NOODLOT.
Zondag 18 December 1898.
42ste Jaargang Uo. 3372.
FEUILLETON.
TWEEDE BLAD.
Wet op arbeids-
en rusttijden.
COURANT.
Wat zij wil.
De groote beteekenis ran het Hervor-
miugsprogram der Liberale Unie, zooab
dit is vastgesteld iD haar vergadering van
14 November 1896, lag niet alleen in
zijn politieke, maar vooral ook in zijn
sociale doel.
Handhaving Tan onze constitutioneele
instellingen en volksrechten werd beoogd,
maar ook ingrijpende hervormingen ter be
vordering van de geestelijke en stoffelijke
welvaart van het geheele volkbovenal
echter moest op het gebied der sociale
vraagstukken krachtig de hand aan het
werk worden geslagen, opdat in de wet
geving elke bevoorrechting van kapitaal
ophield, de belangen van dan arbeid en
den arbeider tot hun recht kwamen, en
in het algemeen, voor zoover de wetge
ving invloed uitoefende op de verdeeling
der maatschappelijke goederen, weer recht
vaardigheid zou worden betracht.
Vandaar dan ook, dat het Program van
Urgentie, hetwelk bij de verkiezing van
1897 de leiding aangaf, was een toeiaal
program en dat terecht van de candidaten
kon worden verlangd niet enkel dat zij
instemming betuigden met de strekking
van hst geheele Hervormingsprogram, maar
dat zjj ook met volle overtuiging de ur
gentie erkenden van de hervormingen die
in het tweede program op den voorgrond
werden gesteld.
En zoo vinden we dan als allereertte
hervorming genoemd^regeling van het
arbeidscontract tot betere verze
kering van de wederzijdsche rechten en
verplichtingen beperking ran o v e r m a-
tigen arbeidsduur, ook voor vol-
9.
Na een kort, maar zwaar lichameljjk lijden,
van welks oorsprong niemand iets zou hebben
kunnen noemen, was Qertha naar Hamburg
vertrokken. De dokter had baar als gezond
weder aan ziobzelve overgelaten en schijn
baar hersteld verliet zjj den haize Gernbaeh.
In den tijd dat zij ziek was, was Wanows-
ki baar werkelijke vriend geworden. Tot
in de geheimste hoekjes van haar gemoeds
leven had zij hem een blik vergund in de
langs winterdagen, dat ze als broer
en zuster samen op den divan zaten, haar
smalle, heete hand in de zijne, hadden ze
over den persoon gepraat, die hun gedach
ten geheel bsheersohte.
Yan Hamburg nis ontspon zich een on
afgebroken briefwisseling met Heinz endaar
hij ook mot Egon in betrekking bleef,
kon hij het arme kind tenminste geregeld
op de hoogte houden. Hertha's brieven lie
ten telkens duidelijker merken, dat bet erfe
lijk lijden harer familie met telkens grooter
geweld op haar aandrong, dat haar moede
looss buien in dieps, geeststorende zwaar
moedigheid overging.
Dat Egon leed aan esn ongeneeslijke ziek
te, had zjjn afscheidsbrief haar verzwegeD,
zooals Heinz later te weten kwam; waar-
sohgnljjk had de ongelukkige niet den moed
gevonden, haar de geheele treurige waarheid
te onthullen, en ook Wanowski had nooit ge
zegd, wat de eigenlijke reden van do schei
ding was, zoodat Hertha steeds in de hoop
leefde, Egon weer te vinden.
Hij had haar geschreven, dat hij baar gren-
zenloos liefhad; dat zijn ziel haar toebehoor
de van den eersten dag af waarop hij haar
had leeren kennen. Maar een gruweljjk
noodlot stond scheidend tusscben hen, en dat
noodlot was sterker dan hij en zijn vnrige
wassen tnanneljjke arbeiders, en verzeke
ring vaa een wekelijkschen rustdag, zoo
veel mogelijk den Zondag*.
