Norge Salpeter.
Za c d iq 22
Mei 1901).
•Jaargang
Uiicgevers i YRUPHiMi Co.:
EERSTE BLAD.
Binnenlandsch Nieuws.
No. 151 )6
Bureau SGHJfcGEW, Laan O 4.
Alieicn Nitus-
AiïcriEiiiE- Ltilliïifiltl,
Dit blad verschijnt viermaal per weekDinsdag-, Woonsdag-,
Donderdag- en Zaterdagavond. Bij inzending tot 's morgens 9
ure, worden ADVERTENTIEN in het eerstuitkomend nummer geplaatst.
INGEZONDEN STUKKEN óén dag vroeger.
luiere. Telephoon No. 2».
Prijs per jaar f 3.Franco per post f 3.60.
Afzonderlijke nummers 5 Cent.
ADVERTENTIEN van 1 tot 5 regels f 0.25: iedere regel meer 5 Cent.
Groote letters worden naar plaatsruimte berekend.
Dit nummer bestaat uit vier bladen.
De heer P. Meurs Pz. heeft in mijne mededeeling over
bovengenoemde meststof, voorkomende in het nummer
van Donderdag 13 Mei, aanleiding gevonden om in het
nummer van Zaterdag 15 Mei mij te wijzen op een paar
onjuistheden, die in mijn stuk, volgens zijne meening,
voorkomen en hij komt daarbij tot de slotsom, dat de
stikstof in chilisalpeter op het oogenblik 93.5 cent per
K.G. kost en die in Norge salpeter 88.5 cent, dus 5 cent
goedkooper.
Toen ik de advertentie betreffende Norge Salpeter van
den heer Meurs in de Schager Courant las, heb ik ver
moed, dat de heer Meurs niet geheel inzag, wat men
bij kunstmeststoffen onder de woorden goedkooper en
duurder moet verstaan.
Die advertentie luidt:
Norge salpeter geeft dezelfde resultaten als Chili
salpeter, doch Is belangrijk lager in prijs,
Wanneer men alleen let op den prijs per 100 K.G.,
is dat volkomen juist, doch als men tevens let op het i
stikstofgehalte, dan laat de juistheid wel iets te wen- j
schen over.
Toen ik mijne inlichtingen ten beste gaf, beb ik hot
mogelijk geacht, dat de heer Meurs niet wist, dat het
stikstofgehalte van die meststoffen op hare waarde een
grooten invloed heeft, dus de prijs per 100 K.G. geen
juiste maatstaf is voor de beoordeeling. En, dat hij
zoo was gekomen tot de voorstelling, dat Norge salpeter
belangrijk lager in prijs is dan Chili-salpeter.
Nu de heer Meurs evenwel door mij is ingelicht en
hij ons zelfs heeft voorgerekend, dat de stikstof in Norge
salpeter slechts 5 cent per K.G. goedkooper is, nu ver
wondert hot mij wel, dat hy zijne advertentie onver
anderd heeft gehandhaafd. Een prijsverschil van 5 cent
op 93.5 cent zal toch niemand belangrijk kunnen noe
men.
In hoeverre overigens de mededeeling van den heer
Meurs omtrent den prijs van het chilisalpeter juist is,
kan uit het volgende blijken. Naar mij van zeer ver
trouwbare zijde is medegedeeld, is de loop van den prijs
van het chilisalpeter in dit voorjaar geweest als volgt
Van begin tot einde Januari f 13, tot begin Maart
f 12.50, grootere partijen f1150 tot einde Maart f 13.
Vanaf begin Maart tot op heden is de prijs f 14 ge
weest. Het blijkt dus, dat ik den loop der prijzen den
laatstcu lijd niet voldoende heb bijgehouden.
Voor een juiste vergelijking van den prijs van Chili
salpeter en Norge salpeter heoft de heer Meurs echter
nog verzuimd mede te deolen, dat hel Norge salpeter
voor den prijs van f 11.50 (blijkens een my door een
derde gedane mededeeling) niet franco per beurtman of
naaste losplaats wordt geleverd en dat de betaling
contant moet geschieden, en dat Chilisalpeter onder
diezelfde conditiën f0 35 a f0.45 lager geleverd kan
worden.
Nemen wij voor het Chilisalpeter een prijs van f 13 60,
dan wordt, bij een gehalte van 15 de prijs van 1
K.G. stikstof 90.5 cent, terwijl die van Norge salpeter
met een gehalte van 13 by een-prijs van fll.50,
88.5 cent bedraagt, dus 2 cent per K.G. minder.
