Utliiikend Uitlaai.
Zondag 13 Juli 1902.
46ste Jaargang No. 3748.
TWEEDE BLAD.
FEUILLETON.
12.
Beschouwingen omtrent de navolgende
ponten
I. Welke soort van verlichting is voor
de gemeente Schagen preferent
II. Verlenging der bestaande concessie, of
Gemeentelijke exploitatie eener gas
fabriek
van de bestaande gasfa-
stichting eener nieuwe
TTT. Overname
briek, of
fabriek
o—
I. Welke soort van verlichting
is voor de gemeente Schagen pre
ferent?
Bij de zeer groote uitbreiding, die in de
laatste jaren do verlichtingstechniek onder
gaan heeft, ligt het voor de hand, dat iemand,
die geplaatst wordt voor de oplossing van
het vraagstuk: „Welke de boste en meest
economische wijze van verlichting is voor
eene gemeente staat voor een moeilijk
vraagstuk.
Moeilijk in de eerste plaats, omdat rekening
moet worden gehouden met de plaatselijke
gesteldheid, financiëele draagkrucht, enz,
maar in de tweede plaats door de groote
keuze van verlichtingssoorten, die daarvoor
in aanmerking knnnen komen, alsa. elec-
tiisch licht; b. steenkolengasc. watergas;
d. acetyleengase. lucktgas.
En toch zal blijken, dat dit 5-tal kan
teruggebracht worden tot een 2-tal, maar
dan nog is de keuze moeilijk.
Het electrisch lichthoewel in meerdere
kleine plaatsen in het buitenland in gebruik,
zal alleen op die plaatsen zonder extra hooge
kosten kunnen worden aangewend, waar een
natnnrdrijfkracht (water) voorhanden is en
derhalve geen extra uitgaven behoeven te
geschieden voor drijfkracht ter opwekking
van den electrischen stroom. Dit licht is tot
nn toe echter of een luxe verlichting, óf een
noodzaak.
Een luxe lichtbron daar, waar de kosten
een ondergeschikte factor zijn, zooals voor
zeer groote plaatsen, of een complex van
meerdere kleine plaatsen in betrekkelijk be
perkten kring.
Een noodzaak wordt het, wanneer het geldt
groote ruimten, die op andere wijze moeilijk
van licht kunnen worden voorzien, op doel
matige, gemakkelijke wijze te bedienen.
Het electrisch licht heeft zijne voordeelen,
alsweinig warmte, zeer geringe verontrei
niging van de atmosfeer der lokalen, gemak
kelijke aanwending op de moeilijkst te berei
ken plaatsen, maar daartegenover staan ook
nadeelen.
Ik behoef hier slechts te wijzen op de ge
compliceerde inrichting eener electrische cen
trale, die vrij bekwame personen eischt voor
het toezicht, het plotseling gemis van
alle licht bij de geringste stagnatie in het
bedrijf, of bij eenig defect aan de leidingen
de hooge kosten van aanschaffing eener huis
installatie het gemis eener goedkoope
warmtebron voor het huishouden, en ten
slotte de hooge kosten der verlichting zelve.
Dat deze kosten hoog zouden moeten zijn,
springt duidelijk genoeg in het oog, als men
slechts nagaat, dat ter verkrijging van licht
een brandstof moet worden omgezet in kracht,
deze kracht in stroom, de stroom in licht.
In meerdere plaatsen in Nederland, waar
electrisch licht werd ingevoerd, wordt door
de verbruikers geklaagd over de hooge kosten,
en als voorbeeld haal ik slechts aan de
Gemeente Veendam in de provincie Gronin
gen, waar in een confectie-magazijn van
middelmatige grootte pl.m. f75.gemiddeld
per wintermaand wordt betaald, enkel voor
verlichting.
Dat ik derhalve voor de gemeente Schagen
de aanschafi'ing van electrisch licht met
klem moet ontraden, behoeft zeker geen
verder betoog.
Toch wil ik nog wijzeD op de omstandig
heid, dat bij de invoering van electrisch licht
alle ingezetenen, die niet tot de petroleum
verlichting kunnen of willen terugkeeren,
gedwongen zullen worden, hnnne bestaande
gasleidingen te doen vervangen door eene
electrische installatie en dus op hooge kosten
worden gebracht, tenzij de gemeente besluite,
ook die voor hare rekening te nemen, iets
wat natnnrlijk de stichtingskosten aanmer
kelijk zal doen stijgen. Het gèvolg daarvan
eischt geen toelichting.