De heer Kerdijk, die in de Kamerzit
ting van 29 November jl. aan het huidi
ge kabinet buide bracht voor zijn groote
werkzaamheid, maar toch op de urgentie
van de ingediende en nog in te dienen
wetsontwerpen bleef wijzen *vsn wie
veel heeft, mag ook veel gevergd worden"
betuigde zijn leedwezen, dat hij bij zijn
opsomming van wst de Regeering
op sociaal-politiek wetgevend gebisd had
gedaan of aangekondigd, onvermeld moest
laten de regeling van het ar
beidscontract. Hetgeen de Minister
van Jastitie daaromtrent in zijn Antwoord
over Hoofdstak IY schreefdat een wets
ontwerp met toelichting, in opdracht van
de Regeering door den heer Drtjcker op
gesteld, gedrukt en algemeen verkrijgbaar
zou gesteld worden, maakte op den heer
Kerdijk den indruk ^van een kapstok* en
hij putte daaruit de vrees, „dat van een
wettelijke regeling van htt arbeidscontract
in het thans loopende legislatieve tijdperk
niets komen zal".
/Tot hen", zeide hij ten slotte, „die
in zake het arbeidscontract legislatieve
luchtkasteelen bouwen, behoor ik niet, en
in het bijzonder hun, die gelooveu dat een
rijkdom van dwingend recht te voorschijn
te roepen is, wacht teleurstelling; maar
dat neemt niet weg, dat, naast eenig
dwingend recht, verschillende regelen
kannen worden gesteld, die op de ver
houding tusschen werkgevers en werkne
mers gunstigen invloed kunnen uitoefenen,
en waaraan klimmende behoefte bestaat.
Vrijwillig heeft de regeering de verplich
ting aanvaard om de behoefte te bevredi
gen van haar mag du» worden gebiecht
dat zij van die verplichting zich kwijte".
In zijn antwoord was het hoofd van
het Kabinet, de minister Pierson, niet bij
zonder duidelijk.
?Ik zou meenen," zeide hij, jdat ie-
Wij cursiveeren. Red.
liefdo. Hij moest gaan, omdat het onmoge
lijk was te 'olijven,- zij moest traohten ham
tj vergeten, die zoo snood haar levensweg
had gekrnist.
Hij had niet het rookt, om hare liefde te
vragen
Juist dat donkere punt, dat angstig ver
bergen van da reden, dat kwelde haar
het meast, en daardoor geloofde ook Wa
nowski niet gerechtigd te zgn, den slnier op
te heffen en voedde zoodoende de hoop, die
hij juist had willen verstikken. Hoeveel
zij ook over Egon sprak, aa was tooh fe
tro'sch om te vragen,en Heinz zoo ongevraagd
het geheim nooit over zijn lippen brengen.
Zoodoende martelde zij haar brein met
daiiead valsehe combinaties; geloofde san
esn heimelijk huwelijk met een ander, die
scheidend tusschen ham en haar stond, en
leed oader bet pijnigende der onwetendheid
duizendmaal meer, dan «ij onder de wreede
waarheid geleden zou hebben.
Ook Wanowski hoopte in stilte op een
draai in den loop der dingen hoopte, dat
Egon nog genezen zou, en zoo bleet hij ook,
trots zijn medegevoel, sohuw en besluiteloos.
Egon was van Patersburg tegen het eind
van Maart teruggekeerd, maar, zonder de
residentie aan te doen, verder gereisd naar
zijne moeder, naar wie hij zeer verlangde.
Na een kort verblijf op het vaderlijk slot
moest hij, op het driDgend aanraden van
den dokter, naar het Zuiden, en zoodoende
ontving Heiaz tegen het einde van April
nit Italië van het Lago Maggiore den eer
sten brief.
Zoo stonden de zaken tosn de lente aan
brak.
Het seizoen in het oord waar Egon ver-
loefde was begonnen met een zee van
bloesems over beemd en veld nit te strooien;
onder duizeadstemmigen jubelzang der vogels
had de Mei zijn intocht gehouden.
In ds geurige luebt veu een heerlijken
morgen breidde bet droomerig s'ille meer zich
uit; h3ar vlakte werd zacht en sid
derend ais vloeibaar zilver door dea wind
gerimpeld. Boven de donkere toppen der
slanke ceders vlogen klapwiekend zwermen
mand, die in de lastste maanden zooveel
heeft gepresteerd als de Minister van Jas
titie, dat iemand, die zoo de bewondering
en verwondering heeft opgewekt van zijn
ambtgenooten, en van hei niet alleen,
over zijn ongemeene werkzaamheid, ge
waarborgd moet zijn tegen een dergelijk
verwijt. Van harte hoop ik, dat de heer
Kerdijk een kapstok moge vinden om
zijn onverdiend verwijt aan op te haugen.
