Zondag 15 November 1908
52ste Jaargang. No. 4413
Bureau SCHAGEN, Laan D 4.
Interc. Telephoon No 20.
Uitgevers: TRAPMAN Co,
EERSTE BLAD.
Bekendmakingen
Binnenlandscb Nieuws.
Tweede Kamer.
AIisisei Nieuws-
aijtf
1
Mnntitit- LnttinWil
Dit blad verschijnt tweemaal per weekWoensdag- en
Zaterdagavond. Bij inzending tot 's morgens 9 ure, worden
ADVERTENTIËN in het eerstuitkomend nummer geplaatst.
INGEZONDEN STUKKEN één dag vroeger.
Prijs per jaar f 3.Franco per post f 3.60.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
ADVERTENTIËN van 1 tot 5 regels f 0.25 iedere regel meer 5 Ct.
Groote letters worden naar plaatsruimte berekend.
Dtl nummer b utaat uit vier hiaten
Gemeente SCHAGEN.
o—
KENNISGEVING.
De Burgemeester der Gemeente Schagen, brengt bij
deze ter kennis van de ingezetenen dier gemeente, dat
de kohieren nos. 7 en 8 der Personeele belasting dienst
1908 op den 7 November j 1. door den Heer Directeur
der Directe Belastingen te Amsterdam zijn executoir ver
klaard en op heden aan den Heer Ontvanger der directe
belastingen binnen deze gemeente ter invordering zijn
overgegeven.
Ieder ingezetene, welke daarbij belang heeft, wordt
alzoo vermaand op de voldoening van zijnen aanslag
behoorlijk acht te geven, teneinde alle gerechtelijke ver
volgingen, welke uit nalatigheid zouden voortvloeien,
te ontgaan.
Sehagen, den 10 November 1908.
De Burgemeester voornoemd,
H. J. POT
I.angedjjk en omstreken.
De groentenhandel aan den Langedijk en omstreken is
dit jaar weer van veel belang.
Vrijdagmorgen werd aan de afslagmarkt te Broek op
Langendijk, in dit marktzeisoen, voor een millioen gulden
geveild. Ter eere van dit feit, werd de vlag gehe
schen op het veilingsgebouw.
Sint Pancras.
Volgens besluit van een ledenvergadering van de af-
deeling „Volksonderwijs" te St. Pancras, heeft het be
stuur een leesbibliotheek voor de leden samengesteld,
deze bestaat nu reeds uit 28 deeltjes handelend op land
en tuinbouwgebied.
Hoogwoud.
De heer Ks. van Diepon Dz., Hoofdingeland van de
Banne Hoog- en Aardswoud, die met 1 Januari as. als
zoodanig moet aftreden, stelt zich wegens hoogen ouder
dom niet meer herkiesbaar bij de a.s. stemming.
Oudkarspel,
Het kinderzangkoor alhier zal onder leiding van het
hoofd der school, den heer W. Vis Jz, openbare uitvoe
ringen geven op Vrijdag 27 en Zondag 29 November
as., ten lokale vau den heer Bückmann.
Oudkarspel.
Het woonhuis-café „De Olifant", staande op het Noord-
eir.de te Oudkarspel, is door den eigenaar, den heer P.
L"k, uit de hand verkocht aan den heer Jan de Buiter
te Noord Scharwoude.
Oudkarspel.
Op Woensdag 2 Dec. a.s. zal het NuLsdepart. een
openbare vergadering bondon in het lokaal van don
heer H. J. A. Bückmann.
Door den hoer Lamberts van Amsterdam zullen o.a
eenige voordrachten worden gehouden terwijl hel
Syrnph. Gezelschap „Sempre Crescendo" den avond zal
opluisteren.
Anua Paulowna.
In deze gemeente en wel in den Oostpo'der aan het
einde van den Veerweg, nabij de Van Ewijcksluis is
ren Amorikaanscho windmolen vemzen. Deze zal wor
den gebruikt voor waterverplaatsingwe twijfelen niet
of het bestaande bouten molentje zal bij het gebruik
van zijn nieuweren makker spoedig overbodig blykon
te zijn.