Het acetyleengas kan m. i. evenmin voor
de verlichting eener gemeente als Schagen
in aanmerking komen. Schagen is haar reeds
ontgroeid. De lichtbron, hoe schitterend ook,
laat zich slechts toepassen op enkele geïso
leerde gebouwen, maar van toepassing als
licht-centrale voor grootere gemeenten, hoort
men nog niets. Bovendien verkeert deze
verlichting nog in het stadium van proef
nemingen. Weliswaar is het aantal apparaten
voor ontwikkeling van acetyleengas legio,
maar of alle aanspraak kunnen maken op
een wetenschappelijke samenstelling, die
waarborgen geeft voor een economisch en
practisch bedrijf, betwijfel ik sterk. Wel
vindt men in de brochures van z.g. fabri
kanten dier toestellen cijfers vermeld, die alle
andere verlichtingsmethoden in de schaduw
stellen, maar de praktijk heeft die beweringen
nog niet gesanctionneerd.
Ten slotte mag de gemeente Schagen zich
niet leenen tot het nemen van proeven,
waarvan de slechte uitkomsten alleen voor
hare rekening komen, terwijl de eventueel
gunstige resultaten uitsluitend ten bate komen
van de leveranciers.
Wat ik gezegd heb van acetyleengas, geldt
in hoofdzaak ook van het lucht gas.
Ik geloof zelfs beter te doen, deze ver
lichtingsmethode stilzwijgend voorbij te gaan,
natuurlijk uitgaande van de vraag, of deze
verlichting voor de Gemeente Schagen
préferent is.
De keuze is alzoo teruggebracht tot het
watergas en het steenkolengas.
De bereiding van watergas is een procédé,
dat, hoewel van nog vrij recenten datum,
bijna reeds het stadium van proefnemingen
is gepasseerd en op meerdere plaatsen, ook
in Holland, maar vooral in Amerika, toepas
sing vindt.
Dit is een gevolg van het feit, dat weten
schappelijke mannen zich zijner hebben aan
getrokken en in verbinding met de mannen
van de praktijk, eene verlichtingsmethode
hebben geschapen, die zich kan doen gelden,
zoowel om de vrij gemakkelijke wijze van berei
ding, xde betrekkelijk beknopte installatie
eener watergasfabriek, alsmede de kosten der
verlichting.
De bereiding van watergas geschiedt door
stoom te leiden over gloeiende cokes of
steenkolen.
Hierdoor wordt een met-lichtgevend gas
verkregen met groot warmtegevend vermogen.
Om dus dit gas voor verlichting te kunnen
gebruiken, moot het vooraf worden gecar-
bureerd, d. w. z. lichtgevend gemaakt, tenzij
de verlichting door gloeilichamen plaats
heeft.
Do/a carburatie eischt op ziehzelve echter
weer kosten, welke afhankelijk zijn van het
systeem dat gekozen wordt, in verband met
den marktprijs der carburatie-middelen, als
benzol of mineraalolie.
Het gebruik van ongecarbareerd watergas
eischt derhalve de algemeene invoering van
gloeibranders.
Dit nu is op zichzelf geen direct bezwaar,
maar toch zal men nadeelige gevolgen kun
nen verwachten van de gloeilichamen, wan
neer het gas niet vooraf eene volmaakte
zuivering heeft ondergaan. Zonder deze zal
in hoofdzaak de gasvormige ijzerverbinding
(het ijzer-kooloxyde) aanleiding geven, dat na
korten tijd de gloeilichamen, door afzetting
van ijzer-oxvde, van hnn lichtsterkte worden
beroofd. Dit is een bezwaar, dat zeer, zeer
overwegend is en waarvan dan ook de minder
goede resultaten met de watergasfabriek te
Brammen een gevolg zijn.
Misschien zal daardoor het ongecarbureerde
watergas nimmer burgerrecht verkrijgen.
