Brira lit den Congo.
Aar en
Zondag 11 September 1898.
42ste Jaargang No. 3344.
OM
TWEEDE BLAD.
FEUILLETON.
HAGER
DRAAIT.
LUNING, 8 JULI '98.
Te veel heb ik mij misschien met
reisbeschrijving opgehouden en met weder
waardigheden, die ik opdeed. Thans, nu
ik eindelijk een weinig tot rust ben geko
men, wil ik trachten, audere zaken te
schetsen. Onbekendheid met de taal der
inboorlingen houdt natuurlijk nog veel
voor my verborgen.
We zijn hier tegenwoordig met z'n tweeën,
d. w. z. twee Europeanen. Mijn employé
is bier om wat aan het klimaat te ge
wennen en wat op te sterken op het „ge
zonde Luning', Dat het hier zoo bijzonder
gezond is, kan ik moeilyk beweren, maar
toch is het hier beter uit te houden dan
op vele andere plaatsen aan den Congo.
Hier ontwaart mtn, waarheen het oog
zich ook wendt, bergen en nog eens
bergen, terwijl men op vele andere facto
rijen moerassen in z'n onmiddellijke na
bij htid heeft.
Het leven is hier niet duur, althans als
men geen luropeesche levensmiddelen ge
bruikt, want die geeft men lang niet weg.
Zoo kost b, v. een K. G. meel 1 1.18,
een K. G. suiker f 1,78, een G. bo
ter f 3.91, e«D K. G, zout i 1.enz.
Daartegenover zijn de inlandache produc
ten goedkoop te noemen. Een kip kost
b. v. f O.Sé, esn melkgeit f 13.50, een
groote bok t 10.80, een kleinere
f 8.10 en een eend f 2.50.
Europeesche aardsppslen vindt men hier
niet, maar wel een vrucht, die er veel op
gelijkt, wat den vorm betreft. De smaak
echter en ook de aard van den kool is
geheel andera.
In deze „aardappelen' (pat»teu) of, zoo
als ze hier worden genoemd „inaoezoe",
bevindt ziek een vezelachtige pit. De
smaak komt veel overeen met dien van
li.
Msar Margaretha geloofde tooh niet, dal
aiterljjke schoonheid van een vrouw alleen,
Arno kon binden. Zjjn hart verlangde naar
nteer. Bleet»'» een fgngevoelende vrouw sou
hem erna'ig aan aieb weten te binden. Was
Obarlotte Hammer znlk eane P De wensoh
werd b(j baar wakker, om bet meisje van
■aderbjj te leeren kennen.
Zij hadden intuiseban in de zaal op en
neer geloopen en juist toan de dans ten
einde was, stonden se op de
plek, waar Baron Wenkel sijne dame langs
voerde.
„Yiadt ge niet goed, mevrouw, dat
Ik u naar uw man terng breng P* vroeg
Arno plotseling, niet keel beleefd, maar
hy had het jonge paar juist op zich zien
toekomen.
Mevrouw von Banden lachte.
„Ge zjjt dus werkelijk reeds bang voor
dat jonge meisje P* vroeg zij spottend en
voegde er dan fluisterend aan toe, terwyl »y
Lotte gadesloeg„Ik begrijp dat volkomen,
want hare sehoonheid wordt er van nader-
bjj volstrekt niet minder op. Nu, wy sullen
eens zien.'
Zy wendde sieh om, om het jonge paar
tegemoet te gaan, zoodat Arno haar voorne-
m*n raadde.
■Mevrouw, u wiltP' riep hjj een
weinig verschrikt uit„denk er tooh aan,
de joDge dame is de nicht
«Van mijnheer Ferdinaud Hammer I Ja,
dat is volkomen waar!' eindigde Margare-
tha bedaard den begonnen sin. „Het heeft
syn zeer nuttige syde, syne vyanden te lee
ren kennen.' Een blos steeg haar naar het
gelaat, ay geveelde maar al te goed, dat
kot woord „vijand* in dit geval voor haar een
bevroren aardappelen. Men gewent er
spoedig aan; ik last ze reeds graag. Groo
te partijen worden nooit aangeboden, doch
de prijs zal ongeveer 1 2.50 a f 8.
per zak zijn. Spinazie en postelein groeien
hier in bet wild; voor 5 cent heeft
men al heel wat.
Bananen treft men hier veel aan. Ze
zijn een uitstekend en gezond voedsel.
