SclS Conrant.
I
AÉÉ!
C. ROGGEVEEN Cz. Junior.
EEN ZOON.
52e Jaargang. No. 4400.
Dondirchsr I Oef. 1908.
TWEEDE BLAD.
Binnenlandscb Nieuws.
Ondergeteekende bericht aan zijne geachte Cliëntèle,
dat hij bij zijne Zadelmakerij en Stoffeerderij, een ZAAK in
is begonnen. Zorg zullende dragen voor een accurate en
nette uitvoering tegen concurreerende prijzen,
Aanbevelend,
Uw Dw. Dn.,
feuilleton.
MARKTPLAATS.
:oo:
SCHAGEN.
Kamerverkiezing in het district Ommen.
Naar aanleiding van het bericht in de Zw, Ct., dat
eenige kathol.eko kiezers in het district Ommen de
candidatuur van dr. Kuyper niet met onverdeelde in
stemming begroetten, kan Het Centrum berichten, dat
de Centrale R. K. kiesvereeniging in het district met
algemeens stommen besloten heeft, de candidatuur dr.
Kuyper over te nemen en krachtig te steunen.
Treurig.
Naar men aan do Tol. van Urk meldt, heeft aldaar
een droevig ongeluk plaats gehad. Vrouw de V. word
door de buren gevonden, terwyl ze de vrouw is
ly'dende aan toevallen bewusteloos op den grond op
haar kindje van zeven weken lag.
De ter hulp geroepen genetsheer kon slechts den dood
van het kindje constateeren.
Petroleum op Walcheicn?
De heeren J. R. Heier te Heinkenszand, W. Jansen
te Arnemuiden, T. Heier te 's-Heer Arendskerke en
W. Geleedst te Krabbondyke, hebben aan den minister
van Waterstaat concessie gevraagd tot het doen van
boringen naar en het zoeken van petroleum op Wal
cheren.
Wjj brengen in herinnering, dat eenigen tijd geleden
onder Arnemuiden een vloeistof werd gevonden, die het
vermoeden deed ontstaan dat daar petroleum gevonden
zou kunnen worden.
Slerna's.
Nu de Sterna's 't waren er niet velen meer de
reis naar het Zuiden hebben ondernomen, weten de
jagors, dat bij den terugkeer dezer vogels door hen niet
meer op de wildvtiegers mag geschoten worden.
Een der geduchtste jagers vertelde dezer dagen onzen
Texelschen correspondent, dat hij in den afgeloopen
zomer op sommige dagen 200 sterna's schoot. In een
open bootje waagde hij zich in de Eierlandsche banken.
Zoodra aan het ebgetij inviel, trokken de sterna's bij
honderden overal van de kust naar de plek waar zy
viscbjes kwamen azen en hun voedsel zoeken. By die
gelegenheid velde de jager de vogels. De gebezigde
patronen kwamen hem op 2$ a 3 ct. per stuk, zoodat
de zuivere opbrengst van een sterna ongeveer een dub
beltje bedroeg. Daar met deze jacht door den voor-
naamsten jager van f5 tot f20 per dag verdiend werd,
is 't geen wonder, dat de man het „kinderachtig" vindt,
dat voortaan de sterna's by de wet beschermd zyn.
Twee vrienden.
Men meldt uit Amsterdam
Eenige dagen geledeh werd door de Westindische
mail voor Artis een jonge jaguartijger meegebracht
door den heer H. G. Janssen te Paramaribo aan het
Genootschap geschonken. Het jaguarwelp, naar schat
ting nog maar weinige maanden oud, is thans in de
groote roofdiergalery ondergebrach, waar men het een
jongen hond van ongeveer gelijken leeftijd tot gezel
schap en speelmakkertje heeft gegeven. Jaguar en hond
sloten terstond vriendschap, na een kort onderzoekend,
wederzydscb besnuffelen en een eerst nog eonigszins
wantrouwend inleidend krijgertje spelen. 1 hans stoeien
ze den ganschen dag op kinderlijk onbeholpen wyze of
dommelen in hetzelfde stroonest, alsof de een niet in
de toekomst een woesten jaguar, het groote katachtige
roofdier van Amerika, en de ander een vreedzaam en
vriendelijk huishondje belooft te worden. By het eten
worden ze tydelyk gescheiden, niet zoozeer om twist
en tweedracht te voor komen als wel om reden van
verschillend menu. De jong gesloten vriendschap zal
denkelyk wel langen tjjd blijven bestaan, tot zoolang
kunnen de jonge dieren dan van eikaars bijzijn prcfitee-
ren.