„Gaarne zullen wij eene aansporing
aanvaarden tot een maximum van krachts
inspanning in een minimum van tijd, als
dat maar niet insluit dat men verlangt,
dat wij alles tegelijk omhalen en geroe
pen zouden zjjn om in drie, vier jaren
alles wat krom is, recht te buigen en al
les wat langen tijd verzuimd is, goed te
maken. Wij zullen mst opgewektheid ons
werk voortzetten, naar wij hopen door n
gesteund."
Dit laatste nu is volkomen juist, Keu-
leD en Aken zijn niet op êba dag ge
bouwd maar de heer Kerdijk herinner
de er aan, dat verleden jaar, nadat er in
het Voorloopig Verslag nadere toelichting
was gevraagd van hel Regeeringsprogram,
zooals dit was neergelegd in da Troonre
de, de Regeering in de Memorie van Be
antwoording onder andere onderwerpen,
die op den voorgrond etonden, noemde
het arbeidscontract. En in zijn
Memorie, van Antwoord op Hoofdstuk IV
deelde, dienovereenkomstig, de Minister
van Justitie mede, dat, na de bescher
ming der jeugd, nevens het huwelijksgoe
deren-recht het arbeidscontract
aan de beurt zou komen.
Of nn de heer Kerdijk met zijn ver
wijt gelijk heeft gehad, weten wij niet.
Het antwoord van den minister Pibrson
wees niet heen Daar een bepaald feit. Wij
kunnen alleen constateeren, dat de wensch
tot verwezenlijking van het eerste pnnt
van het urgentie—program der Liberale
Unie zich tot nu toe alleen heeft geopen
baard in de opdracht aan den heer Druokbr,
van wiens arbeid wij met belangstel
ling zullen kennis nemen.
duiven en op da zacbtglooiende heuvelen
verhieven zieb da schilderachtigste tuinen
van uit de lichtgroene volden als mirten
en oranjebouqaotton.
Op het terras van eeu hotel, onder het
Dataar-dak van een reosaohtigen kamil-
leboom, die, mei duizenden bloemen prijkend,
tot de vensters van de eerste verdieping
reikte, zit aan een kleine marmeren tafel
Egon zijn koffie te drinken en aan zijne
moeder te schrijven.
Maar zijne gedachten zijn uiet bij zijn
werk; zijn blikken dwalen over het spiegelen
de water, over de met sneeuw en jjs be
dekte bergen, die de grens tusschen hom en
het vaderland zijn.
Hij is ouder gewordenzijne slappe trek
ken dragen nu reeds duideljjk den stempel
van lichamelijk lijden, en de lichtende glans
der donkore oogen beeft iets teórs, ds
blauwe aderen aan de slapen teekenen zich
scherper af en geven het geheele galaat iets
doorzichtigs.
Ieder oogenblik legt hjj do pen neder en
ziet naar buiten, qaar de lachende wereld;
zijne oogen kunnen zioh niet zat drinken
aan de groote schoonheid der natuur, die
hem omgeeft. Hij haalt in diepe teagan
adem; die kraehtige lucht, die mild en wei-
doend is, sohijnt hem de adem oenor reinere
wereld.
Hg heeft alle bruggen tusschen zioh en
wat geweest is afgebroken; niets bindt
hem meer aan de aarde. Voor de eerste
maai in zijn ernstig, arbeidzaam leven
behoort hij zichzelf en aan het zoete beeld
der herinnering, dat onuitwisehbaar in zijn
ziel leeft.
Zijne liefde tot de verlorene is wilder,
hartstochtelijker geworden met zijn geheele,
rijke, ziekelijke iantasie heeft hij den tempel
der liefde in zijne ziel versierd) daarin
troont haar beeltenis, licht, glaniend en in
de volle bekoorlijkheid der jeugd, als de
Godheid van zijn leven.
Zijn gansehe zijn gaat in den dienst zijner
fantastische lieide op, die hem niet ojus
hoop, genot of een wederzien zal geven.
Hg pijnigt zichzelf, als de Indische pries
ter die lieh bloedende wonden slaat en
In afwachting dus van hetgeen wij la
ter daaromtrent zullen hooren, hebben
wij kennis kunnen maken met een wets
voorstel, ingediend door den Minister
van Waterstaat, Handel en Nijverheid,
betreffende arbeids- ec rusttijden in fabrie
ken en werkplaatsen voor personen, op
wier arbeid de Arbeidswet niet van toe
passing is, en wij hebben gemeend, daarin
te zien een poging van dezen Minister, om
eenigazins te beantwoorden aan den eisch,
gestold in bet tweede gedeelte van het eer
ste pnnt van het urgentie-program der
Liberale Unieterwijl daarmee tevens esn
poging wordt gewaagd om een belofte na
ts komen, in de jongste Troonrede gedaan.