De vracht groeit aan trossen, waaraan er
zich van 5G tot 150 bevinden. Haar
vorm is ovaal, p. ra. 1 d. M. lang en 3
c.M. in dwarsdoorsnede.
In Darwin's „Varieercn van huisdieren
en cultuurplanten' vinden we een aanha
ling uit Humboldt's werk (Essai sur la
Nouv. Espagne, tome II, bladz. 389)
waarin deze laatste reiziger beweert, dat
de banaan of pisang de vruchtbaarste
plant der wereld is. Zoo kunnen van
denzelfden grond met tarwe bezaaid, die
1 meusch voedt, er Sé levsri, indien dis
grond met den apenbroodboom is beplant
doch 138 indien er zich bananen op be
vinden.
De banaan wordt ranw, gekookt en
gebakken genuttigd. Bijna zonder uit
zondering lust ieder ze graagvoor deze
vrucht nu betaal ik hier 25 85 ct. psr
bos. Of ze dus hier ook goedkoop is!
Toeh is de banaan hier niet het hoofd-
voedsel, noch der Euiopeauen, noch der
negers. Deze laatsten toch voeden zich
hoofdzakelijk met kwangen, chikwsngen
of blink welle, een soort brood uit den
maniokwortel bereid. Laten wede bereiding
der kwangen eens nagaan.
Vruchtbare grond wordt uitgezocht bij
voorkeur in de omgeving der dorpen. V.n
huur of lasten natnnrlijk geen sprake.
Hst ritt of gras wordt afgehakt, veelal
uiet machete (Eur. werk). Met het gras
't gelijkt veel op „toogel', maar hst is
l1/» M. lang worden de hutten ge
dekt. Is dat afgeloopen, dan wordt de
grond omgewerkt en zooveel mogelijk van
graswortel» gezuiverd. Die bewerking ge
schiedt m«t eeu houthakker, iets grooter
dubbele betoukunis had. „Ik wil soggen,
dat mjjnheer Hararaer de vijand van myn
man ia Zy brak af en wendde «oh tot
den baron, dien zij met een kwansuis ernstig
gelaat opnam. „Na, gy pliohtvorgeten man,
wat habt ge tor uwer verontschuldiging te
zeggen P Hadt ge mg uiet voor de polonai
se gevraagd? En nu
Baron Wenkel stamelde duizend veront
schuldigingen die scherp afwees.
„Praatjes, mijnheer, praatjes. Zal ik n de
waarheid zoggen? een oudere zuster moet
voor een jongere wijken. Nu stelt ge me
zeer zeker ten minste aan haar voor, niet
waar P*
De dikke baron zette zgn kleine oo-
gen onnatuurlijk wyd open.
„Bekend Met met eh 1
Hm Ik ik ken de dame ei
genlijk zelf nietviel my zoo maar
in de gedaohte, dat muurploempje
myn plicht als dansmeester met haar
te dansenen—en heb
haar naam werkelijk niet verstaan.*
Hy zag verlegen tot Mevrouw von Randen op
en daar haar spottend-lachend gelaat hem zeide,
dat zy alles wist, voegde hij er maar aan toe:
„Nn ja, hethet is juffrouw Hammer.*
Mevrouw von Banden lachte vroolijk.
„Juist daarom wilde ik haar leeren ken
nen. Moet ik myzeive dan maar aan haar
voorstellen P*
Wenkel sprong een voel van den grond.