Bond van Znivelfabrickcn.
De algemeene vergadering van den Bond van Zuivel
fabrieken in Noord-Holland, zal plaats hebben op Don
derdag 15 October 19C8, des middags te 12 uur, in het
café „Central" te Alkmaar.
De agenda bevat de volgende puntenMededeelingen.
Ingekomen stukken. Ballotage nieuwe leden Benoeming
tinanciëele Cotnmissie voor het nazion van de rekening
van 1908. Het bestuur stelt voor om het onderzoek op
te dragen aan drie afgevaardigden der fabrieken: „Wel
gelegen" te Grosthuizen. „Concordia te Oudendyk en
„Wilhelmina" te Berkhout. Verkiezing van 2 leden van
bestuur, in de plaats van van de heeren R. D. Kaan te
Wieringerwaard (periodieke aftreding, niet herkiesbaar)
en J Boekei te Binnenwyzend (vacature wegens vertrek
naar' elders). Vaststelling begrooting 1909, sluitend in
ontvangst op f 640, uitg. op f700. Verkiezing van een lid
der Commissie voor den aankoop van benoodigdheden
in de plaats van den heer M. v. d. Vleugel te Ouden-
aiik die als zoodanig bedankt heeft Mededeelingen over
den' aankoop van benoodigdheden. Meledeelingen over
de resultaten van de bemoeiingen ten opzichte van de
toetredin» tot het Kaascontrolestation. Rapport Kaas-
Droef 1908. Mededeelingen omtrent de inzending van
kaas naar de tentoonstelling van voedingsmiddelen te
L°ÜDendon dag der vergadering zal van 's morgens 9J
tot 's avonds 5 uur gelegenheid bestaan om de tentoon
stelling van de kaas der eerste kaaskeuring van de
kaas van Juli 1908, in een der lokalen van het genoem
de café te bezien.
Heeren kaasmakers worden hierbij uitgenoodigd om
deze tentoonstelling te komen bezoeken.
Langedgk.
De vereeniging „De Koophandel' heeft in haar laatste
vergadering besloten een eigen betaalkantoor te stichten
en aizoo niet toe te geven aan den eisch der tuinbouw-
vereenigingen. Sollicitanten voor betaalmeester worden
reeds opgeroepen. De vereischte borgstelling bedraagt
u' *^an ZÜ^6 van „De Koophandel" schaart
u-d ?on nCroontocultuur" te Broek op Langendyk.
I t Behoeft zeker geen batoog dat met spanning naar
den verderen loop van zaken wordt uitgezien.
Broek op Langendyk.
Van de scheepswerf „Houd moed* van den heer P. de
w it te Broek op Lanwndyk is met goed gevolg te
water gelaten de stalen motorboot „De goede verwach
ting" voor rekening van' den heer G. Kooy te Oudkar-
spel.
j l.angcdgk.
Door de Naamlooze Tuinbouw- en Handelsvereeniging
aan den Langendyk en Omstreken is een vergadering
gehouden in overleg met De Eendracht" te Oudkarspel
ten einde het aanleggen van proefvelden te bespreken.
Besloten werd daaromtrent er 2 aan te leggen, één to
j Warmenhuizen en één te Oudkarspel. De proefvelden
zullen worden gebruikt voor de aanplanting van appelen
en peren, en voor den verbouw van aardbeien, bessen
en rabarber. De regeering heeft een subsidie van f 625 toe
gezegd.
Beslrydinc van Tuberculose.