Do aanleg geschiedde voor rekening van den heer Jb.
Zijp te Wieringerwaard.
Anna Paulowna.
Door don heer C. Schoenmaker van Nibblkswoud is
in don Oostpoidcr tijdelijk een zuivelfabriek opgericht.
Gedurende de wintermaanden wordt door hom de melk
van vele beuwors, die 's winters koeion stallen, opge
kocht en verwerkt
Een bijzonderheid.
Als eon vermeldenswaardige bijzonderheid in dezen
heifst die op zichzelve voorzeker reeds eene bijzonder
heid mag heeten kunnen we melding maken van
hot feit dat Donderdag 12 November de... kikvoischen
zongenEn dat terwijl in de slooten nog het ijs lag,
waarop den vorigen dag volwasseren kordi n loopen
m wairop in het begin dezer week de jeugd zich op den
schaats vermeido.
Nieuwe Niedorp.
Aan het herhalingsonderwijs in do school No. 1, kom
•dorp, nomen 4 meisjes en 9 jonger.s deel.
Polderverkieziug.
De heer K. de Moor in de Moerbeek is herbenoemd
•aL Molonmeester en Voorzitter van den Moerbeekor
polder.
Anua Paulowna.
Naar we vernemen, zal binnenkort de sloot gelegen
tusschen do school en het erf van hotel „Voerburg'',
worden gedempt Dit mag zeer zoker een goede maat
regel genoemd worden, daar deze sloot des zomers
meermalen eon hoogst onaangenamen reuk verspreidde^
Moerbeek.
In de jaarsvergadering van do ijsclub te Moerbeek
werd besloten zich bjj den ijsbond, Hollands Noorder
kwartier aan te sluiten. Tot bestuurslid werd herkozen
de heer K. de Moor en gekozen do heer C de Graaf.
Do rekening van den penningmeester toonde een ont
vangst van 28 gld. eene uitgaaf van f 21,04, alzoo een
batig saldo van f 6,96.
Winkel.
Naar we vernemen is ook in deze gemeente het van
gen van kikvorschen een bron (al is hot dan ook een
kleine) van inkomsten. Honderd stuks worden betaald
met 75 centen. Men zal het zeker met ons eens zijn,
dat d' ze geringe som niet opweegt tegen het nadeel,
dat land- en tuinbouw lijden door het vangen dezer
nuttige dieren.
Winkel.
Onze vroegero plaatsgenoot, de heer C. Boekei, thans
als adsistent werkzaam aan een zuivelfabriek in Duitsch-
land, is benoemd tot directeur aan een dergelijke inrich
ting aldaar.
Lnljewinkel.
Donderdagavond hield „Nut en Genoegen" de e rste
vergadering met dames ten huize van den heer W.
F(jnbeer. Na de aangekondigde lezing van den heer
O. Nobel on de opvoering van een (tooneelstukje,
werden vrijwillige bijdragen geleverd door de heereri
K. Boekei, D. Brugman, M. Fijnheer (piano), J. Nobel,
O. Schoorl, J. Spaans en J. de Wever.
Zeer voldaan koorden de talrijk opgekomenen huis
waarts.
Moerbeek.
Vrijdag 13 November '03, werd in de heiberg van
den heer R. Waiboer Pz. te Moerbeek (Nieuwe Niedorp),
eene publieke verkooping gehouden ten overstaan van
de notarissen H. W. J. Sanne3 (Hoorn) en H. J. ten
Zeldam (Oosterblokker) van een boerenwoning met
schuur en erf en eenige perceelen bouw- en weiland,
behoorende aan Mej. Ph. H. A. Hulst te 's Gravenhage
en in gebruik bij mej. de wed. J. Zeeman. Perceelen 1
(de woning) 2 en 3 (beiden bouwland) weiden gekocht
door de heoren J- Wit te Winkel en D. Ursem te Haren
karspel. Perceel 1 is groot 17 Aren en 70 centiaren
perceel 2 is 2,03,80 HA. en perceel 3 is 1,18,00 H.A.
