Welk ministerie
I «I
Zondag 9 Juli '05.
DERDE BLAD.
öe Witte Banier.
Jfmltsfhf fjfntestit.
Advertentië n.
H.H. KaMoiirs!
[Dt 's-Graraliaaplie BpMtaiil
verstrekt gelden. ter lson
PANDBRIEVEN
A. J. Oi JONGH.
JOH. v. d. STEEN,
tegen MATIGE RENTEN en AAN
NEMELIJKE VOORWAARDEN, op
Huizen en Landerijen, en geeft
uit van f l OOO,5«O, I ött en
ƒ5 O, uitstekend geschikt voor goiide
geldbelegging:.
o-o
Indien de groote beteekenls der joDgste
stembusoverwinning deze ie geweeetdat het
kiezersvolk met beslistheid het Kt yper stelsel
veroordeeld heeftdat het den stsf heeft ge
broken over zijn tweedrachtwekkend drijven,
zijn aanstoken van godsdiensttwist, zijn
verfoeilijke antithese
dan ware de grootste font, die thans maar
gemaakt kan worder, dat men door de
vorming van een louter-vrijzinnig ministerie
de antithese zou erkennen, weer opvatten,
handhaven.
Ten onrechte is den strijdenden groepen
van links in de laatste maanden vask voor
gehouden, dat zij, door de antithese sf te
kenren en haar met felheid te bestrijden,
tegelijk haar recht van bestaan zonden erkend
hebben.
Neen, de linkerpartijen erkenden slechts het
bestaan, niet het recht van bestaan der gods
dienst-tegenstelling in de politiek. Zij maakten
zich op, om de noodlottige scheiding te
brekenen zij hebben haar gebroken.
Ten onrechte is ook aan de verbonden vrij
zinnigen het plan toegeschreven, dat zij, asn
het roer gekomen, anti-clericale politiek
zonden gaan voeren. Met volkomen juistheid
lnidde steeds het antwoord, dat daarvan geen
sprake zon zijn dat men slechts tegen het
clericallsme te velde trok en moest trekken
maar dat men, was eenmaal het clericallsme
gebroken, een nationale wetgeving zou voor
staan, aannemelijk voor alle partgen.
Welnu, als het den vrijzinnigen waarlijk
ernst is geweest met hun afwijzen van anti-
clericalieme, hun veroordeelen der antithese
dan is cr logisch geen ontkomen aan, dat
een lonter-vrijzinnig kabinet niet meer mag
gevormd worden.
Het zon een val sijn, waar zij In liepen,
tot groote schade van ons vaderland. Zij
zonden de gedachte oppositie van 48 man,
welhaast qialitatlef door Knyper, den groot
stoker, verstekt, weer stevig ineensmeden.
Na een nlt den aard der verhoudingen weinig
sterke regeering van 4 jaren, zon 1909 op-
nienwr.groote kans geven voor een hernieuwde
clericale overwinning.
L \at men niet de font van 1892 herhalen
en door het handhaven der geheel verouderde
scheiding de antithese bezegelen, consoli
deer en.
Trouwens, eg, is veel veranderd sinds dat
eerste „christelijke" kabinet door 'n „liberaal"
vervangen werd. De strgd over de Kieswet-
Tak heeft de „eene groote liberale partij"
8inds lang in een oonservatieva en een demo
cratische groep uiteen doen vallen. Toen de
laatstgenoemde groep, de Liberale Unie, in
zake het kiesrecht toch weer dralen bleef en
de Grondwetsherziening niet aan de orde
wilde stellen, scheidde zloh in 1901 de Vrij
zinnig-democratische Bond van haar af, om
voortaan te zgn allereerst de democratische
groep der liberalen. En in 1906 gaf de
Liberale Unie het geschilpunt toe, zg stelde
de Grondwetsherziening Ban de orde, zij aan
vaardde het voor de oud-liberalen onaan
nemelijke program, en verbond zich mst de
vrijzinnig-democraten tot een democratische
coalitie. Feitelijk hadden deze beide groepen
zoodoende tnssohen zich en de ond liberalen
het tafellaken doorgesneden. Zij hadden
elkanders regeeringsprogram geweigerd te
aanvaarden samen regeeren was dus tusschen
democratische en conservatieve vrijzinnigen
voortaan uitgesloten. Zij zouden, samen in
de Kamer terugkeerende, geen werkelijke
meerderheid vormen, omdat zij slechts gemeen
hebben wat zg niet willen, doch de werk-
verwantschap, de overeenstemming In het
positieve, ontbreekt.