De pas opgerichte „Noord-Hollandsehe Vereeniging
tot bestrijding van de Tuberculose", die ontstaan is
uit de samenwerking der plaatselijke vereenigingen to
Amsterdam, Haarlem en Den Helder en het hoofdbe
stuur van „Het Witte Kruis" heeft aan de afdeelingesi
van „Het Witte Kruis" en aan de vereenigingen of
commissies voor wijkverpleging een rondschrijven ge
richt, opwekkende tot aansluiting en tot het aanwijzen
van adspirant-huisb© zoekers (bezoeksters), die willen
deelnemen aan een cursus tot vorming van geschoolde
bezoïkers(sters). In dit rondschrijven wordt o. m. ge
zegd
De beslaande, of nog op le richten meergenoemde
corporaties zullen zich in de eerste plaats ernstig hob-
1 hen voor te nemen, naast de taak, die zij tot nu toe
reeds vervulden, ook de bestrijding van de tuberculose
ter hand to nemen. Voor een zoodanige actie stelle»
wij pns voor, dat als de kern van een krachtige tuber-
j culose-bestrijding ook in de kleine bevolkings-eentra en
ten plattelande een deskundig huisbezoek in de door
tuberculose bezochte gezinnen op den voorgrond moet
slaan. Immers, ©en bureau van consultatie, het middel
punt van den strijd in de' grootere gemeente» mot haar
afzonderlijke plaatselijke vereeniging» tot bestr. der
tuberculose, is in de kleine gemeenten overbodig. De
medici dier plaatsen kennen al de gemeente-leden en
hunne omstandigheden nauwkeurig; zij hebben de taak
van de consultatie-bureaux in de groote steden te ver
richten, door er met al de hun ten dienste staande
middelen der wetenschap naar te streven, de tubercu
lose bij hun plaatsgenooten zoo vroegtijdig mogelijk te
ontdekken, de besmettelijke lijders zoo spoedig mogelijk
als zoodanig te onderkennen, en tot voorzichtigheid,
ter voorkoming van besmetting aan te sporen, en de
omstandigheeden zoo gunstig mogelijk te maken, om
de ziekte zooveel mogelijk te voorkomen, waar reeds
j aanwezig, te genezen. Bij dezen arbeid worden zij bij-
i gestaan door de deskundige huisbezoekers (bezoeksters),
j Deze, omtrent de tuberculose en hare bestrijding voor-
gelicht, hebben tot taak, den gemeenteleden betere be
grippen omtrent de tuberculose bij te brengen, de ge
neeslijkheid, de besmettelijkheid en de vermijdbaarheid
dezer ziekte luide te verkondigen. Zij kunnen, in overleg
en in samenwerking met de genees hoe ren, met woord
en geschrift propaganda maken voor een gezonde ieef-
i wijze, wijzen op de voordeden van matigheid en rein-
j heid, van het toelaten van lucht en licht in de wonin-
j gen, van een goede woning, van een eenvoudige maar
doelmatige voeding enz. Zij kunnen in de gezinnen der
tuberculeus© patiënten de omstandigheden voor de g>
nezing van de zieken en de versterking van de voor
beschikte huisgenooten zoo gunstig mogelijk maken,
bij besmettelijke lijders den patiënten zelve en de om
geving leeren. hoe de besmetting in het huisgezin van
de kinderen vooral te voorkomen.
Behalve de controleerende en ins tracerende bezoeken
van de medici, maar vooral van de deskundige huis
bezoekers (bezoeksters), zal er door do plaatselijke cor
poraties, die de bestrijding van de tuberculose op zich
hebben genomen, gezorgd moeten worden voor ligstoe
len. liglentjes, sputumflacons, desinfectie van besmette
woningen en besmet lijfgoed enz. terwijl het de taak
is van de armbesturen en de philanthropen. om de
voorgeschreven rust, betere woning en goede voeding
mogelijk te maken.
Vaar wij overtuigd zijn van den goeden wil der
medici, om in deze Krachtig mede le werken, cn door
drongen zijn van de offervaardigheid van de ingezete
nen, om. waar het noodig is, te geven en te steunen,
om den lijders een ligkuur in hun eigen tuin mogelijk
te maken, daar meenen wij een rationeels tuberculose
bestrijding in het leven te roepen, door onze provinciale
vereeniging in hoofdzaak- de hygiënische opvoeding van
het votK te doen nastreven, de prophylaxe in den ineesl
Igenuenen zin dus te doen bevorderen, onder meer
door gelegenheid aan te bieden voor een geregeld spu-
i tumonderzoek.