(totale grootte dezer 3 perceelen alzoo 3,39,50 H.A.) Per
ceel 4 (weiland, groot 4,00,80 H.A.) is gekocht door
Willem Fijnheer van Lutjewinkel. Perceelen 5, 6 en 7
(alle3 weiland, te zamen groot 3,74,90 H A.) zijn gekocht
door E. Vas Visset te Heemstede. Perceelen 8 en 9
(weiland to zamen groot 2,10,40 H.A.) zijn gekocht door
D. Appel to Veenhuizen (Heerhugowaard.)
Totaio opbrengst van alle 9 perceelen is f 21.234.—,
samen groot 13,25,60 H.A.
Winkel.
Blijkens den beschrijvingsbrief worden de stemgerech
tigde Ingelanden van de Banne „Winkel" uitgenooaigd
tot het by wonen eener vergadering op Maandag 30
Nov. a.s. dos morgens 9 uur ten huize van den heer
A. Wit om te beraadslagen over het navolgende onder
weip
„Verzoek van H.H. Gedeputeerde Staten van Noord-
Holland, om, overeenkomstig de door Gedeputeerdo
Staten met den Minister van Waterstaat en de Hol
landsche IJzeren Spoorweg Maatschappij gewenschto
regeling, tot wijziging van de voorwaarden, waarop aau
de Stoomtramweg-Maatschappij „Westfriesland" een
renteloos voorschot is verstrekt, over te willen gaan."
Wieringen.
Vergadering van de afdeeling Wieringen der Holl.
Mij. van Landbouw, gehouden op Dinsdag 10 Nov.,
des avonds hall acht, in 't lokaal van den heer D.
Lonl.
Aanwezig 18 leden.
De voorzitter, de heer Cavaljé, opent de vergade
ring met een welkom en drukt zijn leedwezen erover
uit, dat zoo weinig leden zijn opgekomen; hij ver
zoekt den secretaris, den heer J. Bosker, de notulen
der vorige vergadering te willen voorlezen, welke na
voordezing worden goedgekeurd.
Hiel na deelde voorzitter inede, dat de collectieve in
zending voor de Tesselsche landbouwtentoonstelling
niet kon doorgaan, wegens gebrek aan belangstelling.,
Nu stelt voorzitter aan ife orde benoeming van een
bestuurslid, wegens bedanken van den heer J. Mos-
'siert. Na drie stemmingen, verkregen de heeren J. Her
mans en P. F. Kuul, ieder 9 stemmen, alzoo slaak
ten de stemmen en moest het lot beslissen. Bij lo
ting werd de heer P. F. Kuut benoemd. Op de vraag
van den voorzitter, ol de heer Kuut zijn benoeming
aannam, zegt de heer Kuul dat aanneming moeilijk
gaat, daar- hij als lid der afdeeling had bedankt, welk
oedanken 1 Januari a.s. ingaat'. Op 't Vele aandringen
der leden en met den wensch, van bedanken af 1e
zien, neemt de lieer Kuut zijn benoeming aan.
Van 't hoofdbestuur was een schrijven ingekomen,
waarin vermeid stond, dat de afdeeling voor rekening
van '1 hoofdbestuur een spreker kon verkrijgen, mede
weiden verschillende sprekers, die zic^ hiervoor dis
ponibel stelden, opgegeven. Besloten werd uit de lijst
van sprekers te vragen den heer G. van dei1 Molen
te Vlaardingen. Deze spreker had op zijn program
ma vermeld, Bemestingsleer, Veevoeding, Nadeeten van
te veel water op 't land, 't bespreken van fabrieks-
produeten als, melasse, pulp, spoeling, schuimaarde, enz.,
t bewaren van ier in ierkelders, contröle en fokver-
eeniging, het nul en de noodzakelijkheid van land
bouwonderwijs, Regeeringszorg voor den landbouw, enz.,
enz. Mocht de heer Van der Molen verhinderd we
zen. dan zal worden gevraagd de heer P. van Balen
te Bergambacht, die op zijn programma heeft: bemes-
iingleei, veevoederiii» weidebouw, enz. enz.
De heer P. F. Kuut vraagt wanneer en waar die
lezing zal gehouden worden.