Verder kan als een euvel van dit gas
worden aangemerkt, dat het reukloos is
geschiedde dit (behalve te Brammen) op
bestaande steenkolengasfabrieken als compen
satiemiddel. De bijvoeging van gecarbureerd
watergas bij het steenkolengas is een
uitkomst voor vele gasfabrieken, die 6taan
voor het feit van kostbare uitbreidingen. En
niettegenstaande dat misschien in de verre
toekomst de invoering van watergas algemeen
zal worden, geloof ik, dit de Gemeente Schagen
vooralsnog te moeten ontraden en wel om
de navolgende reden
Het tegenwoordig watergasproces kleeft nog
fouten aan en het is nog niet op de hoogte
waarop het eenmaal komen kan en zal
Doch vooraleer dit stadium bereikt is,
moet nog heel wat ondervinding worden
opgedaan, nog een massa proeven worden
genomen en daarvoor kan de gemeente
Schagen zich niet leenen.
Tenslotte blijft derhalve de keuze alleen
tot het steenkolengas beperkt. En men
behoeft dit niet te betreuren. Het steenkolen
gas toch biedt vele en groote voordeelen.
De bereiding heeft een zeer eenvoudig
verloop en er zijn weinig verbeteringen te
wachten na de vele jaren van voorbereiding.
De fabricage levert bovendien nevel
producten, die handelswaarde bezitten,
terwijl direct een gas verkregen wordt, dat
zonder verdere carburatie geschikt is voor
alle doeleindenverlichting, verwarming en
drijfkracht.
Bovendien is deze gassoort in Schagen
sinds vele jaren bekend; de ingezetenen zijn
met haar vertrouwd en zij ontgaan de
kosten van installatie, die elke andere
inrichting noodzakelijk na zich sleept.
Ik kan nog wijzen op den bouw van
nieuwe gasfabrieken te Haarlem, Sneek,
Alfen aan den Bijn, Leerdam, etc. In die
plaatsen heeft men toch ook de keuze weer
gevestigd op het steenkolengas en nu
aannemende, dat deze verlichting ook voor de
gemeente Schagen preferent is, kan ik over
gaan tot de behandeling van punt
II. Moet de bestaande conces
sie worden verlengd of moet de
de exploita-
in eigen be-
Gemeente Schagen
tie der gasfabriek
heer nemen.
De gemeente Schagen heeft sinds vele
jaren de verlichting overgelaten aan parti- j
cnlieren. Dat hiervoor in den beginne grond j
om hare exploitatie economisch te doen zijn. Hoe
groot de inkomsten kunnen zijn, hangt af
van de drie factorende inrichting der fabriek,
de exploitatie, en het gasverbruik voor de
straatverlichting en de particulieren.
Dat voor Schagen een dergelijke fabriek
te verkrijgen is, spreekt van zelf. Waar con-
cessionnarissen in de exploitatie heil zagen,
daar behoeft de gemeente niet te vreezen
wanneer alle ingezetenen bedenken, dat zij
zichzelf indirect bevoordeelen, wanneer zij,
gasverbruikers zijnde, de fabriek tot bloei
brengen.
Verder kan ik er op wijzen, dat bij het
verleenen van concessie, men steeds gebonden
is door bepalingen. Het ontwerpen dier bepa
lingen, hoe consciëntieus ook geschied, is
niet uit te voeren op dusdanige wijze, dat
alle mogelijke gevallen zijn vastgesteld en
ondubbelzinnig omschreven, zóó dat er voor
andere uitlegging geen mogelijkheid bestaat.
Nu mag men dit als van ondergeschikt
belang beschouwen, omdat er zich misschien
tot nu toe nog weinig geschilpunten hebben
opgedaan, maar men vergeto niet, dat de
concessionnaris van heden niet dezelfde is,
die eventueel later kan komen en dan juist
leveren concessie-voorwaarden een bron van
chicanes.
Bovendien, het staat bij mij vast, dat het
algemeen belang in deze niet moet gesteld
worden boven het particuliere belang van
een concessionnaris. Mijn pertinente meening
in deze zij behoeft aan ook niet geraden
te worden is, dat ik sterk geporteerd
ben voor de exploitatie der gasfabriek in
beheer bij de Gemeente zelve, en dus géén
concessieverlenging.
Nn rest mij nog de beschouwing, of in
geval van gemeentelijke exploitatie, de ge
meente de bestaande fabriek zal
overnemen, dan wel een nienwe
fabriek stichten, dus punt III.
Ten einde deze beschouwing zoo volledig
mogelijk te doeD zijn, moet daaraan vooraf
gaan eene beschrijving van den toestand der
bestaande fabriek.