Deze hygiënische opvoeding nu kunnen wij „ons alleen
mogelijk denken door een systematisch huisbezoek door
geschoolde huisbezoekers (bezoeksters), dit in staat zul-
i ten zijn, ter voorkoming van de gevreesde ziekte, tot
stand te brengen, wat niet eenvoudige middelen le be-
i ieiken is. Het leeren vermijden van de besmetting van
den gezonde door den zieke, cn h.,I versterken van
liet weerstandsvermogen door hel aangeven van t.-a
gezonde leefwijze vormen, naast hel onderricht in de
eerste ziekteverschijnsek», wat een spoedige herken
ning van de ziekte vergemakkelijkt, daarvan den hoofd-
I schotel.
liet Bestuur der Vereeniging meent in deze richting
nu reeds nuttig werkzaam te kunnen zijn. Het stelt
zich nl. voor, dat, wil de strijd in onzo provincie
vruchten afwerpen, willen de meergenoemde corporalies
in hare gemeenten 'op ernstige wijze den erfvijand van
het men schel ijk geslacht bestoken, zij zoo spoedig mo
gelijk moeien kunnen beschikken over dergelijke voor
gelichte huisbezoekers (bezoeksters).
En zouden »er dan niet in elke gemeente personen
Ic vinden zijn. hetzij wijkverpleegsters, hetzij onder
wijzers of onderwijzeressen, hetzij vrouwen of meisjes,
die over vrijen tijd beschikken, enz. die, al of niet
gesalarieerd, zich met deze schoone en zegenrijke taak
zouden willen belasten?
Wanneer elke corporatie, die met ons den strijd wil
aanbinden, uit hare gemeente zoo iemand als toekom-
slig huisbezoeker (bezoekster) zou willen aanwijzen,
dan zouden wij onze taak naar ons beste weten meenen
te vervullen, door deze allen in den komenden herfst
in de gelegenheid te stellen, zich in een cursus van
.1 a 2 weken practisch en theoretisch voor hun taak
voor tc bereiden.
Voor dat speciale doel heeft het in afwachting van
de provinciale gelden voor 1909, voor 1908 een Rijks
subsidie van f 500 aangevraagd, welke bij K. B. van
25 Aug. alreeds is toegezegd, zoodat het zich voorstelt,
dat de jonge „Noord-Hcllandsche Vereeniging tot be
strijding van de tuberculose" geheel of gedeeltelijk de
kosten zal dragen van de reis en het verblijf van allo
deelnemers (neemsters) aan dozen cursus.
)Hcl bestuur der Noord-Hol landsche Vereeniging
tot bestrijding van do tuberculose beslaat uit de heeren
dr. N. M. Joscpus Jitta, te Amsterdam, voorioopig
voorzitter; dr. J. G. J. C. Smits, te Den Helder, voor
ioopig secre'.aris m^, D. E. van Lennep, te Heemstede,
voodoopig penningmeester; dr. P. J. Iiarnouw, le Am
sterdam cn dr. L. C. Kersbergen, te Haarlem.
De wet tot oplicfliui; der tienden.
Uit het Nederl. Landbouwweekblad namen wij on
langs een artikeltje over van de hand van den heer
M. Bossen te Zijpe, onder bovenstaanden Titel. In aan
sluiting daarop vinde het volgende eene plaats, mede
uit genoemd blad overgenomen
Aan het slot van een artikel onder bovenstaa.nden
titel, opgenomen in No. .32 van dit blad (8 Augustus
j.I.) stelde de heer M. Bossen te Zijpe een© vraag,
waarvan wij de beantwoording tot een volgend nummer
uitstelden.