Slechts één ding konden en moesten beide
soort vrijzinnigen nog voor hun scheiding
samen ondernemenKnyper en Knypsr's
antithese breken. Maar nu dat gelukt is, is
het in het belang van ons land, dat zij elk I
huns weegs gaan en dat niet dit ongelijke
span nog beproeve, samen ééa ploeg te
trekken. Waai ai zonden zij bijeen blijven
en elkander in vruchtbaren arbeid hinderen,
de oud-liberalen als vertragenden ballast voor
Uaie en Bond, de laatsten als te snelle op-
stuwer voor het liberaal conservatisme
Waarom toch
Om de vrijzinnigheid, die zij samen gered
hebben, te blijven beschermen Maar door te
bevorderen de vorming van een gemengd
kabinet hetzij democratisch, hetzij, moet
het, conservatief zullen zij de vrijzinnigheid
oneindig beter beveiligen, dan door haar, hnn
bescherming opdringend, weer 4 jaar a 18
vrijzinnigen, dat is din als anti-clericalen, te
gaan zitten beschermen. Zij zouden al „be
schermende" het spooksel juist weer oproepen.
Natuurlijk hopen en verwachten wg voor
ons, dat dit gemengd kabinet een democratisch
zgn zal; bij de overwinnende partgen behoo-
ren niet minder dan 42 leden tot de voornit-
strevendeneen overgicot deel* van het
Januari-pogram, met name de arbeidswet
geving en belastinghervorming en bovenal
de Grondwetsherziening, zouden op het werk
program dier regeering dus niet kunnen en
niet mogen ontbreken. Noch Unie, noch V.-D.
Bond zonden anders tot eenige medewerking
te vinden zgn, dat spreekt vanzelf.
Maar hoe dan ook, al zonden de democra
ten zelfs nog 4 jaar in de oppositie moeten
gaan uit moet het zij o met de theologische
splitsing, die te lang ons land tot schade heeft
gestrekt.
Sinds jaren wordt geroepen om de eenig
gezonde scheiding, die in de politiek getrok
ken moet wordende scheiding behoudend
tegenover vooruitstrevend. Geen beter tjjdstip
dan thans, na 4 jaren ellende, na 4 jaren
steriel godsdiensttwistlg gekijf, is denkbaar
ODu V 8P"t8lnK tot stand te brengen.
vreugde zagen wg in tal van bladen,
waar zij in <jeze ^agen de kabinetsformatie
bespraken, die meening dan ook gehuldigd
*L «Nieuwe Courant" en „Nederlander", in
„Handelsblad" en „Residentiebode", In „Vader-
aw' „Arnhemsche Courant" e. a.
En indien het den partyen van rechts
waarlijk ernst is geweest met hun eindelooze
bewering, dat het een ramp te noemen is,
Indien een ministerie in zijn bestaan van de
Socialisten afhankelijk is
indien het den vrijzinnigen ni6t minder
ernst is geweest met hnn antwoord, dat zg
van zulk een afhankelijk bewind nimmer de
verantwoordelijkheid zouden willen aan
vaarden,
dan behooren beide groepen het tot
stand komen van een gemengd kabinet te
bevorderen.
Alleen dón zal een gezonde, een oprechte
verhondlng der politieke partijen tot stam]
komen.
En alleen dan zal, niet alleen met woorden,
maar met de daad voor nu èi voor de toe
komst een einde zijn gemaakt aan den
heilloozen godsdiensttwist, waaronder ons
land zoozeer geleden heeft.
Rubriek onder Redactie der Afd.
„Behagen e. o." van het N. O. G.
Hozanna
De Kamer is óm, maar
De gieren hebben hun tuit te pakken,
Zs zijn binnen, de twee mlllioen
Boer Koyper het ft inderhaast den oogst
onder dak gebracht, cmdat er donder asn de
Incht was en in de heete Junidagen kon
een paganietische stortbui den heelen boel
bederven.
Eu daarvoor stonden de Christelijke velden
te mooi.
Nu aan het verdeeltn van het Manna.
E.-n goede portie voor de broerkens en zus-
terkers, de rest aan de Broederen.
Allen .dus aan den arbeidde openbare
school en zijn dienaren naar hartelust be
zwadderd de geloovige kudde naarstig op
gehitst het vuur der onverdraagzaamheid
krachtig aangewakkerdde sluimerende
godsdiensttwisten opnieuw ontbrand ten
slotte den Heere gebeden, op dit Gode wel
gevallig werk Zijn zegen te geven.