De fabriek is van zeer kleinen omvang en
mist omliggend terrein, om noodzakelijke
uitbreidingen en verbeteringen te bewerkstel
ligen, tenzij men den bij de directeurswoning
behoorenden tuin daarbij voegt.
De gebouwen zijn allen van «eer ouden
bestond, ligt voor de hand. De gasverlichting datum en bieden ternauwernood ruimte aan
was nog niet populair, de gasbereiding nog voor de noodzakelijke, om niet te spreken
niet op het standpunt, waarop zij thans staat, j van de gewenschte toestellen.
Risico heeft de gemeente niet gehad, maar
zij heeft ook de voordeelen moet derven die
de Gasfabriek in al dien tijd heeft afgewor
pen, of heeft knnnen afwerpen.
Wanneer de gemeente zich stelt op het
standpunt, dat zij moet zorgen voor de ver
lichting harer straten uit een oogpunt van
veiligheid, dan kunnen de waarborgen groo-
ter zijn dat dit geschiedt op de wijze, waarop zij
dit verlangt, wanneer zij het zelf doet, dan wan
neer zij het overlaat aan een concessionnaris.
Zij zal dan ten allen tijde die wijzigingen knn
nen aanbrengen, die zij noodzakelijk acht, als
uitbreidingen verandering in de plaats der j
lantaarnpalen in den vorm der verlichting
in de uren van opsteken en blusschen
in de hoeveelheid gasverbruik van iedere
vlam, en al dergelijke meer zonder direct
gebonden te zijn door eenmaal vastgestelde,
soms belemmerende bepalingen.
Verder kan de gemeente naast de straat
verlichting ook haar bedrijf inrichten tot
verlichting van particuliere woningen.
Zij zal daartoe het gas leveren voor een
prijs, die haar winst kan bezorgen en deze
winst zal de gemeente-financiën ten goede
kunnen komen.
Of wanneer zij zich plaatst op het stand
punt, dat een gemeente geen winst behoeft
Door
OTTO ELSNER.
0-0-0
„Ik roep u 't eerst in plaats van uw man",
begon de president, „omdat van u hoofd
zakelijk de beschuldigingen zijn uitgegaan.
Bovendien is de woning door u gehuurd en
staan de meubels en alles op uw naam, gij
betaalt de belasting
„Zeker, ik ben zeer
„Wat is u eigenlijk
„Ikik wij zijn agenten
„Wat verstaat u daaronder
„Lieve hemelWanneer iemand iets
noodig heeft, dan komt hij bij mij Ik
help hem uit de verlegenheid, zoo goed
het gaat."
„En daarvoor laat ge u flink betalen
„Niets voor niets!" antwoordde de
getuige met groote zellvoldaanheid. „Mijn
hemelIk had geld binnengekregen
en op de kast gelegdToen beo
ik de kamer uitgegaaD, om naar het eten
te kijken. Ik kookte dien dag juist erwten
soep met varkensooren Toen ik 's mid
dags naar het geld zocht, was het weg."
„De beklaagde was in ae kamer ge
weest
„Natuurlijk. Zij moest er door, wilde ze
op haar eigen kamer komen."
„Anders niemand
„Alleen mijn man."
jVv as het niet mogeLyk, dat deze den
of mag maken, dan kan zij den gasverbrui-
kenden gemeentenaren en dat kan ieder
zijn tegemoet komen, door voor zeer lagen
prijs hun licht, warmte of drijfkracht te
verschaffen. Dan profiteeren de gemeente
waardoor lekken niet gemakkelijk kunnen naren direct, welke baten anders den conces-
worden opgespoord, of zich vanzelf aanwijzen, sionnaris ten goede komen.
Hiervoor worden wel maatregelen genomen,
door het gas met een stof (mercaptan of
carbylonim) een penetrante lucht te geven,
maar waar dit soms door onachtzaamheid
nagelaten wordt, staat men voor ernstige
feiten, zooals o. a. onlangs is voorgekomen
te Watergraafsmeer.
Hoewel nog slechts in enkele plaatsen in
ons land de watergasfabricage is ingevoerd,
diefstal begaan heeft
„Het is toch niet
„Ja, ja, dat staat nog niet zoo vast...
Het is bekend, dat u en uw man niet
steeds als een tweetal tortelduifjes leefden.
Uw man hangt geheel van u af, is aan uw
genade overgeleverd. Dan is het toch wel
mogelijk, dat hij het geld weggenomen
heeft, uit nood b.v."