En als men dan nog in aanmerking neemt, dat Norge
salpeter in den regel beneden 13 o/0 blijft, terwijl Chili
salpeter in den regel 15.5 8/o haalt, dan kan men de
stikstof in chilisalpeter op 88 cents stellen en komt
deze zelfs by den tegenwoordigen hoogen prys nog 0.5
cent lager dan die van Norge salpeter.
Uit my'ne mededeeling, dat de stikstof van Norge
salpeter blijkens vele genomen proeven niet beter, eer
minder goed, werkt dan die van Chilisalpeter, kan ieder
aandachtig lezer de bedoeling begrijpen, dat er tot nog
toe geen belangrijk verschil is geconstateerd, maar dat,
zoo er verschil is, dit niet ten gunste van de Norge
salpeter is uitgevallen. Dat Norge salpeter een waarde
volle meststof is, geef ik den heer Meurs dus gaarne
toe, maar door als bewijs daarvoor een van de in Noord
holland genomen proeven aan te halen, streeft hij zyn
doel wel wat voorbij, want om uit dergelijke proeven
een eenigszins betrouwbare conclusie te kunnen trekken,
moet men de uitkomsten van vele proeven by elkander
voegen en door een vergelijking van de verkregen
cy'fers een conclusie trekken. En wanneer ik nu de in
Noordholland verkregen cijfers alle by elkander neem
en de opbrengst van de Chilisalpeter op 100 stel, dan
is die van Kalksalpeter geweest:
Geen
Kalk- stikstof-
salpeter. mest.
1. 1908 Andyk, Blauwe aardappelen 101 75
2. Julia muizen 100 90
3. 1907 Duitsche muizen 100
4. 1908 Yenhuizen, Blauwe aardappelen 87 93
5. Blauwe aardappelen 99 93
6. Oosterleek, Blauwe aardappelen 97 77
7. Den Hout, Voederbieten 107 90
8. 1907 Anna Paulowna, Voederbieten 93 86
9. 1908 Andyk, Duitsche muizen 108 101
10- Venhuizen, Duitsche muizen 87 116
11- 1907 Blauwe aardappelen 116 101
12. Blauwe aardappelen 103 106
1®- Duitsche muizen 85 79
n Blauwe aardappolen 102
die cy'fers bezitten de nummers 9—14 geen be
wyskracht, omdat by 9-12 onregelmatigheden in do
vruchtbaarheid van éen grond aan het licht kwamen of
ia n ?Tas rï°or een ziekte werd aangetast en by 13 en
4 het kalksalpeter wat laat werd gestrooid,
m™, 00n vergelijking blijven dus nog over de num-
trail» i i en wanneer men daarvan de cijfers door
men o?= behaald, optelt en door 8 deelt, verkrijgt
doniin» S gemiddelde het getal 99, zoodat mijne mede-
klopt om'r0nl de waarde der stikstof hiermede geheel
•fjF'L.rï0 cijfers blykt tevens, dat de heer Meurs, om
gnoH w&t kracht by te zotten, geen slechte keuze
e0ai toen hy daarvoor no. 7 uitkoos.
8nn ln\ bet be8'n van Februari werd een party van
k a f i 1 aanbesteding verkocht voor 74 cent per
itr'«?'"tof| te leveren in April, d. i. per 100K.G.met
lo-B o/0 stikstof f 11.47.
Ook in de provincie Groningen zyn vrij wat proeven
met kalksalpeter en chilisalpeter genomen en daar ver
kreeg de kalksalpeter, bij de 15 proeven, die in het
geheel met deze meststof werden genomen, gemiddeld
98 5 tegen chilisalpeter 100.
En nu de kwestie van het stikstofgehalte, dat in den
regel in Norge salpeter voorkomt. Ja, dat is een duistere
zaak..
Ik deelde mede: dat het- gehalte van die meststof
in den regel minder bedraagt dan 13 De heerMeurs
zegt: „Dat is onjuist".
Als men don heer Meurs moot gelooven, dan bevatten
alle partijen, die door hem zyn aangevoerd, meer dan
13 stikstof, terwijl één gebruiker hem zelfs een
analyse toonde, die 13.7 aanwees.