„Om 's hemelswil niet, mevrouw 1*
„Dus maak de zaak in orde I* beval de
sohoone vrouw en zich tot Arno wendend,
legde zy de hand op zyn arm. „Kom,
mijnheer Erdmann, laat ons hst vyaudelyk
kamp aan een onderzoek onderwerpen.*
Charlotte werd zeer verlegen, toen zy
den naam van mevrouw von Banden hoor
de noemen. Uit de gesprekken van haar
oom en Arno had zij genoeg gehoord, om
ie kunnen weten, hoe de verhouding tus-
sohen de beida heeren was. Hoewel ae tot
dusverre in 't geheel geen verstand gehad
had van het landleven, wist zy et nu vol
doende van om te kannen inzien, dat Fer-
dinand Hammer door zyn rykec geldbuidel
eau sterke macht bezat en dat hy van plan
dan de slagers gebruiken om de boistels
van de varkens af te krabben. Er worden
daarna bedden gemaakt van l2/2 M. lang
en 1 M. breed, waarin tien takken van
de maniokpknt worden gelegd. Dit ge
schiedt in den natten tijd van Nov. tot
Eebr. en April tot Mei. Door de vele
regens en de daaropvolgende tropische
hitte ontwikkelen die takjes zich spoedig
tot flinke planten en worden in het eerste
jaar al een M. hoog. Intnsschen hebben
Je vrouwen in het begin veel werk om
het onkruid te verwijderen. N» het eerste
jaar is er weinig werk meer aan; de
dichte bladerenmassa dost bijna alle on
kruid verstikken. Na 2 A 21/, jaar, of,
sooals ze hier zeggcD, nadat Let water
tweemaal hoog is geweest (van onze tijd-
verdeeling heett men hier geen begrip)
worden de planten omgekapt en de wor
tels gerooid. Die wortels zyn van binnen
wit, omgeven door een btuinen baat en
voor het gebrnik ongeschikt, zelfs vergif
tig. Er wordt nu een paalwerk in de ri
vier gemaakt, waarin die wortels ongeveer
14 dagen liggen te rotten. Na het verrot
tingsproces worden ze nog een week on
der den grond gestopt om vervolgens in
de zon goed gedroogd te worden. De
wortel is inmiddels zoo broos geworden,
dat de bast vanzelf afvalt en de witte,
nu eetbare pit overblijft. In bakjes
zooals vroeger de boeren gebruikten om
er kaas in te duwen, maar met gekartel-
den bodem moeten nu de negerinnen
onder het genot van een pijpje, de maniok
fijn wiijven, waartoe ze in bare handen
esn rond blok hard bont gebrniken.
Nadat alles goed fijn is en de vezels er
uit gelezen zijn, wordt het poeder mat
water vermengd en lot hallen verwerkt,
die in bladeren worden gewikkeld en met
vezels nit den banaanstruik omwikkeld.
Na deze bewerking worden de ballen in
potten door de negers zelf gebakken
ongeveer twee uur gekookt. Ds kwange
ia daarna gereed om verkocht te worden.
Haar gewicht is van s/41 K. G. en
wat, dis maoht in zyn gebtel tegen majoor
von Bandon te gebroiken. Vandaar hare ver
warring, toen zy zich plotseling tegenover
de vrouw van den man bevond, aan wien
haar oom een boos plan wilde volvoeren.
Maar mevrouw von Banden deed sich
voor, alsof er geen wanverh onding toasohsn
de beide mannen bestond. Door hare vrien
delijkheid was al heel spoedig de verlegen
heid van Charlotte verdwenen. Ofschoon
het verschil in jaren niet zoo groot was,
legde Margaretha tooh een moederlyke har
telijkheid aan den dsg, die Charlotte goed
deed. Zoo iets was zs thuis nooit gewoon
geweest en hoe dikwijls had se niet naar
belangelooze, liefhebbende harten verlangd,
die haar deelneming en medegevoel zouden
schenken.
Zoodoende week hare verlegenheid spoe
dig en sij gaf zieh geheel sooals zy was. En
de fyne sluier, die haar leven van onthou
ding en ontbering, vol droeve ervaringen
omspande, verleende haar een byson-
dere bekoring. By de reiDheid en arge
loosheid van eeo onschuldig meisjeshart be
zat zy den ernst en vastberadenheid van «en
door losd en smart beproefde vrouw. En
de eenvoudigheid in haar persoon, de tinte
ling in hare woorden toonde Margaretha na
een paar oogen blikken reeds, dat ay een
van die fyne vronwennaturon voor zieh had,
die de mannen hartstoohtelyk kunnen lief-
krijgen, maar tevens ook om hare gevoelens
hoogachten en vereeren, kortom een dier
vronwen, met wie men waarachtig geluk
kig kon zyn.
Iets ais nijd steeg er in het hart van me
vrouw von Rauden op. Waarom had ay ook
niet een dsrgelyke heerschappij over sich-
seive? Waarom kon zij ook niet die vurige
wensehen van haar hart gehoorzaam doen
zijn aan haar plicht P De moederlyke
toon, dien zy in den beginne tegen het meis
je had aangeslagen, hield geen stand, want
onbeduidend en kleiu kwam ay zieh bijna
voor. Zy, de trotaehe vrouw, die gewoon
was, zich in de deftigste kringen te bewegen,
gevoelde een levendige behoefte, zioh door
het meisje te laten leiden. Eu met een on
willekeurige beweging legde sy haar hond
een neger kan er met 2 toe pet dag. De
prijs is 1 mitakko =1 cent, per
stuk, zoodat een neger met weinig toe
kan.