Voorzitter zegtwij zullen niet den spreker onder
handelen en op spoed aandringen. Als lokaal wordt
met algemeene stemmen goedgekeurd „het Fortuin
van den lieer Lont. die gratis zijn lokaal voor dit
doel .beschikbaar stelde.
De heer v. d Wielle stelt voor den toegang ook
voor niet-ieden open te stellen, hetgeen goedgekeurd
wordt
Rondvraag. De heer M. Jb. Moslert stelde voor, dat
de afdeeling donateur word! van de vereeniging V.
P. N., alszijnde die vereeniging een -onderdeel van den
landbouw.
Besloten werd naar de kosten hiervan te informeereii
en 't voorstel tot de volgende vergadering aan te hou
den. Niemand meer het woord verlangende sluit voor
zitter de vergadering.
Wieringen.
Vergadering van de ijsclub „Wieringen", gehouden
op Woensdag 11 November 1908 des avonds 7 uur op
de bovenzaal van den heer Koorn. Aanwezig 19 leden.
Na opening door den voorzitter, den heer P. Kaan,
volgt lezing der notulen en jaarverslag door den secre
taris den heer D. Oden, welke stukkeu onveranderd
worden goedgekeurd.
Voorzitter deelt mede, dat het bestuur voorstelt bij
de ijsbSan der vereeniging een watermolentje te laten
plaatsen. Voor de levering van een molentje waren
5 aanbiedingen ingekomen variëerende van 50 tot
500 per stuk. Alvorens tot een besluit over te gaan
wordt besloten aan het bestuur van het Heemraad
schap Wieringen een verzoek te richten om den water
stand in verschillende slooten, welke naar de ijsbaan
loopen, door afsluiting enz. met 20 c.M. te mogen
verhoogen. Mocht er dan gunstig op worden beschikt,
dan een kleinen molen aan te schaffen. Verder wordt
't bestuur met de verdere regeling ervan belast.
Een nieuw reglement met statuten wordt vastgesteld
en de Koninklijke goedkeuring zal worden aange
vraagd.
Aan de orde was nu bestuursverkiezing.
Tot voorzitter werd, wegens bedanken van den heer
Kaan, gekozen de heer J. Jongkind, tot penningmees
ter, wegens bedanken van den heer H. Duijnker, de
heer O. J. Bosker. Tot vtce-president werd benoemd
de heer P. Kaan, tot bestuurslid de heer H. Duijnker
en tot eerelid de heer Jb. Mostert, Allen namen hunne
benoemingen aan.
Thans was aan de beurt rekening en verantwoording
van den penningmeester, den heer H. Duijnker. De
rekening werd onderzocht door de heeren .T. C. Klein
en C. Mostert, die alles in orde bevonden. De ontvang
sten waren 189.45, de uitgaven 206.67%, alzoo een
nadeelig saldo groot f 17.22%. De rekening werd met
algemeene stemmen goedgekeurd.
Hierna werden de ijsfeesten besproken. Als no. 1
werd vastgesteld een schoonrijderij, zoowel voor dames
als heeren en als no. 2 hardrijden voor heeren.
Na nog enkele huishoudelijke punten te hebben be- j
handeld, sloot voorzitter onder dankzeging voor de
opkomst en medewerking de vergadering.
Kolhorn.
Ten huize van den heer P. Rempt vergaderde Don
derdag j.1. het departement Kolhorn van 't Nut.
Bij monde van den heer L. W. van der Meer werd
het presidium overgedragen aan den nieuwen voorzit
ter, den heer K. Breebaart Dz.
Een programma van de tentoonstelling van nuttige
en fraaie voorwerpen werd opgemaakt en zal op ruime
schaal in en buiten de gemeente worden verspreid.
Op twee nader te bepalen dagen in April 1909 zal de
tentoonstelling worden gehouden.
Van den heer E. Kluyver te Winkel was bericht ont
vangen, dat hij gaarne nogmaals voor zijne oude afdee
ling als spreker zou optreden. De vergadering bepaalde
hiervoor den datum van 3 December. Niet-leden hoven
15 jaar zullen tegen 25 cents worden toegelaten.