Die vraag betref de schatting van tiendrecht op
gronden, welke in de laatste 20 of 30 jaren niet
zijn bebouwd en waarschijnlijk in den eersten tijd ook
niet bebouwd zullen worden, en op gronden, welke
zijn bebouwd met gewassen, waarvoor geen tiendrecht
is verschuldigd.
Bij de wettelijke regeling der schadeloosstelling stond
de keus tusschen twee systemenóf het systeem van
NOVELLE
van
HELENE RAFF.
Onder grooten toeloop van
behandeling der strafzaak tegen Eligius
de rechtbank plaats. nieuwsgierigheid
De ineesten der aanwezigen, die uit meu ne
waren gekomen, Wadden zich over den bek j
ongunstige meening gevormd. Zij helden o
gedachte een van die vroeg bedorven wezens
tezien waarvan de fabrieksstad er zoo velen telde.
Bij hen, dio vrij van eemg vooroordeel hl
„..(lachte wel eenigszins aan t wankelen „vb
door het uiterlijk van den misdadiger. De wanden d
gerechtszaal hadden inderdaad nog nimmer een zo
kinderlijk en ernstig eruitziend iinsdadigersgezicht
schouwd. Ook niet zoo lustig. ^iin
Klis rust was niet enkel uiterlijk; zij vervulde zijn
Wie wezen. Op de heftige gemoedsbeweging was milde
ïmLnmc gevolgd. Niet „als een, die waehl op net
niilk nriir als e®n genezene, was het hem te moede,
ïr i! .'d zoo lang zijn lot en dat der anderen gewogen
.H,J hii^w-akke kinderhanden, dat het hem «xme
SrliSg «£rSo« n.eer>
t./w!(iere macht te kunnen laten legeeren.
eene hoog ers maakte z,jüe gelatenheid den indruk
P i «t-ilu-id De officier van justitie, overigens
vaI1 veretoktheidl^ k le aan de aanklacht, die
welwillend he ,„ishandeling, de opmerkuig
denJlNVzéer het getal jeugdige niLdudi^a-s tof»*111'
berekening naar de opbrengst van vroegere; jaren, óf
het systeem van schatting.
De wet van 1872. die de afkoopbaarstelling der oude
tienden regelde, had het eerste systeem aangenomen:
de afkoopprijs bestaat uit het twintigvoud van de jaar-
lijksche opbrengst der tienden over de 15 laatste jaren,
na aftrek der twee voordeeligste en der twee nadceligste.
De Regeering. die de Tiendwet indiende en verdedigde,
meende dat een vaste maatstaf van berekening niet al
tijd tot de juiste waardebepaling zoude leiden en op
teerde dus voor het stelsel van schatting. Dit stelsel
krengt mede. dat voor ieder perceel geschat moet wor
den de tiendepbrengsk welke van het perceel, bij het
niet-vervallen der tiendpiichtigheid gemiddeld jaarlijks
ware te verwachten (art. 1). De schadeloosstelling be
staat jlan in het twintigvoud dier jaarlijksche zuivere
tiendopbrengst.
Niet dan na uitvoerige gednchtenwisscling én in
de stukken èn in openbare beraadslaging heeft de
Tweede Kamer aan het dcör de Regeering gekozen
systeem van schatting haar sanctie gegeven. Men meen
de in art. 4 te lezen, dat de toekomstige liendopbrengst
en als gevolg daarvan de toekomstige waarde geschat
'zoude moeten worden.
Het is geen geringe verdienste van het Kamerlid
Mr. R. .1 H Palijn. dat hij, in eene heldere en opge
wekte rede, dit door velen gevreesde gevaar onder <le
oogen heeft gezien. Hij vestigde er de aandacht op,
dal de Regeeiing. blijkens de Memorie van Toelichting,
vergoeding wilde der werkelijke waarde van het recht
tijdens de opheffing; hij drong er bij de Regeering
op aan, dat deze uitdrukkelijk zoude verklaren, dat
de schattingscommissiën den cultuurtoestand van het
oogenblik in het oog zouden hebben te vatten en dat
toekomstelemenlen bij de schatting eene ondergeschikte
rel zouden hebben te vervullen. De Minister Yecgens
ontweek de casuïstiek, die hem voorgelegd was, doch
verklaarde uitdrukkelijk,,I)e schatters zuilen hebben
te bepalen de tegenwoordige waarde van elk perceel
en zich alzoo in de eerste plaats hebben te houden
aan de cultuurloestanden, zooals zij die vinden."