En als de van het proefstation te Hoorn (waaronder
de heer Meurs en waarschijnlijk ook zyno afnemers
ressortooren) ontvangen inlichtingen juist zijn, dan zyn
daar in dit jaar nog slechts drie monsters kalksalpeter
onderzocht en bezaten deze gehalte van 12.95, 12.75 en
13.20
In 1907 varieerden by de 10 in dat jaar onderzochte
monsters, de gehalten van 12.5—12.7 en in 1908
werden by de 4 in dat jaar onderzochte monsters go
halten gevonden van 12.70, 13.05, 12.60 en 12 95, terwijl
aan het proefstation te Groningen van 7 Mei 1906 tot
heden 12 monsters zyn onderzocht, waarvan hetgehalto
12.1, 12.2, 12.3, 12.4, 12.5,. driomaal 12.55, 12.65, 12.75,
12.8, 12.9 en 13.00 bedroeg
Ik geloof hiermee wel het bewijs te hebben geleverd,
dat het gehalte van Norge salpeter in den regel minder
dan 13 bedraagt en ik raad daarom den heer Meurs
aan, eens te onderzoeken of die gebruiker hom niet by
den neus heeft genomen met zijne analyse van 13.7
En het zal misschien de lezers nog wel interesseeren
by gelegenheid eens van den heer Meurs te vernemen,
waar hy al die andere analyses van meer dan 13 wel heeft
laten uitvoeren; aan het Rijkslandbouwproefstation te
Hoorn, waar alle monsters uit Noordholland, het westelijk
gedeelte van Friesland en Zuidholland behalve Goedereede
en Overflakkee, onderzocht worden, zeker wel niet.
In ieder geval wil ik den verbruikers van Norge sal
peter evenals die van chilisalpeter op bet hart drukker,
zich het gehalte van die meststoffen te laten garandeeren,
met het recht om de geleverde party kosteloos aan
het Rijkslandbouwproefstation te Hoorn te laten on
derzoeken en dan dat onderzoek vooral niet na te
laten.
De Rykslandbouwleeraar
voor Noord-Holland,
Sehagen, 20 Mei 1909.
C. NOBEL.
Wieringen.
Naar wij vernemen zal de heer Thommassen van
Amsterdam alhier vermoedelijk een 2e politieke lezing
houden.
Wieringen.
De ansjovisvisschery om ons eiland was in de afge-
loopen week niet heel gunstig. De vangsten varieerden
van 1000 tot en met 20.000 stuks per vaartuig, terwijl
de prijzen beliepen van f 10 tot en met f 11 per 1000
stuks.
Wieringen.
Voor rekening van 15 leden onzer onderafdeeling der
V. P. N. werden in de afgeloopen week op le Amster-
damsche eierer.veiling geveild 2784 eieren. De hiervoor
gemaakte prijzen waren zeer goed en varieerden van
de f 3.40 tot en met f 4 35 per 100 stuks, terwyl voor
een partijtje kleintjes nog f 3.20 werd gemarkt.
Outlkarspel.
Den 25 Mei (Dinsdag) 's morgens elf uur, be
staat in bet schoolgebouw gelegenheid tot inenting.
Hoogwoud.
1 Donderdagmiddag had bij den heer P. Has een
wedstrijd plaats in het ringsteken op fietsen. Aan
dezen wedstrijd namen 19 personen deel en hij werd
door een groote menigte menschen bijgewoond. De
le prijs werd gewonnen door den jongenheer S. de
Vries Jnz. alhier, de 2e prijs door den heer Jb. Scher
mer Oz. en de 3e prijs door den heer D. Rempt,
allen alhier. De prijzen waren in contanten en bedroe
gen resp. f 2.50, f 15.0 en f 1.
Na afloop van den wedstrijd bal.
j Hoogwoud.
Er heeft zich in deze gemeente een geval van
typhus voorgedaan ten huize van den heer Joh.
Schouten in de Weere.
I -— Hoogwoud.
De gewone jaarlijksche collecte voor het fonds ter
aanmoediging en ondersteuning van den Gewapen-
den Dienst in de Nederlanden heeft dit jaar opge
bracht een som van f 6.81.
BOERENLEENBANK LANGEDIJK.
Het totaal der ontvangsten van de Coöperatieve
Boerenleenbank aan den Langedijk in het afgeloo
pen jaar bedroeg f 89094.29, dat der uitgaven was
f 86339.69. In kas was f 2755.50. De gemaakte winst
bedroeg f 189.70. Tot kassier werd benoemd de
heer P. Zut, tot secretaris de heer G. Bekker te
Zuidscharwoude.