In Januari zal eene vergadering met dames worden
gehouden. Alle pogingen zullen worden aangewend,
deze bijeenkomst te doen slagen.
Voor den volksavond in Februari komt geen spreker
van het hoofdbestuur. De bijdragen hiervoor toegestaan
uit de Nutskas waren uitgeput. Op de gewone wijze
zal deze avond nu worden gevuld. Langdurige discus
sies over doel en streven van het Nut hadden tenge
volge, dat een volgend jaar beter voor deze bijeen
komst zal worden gezorgd.
Voor de bibliotheek was eene subsidie toegestaan
van 50 gulden.
Kolhorn.
Ons torenuurwerk heeft zijn arbeid weer gestaakt.
I Mocht er reeds aan gewerkt zijn dan is deze hulp
niet afdoende gebleken.
Gemeenteraad Oudkarspel.
Vergadering van den raad op Vrijdag 13 November
1908, des voormiddage half elf.
Afwezig de heer M. Rootjes.
De voorzitter, burgemeester M. J. Kroon Mz., opent
de vergadering met een hartelijk welkom.
Na voorlezing der notulen van de vorige bijeen
komst, die, onveranderd worden goedgekeurd, komt
in behandeling een voorstel van B. en W. om te be
sluiten tot aankoop van het woon- en winkelhuis met
erf, aan de Dorpsstraat, behoorende aan den heer Am.
Vis en Mej. de wed. P. NapDe Geus, voor de
som van 2400, te aanvaarden 1 Januari 1909.
De voorzitter acht het wenschelijk tot den aankoop
over te gaan; het perceel is gelegen voor het acety-
leengasgebouwtje en de gemeente heeft daar wel een
overpad, waaronder de gasbuizen zijn aangebracht,
maar bij eventueele herstelling b.v. is het toch bezwaar
lijk, als het erf de gemeente niet in eigendom toebe
hoort. Bovendien is het beter, als de bediener van de
inrichting altijd in de nabijheid is.
De heer J. Butter had gedacht van f 2000 en vindt
2400 wel wat hoog.
De voorzitter zegt, dat B. en W. nog getracht heb
ben, het voor minder te krijgen, maar zij mochten
niet slagen.
De heer Borst vraagt, of dat dan de koopsom is,
zonder meer, waarop de voorzitter antwoordt, dat alleen
de overschrijvingskosten erbij komen.
De heer A. Kroon vindt het ook niet zoo goed
koop en voor een vreemde is het geen mooi perceel,
om te koopen, maar voor de gemeente is het van meer
waarde; als er steenkolengas komt, zal het hoekje'
grond op zichzelf heet weinig opbrengen.
Hierna wordt het voorstel met algemeene stemmen
aangenomen en in verband daarmede besloten tot
het aangaan eener geldleening van 2500 tegen 4 pet.
rente met een jaarlijksche aflossing van minstens f 150,
te beginnen 31 December 1909.
Ingekomen stukken.
Van Ged. Staten is goedgekeurd terugontvangen sup-
plet. kohier van den H. O., de Gemeentebegrooting
over 1909 en de Gemeente-Rekening 1907.
In de maand October zijn 54 telegrammen ont
vangen.
Ingekomen is een schrijven van den heer T. C. Bak
ker te Den Helder met concessie-aanvrage waterleiding
en steenkolengasfabriek.
De voorzitter zegt, dat B. en W. de zaak al eens
onder de oogen hebben gezien, maar willen voor
stellen dat tot de volgende vergadering aan te hou
den, in afwachting van een nader onderzoek naar de
geschiktheid van het water.
Voorzitter is wel voor een steenkolengasfabriek
maar dan onder eigen beheer.'
Wordt besloten, vooralsnog geen concessie te ver-
leenen.
Van den heer Am. Vis is een schrijven ontvangen
met verzoek, hem voortaan een gedeelte van het
gemeentewerk te gunnen.
Wordt goedgevonden, den heer Vis ook voor alle
voorkomende werkzaamheden wat betreft het metsel
vak, volgens rooster in aanmerking te laten komen.
De rondvraag niets opleverende, sluit de voorzit
ter de vergadering, met dank aan de heeren raadsleden
voor hunne medewerking.