In het biedom Haarlem kon dit gevoegelijk
zonder extra kosten gelijktijdig geschieden
met den bidstond, waarin 's Hemels zegen
werd afgesmeekt op het zich verbroederen
bij de verkiezingen van de zonen der heilige
Moederkerk met de volgelingen van den
ketterscben Calvgn.
Aan den arbeid dasaan eiken ketter zgn
letteriedere gemeente, ieder dorp, in twee
of meer vijandige kampen herschapen
kleine schooltjes opgericht; krach'Ige pressie
uitgeoefend
Dit gaat zoo:
Als de eerste sjhattlng niet genoeg zielijes
oplevert, dan volgt een tweede lichting.
Domiré en ouderling-werkgever trekken op
huisbezoek, liefst als de mannen afwezig
zijn, want op het gemoed der vrouwtjes kan
het sterkst gewerkt worden zoo noodig de
zilveren duimschroeven aangelegd, en alle
wapenen uit 't Christelijk tuighuis gehanteerd,
als daar zijn bedreiging met broodeloosheid,
opzegging van hnui,inhouding van bedeeling,
weigeren van doop, bedreiging met hel en
verdoemenis, altemaal beproefde middelen.
Met zulke krachtige argumenten brengt een
tweede lichting nog wel wat op.
In Vlaanderen zijn vele leeggepompte
openbare scholen in kroegen herschapen. Zoo
kan het ook hier gaan.
De aan den dijk gezette onderwijzers znllen
wachtgeld krijgen, zeker. Maar het doel is
bereikt. Aan het openbaar onderwijs zal
groote afbreuk worden gedaan, het kerkelijke
zal bloeien.
En de waarborgen, dat er voor het ver
strekte staatsgeld werkelijk goed volksonder
wijs gegeven zal worden Niet aanwezig.
Maar dit was ook het doel niet; wèl het
olericaal-maken van heel de natie.
En hiervoor moesten de ohristelijke gieren
den bnit in hnn klauwen hebben. Dit is
volbracht.
Hozanna
Eu al zijn de aangewende middelen niet
alle even moree', het doel heiligt ze. Daarom
niets ontzien, zelfs den vrede in de gezinnen
niet.
Maar ook dit is minder, als de christelijke
scholen, de broeder- en zusterscholen (zijn deze
niet christelijk maar vol komen.
En de leeggepompte openbare?
Och, die kunnen verkocht worden. Het
begint al. De openbare schooi te Rustenburg,
bij Heerhugowaard, is verkocht voor f 1076.
Koopster werdde Diaconie.
Kuyper gevallen
Een enkel woord over den afloop der
herstemmingen. Een woord van groote vreugde
eu voldoening over de uitspraak, die de kiezers
hebben gedaan. Gaat het onzen lezers als
ons, dan is 't hnn, alsof er een dink, die
vier jaar lang op het publieke leven woog,
is weggenomen. Herademing na een periode
van domperij en reactie op ieder gebied.
Veel heeft Knyper aan 't volksonderwijs
misdreven, maar thans is het blaadje gekeerd.
Wij kannen met dankbaarheid en voldoening
terugzien op den schoonen strijd voor 't alge
meens instituut der volksopvoeding.
Voor vier jaar leek eea langdurige kerkelijke
overheersching aanstaande. Grauw en dor leek
de toekomst, niet het minst voor 't volksonder
wijs. Maar de reactie is spoediger ingetreden
dan de meesten van ons hadden durven hopen,
't Beter ik van het vier jaar door bijbelteksten
en machtspreuken gepaaide of door lsster en
lengen misleide volk is gelukkig ontwaakt.
Eu op gevaar af van onedelmoedig te zijn
tegenover een verslagen vijand, moeten we
hier constateeren, dat zelfs aan de kerkelijke
partijen niet de troost overblijft dat tenminste
de eer gered Is. Wanhopig stigdende voor 't
behoud van hun meerderheid, hebben zij de
laagste middelen niet versmaad. Een leuge
naar als Sybrandy werd in twee distrikten
gekandideerdmisleiding der kiezers in ma
nifesten en brochures scheen het doeltrc ffandst
strijdmiddel te zijn. En dat alles onder aan
roeping van Gods heiligen naam. 't Verkle-
zingsgeknoei afgewisseld met vrome bede
stonden en psalmgezang. Als onderwijzers,
die de waarheid aan onze leerlingen voor
houden, als volksopvoeders, die den leugen
bestrgden, begroeten wg Knyper's val als
een heerlijken groei van de publieke moraliteit.
Auteursrecht uitdrukkelijk voorbehouden.
CXIII.