„Hij is veel te bang voor me, om dat
te durven doen."
Er ging een hartelijk gelach door de
zaal. Zelfs de rechters hadden moeite, ern
stig te blijven.
„Gij houdt uw man dus zeer beslist voor
onschuldig
„Ja."
De president wendde zich van haar af.
„Getuige Halbscheffel."
Deze kwam voor.
„Ik zal u nu eveneens den eed afnemen,
terwijl ik er u tegeljjk opmerkzaam op
maak, dat, wanneer ge u niet strikt aan
de waarheid houdt, ge een misdaad begaat,
die zeer streng, minstens met tuchthuis,
gestraft wordt."
De getuige herhaalde de formule on
verschillig, evenals zijn geheele optreden
was.
„Hoe leerdet ge uw tegenwoordige vtouw
kennen
„Bij Puhlmancs."
„Dat is, zooals ik uit de acte heb opge
merkt, een drankkelder."
„Ja."
„Hoe kwam uw vrouw daar
„Zij was kellnerin."
„En gij?"
„Ik diende toen bjj het Keizer Erans-
regiment."
Een gasfabriek uitsluitend voor de straat
verlichting zou voor een plaats als Schagen
bezwaarlijk kunnen rendeeren, maar wanneer
dezelfde fabriek tegelijkertijd levert aan
particulieren, kan zij een bion van inkomsten
worden voor de gemeente.
Zij zal dan aan enkele voorwaarden moeten
voldoen. Hare inrichting moet op doelmatige
wijze geschieden eenvoudig en practisch,
De stokerij is van te geringe afmetingen,
om daarin te plaatsen ovens van de tegen
woordige goede systemen.
De steenkolen- en cokesbergplaats bieden
geen ruimte van voldoende berging in de
wintermaanden, terwijl de cokesbergplaats
slechts een houten gebouwtje is, dat tevens
voor berging van ander materiaal moet
dienst doen.
Een lokaal met voldoende ruimte voor
andere toestellen is niet voorhanden.Condensor,
scrubber en zuiverkisten moeten daarin allen
onder dak gebracht worden.
De meter- en regulateurkamer wordt door
deze twee toestellen gevuld.
Verder is er nog een kleine werkplaats
die misschien nog bruikbaar is, en een kleine
woning, bestaande uit een kamer en een
keuken.
Huiruit volgt m. i., dat de gebouwen niet
voldoen aan de eischen, die zelfs aan een
kleine gasfabriek moeten gesteld worden, en
zeer zeker niet in aanmerking komen voor
overname.
De gemeente toch moet minstens gebouwen
bezitten, die in de eerste 15 of 20 jaar voor
haar bedrijf geschikt zijn en in dien tijd
geen vergrooting behoeven. En hieraan
voldoen de bestaande gebouwen in geen
enkel opzicht.
Verder de verschillende toestellen.
Ik zal mij onthouden te veel in details te
treden. Hierdoor moet ik het meer speciaal
technische terrein betreden, hetwelk geacht
kan worden voor UEdelAchtb. onbekend te
zijn. Deze details zouden voor u waardeloos
zijn.
Ik zal mij derhalve bepalen tot eenige
algemeenheden.
Except misschien een paar toestellen, zijn
al de toestellen van ouden datum en vrij
zeker niet meer berekend voor de tegen
woordige maximum-productie. Bovendien
mist men er de toestellen van de nieuwere
constructie voor teer- en ammoniak-znivering.
Een exhauster (gaszuig- en perspomp) die
reeds in kleine fabrieken met succes kan
worden aangewend, is niet aanwezig.
De gas berging is klein (300 Stères) en nn
reeds niet meer in gunstige verhouding tot j
de grootste etmaal-consumptie.
Hoewel deze toestellen misschien nog eenige
jaren dienst knnnen doen, is juist de geringe
bergruimte een bezwaar. Dit geeft aanleiding j
tot geforceerd werken in de dagen van het
grootste gasverbruik, en dit is m. i. geen
economische exploitatie.
Wil men dus de Gemeente binnen enkele
jaren niet weder voor groote uitgaven plaat
sen, dan is overname van de bestaande toe
stellen beslist te ontraden.
Wat het stadsbnizennet betreft, dit is niet
meer geëvenredigd aan het gasverbruik.