Dinsdagavond liepen de algemeene B c-
schouwinge n over de Indische begrooting af. dus
toch nog vrij spoedig. De reden er van is denkelijk,
dat de meesten over t geheel genomen tevreden wa
len niet de interessante en van grondige kennis ge
tuigenis afleggende rede des ministers. Het restant der
beschouwingen was dan ook bijna uitsluitend een voort
gezet duel tusschen de verdedigers en de bestrijders
van „Wekker."
Eerst echter rekende de heer DE STUERS nog
even af met den beer LOHMAN. 's Ministers rede
was kalm en bezadigd geweest; die van den heer
Lobman hard en bloeddorstig. Daarom verdiende deze
laatste bestrijding. Ook de verdediging van den gouv.-
generaal verdient afkeuring; deze nl. nam veel te
laat kennis van wat er in Atjeh plaats vond en op
„kinderachtige" wijze tracht de heer LOHMAN dit
goed te praten. Hetzelfde doet hij: mei andere dingen
die buiten en naast de hoofdzaak liggen. De hoofd
zaak is: We moeten Atjeh pacificeeren, want het is
nog niet geschied en verder moet dit geschieden zon
der wreedheid en gruwelen. De heer LOHMAN nu
voelt niets voor de gruwelen die er toch werkelijk
hebben plaats gegrepen, verdedigt het beleid v. Heutsz
cn constateer! dat een bloedige oorlog beter is dan
voortdurend anarchisme en knevelarij.
In wat geschieden moet, daarin zit het diepgaand
verschil. De een wil er maar op los hakken, meenen-
de in oorlogstoestand te zijn; de ander wil sentimen
teel pacificeeren, met al te zachte middelen. Wij. ge-
looven dat de minister de zaken zeer goed inziet
Na den oorlogstoestand van 1902 is een tijd van rust
ingetreden, die had behooren te worden benut omi
tot geheele en volledige pacificatie te komen. Deze
pacificatie was wèl bedoeld, maar is niet verkregen
en dat zij niet verkregen is, wordt toegeschreven aan
het onpractisch optreden van den generaal v. Daalen;
dat aan dit onpractisch optreden van v. Daalen niet
spoediger een eind is gemaakt, mag met recht, aan
den gouv.-generaal worden geweten. liet is „Wekker"
geweest, die met of zonder die bedoeling, de aan
dacht op zeer krachtige wijze, daarop gevestigd heeft,
tevens aangevend dat er vele en ontzettende gruwe
len door ons leger worden gepleegd.
Wij gelooven dat „Wekker' te veel heeft gegene
raliseerd; met het aanwijzen van een locaal ziekte
verschijnsel, het gansche lichaam voor ziek verklaard
heeft; maai' het staat ook vast dat door Wekker's"
aanwijzingen thans de vinger op de wonde plek is
gelegd en er reden is, voor den onpartijdige, om
„Wekker" dankbaar te zijn. Het blijkt intusschen, dat
men hem zoekt en wat hem te wachten is 'als hij:
gevonden wordt, mag blijken uit de uitlatingen van
den heer VAN VLIJMEN, die hem een „eer en
plichlvergeten officier" noemt en van den minister, die
ook al niet gunstig over hem, sprak. Hebben we het
goed begrepen, dan staat „Wekker" onder verdenking
van dubbelen moord en wordt zijn zaak onderzocht
De heer THOMSON vond dat deze uitlating en de
gansche overigens zoo goede rede, van den minister
ontsierdehij gaf aan dat die „dubbele moord" steun
de op een beschuldiging van een Atjeschen spion, de
rechterhand van v. Daalen en betrekking heeft op een
bizonder dubieus geval, plaats gehad hebbend in 1905.
De heer Thomson mende dat de minister anders over
dezen beschuldigde, die waarschijnlijk vrij uit gaat, had
behooren te spreken.
Er werd nog wat over en weer gepraat over de
waarde van „Wekkers" brochure. De een keurde haar
in de hoogste mate af, de ander vond waardeering.
De toekomst alleen kan ons nog nader inlichten.