Ik heb daar zoo juist eea aardig Hollandsch
briefjs ontvangen van mjjn jeugdigen vriend
Prins Ario- Hadlwidjojo, den zestienjarigen
zoon van Zijne Hoogheid den SoesoehoeDan
van Soerakarta. „Papa vindt het niets aardig
van U", zoo schrijft het vorstelgk Javaantje,
„om zoo lang achter elkaar op Jogji te blij
ven en U we vrienden hier op Solo te negeeren.
Kom dne maar gauw overwippen, anders zijn
wij hier voor altijd boos op U. Kom maar
bij mij logeeren, dat is veel gezelliger dan in
het Hotel, enz."
De briefsteller Is een der intelligentste zonen
van den keizer en pas sedert kort tot Pan ge-
ran verheven. Toen ik Icdertgd op Solo was,
heette hij nog maar eenvondig-weg Bendoro
Radhen Mos Setiadjit, en was hij eerste lui
tenant bij het Leger van zijn papavandaar
de onderteekening„Uw oud-collega en
eeuwigen vriend, Prins Hadiwldj ijo VII."
„Ce qae le prince vent, Dieu ie vent i" zal ik
maar denken en a.s. Zaterdag even een be
zoek bij het Solosche Hof gaan afsteken.
Ik heb indertijd zóóveel beleefdheden ge
noten, dat ik wel tot 'n soort digestle-visite
verplicht ben.
Sedert eenige dagen logeer ik thans bg
Radhen Toemanggoecg Soero Negara, den
Regent Politie Kot». Hij is de zoon van
Pangeran Jood ha Negara II en de oudere
broeder van Pangeran Joedha Negara III.
De Regent ie, alhoewel minder ontwikkeld,
toch zeer Europeeech gezind en dus vóór den
vooruitgang. Hij staat niet bijzonder in den
pas bij. het conservatieve Hof en is dan ook
niet tot Pangeran benoemd, oftchoon hij op
dien titel natuurlijk meer aanspraak heeft
dan zgn jangere broeder, die echter een aan
genomen zoon en de lieveling van den Sul
tan is
De Regent is weduwnaar en zgn overleden
gemalin was een dochter van den Vorst, ter
wijl zijne moeder eene eigen zuster van Ha-
mankoe Boewono VII is.
Ia mannelijke linie stammen de Regent en
zijn broeder van de onde Regenten van Bau-
juemas sf.
De geschiedenis ven zgn vederen is wel
treurig verbonden san die ven het Sultanaat.
We welen reeds, dat in het midden der
achttiende eenw, het Rijk van Mataiam of
liever wat daarvan nog overgebleven was,
zich oploste in drie leen rijken onder 'topper-
bestuur der Oost-Indische Compagnie, onza
liger nagedachtenis (Niet boos worden s. v. p,
gg dierbare landgenooten, op school gesug
gereerd, dat ons roemrijk voorgeslacht nlt 'n
soort ideale wezenB bestond, terwijl de snocde
vijanden van ons uitverkoren volk, de bruine
zoowel als de blanke, louter satellieten van
Satan waren
In Mataram regeerde In die degen een
mispunt: Palos Boewono III, wiens ener
gieke oom Prins Mangkoe Boemi zich 15
December 1749 &1b Soesoehoenan Pakoe Boe
wono Sanapati te Jogjakarta vestigde, ter
wijl hij zijn oudste dochter, de Ratoe Bendara,
aan zijn neef Mangkoe Negara tot vrouw
gaf.
Dit werd natuurlijk aanleiding tot een
burgeroorlog
Mangkoe Boemi kreeg bovendien spoedig
ruzie met zgn schoonzoon, die waarachtig
ook al lust kreeg in het lucratieve baantje
van Soesoehoenan. Het einde van het
lied was, dat het divida et impera (verdeel en
heersch) werd toegepast en er door de lieve
bemiddeling van de Compagnie vrede kwam.
Pakoe Boewono III werd nu Soesoehoenan
van Soerakarta adi nir.g Rat(de voortreffelijkste
heldenstad der wereld).
Mangkoe Boemi, de heerschzuchtige oom,
werd de eerste Sultan van Jogjakarta met
den naam Slnoehoen Hamangkoe Boewono.
Terwijl Mangkoe Negara ten slotte als on
afhankelijk regeerend Prins over een ander
en kleiner deel van 't Rijk gesteld werd. De
eerste Sultan van Jogjakarta was een fl nk
edel man, die in 1792 op 82-jarigen leeftijd over
leed en door zgn ondsten zoon als Hamangkoe
Boewono II (Sulthan Sspoeh) werd opgevolgd.