Het is inderdaad niet te verwonderen, dat 'Mr. Patijn
met graagte acte nam van deze ministerieel© verklaring.
Het zal dus bij de schatting der schadeloosstelling
le doen zijn om de tegenwoordige waarde, niet om
de toekomstige ook al mogen bij die schatting, even
als bij iedere schatting, de verwachtingen, die men van
de zaak voor de toekomst koestert, haar invloed doen
gelden.
Wij stelden dit stukje geschiedenis op den voorgrond,
wijl daardoor liet geven van een antwoord op de ge
stelde vraag wordt vergemakkelijkt.
In de gestelde gevallen bchooren de schatters zich
in de eerste plaats af tc vragen
Vallen deze gronden onder die gronden, waarvan
niet is te voorzien, dat zij zullen worden beteeld
met vrucht, waarvan tiend verschuldigd was?
Zco ja, dan blijven de gronden volgens art. 5, c.
buiten schatting.
Zoo neen, dan rust op de schatters de niet-gemnk-
kelijke taaie om, met inachtneming van de bij art. 6
aangegeven omstandigheden, het tiendrecht te taxeeren.
Zij hebben in cijfers te brengen de tegenwoordige waar
de van het tiendrecht, met inachtneming van de uit
oefening. die vermoedelijk in de toekomst nog geschied
zoude zijn.
In éen opzicht hoeft de wet de schatters aan ban
den gelegd. Zij behoeven geen toekomstmuziek te
maken ten aanzien van de prijzen der verschillende
tiendpliehtige vruchten. Want art. 7 heeft imperatief be
paald. dat bij de schatting als maatstaf gelden, de
gemiddelde landelijke marktprijzen der tien aan het
inwerkingtreden der wet voorafgegane jaren.
Gemeenteraad Winkel.
Raadsvergadering op Zaterdagavond 26 September
1908. Tegenwoordig alle leden, met uitzondering van
den hoer Sloos, die door ongesteldheid mot kennis
geving afwezig is.
De voorzitter opent de vergadering en heet de leden
welkom, waarna de notulen worden gelezen cn onver
anderd goedgekeurd.
Ingekomen stukken.
Een proces-verbaal van kasopname van 22 Septem
ber j.I. waaruit blijkt, dat er gedurende het jaar 1907
is ontvangen f 23703,90, gedurende het jaar 190?
f13141.220. to aal f36845.125. Uitgegeven is in't jaar 1907
f 24323.825, gedurende het jaar 1908 f 1078Ö.495, totaal
f 35104.32, zoodat in kas moest zijn f 1740.80°, welk
bedtag overeenkomt met de vertoonde gelden, Terwijl
boeken en heseheiden van den ontvanger eveneens in
orde zijn bevonden.
Een kennisgeving van Ged. Staten, dat de in de
voorlaatste vergadering vastgestelde verordening, hou
dend© eisehen gesteld voor vergunnings- en •verlofloka
len, voor kennisgeving is aangenomen.
Een beisluit van Ged. Staten, waarbij de le suppl.
begooting voor 190S wordt goedgekeurd.
Een voorstel van Ged. Staten, om de jaarwedde van
den ontvanger te verhoogen tot f 300. Dit schrijven
zal straks bij de begrooting nader worden behandeld.
Adres Ned. Bond van Gemeente-ambtenaren.
Van den Ned. Bond van Gemeente-ambtenaren is
een verzoek ingekomen om bij de behandeling der
begrooting voor 1909 de jaarwedden van den Burge
meester, Secretaris en Ontvanger te herzien, en
bij het adres gevoegd een uitvoerige toelichting,
waarin een ontwerp-regeiing als norm wordt aanbe
volen. De secretaris en de ontvanger hebben gevraagd
het adres in gunstige overweging te nemen.
