. dw. dienaar,
B. H. BERTELS.
Landgoed „de Biezen,' bij Barneveld.
27 Juli 1893.
Met betrekking tot deze voor den
Landbouw zoo belangrijke kwestie, laten
wij nog volgen, wat geschreven wordt aan
de N. Bott. Cr. van gisteren:
Bij een bezoek op heden aan het land
goed He Biezen bij Barneveld, had de
heer B. H. Bertels de welwillendheid het
volgende mede te deelen.
lo Wijze van bebouwingIn de eerste
helft van September zaait de heer B.
op gemesten grond, die 20 daim diep ge-
ploogd is, rogge met zandwikke; hiervan
kan men dan reeds in de le helft van
Mei van 30 tot 40 duizend Kg. per H.A.
als groenvoeder oogsten. Daarna wordt de
grond geschild ongeveer 10 daim diep),
vervolgens flink door elkaar geëgd, en
dan 25 duim diep geploegd, om zoodoen
de 5 duim diep onder de bemesting van
de rogge te komenhierdoor wordt een
vette grond boven gekregeD, doordien de
mest zich daain van September tot Mei
heeft uitgeloogd; deze doet dan direct dienst
voor het nieuwe zaaisel, namelijk renzen-
spurrie met serradella als onderplaat. Van
reuzenspurrie kan men weder in Juni van
30 tot 40 duizend K.G. per H.A. oogsten.
Door deze wijzevan bouwen is de grond ta me
lijk van zijne stikstof ontdaan. Nu begint
echter de serradella te groeien, die, zooals
bekend is, tot de vlinderbloemige planten
behoort, en zich bijn3 uitsluitend met
de vrije stikstof uit de lucht kan voeden.
Men oogst hiervan bij eenen tamelijk
goeden oogst in Octcber nogmaals 30 tot
40 duizend KG. per HA. groenvoeder.
Alzoo deze vruchtopvolging en het
vroege afmaaien der groene rogge, wan
neer die in aren begint te komen, is het
vooral, waarin het groote voordeel voor
den landbouwer gelegen is. Het is be
kend dat de vlinderbloemige gewassen,
zoolang zij nog stikstof in den bodem vin
den, minder nit de lucht tot zich nemen
zoodat het vooral aan te bevelen is om
de serradella als 3e gewas (dus wanneer
de grond arm aan stikstof is) dienstbaar
te maken om de kostbare vrije stikstof uit
de lucht te doen opnemeD.
Door al deze grotnvoedergewassen door
persing voor bederf te vrijwaren, en ver
der «an het vee te vervoedereD, komt de
boer op den armsten zandgrond zelfs in
de gelegenheid om veel meer vee te kun
nen voeden dan thaiis op de beste klei
gronden het geval is. Het gevolg hiervan
moet noodzakelijk zijn dat hij veel meer
mest, met een groot stikatofgehalle, wel
ke voor niets uit de dampkringslucht is
verkregen, zal produceeren, zoodat zijn
grond gelijkmatig moet verrijken.
Voor den boer toch is het hoofdzaak
met de minsi mogelijke kosten de hoogst
mogelijke opbrengst te verkrijgen. Door
deze wijze van bebouwing zal men op 1
H. A. genoeg voeder kunnen verbouwen
voor 4 a 5 koeieD, en wanneer nu de mest
dezer beesten op hetzelfde bunder terugge
bracht wordt, dan moet ook de grond ver
rijken en vet worden, doordien de in het
voedsel uit de vrije iucht opgenomen stik
stof den bodem ten goede komt.
2°, Kunstmeststoffen. Wat kunstbemes
ting aangaat, raadt de heer B. aan om
in den herfst een gedeelte van ieder stuk
grond met kaïniet te bemesten, tegen on
geveer 700 KG. per HA., en een ander
gedeelte half met kaïniet en half met tho-
masphosphaatmeel, eveneens tegen 700 KG.
per HA., en dan onderploegen. Op deze
manier kan iedere boer goedkoop proeven
nemen of zijn grond soms arm is aan kali
of phosphorzuurwanneer dit mccht blij
ken, dan eerst zal hij hulpmes'stoffen ge
bruiken. Voor deze heeft men niet meer
noodig dan 100 KG. kaïniet en 100 KG.
tbomasphosphaatmetl, zoodat de kosten per