SCHOOL-ARTSEN.
Door de afdeeling Heerhugowaard en Omstreken
van den Bond van Ned. Onderwijzers is aan de ge
meentebesturen van Heerhugowaard, Oudkarspel,
Noordscharwoude, Zuidscharwoude. Broek op Langen-
dijk en St. Pancras een adres met uitvoerige Memorie
van Toelichting gezonden, waarbij verzocht wordt om
het aanstellen van schoolartsen. Behalve aan de eer
ste en laatste gemeente gaat het adres mede uit
van de afd. Langedijk van Volksonderwijs.
Zuidscharwoude.
Naar aanleiding van de indertijd gehouden bespre
kingen in den raad dezer gemeente over het op wacht
geld stellen van twee leerkrachten bij opening van
de Roomsche school te Noordscharwoude, hebben
zich de 4 onderwijzers(essen) tot dat college gewend
niet het verzoek mee te deele i, welke leerkrachten
daarvoor in de termen zullen vallen, aangezien de
betrokkenen dan kunnen trachten een andere be
trekking te verkrijgen
AFSLAGMARKT ST. PANCRAS.
De laatste jaren was de afslagmarkt te St. 1 an-
cras in bruikleen bij de Tuinbouw- en Handelsver-
eeniglng „Langedijk en Omstreken", doch door den
weinigen aanvoer en tegenwerking van den handel,
is deze markt het vorige jaar geheel verloopen, reden
waarom de vereéniging deze afslagmarkt weer aan de
afdeeling heeft afgestaan, daar deze de markt al
sedert jaren heeft geëxploiteerd, hoewel het gebouw
eigendom is van de gemeente.
Wegens vertimmering heeft de afdeeling voor
deel recht op het veilinggebouw, in overleg met de
gemeente zal nu het veilingsgebouw bij publieke in
schrijving worden verkocht, de opbrengst zal dan voor
2/3 aan de gemeente en voor aan de afdeeling
komen.
Anna Paulowna.
Donderdag 20 Mei heerschte er in den namiddag
een groote drukte aan de Kleine Sluis en geen won
der, het Leger des Heils zou eene meeting aldaar
houden: het vreemde trekt. Het was er vol om het
podium, waarvan af verschillende sprekers het woord
voerden, afgewisseld door zang en muziek. Tot twee
maal toe werd het volk bijeengeroepen en natuurlijk
werd er voor het werk van Generaal Booth gecol
lecteerd. Er heerschte uitstekende orde onder de
groote schare toehoorders.
EEN NADERE VERKLARING.
De heer Jhr. Mr. Van Foreest heeft aan het be
stuur der afd. Heerhugowaard en O. van den Bond
van Ned.- Onderw, op een desbetreffend schrijven (zie
no. van Woensdag jl.) geantwoord, dat het verslag
in de Schager Courant niet juist weergaf de bedoeling
zijner woorden; hij houdt echter vol, dat vele onder
wijzers tegenover hunne leerlingen niet neutraal zijn.
Namen, plaats en datum, waarnaar gevraagd werd,
worden niet door hem gegeven. Ook de afd. Alkmaar
van den B. v. N. O. heeft zich met een schrijven
tot hem gericht. Thans zullen beide afdeelingen ge
zamenlijk de zaak verder bespreken.
Dat mijn verslag niet juist heeft weergegeven wat
de heer Foreest in deze zaak heeft bedoeld te
zeggen, dat is best mogelijk, maar wat de heer Fo
reest heeft gezegd is naar waarheid meegedeeld.
De Verslaggever.
GEMEENTERAAD OLDKARSPEL.
Vergadering van den Raad op Vrijdag 21 Mei 1909,
voormiddags 10 uur.
Afwezig 1de Burgemeester en de Wethouder, de hr.
F. de Boer.
De heer A. Kroon Pz., wethouder, opent de ver
gadering, waarna voorlezing der notulen wordt ge
daan, welke onveranderd worden goedgekeurd en vast
gesteld.
Als punt 1 der agenda is aan de orde „Wijziging
gemeenschappelijke regeling."
Van Ged. Staten is het volgende schrijven ontvan
gen
Haarlem, 19 Mei 1909.