Burgemeester en wethouders onthouden zich van liet
doen van een voorstel en hebben de bcgrooting op
gemaakt volgens de bestaande jaarwedden, verhooging
der jaarwedden zou uit den post voor onvoorziene uil
gaven kunnen worden gevonden.
De verzoeken met toelichting, waaronder een finan-
tieel overzicht volgens de bestaande en voorgestelde
regeling worden door den Secretaris voorgelezen; waar
na besloten wordt in een besloten zitting over te gian.
Na heropening stelt de heer Breebaart voor, de jaar-
kunnen ophelderen. Door den noodlottigen val had zij
eene hersenschudding gekregen ©n liep groot gevaar
voor eene levenslange stompzinnigheid. Hare ouders,
eenvoudige luidjes van liet land, waren gekomen; zij
hadden hun kind, dat door hare schoonheid van hen
vervreemd was geraakt en uit zucht naar genot op
een goeden dag van hen weggeloopen was, bij zich
thuisgenomen, vol berusting in het nieuwe lot, zooals
veelbeproefde mensehen dat loonen. Het medelijden met
deze menschen droeg ertoe bij, de stemming tegen Eli
te verbitteren.
Zijne getuigschriften van school, die gunstig luidden,
werden voorgelezen; eenige mondelinge getuigen wisten
ook niet anders, dan dat hij „een bijzondere jongen
was, voor het overige niets op te zeggen.
Eli's moeder liad van haar recht om geen getuigenis
af te leggen, gebruik gemaakt; zij was niet aanwezig. De
vader, slechts kort gehoord, verklaarde, dat zijn zoon
hem en de moeder nimmer ecnig verdriet had aange
daan er kleefde geen smetje op hem. Maar deze
op zichzelf zoo veelzeggende uitspraak werd verzwakt
door de bruuske en verlegen manier van optreden van
den getuige. Het viel op. hoe kort en afgemeten de
man de woorden uitte, dat hij 't vermeed, zijn zoon
daarbij aan te zien. Klaarblijkelijk hield hij iets achter
wege dat hij eigenlijk had moeten zeggen; de toehoor
ders'kregen den indruk van een tweestrijd tusschon
vaderliefde en waarheidsliefde.
Het meest bezwaard werd Eli door de huisgenoo
ten van Griet, en de vertelling van zijn voormalig»!
meester Tobias Enderlein.
De bizondere man, als vele van zijns gelijke, maakte
zich eene overdreven voorstelling van de zwakheid der
menschclijke natuur en van de macht van den saüin.
Bij hem stond het onomsloolelijk vast, dat Eli in den
nacht dat hij buitenshuis gezworven had. die kroeg
bezocjit liad en in de macht der slecht ter naam en
faam staande schoonheden gevallen was. Hunne ont
moeting op den volgenden morgen, die zoo jammerlijk
geëindigd was, scheen zijne meening te bevestigen en
oen duivelsch rechtsgevoel dreef hem om den schul
dige, die hem op slot van zaken zooveel leed bracht,
niet' te sparen. Wel kon hij op de vragen van den
voorzitter slct'hls onduidelijke en wijdloopige antwoor-
den geven, maar d^ze vonden aanvulling in datgene,
wat de herbergmenschen verklaardendat Eli met Griet
j ocne heftige woordenwisseling had gevoerd, en dat hij
ïecds toen hij naar haar had gevraagd, er zeer opge
wonden .uitzag.
Eli sprak al die beweringen met geen enkeL woord
tegen. Op de nadrukkelijke vraag, wat hij daarop had
te antwoorden, herhaalde hij zijne verzekering dat liij
onschuldig was. Hij; was in dien nacht niet hij Griet
geweest, liad haar op den dag van het ongeluk vcor
het eerst gezien, en haar den stoot toegebracht met
geen andere bedoeling, dan om van haar los te komen.