In dit artikel zullen wij ons erlos be
palen, om den hoofdinhoud van dit wets
ontwerp mede te deelcn.
Art. 1 leert ons, dat onder „arbeider*
daze wet verstaat ieder onder een der ca-
tegoriëa A en B bedoeld persoon, op
wiens arbeid de Arbeidswet (Wet van 5
Mei 1889, Staatsblad No. 48, laatstelijk
gewijzigd door de Wet van 81 December
1896, Staatsblad No. 259) niet van toe
passing is en die in 6! voor het bedrijf
van een ander in eene fabriek of werk
plaats hetzij werkt aan het vervaardigen,
veranderen, herstallen, versieren, afwerken
of op andere wijze tot verkoop of gebruik
geschikt makeo van voorwerpen of stoffen,
hetzij voorwerpen of stoffen een bewerking
doet ondergaan, strekkende om deze tot
verkoop of gebruik geschikt te maken.
A. Dsze categorie bevat de arbeiders in
brood-, koek-,beschuit- of banketbakkerijen
en in bij algemeenen maatregel van
bestuur aan te wijzen fabrieken en werk
plaatsan of gedeelten daarvan waar giftige
stoffen ontstaan of worden bereid of ver
werkt schadelijke dampen ontstaan de
dampkringslucht kan verontreinigd worden
door stof; het bedrijf een hooge tempera
tuur vereisebt of veroorzaakt.
B. Deze categorie bevat alle overige
arbeiders.
Uit art. 2 vernemen wij, dat deze wet
siohzelf ontvleescht voor het beeld vau zijn afgod.
Onomstootelgk vast staan zijne besluiten
voor de toekomst. Hij sebreef zgn moeder
reeds, dat hij door zijn zenuwlijden een lan
ge rust dringend noodig sou hebban; dat
de gedurige moeiten van «ijn beroep te zwaar
voor hem waren en hij daarom voor zijn be
trekking had bedankt, om geheel voor zichzelf
en zgn moeder (e kannen loven, op zijn eigen
grond zgn eigen beer te zgn en zijn land
goederen te besturen. Hij wist, dai bij daar
mede een vnrigen wenseh der oude dame
vervolde en haar gelukkig zou maken.
En nu schrijft hij haar, dat bij de vol
gende maand naar huis komt, om laag,
lang bij haar te blijven. De Italiaansche
reis zal zijn afscheid van de wereld zgn,
met hare kleurrijke schoonheid, haar wissel
vallige indrukken. Hier in bet heerlijke
Zuiden wil hjj nog eenmaal droomen, zijn
begeerd geluk doorleven, vóór hjj zioh be
graaft in het duistere slot van zijn vaderen,
dat hij nooit meer zal verlaten.
Een bediende overhandigt hem de morgen-
post; 't zgn eeaige brieven, die hij verstrooid
naast zieb Isgt. De bovenste is evenwel van
Wano vski,walken hg dedelijk herkent Hij opent
bot eoavert en telkens meer opmerkzaam
wordende, leest hij
„Mijn baste Egon'
„Vergeef me, maar aan alles wat geschied
is ben ik onschuldig als eon pasgeboren
kind. Ik heb er geen enkel denkoeeld van
gehad, noch hei in bet laatste oogenblik
kunnen verhinderen, en sta radeloos tegenover
de zaak. Toen ik voor eanigen tijd van
Hertha een zorg vollen brief kreeg, waarin zij
mij vroeg, of uw toestand, waarvan haar iets
ter oore was gekomen, gevaarlijk was, voelde
ik mij verplicht, baar mede te deelen,
dal ge inderdaad in zorgwekkenden toestand
in Italië vertoeft. Da geheele brief van het
arme kind verried zooveel zwaar ziele-
lijden, een zoo onbegrensde liefde voor jon,
dat ik bet niet over mij kon krijgen, haar
zooils tot dusverre, de waarheid nog langer'
te verbergen.
„Ik had valsohelijk gedacht, dat een
schemer van hoop voor de toekomst wel
doend en beslend op haar toestand zou
onder fabrieken of werkplaatsen verstaat
alle zoowel open als besloten ruimten,
waar do in den aanhef vaa art. 1 bedoel
de werkzaamheden plegen te worden ver
richt.