De kwange is zeer goed eetbaar, of
schoon als wij, Europeanen, ze gebruiken,
wij ze eerst aan plakken snijden en in
reuzel opbakken; dan vervangt zij heel
goed het brood.
Den vrouwen wordt het zware werk op
gedragen, de mannen, de heeren der schep
ping", slijten, zoo ze geen jagers, bande
laars of visschers zijn, hun leven in een
heerlijk nietsdoen.
Zelfs om de kwangen hier aan de fac
torij te brengen, schijnt hun nog te veel.
Althans dat laten ze aan de vrouwen over.
Zelf komen zij om het geld (mitzkko) te
innen en om wat met de Mondelle te pra
ten.
Dat het onderhoud tusichsn de negers en
de pas aangekomen Europeane» niet veel be
duidt, is na te gaan, doch spoedig leeren
wij hen begrijpeD, al kunnen wij ons niet
duidelijk en flink uitdrukken in hnn taal.
Een neger loopt nooit ongewapend, ten
zij hij hier op de factory komt. Wij dul
den hier geen gewapenden op ons erf. De
wapens werden door hen dan ook op een
behoorlijken afstand van 't buis neergelegd,
om ze, wanneer ze vertrekken, weer mee
te nemen. Een eigenaardigheid van de be
volking is zeker wel, dat de vronwen roo-
ken, doch niet zooals de manDen. De
vrouwen rooken als wij haar pijp achter
een leeg. De mannen daarentegen rooken
met een heel gezelschap uit ééa pijp.
Slechts een paar baaltjes worden gedaan,
doch dat zijn er dan ook haaltjes naar.
In plaats van zooals wij, die den rook in
den moDd houden en dan uitblazen, slik
ken zij den rook in en blazen ze daarna
nit. Het is licht te begrijpen, dat ze na
twse of drie van die „groote halen" te
hebben gedaan, niet meer kunnen en een
ander het genot sohmken. Het is den ke
rel» aan te zien, dat ze er onpasselijk van
op den arm van Charlotte en ging laog-
saam met haar door de met meoschan ge
vulde aaal, gevolgd door Arno en Wenkel,
die zioh bij mevrouw KLefold hadden aan
gesloten.
Hadden reods zooeven de beleefdheden van
baron Wenkel tegenovt-r Lotte de opmerk
zaamheid, ja de verbazing van allen gewekt,
aoo bad het optreden der barones
een ware sensatie tengevolge. Men stak
aebter hen de hoofden bg elkaar. De een
aoowel als de ander in de aaal kende de
verhouding tnasebeo de beide families. En
na dit. Hadden de beide tegenstanders
zich mol elkaar verioend P Had Hammer toe
gegeven ten opzichte van het boseb, of was
de majoor, door het geld vau zyn tegenstan
der gelokt, in zgn schulp gekropen?
Zoo fluisterden verschillende stammen
rondom de kleine groop, terwijl zy den weg
naar de rookkamer nam. Naar het uiter
lijk te oordeelen, was hier de toestand on
veranderd. D« gezamenlijke tafeltjes waren nn
evenwel allen dicht baset. Rondom majoor
Banden hadden de adellyke heeren plaats
genomen, terwijl rondom Hammer als om
hun natuurlijk middenpunt, zioh eenigo koop
lieden en fabrikanten geschaard hadden
Zoo was bet gezelsohap als in twee legers
verdeeld, die elkander niet openlijk kwaad
willig aankeken, maar toeh met mistrouwen
Generaal von Uringen gevoelde zioh niet heel
erg op syn gemak, maar zijn uitstekend
humenr en zyn onbekendheid met de om
standigheden hielpen hem over bet geval
heen. In plaats van de stemming beter te
maken, maakte hij door syn vrooljjke uit
roepen en grappige gessgden dvn hartsteek!
nog feller gaande, daar een ieder sich op
luidruchtige wjjze over de versohillende on
derwerpen begon te uiten.
Men sprak over de markt der verschil
lende koopwaren. Hammer, als aanvoerder
der koopmanspartij, beweerde, dal de pro
ducten dar aarde aan alleD behoorden, dat
men allen evenzeer het recht had om te
leven en dat het heel onverschillig was, of
de koopwaar uit het buitenland kwam, ot
uit het vaderland werd betrokken.
wordon. Toch schijnen ze er een eer in te
stellen, de grootste rookwolken nit ta bla
zen.
Tabak-kauwen zag ik hier nog nimmer.