Die verst was wat men hier in Indtë noemt,
een echte „gladakker", zooals uit het vol
gende zal blijken.
Als Rijksbestierder bij den eersten Sultan
was door de Compagnie de Regent van Ban-
joemas, Radhen Adfp&ti Danadjal aangesteld
en diens zoon, een vriend van d8 Westersche
beschaving!?) uit die dagen; Radhen Adip&ti
Danadja II vervulde die funtie bij Sulthan
Sepoeh.
Daendsls werd in Mei 1811 naar Nederland
teruggeroepen en vervangen door den „dap
peren" Gouverneur-Generaal Janseens, die 18
September van dat jiar op zóó schitterende
wijze Java aan de Engelschen in handen
speelde, dat onze vaderlandsche geschiedenis
boekjes dit glorierijke feit liefst met den
frBnschen slag voorbijgaan
Rtff es, de groote Rsff.es, de eerste nobele
en go de Gouverneur-Generaal, een zoon van
Engeland, nam bezit van den Bniteczorgschen
troon.
Van de verwarring maakte Sulthan Sepoeh
toen gebruik, om zijn Rijksbestierder, den
overgrootvader van mgn gastheer, als Euro-
peanenvriend in den Kraton te doen wurgen.
Dit gebeurde op een z g. ari Pahing, een der
vijf dagen van de Java&nsche Passarweek en
tot op heden is die dag een z.g. „ongeluks
dag" gebleven voor het Hof en de leden der
vorstelijke familie. Op dien dag toch gaat
men niet op reis, vangt men niets asn, geeft
men geen feesten enz.
Ook de oude vader, de eerste Rijksbestierder,
werd kort daarop door den onmensch gewurgd.
De familie vluchtte nu naar Migelang,
doch de boosaardige Sultan weid in 1812
door het Engelsche Tueechenbestnnr, [dat i bg
door de Javanen geroemd word:] naar Am-
boina verbannen.
Zijn zoon, Sultan Hamangkoe Boewono III,
de z g Sultan Radja, riep de familio van den
vermoorden Rijksbestierder terng en ook de
Eogeischen verbrokkelden de macht der
Javaansche Vorsten door een jongeren broe
der van den verbannen Sultan Sepoeh tot
zelfstandig Prins over een deel van het Sul
tanaat van Jogja te stellen, onder den naam
van Pangeran Adipati Pakoe Atam. Een
nazaat van dezen Prins is nu, tot ergernis
van alle kortzichtige Europeanen hier <n
Iudië, benoemd tot sdspirant-controlenr te
Keboemen [Residentie Kedoe],
13 Februari 1847 werd de grootvader van mijn
gastheer door Zijne Maj ratelt Koning Willem
II tot Pangeran Joedha Negara I verheven
en 17 November 1879 benoemde Willem III
diens zoon tot Pangeran Joedha Negara II,
terwijl thans de Sultan, zoonis we zsgen, den
jongeren broeder van den Regent den Pan-
gerengstitel vereerde, terwijl de Regent zelf,
vanwege zijn zeer liberale opvattingen, min
der gewild is.
Ziezoo, na heb ik vrij wel het doopceel van
den Regent van Politie gelicht en u tevens
een kijkje gegeven op de wordingsgeschiede
nis der vier Vorstenlanden.
We leeren op school zoo bitter weinig van
de geschiedenis onzer bezittingen en 't is
misschien maar goed ook, van wege het
respect voor onze vlekkelooze voorouders
Ik voor mij hond het liever met het z g.
„misselijk akelig nageslacht" van onze dagen 1
Rest me nu nog, u mede te deelen, dat de
Regent een zeer bescheiden eenvoudig man
is met een buitengewoon goed hart, zoodat
„de kleine man" van Jogjo met hem dweept.
Zijn vele prinBen. waaronder ook z(jn eigen
broeder, hem min of meer vijandig gezind, de
kaoemmoeda, de jmgereD, de voornitstreven-
deD, waaronder ook de Kroonprins, mogen
hem graag. Hg is oprichter van eene liberale
club, de Marti Ardja, waarvan vele jonge
edelliedeD, ook zoons van Prinsen, lid zgn.
Daar de tegenwoordige Rijksbestierder, een
goedaardig ond mannetje, op zgn laatste beenen
loopt, zoo waafk het der Regeering op deren
vooruitstr evenden Regent te wijzen, als de
aangewezen man voor het gewiohtige ambt
zijner voorvaderen.
Van wurgen is in de twintigste eenw. ge
lukkig geen sprake meer en als straks naast
een jongen Saltan ook een liberaal Rijksbe
stierder aan het bewind komt, dan kun
nen wjj Jogjakarta gelukwenschen.