Is dat alles? Niemand in de zaai begrijpt het on
voldoende van dit antwoord. Waarom bewijst de jongen
niet, waar hij geweest is waarom geeft liij zich
zoo heelemaai geen moeite? Eli's verdediger trekt de
wenkbrauwen hoog op en schokt met de schouders
alsof hij zeggen wilde; ja, daar is nu niets mee te
beginnen
Ook het wcinigje, dat Eli in het midden bracht
werd entzenuwd door getuigen, die bevestigden dat zij
hem in het nachtelijk uur aan den ingang van liet on
gelukshuis hadden zien slenteren. Dus toch! Een
gemurmel en gefluister gaat door de zaal. Aller oogen
lichten zich cp don beklaagde, die dat voelt men
hoe langer hoe meer vastraakt.
Hij kijkt voor zich en zwijgt
Is dat domheid is dat hots? In ieder geval is
het sluitend en onbegrijpelijk. Meester Enderlein knikt
bedroefd ja, ja, zoo had hij hel op dien morgen
j ook gedaan! Noch hij, noch een der aanwezigen heeft
1 er eenig vermoeden van, waarom Eli thans veel ge
makkelijker dan toen af kan zien van elke verdediging,
i In zijn gevangenschap heeft moeder hem bezocht,
zoo mat nog van de doorgestane ziekte. Zij heeft tra-
nen van angst geslort oin hem, haar zoon, en tranen
tot hoost, omdat de vader thuisgekomen is. Bedrukt
en tot in zijn binnenste getroffen was hij teruggekeerd,
had zij verteld, op denzelfden dag dat Eli gevangen
genomen was. En uit elk woord heeft de bede geklon
ken, o:n vader op de strafzitting niet te beiasten,
I hem niet openlijk aan te klagen.
b
Dus hel doel van zijn worstelen, van zijn nood is
?pci!:t! Sinds EU dat weet, is zijn persoonlijk lot hem
onverschillig. Als zij hem veroordeelen, dan wil hij
dat aanvaarden dis vergelding voor de vervulling van
l zijn vurigsten wensch. De jeugdige vervoering, die En-
derlcin's bijbeluren gekweekt hebben, is nog in hem en
m&akt hem bereid tot lijden. Hij denkt aan den tijd,
toen het lichtende voorbeeld van de geloofshelden en
martelaars hem begeesterde, cn voelt het als voldoening,
hen na te streven terwijl hij onrecht lijdt, om zijn
vader niet aan te klagen.
Inlussehen wordt liet ge'uigenverho r voortgezet. Nu
is de beurt aan den meesterknecht Wondel. De stem
van den oude, gebogen en reeds grijzend, in zijn scha
mele Zondagsche kleeren, is de" eerste, die een
voudig en zonder eenigen twijfel voer Eli opkomt.
Een braver jongen was er'niet, verzekert hij. Van
de aanklacht gelooft hij met respect gesproken
geon syllabe, ofschoon'die Griet toch hm nu
ja. ofschoon zij degene is, met wie de vader van den
knaap
Hij onderbreekt zichzelf, verward door den blik, dien
Eli vanaf de bank der bekl iagden op hem \verpi. Maar
Eli's verdediger, stekelig door de manier waarop hem
in dit geval zijn ambt bemoeilijkt wordt grijpt de
aanduiding gretig aan. Wat steekt daar achter? - Ook
aan de reehterstafel is het woord opgevallen oen
der rechters, die tot dusver moede cn .usteloos achter
over gezeten had. buigt zich naar voren, en kijkt Eli
scherp aan met doordringende oogen.
Een geheel nieuw spoor! Een verrassende vingerwij
zing! Als de getuige daar zeker van is e i nog andere
getuigenissen daarvoor bijbrengen kan? Daar Wende!
dit noodgedrongen bevestigt, wil de ijverige r.-ch' r het
verzoek doen, vóór alles den vader nogmaals te hoo
ien.
Plotseling heft Eli zich op. Zijn gelaat is opgewon
den hij ziet niemand, siaart slechts rechtuit op
den voorzitter, van wien hij zijne veroordeling liooi>t.
Ja, hoopt! Eer hij het geheim loslaten zal. dat hij
de maanden door onder veel smart heef! bewaard.
„Dat duld ik niet dat is niet ter zake! Liever
zeg ik rondweg: ik heb alles gedaan, wat men rnii
ten laste legt."
(Wondt vervolgd.)