Hieronder zijn niet begrepen
lo. inrichtingen, waar uitslnitend in
of voor de bedrijven van landbouw,
tuinbouw, boschbouw, veehouderij of
veenderij arbeid wordt verricht
2o. inrichtingen waar iemand in zijn
woning eenig bedrijf uitoefent «onder
hulp van anderen dan zijn echtgenoat
of zijn bloed- of aanverwanten in da
rechte lijn
8o. keukens en soortgelijke inrich
tingen, wasr spijzen en dranken voor
onmiddellijk verbruik worden bereid j
4o. apotheken
5o. vaartuigen, voor zoover aan boord
daarvan geen andere arbeid verricht
wordt dan in of voor het schippers- of
visscherubedrijf
6o. ambachts- en vakscholen, Rijks
opvoedingsgestichten en Rijkswerkinrich
tingen, gevangenissen en plaatsen, wasr
werkzaamheden in militairen dienst ple
gen te worden verricht.
Artt. 8 en 4 leeren ons, dit onder nacht
deze wet verstaat den tijd tusschen negen
uur des namiddags en vijf nur des voor
middags, onder week een tijdruimte van
zeven achtereenvolgende etmalen, aanvan
gende met hst door het hoofd of den be
stuurder der fabriek of werkplaats op een
verklaring of op een rnstlijst aan te ge
ven etmaal.
De arbeidstjden zijn omschreven in de
artt. 5, 6 en 7. Volgens art. 5 mag het
aantal werkuren voor een in art. 1 sub A
bedoelden arbeider niet meer bedragen dan
elf per etmaal, of niet meer dan tien per
etmaal, wanneer meer dan vier van die
werkuren in den nacht vallen.
Het aantal werkuren voor een arbeider,
werkzaam in een broodbakkerij, mag iu
één etmaal ten hoogste teventien bad ragen,
op voorwaarde dat het etmaal, volgende
onmiddellijk op dat, waarin het aantal
werken, en ik zag met sehrik, dat zij aieh
aan deze boop als can iets onomstootbaar
zekers vastklemde, dat die hoop haar leven
begon te verstoren, en derhalve wilde en
moest ik trachten haar langzaam deze hoop
te ontnemen en haar op alies voor te
bereiden.
„Maar met harfstoohfelijke karakters is niet
te praten, dat zie ik helder ln, en gij moogt
mg niet voor de gevolgen van mijn goed-
gemaenden stap verantwoordelijk stellen.
Ik ben aeht dagen na het wegzenden van
mjjn brief op reis geweest en vind zooeven
bij mijn terngkesr een schijnbaar in groote
haast geschreven bericht, dat me buiten mij
zelf brengt. Zij schrijft, dat zjj mij voor
mgne onthullingen dankt, daar zij haar het
dosl van haar leven beider voor oogen hebban
gesteld, Gij zjjt zwaar en gevaarlijk ziek,
en zij snelt naar u toe, om u te zien,te spre-
keo en te verplegen.
.Zjj was haar eigen meesteres en vroeg
noch naar het oordeel der wereld, noch naar
baar toekomst
ig reisde zonder ophouden,zonder iemand
een woord gezegd te hebben, af. 8leehtsik
wist van haar stap, waartoe vertwijfeling,
angst en liefde haar dreven; zoo sohreei zij,
Die brial ligt reeds sedert eene week bg
mij en ik vermoed, dat ge elkander reeds
gespi-okou «uit hebben, als ge dezen ont
vangt.
„Ik ban buiten mg zelf van angst en
ik smeek je, dos me omgaand bericht.
Zoo ge mij noodig hebt, roep en ik koai.
Heinz."
Als Egon gele een beeft, laat hij den
brief zakken en kijkt voor zieh heen. Eau
zonderling, hem onverklaarbaar gsvoel doet
zijn hart vlugger kloppen en vervult het
met een warman stroom. Geen schrik, geea
ontzetting maakt zich tan hem meester
maar een geheele bevrediging komt
over hem. Het is hem, als had bH
het geweten, dat zg kwam, dat hij haar
zou weerzien; hoe vreemd, hoe ooKaloofliik
het ook sohijnt.
Een inwendige stem roept hem toe: vlucht
ni®'; gij «iet, het Doodlot, dat sterker is dan
gij, voert haar n ia de ermen. Het moet zoo