Dit „genot" is hier onbekend; niet alzoo
het genot van eeu „glaasje". Hoewel ster
ke drank door de Europeanen aan den Bo-
ven-Cocgo niet verstrekt wordt, weten de
negers zich wel te redden.
Daartoe worden in zeker soort palm-
booinen inkervingen gedaan. Het vocht,
dat er uitloopt, wordt in kleine bakjes op
gevangen, die 's morgens opgehaugen,
's avonds worden geledigd. Het vocht woidt
den volgenden dag onder den naam van
maasango of malaffoe verkocht. Zoet zijnde,
gelijkt bet veel op mineraalwater, doch
na een paar dagen, als het begint te gia-
ttn, ontwikkelt zich de alcohol vrij sterk,
zoodat men er zich aan kan bedrinken.
Nu over iets anders.
Is het op den Boven-Congo (14 dagen
stoomens van hier) bij de vronwen ge
woonte, zich op het lichaam en op het
gelaat te tatonëeren, hier gebeurt dat zel
den- Hier beschouwen de mannen het
haar als het sieraad. Wonderlijke kapsels
heb ik al gezien. Een der meest voor
komende is welde scheiding in het mid-
deu, het haar aan beide zijden langs de
slapen gevlochten en dan de vlecht met
een punt voor de ooren uitstekende.
Het vreemdste dat ik zag, was dat van een
man, die zich het op de kruin van het
hoofd zoodanig gevlochten had,dat hetseheeD,
alsof hij een haren kapje op het hoofd
had terwijl het haar er rondom was
weggeschoren.
Weer anderen scheren zich het hoofd
geheel, terwijl enkelen het haar kort ge
knipt dragen. Nog weer anderen zijn er,
die het haar zoodanig opmaken, dat het
kapsel veel overeenkomst met een deukhoed-
je van vilt heeft.
Iets bijzonders is zeker ook, dat sommige
negers zich de twee boveuste snijtanden
uitslaai, omdat ze naar hun zeggen
er niet als wilde beesten uit wiilen zien.
,De tijden zyn Goddank voorbjj,* zoo
eindigde hg zyn rede, die een gemompel
van bijval aan zyn tafeltje bad wakker ge
roepen, „waarin een werkelyke hongersnood
mogelijk is. De wereldmarkt maakt zoo
iots gladweg onraogelyk. Zg schudt haar
overvloed over alle doelen der woreld uit.
De transportkosten zyn zoo gering, dat die
de prijzen zelf niet doen stygen.'
„Maar de speculatie'* riep een heer uit,
die naast majoor van Raudon zat.
Hammer haalde do schouders op.
„Speculatie I* riep hg spottend lachond.
„Dat io een van die stopwoorden, die vol
strekt niets zeggen. Kan men het een
mensch kwalijk nemen, als hy met zyn geld
werkt P Dat is immers zaken doen. Ea
juist die zoozeor gewraakte Amarikanen zyn
d*ar zoo baodig in. Waarom? Omdat ee
raksnt-n koenen, omdat ae niet sontimou-
teel zjje sooals wy. Zjj zjjn sLebts land-
goedbeiitters zoolang hot landgoed rendeert;
beeft iemand een zleebt landgoed, dan zoBkt
hy zoo spoedig mogelijk een nieuw.*
.En e*n ander neemt 't over en legt 't
loodje erbij.*
„Waarom is die ander dan zoo dom/ En
de Uaitvehers, die daar komen, worden het
gemakkelijkst by den neus geoomen. Zij
komen in dat land met een zak vol voor-
oordovleo- Zg verbeelden zicbwaar sy
eenmaal zyn, daar moeten zw ook blijven,
of het hnn goed gaat of niet. Ea daar
graven zy zich in ean hoop zand en warken,
dat zo mager worden, en beelden sieh dan
al heel wat in over hun soliditeit, werkzaam
heid en God weet wat ai niet. Dat noemen
ze, God betere 't, Duitscbe zeden en ge
woonten. De Amerikanen laohen daarover
natuorlijk heel hartelijk, in het geheim, want
die domheid van hun nienwe burgers past
veel te goed in bun kraam. De zwarte
slavernij hebben ze afgeschaft en de blanke,
die meer rente geeft, hebben ze ingevoerd!
Zg zijn daar de ware aristocraten van de
wereld, terwyl wjj, Duitrohers, eigenlijk de
plebejers, het ondereindje zyn.'
Genensal von Uringen schaterde van het
laeben.
„Nu, nu, mgn waardel Dal is tooh wel