Met dat al bleven de algemeene beschouwingen over
den eigenlijken Indischen toestand beneden peil en als
er over gesproken werd was weder gouv.-generaal v.
Heutsz het middelpunt. Zoo de buitenbezittingen: Cele
bes, Bali, enz. Het was er rumoerig, tot gouv.-gene
raal v. Heutsz optrad. Hij: wist door krachtige mid
delen een eind te maken aan den toestand van ver
wildering waarin de bevolking verkeerde, aan de af
persing en willekeur waaraan de bevolking blootstond,
van' de zijde der hoofden. Thans heerscht bijna over
al rust en vrede. Als nu ook ernstig de hand wordt1
geslagen aan de bevordering van de welvaart, men
het productievermogen verhoogt, zijn we inderdaad op
den goeden weg. Ook te dien opzichte heeft weder
de gouv.-generaal een „ginialen greep" gedaan, door
invoering van het dessa-onderwijs. Met dit onderwijs
wordt hel onderwijs aan de Inlanders bedoeld. In ie
der dorp*zal een school moeten verrijzen waar onder
wijs zal gegeven worden in die zaken die de Inlan
der vooral noodig heeft, zijnde landbouwkennis, enz.
Vooral het aanschouwelijk onderwijs behoort een
eerste plaats in te nemen. Reeds zijn een 1000-tal de
zer dessa-scholen opgericht, doch er zijn er duizenden
en nog eens duizenden noodig. Gelukkig kost iedere
school jaarlijks slechts 250 gulden, zoodat ze best te
bekostigen zijn. Bij de artikelen drongen vooral de
heeren VAN DEVENTER en VAN KOL aan op
krachtigen voortgang op den ingeslagen weg. Ook de
heer KETELAAR kon zich best met dit onderwijs ver
eenigen, maai- meende ook dat op veel grooter schaal
deze zaak behoorde aangevat te worden, wijl ze an
ders op het einde dezer eeuw .er nog niet mee klaar
zouden zijn. Het lag volkomen in 's ministers bedoe
ling en deze heeren te believen.
De heeren TER LAAN en KETELAAR vooral be
spraken het lager- en middelbaar onderwijs. Zij vin
den niet de heeren v. Deventer en v. KoL dat ook te
dien opzichte niet genoeg gedaan wordt. Sneller voort
gang met 'het oprichten van meer scholen, beter sala-
rieering der' onderwijzers; meer Hoogere Burgerscho
len. De heer Ketelaar wijst er op, dat de Burger
school te Batavia 6 parallelklassen heeft en vindt het
ook gewenseht een Inspecteur van het Middelbaar on-
dei-wijs le benoemen.
De minister blijkt een „warm hart" te hebben ook
voor al die onderwijsbelangen, maar zoo snel als de
heeren willen avanceeren kan hij niet meekomen. 'De
animo onder de Hollandsche onderwijzers is niet bij
ster groot en in de allereerste plaats zijn toch de
leerkrachten noodig.
De minister zal dus nog eens overwegen hoe hij
die animo nog bevorderen kan. De heer VAN KOL
had in navolging van den heer v. Deventer nog eens
de parallel getrokken tusschen de uitgaven voor on
derwijs voor Indië en de Philippijnen. De minister
moest erkennen, dat Amerika in dat opzicht meer doet
dan wij. Indien wij hetzelfde deden als Amerika dar»
zou ons dat kosten voor de groote Indische bevolking
ongeveer 36 millioen. Voorwaar geen peulschilletje
Bij herhaling bleek hel, in de discussie over de
verschillende aïdeelingen der begrooting, dat niet al
leen de onderwijzers tragelijk in den Indischen dienst
overgaan. Ook bij de Rechterlijke macht en vele be
stuursfuncties. zoo ook, voor de verschillende Inge
nieurs-betrekkingen, is het aantal liefhebbers tamelijk
gering. Vreemd toch, waar over het algemeen goede
traetementen voor Indië. Onze Hollandsche jongens
schijnen maar weinig voor emigratie naar ons schoon
Insulinde te gevoelen. We missen in hen den onder
nemingsgeest der Engelschen, den businessman der Ame-