We gaan dus Zaterdag even naar Solo. Ik
weet tchter niet, of er iets bijzonders van te
vertellen zal zgn.
Deze Penkras moet ik eindigeD, want de
Regent wacht mg met zijn ongedresseerd
spannetje voor een rijtoer door Jogja's dre
ven.
Lt. Clookkneb Ebodssok b. d.
Zooals wij reeds in ons vorig nummer
meldden, is na een korte, maar hevige ziekte,
het pas gekozen Kamerlid voor Den Helder,
de heer C. V. Gerritsen, overleden.
De heer Gerritsen, zegt „Het Hbl.", die 2
Februari 1850 te Amersfoort wss geborer,
was In AMSTERDAM en ook elders in den
lende een bekende en geschte politieke
fignnr. Het eerst vestigde hij de aandacht op
zich door een doorwrocht werk over het
Bankwezen, waarin hij zich als voorstander
van een Rijksbank deed kennen. Als een der
hoofdmannen van de oude radicale partij,
ging hij met de voorstanders van de urgentie
ven het kiesrecht mede, toen deze den
Vrgzinnig-demccratischen Bond stichtten.
Voor de beginselen van deze partij stond hij
altijd op de bres en hij voerde den strijd
dasrvoor op een wijze die, mocht ze al niet
vrij van oritiek blijven, aan voor- en tegen
stander in gelijke mate bewondering afdwong.
Aan de gemeente Amsterdam heeft hij
groote diensten bewezen als lid van den
Raad, waartoe hij voor het eerst verkozen
werd in 1888 en meer nog als wethouder, in
welk ambt hij den 6en September 1899 den
heer Sclö vinck opvolgde. Aan hem werden
toen toegewezen de handelsinrichtingen en
de armenzorg en in beide takken van ge
meentelijk beheer heeft hij door zgn ijver en
zijn werkkracht veel tot stand gebracht,
waarop hij zich met recht mocht beroemen.
De handelsinrichtingen waren aan zgn zorg
1 wel toevertrouwd; hij toch heeft 'tmisschien
beter dan een zijner voorgangers, verstaan
den bloei dier inrichtingen, zonder schade
voor den handel, te doen strekken tot voor-
deel voor de gemeente. En wat betreft de
armenzorg, is Geriitsen's nzam verbonden aan
de reorganisatie van den geneeskundigen
dienst, een reorganisatie die hij ontwierp en
ondanks het verzet van vele zijden, niet het
minst van den kant der geneeskundigen,
bijna onveranderd wist in te voeren. Al was
de heer Gerritsen de eeiste om te erkennen,
dat ook na de reorganisatie deze dienst nog
niet volmaakt wss, thans wordt algemeen
erkend, dat ze naar zijn inzichten zeer be
langrijk is verbeterd.
Ais vrijzinnig- democraat w&s de heer
Gerritsen voorstander van gemeente-exploi
tatie toen dan ook de concessies van de
Imperia 1 en van A. O. M. ril epen, kon
men hem vinden in de voorste rij van de
strijders voer gemeente-gasfabrieken en een
gemeentetram.
Zijn politieke denkbeelden maakten hem
ook tot een wakker voorvechter voor het
vrouwenkiesrecht en de emancipatie der
▼rouw, zij wekten in hem de brandende
belangstelling voor sociale vraagstukken van
den dag, waarvan de thtns helaas voor
or.s land verloren voorbeeldelooze boekerij,
door hem en zijne eohtgenoote dr. Aletta
Jacobs bijeengebracht, een der uitvloeisels
was.
Eanige jaren verdedigde hij in de Kamer
als afgevaardigde van bet kiesdistrict Leeu
warden de radicale beginselen, totdat hij in
1897 werd vervangen door den sociaal-demo
craat Melchers. In deze korte parlementaire
loopbaan heeft hij zich onderscheiden door
de op zijn voordracht tot wet verheveD
wijziging in de Provinciale en in de Gemeen
tewet, welke ook voor de leden der gewes
telijke en gemeentelijke vertegenwoordiging
de vrije keus tusschen eed en belofte invoerde.