Hier staat de concessionnaris nn reeds voor
het feit van vernieuwing. Bovendien is een
gedeelte van z. g. getrokken ijzer, een materiaal,
dat voor hoofdleidingen geen dienst moet
doen. De levensduur van getrokken leidingen
is zeer beperkt en geeft na verloop van tijd
aanleiding tot veel gasverlies en dus ook
financiëel verlies.
Alhoewel ik van meening ben, dat het
beter is een geheel nieuw buizennet te nemen,
zou ik in overweging willen geven te trachten
met den concessionnaris een conveniant te
sluiten, om het buizennet over te nemen tegen
zeer matigen prijs.
De Gemeente kan dan de vernieuwing ter
hand nemen zonder stagnatie te ondervinden
bij den overgang van de exploitatie, terwijl
de vrijkomende goede buizen wederom
gebruikt kunnen worden.
Zoo ook zonde het aanbeveling verdienen,
de straat-verlichtingstoestellen en de gas
meters niet ouder dan tien jaar, over te nemen
tegen zeer matigen prijs. De overgang gaat
dan ook meer geleidelijk.
Het résumé mijner beschouwingen over
punt III is derhalve
a. Stichting van een geheel nieuwe fabriek
op een ander, grooter terrein.
b. Overname van het buizennet, de straat
verlichtingstoestellen en een gedeelte der
verbruiksmeters, tegen zeer matigen prijs.
Teneinde mijne beschouwingen zoo volle
dig mogelijk te doen zijn en tevens om de
gegrondheid mijner beweringen, zoo noodig,
kracht bij te zetten, zal ik trachten eenige
cijfers te geven.
a. Kosten van eene nieuwe fabriek }n ver
band met de door mij voorgestelde overname.
b. Kosten van verbouwing der bestaande
fabriek.
Vooraf wil ik echter wijzen op het stand
punt waarop ik mij als uw adviseur geplaatst
heb.
Ik heb voor de gemeente Schagen gemeend,
een inriohting te moeten verkrijgen, die niet
alleen voor den tegenwoordigen tijd voldoende
is, maar die ook voor de naaste toekomst
waarborgen oplevert.
In beschouw de gemeente Schagen als een
vooruitstrevende plaats, die tengevolge van
de vermeerdering harer communicatiemiddelen
zeer zeker het centrum kan worden eener
welvarende streek. Daarop moeten wij thans
reeds bedacht zijn en, zonder hierop
te voel te rekenen en dus de zaak te over
drijven, moet Schagen een inrichting hebben,
die rnimschoots in de behoefte kan voorzien,
zoowel bij uitlegging der gemeente, als voor
het geval dat de particulieren meer gas gaan
gebruiken, dan zij thans nog doen, of als
klein-industrie gas vraagt voor drijfkracht.
Daatom heb ik mij een fabriek gedacht
eenvoudig maar deugdelijk, voorzien van
de noodigste toestellen, maar van de nieuwste
constructie, een fabriek voordeelig in
exploitatie.
Dat deze cijfers slechts zeer globaal zijn en
geen aanspraak kunnen maken op een correct
uitgewerkte becijfering, zulks behoef ik feite
lijk niet ie constateerendaarvoor toch
ontbreken mij nog te veel gegevens.-
Wil men van de bestaande inrichting iets
deugdelijks maken, dan is het tegenwoordige
terrein, zonder den bijbehoorenden tuin,te klein.
Een nieuwe gashouder van pl.m. 500 Stère zou
bijgebouwd, de oudste der bestaande gashou
ders verwijderd moeten worden. De gebouwen
eischten geheele verandering. Een nieuwe
stokerij zou op eene andere plaats moeten
verrijzen, omdat verandering van de bestaande,
tijdens de exploitatie, niet mogelijk is.
De tegenwoordige stokerij eu kolenloods
„Goed Ge waart soldaatUw ge
drag was uitstekend, totdat ge kennis
kreegt aan uw tegenwoordige vrouw
van toen af was het steeds straf en nog
eens weer straf."
Mijnheer Halbscheffel krabde zich achter
de ooren.
„Jij hebt het geld dus beslist niet weg
genomen
„Neen."
„En jij meent, dat het de oude Bertius
is geweest?"
„Mijne vrouw zegt..."
„Ik vraag niet wat of je vrouw zegt. Jjj
moet mij zeggen, wat of je weet of ge
looft."