Ia -1901 werd hem opnieuw een candidatnur
aangeboden, hij wees die toen af, cmdat hij
er de voorkeur asn gaf, als wethouder voor
de hoofdstad werkzaam te blijven, en hij
meende a's zoodanig aan Amsterdam al zijn
krachten te moeten wijden. Reeds het volgend
jaar gaf hg echter te kennen, wegens diep
gaand verschil van meening met den wet
houder Heemskerk niet met dezen in het
college ven B. en W. te kannen zitten en
toen de Raad, desondanks, hem den 2en
September 1902 als wethouder herbenoemde,
aanvaardde hij deze herbenoeming niet. In
zijn plaats werd toen de heer Serrurier ge- I
kozen en de heer Gerritsen bleef als gewoon 1
lid van den Raad de belangen van Amster
dam dienen.
De overledene was ook lid der Provincln'e
Staten van Noord-Holland voor district IX,
In 't vorig jaar ondernam hij een reis naar
de Ver. Staten.
In den heer C. V. Gerritsen verliezen de
vrijzinnige partgen een bekwaam en vnrig
strijder, Amsterdam een warm verdediger van
zijn belangen en Nederland een zeer verdien
stelijk staatsburger.
Een brandje en verschrikte
menschen.
Dinsdagmorgen brak brand oit in de woning
van I Boas op de Krniskade te ROTTER
DAM, ten gevolge van het vlam vatten van
een petrolenmtoestel, dat op een kachel stond.
Een buurmaD, die ter halpe snelde, wierp
het brandende toestel de trap af, waardoor
een klein kind, dat zich onder aan die trap
ophield, brandwonden bekwam en de trap
zelf in brand geraakte. Aan de bewoners
was nn de vlncht langs die zijde afgesneden,
hetgeen tengevolge had dat de verschrikte
jnffouw Boas uit een raam der eerste ver
dieping sprong. Zg kwam op een hekje
terecht, viel vervolgens in een bleekveld en
verwondde zich aan een harer beenen. Het
brandje was spoedig geblnscht. (N. R. Ct.)
Onderzeesche booten.
Zaterdag a.s. loopt van de werf der Ko
ninklijke Maatschappij „De Schelde" te Vlis-
Bicgen de ondeizsesche boot af, welke door
die fabriek gebouwd is voor de „Electric boat
Compary", en bestemd is om bij het voldoen
aan zekere voorwaarden te worden aange
kocht voor de Nederlandsche vloot voor een
som van f 430 000. Geheel onder water ver
plaatst de boot 120 ton water, en heeft een
lengte van 20 bij een breedte en hoogte van
ongeveer 3 meter..
De romp is slgaBrvormig, vóór en achter
eindigende in een pnnt. Achteraan vindt men
de schroef en de horizontale en verticale roe
ten. In de voorste pnnt mondt de lanceerbnis
uit, waaruit de torpedo's kannen worden weg
geschoten. Boven zijn op de boot een lichte
bovenbouw en een gepantserde commandotoren
gebouwd. Aan de oppervlakte wqrdt het vaar
tuig voortbewogen door een vlercyilnder
gasolino-motor, welke bg volle kracht een 8
mijlsvaart aan het vaartuig geeft, terwijl onder
water een electromotor voor de voortstuwing
dient, welke haar vermogen ontleent aan een
electriache accumulatoren-batterij. De bewape
ning bestaat nit drie visohtorpedo's.
De boot Is bgna geheel gereed, en spoedig
znllen na het te water laten de beproevingen
met het vaartuig een aanvang nemen. Zoodra
alles in orde is, wordt de boot door de maat
schappij „De Schelde" aan de Marine ter be
proeving en kenrlng aangeboden, waartoe het
vaartuig naar Den Helder zal vertrekken om
op het terrein tusechen de Uiterton van het
Westgat en het lichtschip van de Haaks te
trachten de door de Marine gestelde voor
waarden te vervullen. („N. Ct")
Dezer dagen geraakte ten
hnize van de wednwe A. Ten Napel, in de
Van Hattematraat te ZWOLLE door een
nachtlicht een ledikantsgordijn in brand. De
weduwe zelf werd door de vlammen gegrepen.
Een zoon der weduwe, die in een aangren
zende kamer sliep, wakker geworden, traohtte,
doch tevergeefs, de vlammen te dooven. Dit
gelnkte eerst aan de inmiddels gewaarschuwde
politie. De vrouw is aan de bekomen brand
wonden overleden.
Het „Friesohe Dgbl."verneemt
thans met zekerheid, dat mr. H. Okma aan
geboden heeft, eerst aan minister Knyper en
daarna aan minister Idenburg, den zetel van
SN EEK te ontrnimen, onder voorbehoud van
goedkeuring van de betrokken kiesvereni
gingen der rechterzijde.
De heer Roodhnyzen, lid van
de Tweede Kamer, tot dusver zgn woonplaats
hebbende te ENKHUIZEN, zal zich tegen
het a.s. parlementaire zittingjaar te 's-Graven-
hage metterwoon vestigen.
Te HOLTE (onder Onstwedde,
Gr.) is een veldaibeider, die den geheelen
dag had gemaaid, Maandagavond tengevolge
der warmte overleden.
Omtrent het gebeurde te
ROOSENDAAL [zie vorig nummer] meldt
de Nbr.
Toen zekeren J., werkzaam aan de uitbrei
ding van het station alhier, door zijn kostvrouw
S. gevraagd werd om het versehnldige kost
geld, ontstond er een woordenwisseling. Vrouw
S. en hare dochter traohtten J. zgn horloge
en 8 ballaetschoppen te ontnemen als onder
pand, waarmee J. niet gediend scheen. Van
weerszijden werd geduwd en gestooten, totdat
J. met de kruk van een schop vrouw S. een
stoot toebracht aan de borst. Vronw S. ver
moeid van de worsteling, werd daarop stil
en strompelde naar binneD, waar ze tot rast
trachtte te komen op een stoel. Nauwelijks
gezeten, sprak ze tot haar dochter „ik sterl",
en blies den adem uit. J., dit verloop ziende,
vluchtte, meenende een moord gepleegd te
hebben.
Bij schouwing is uitwendig aan het lgk niets
bespeurd. Het vermoeden is gewettigd, dat de
opgewonden toestand en vermoeidheid haar
hebben overmeesterd.
De justitie is verwittigd en zoolang het
inwendig onderzoek niet heeft plaats gehad,
is nog niets te melden.
Men meldt aan de N. R. Crt.:
Dat er nog altijd „gevaarlijke" menschen
gevonden worden, ondanks de waarschuwin
gen van den predikant Balthazar Bekker in
„De betooverde Wereld", ondervindt dezer
dagen een achtenswaardig ingezetene eener
Zeeuwsche gemeente, hoofd eener Christelijke
school. Hij is de dupe geworden van echte
dorps-leuterpraatjes hij zou een jonge dochter
door zijne betoovering ziek hebben gemaakt
en oud en j mg spreekt over hem als behoo-
rende tot de „gevaarlijken." Door kennis
geving aan de justitie zocht hij den verderen
laster tegen te gaan.
Gemakkelijk gaat dat echter niet, want
naar men zegt, zou ook een voorganger op
bezoek zijn geweestzoovelen zgn er, die nog
steeds gelooven aan het leven en werken van
„gevaarlijke lui", tegen wie geen voorzorgs
maatregelen of krachtsontwikkeling zgn aan
te wenden, en elke pogfDg om domheid en
bijgeloof op te ruimen, stuit af op een beroep
op schriftuurplaatsen, als Jesaja 28, v. 16
„Met de hel hebben wij een voorzichtig ver
drag gemaakt", Matth. 4 v. 9„Al deze
dingen zal ik u geven, indien gij, nederval-
lende, mij zult aanbidden", en hoe met znlke
lieden te handelen blijkt duidelgk nit Dent.
18, v. 10, 11 en 12: „Onder u zal niet zgn
of toovenaar of bezweerder of duivels
kunstenaar, want al wie zulks doet, is den
Heere een gruwel."
Nu gaat het op genoemd dorp gemakkelijk
nog meerderen te vinden, die aan genoemd
euvel mank gaan en, zoo zegt onze bericht
gever, weldra zullen anderen gevonden worden
die „betfjoerd" zijn, in wier hoofdkussen
kransen gevonden worder, 't geen een onom-
stootelijk bewijs is van hekserij En cm zeker
te weten, gaat men ongetwijfeld cp nsder
onderzoek uit met een kruissleutel aan een
touw gebonden„deze sleutel, volgens een
echt recept, wordt gelegd bg Johs. 1 vers 1.
Nu wordt het oog van den sleutel genomen,
waaraan de Bijbel hangt, op de vingers en
als de sleutel draait is er geen twgfel meer".
Het is te geheimzinnig om verder op deze
mysterieuze handeling in te gaan, maar
voor den betrokkene blgft het een erg ver
velende historie en dat vooral, omdat er zoo-
velen zgn, die het wel niet gelooven, maar
toch„je kunt het maar niet weten I"
Ten zeerste kan ik U Hlatch-
ford's Kalvermeel aanraden,
daar het onovertreffelijke resultaten geeft.
Attesten en gebruiksaanwijzing gratis
te verkrijgen.
Beleefd aanbevelend,
Wieringerwaard. Korenmolenaar.
Inlichtingen te bekomen te Helder,
bij den Heer