„Ja, die Bertius moet het geweest zijn,
daar we bjj haar geld hebben gevonden."
De getuige kon bij zijn vrouw gaan
zitten.
„Beklaagde!"
Deze stond op.
„Het is goed dat ge wat kalmer zijt
geworden De zaak moet toch haar
beloop hebbenMaar zooals ik u reeds
straks zeide, we moeten zoo het een en
ander uit je leven hooren."
De magere, bleeke vrouw op het bankje
der beklaagden verhief de hand met een
beweging, die te kennen gaf een smeek
bede, dat men haar sparen zou om herin
neringen uit het verleden wakker te roepen.
„Je bent geboren?"
„In München."
„Wat was je vader
„Professor aan de Universiteit."
„Vertsl nu verder," maande de presi
dent aan.
„Ik kan niet," fluisterde de beklaagde.
„Laat mij liever lijden, dan dat ik den
sluier wegtrek van een verleden, dat zoo
veel treurigs heeft."
De president was blijkbaar zelf zeer
getroffen door de; e uitbarsting van smart.
Zich tot mevrouw Halbscheffel wendende,
vroeg hij deze„Weet u wellicht iets uit
het leven van uw huurster
Mevrouw Halbscheffel haalde de schou
ders op.
„Uit haar is niets los te krijgen. Ik
heb het reeds zoo dikwijls geprobeerd. Maar
je kunt het net zoo goed met een steen
probeeren. Er moet wel iets in haar leven
zijn voorgevallen, dat niet in orde is."
„Kunt u mij ook inlichtingen geven, mjjn-
heer Halbscheffel
„Neen Ik heb haar alleen bij haar
werk gezienNaast haar kan men
honderd jaar otjd worden, zonder dat zij
tot je zegt wat ze verzwijgen wilMaar
je kunt anders best met haar opschieten.
Zij doet elk mensch een plezier, als ze kan.
Plagen en ruzie maken, dat doet ze niet."
Nu keerde mevrouw Halbscheffel zich
pardoes tot haar man.
„NatuurlijkZoo'n vrouw, die alles
maar over zich heen laat gaan, die kan
jou wel bevallen.Die, wanneer het haar
in de hersens komt, huis en huishouding
in den steek laat en de wereld eens rond
zwerft. Dan zou jij intusschen je gangetje
kunnen gaan en doen wat mijnheer beliefde.
Zoo iets gebeurt bij mij niet!"
Mevrouw Halbscheffel zette de beide
handen in de zijde en gooide het hoofd in
den nek.
„Geen huiselijke scènes hier, als 't u
belieft!" vermaande de president„Wan
neer ge iets uit het leven van de beklaagde
weet, vertel het kort en zonder
omhaal."
Getuige Halbscheffel ging voort
„Zij doet altijd of ze wat zoekt.Uren
lang loopt ze de straten door en kijkt elk
mensch aan. Bekenden heeft ze niet in
Berlijn geen ziel 1 Want anders zou
ze wel met hen omgaan
„Maar ééns moet ze toch iemand aangetrof
fen hebben, die haar niet geheel vreemd was.
W ant toen ze thuis kwam, was ze zoo suf.
Zij at geen beet en staarde maar steeds
voor zich heenDadelijk daarop ver
dween ze weer voor vier weken. Het is
nog niet zoo lang geleden, dat ze is
teruggekomen."
„Wel, beklaagde, wilt ge er absoluut
geen uitleg van geven, waar ge toen
geweest bent en wat ge hebt gedaan
De vrouw hief sineekend de handen op.
„Erbarming Ik kan het niet zeggen.
Ik had iemand aangetroffen, die mij op
iets wees, dat ik al jaren zoekMaar
hij vergiste zich, evenals ik zelveIk
keerde terug, zonder dat gevonden te
j hebben wat het doel van mijn [even is."
De president schudde het hoofd.
e komen op de zaak terug. Den
diefstal loochent ge dus nog steeds
„Zoo waar als er een God leeft, ik heb
het niet gedaan."
aar komt dan het geld vandaan, dat
men bij u heeft gevonden
„Dat heeft men mij gestuurd."
„Van wien komt het?"
„Dat weet ik niet."
„Je hebt bij het voorloopig onderzoek
gezegd, dat die som in een brief was ge
weest, die je uit Hamburg was gezonden.
Is daar dan een persoon dien ge kent, die
dat gedaan kan hebben