„Hoezeer in het besluit van den Raad Uwer ge
meente van 23 April 1.1. betreffende de gemeenschap
pelijke regeling van den bouw en de exploitatie van
een gasfabriek aan den Langedijk onderscheidene pun
ten voorkwamen, welke wij liever anders hadden zien
bepaald, bestaat er toch bij ons in beginsel ge-en be
zwaar tegen de regeling, zooals zij is vastgesteld; en
me-enen wij, ook ter betrachting van den zoo noodi-
gen spoed, onze goedkeuring daaraan niet te mogen
onthouden.
Wij zouden echtc-r die goedkeuring op de rege-
-ling niet kunnen verteenen, zoolang niet in de over
eenkomst is opgenomen eene bepaling, dat, waar één
gemeentebestuur zich van medewerking onthoudt of
een meerderheid van drie besturen niet verkregen kan
worden en verder bij alle geschillen, welke omtrent
de uitlegging of toepassing van de regeling tusschen
de gemeentebesturen onderling mocht ontstaan, voor
zoover zij- niet vallen onder- art. 122, alinea 2 der
gemeentewet, worden onderworpen aan de beslissing
van Gedeputeerde Staten.
De regeling in duplo zenden wij1 toe aan uwe ambt
genoot-en van Zuidscharwoude met verzoek de ver-
eischt-e aanvulling te bevorderen."
Gedeputeerde Staten der provincie
Noord-Holland.
Naar aanleiding van dit schrijven wordt met al-
gem-ecne stemmen nog -een nieuw artikel 36a toege
voegd, luidende
„Indien éen gemeentebestuur zich in eenig- opzicht
deze regeling betreffende, van medewerking onthoudt
of eene meerderheid van drie besturen er niet ver
kregen kan worden en verder bij alle geschillen, welke
omtrent de uitlegging of toepassing van do regeling
tusschen de gemeentebesturen onderling mochten ont
staan. voor zoover zij) niet vallen onder artikel 122,
alinea 2 der gemeentewet, zullen deze geschillen wor
den onderworpen aan do beslissing1 van 'Gedeputeerde
Staten".
Tot leden der gasfabriek-commissie worden nu be
noemd do hoeren A. Kroon Pz. en G. Over en lot
plaatsvervangende leden de hoeren J. Butler en M.
Rootjes.
De heer G. Borst deelde vooraf mede, dat hij niet
voor een benoeming' in aanmerking wenschtc te ko
men, aangezien hij als lid van den Raad bedankte.
- Goedgekeurd wordt h-ct besluit van af- en over
schrijving tot een bedrag van f 310,525, onvoorziene
uitgaven f 154.68, suppl. begrooting tot de som van
f 1545.56.
Wordt nog mededeeling gedaan, dat f 25 is uilge-
trokken ais subsidie voor het Oranjefeest en pl.m.
f 10 voor de versiering van het Raadhuis.
Komt nu in behandeling benoeming onderwijzer in
de plaats van den heer h. Dikstaal, die^ benoemd js
tot Hoofd der school te De Koog op Texel.
Aangezien door den pastoor den heer Willenborg
aan het Hoofd der school, den heer Vis, was mede
gedeeld, dat met 1 Januari van het volgend jaar een
Roomsche schooi zou worden geopend, waardoor waar
schijnlijk 74 leerlingen de Openbare School te Oud
karspel zouden verlaten en dan een onderwijzer moest
worden, ontslagen, stellen 13. en W. voor, een schrij
ven t-o richten aan 11. M. de Koningin met verzoek,
een tijdelijk onderwijzer met verplichte hoofdacte te
mogen benoemen. Allen voor.
üp voorstel van B. en W. wordt goedgevonden, met
het oog op de ongesteldheid van den heer Do Boer,
een tijdelijk wethouder te benoemen.
Op den heer C. Over wordt éen stem uitgebracht
en vijf op den heer J. Butter Cz., die verklaart, de
benoeming' aan te nemen.
Tot leden van het stembureau voor den Gemeente
raad, (aftredende raadsleden zijn de heeren II. Hart
Cz., C. Over en C. Borst), worden gekozen de hee-
ren J. Butter en M. Rootjes, tot 3e lid de heer H.
Hart Cz. en tot plaatsverv. leden de heeren C. Over
en G. Borst.
De hoeren Borst en Hart hadden verklaard, niet
voor oen benoeming in aanmerking te willen komen.
Tot leden van het stembureau voor de- Tweede Ka
mer worden gekozen de heeren C. Over en C. Borst,
tot plaatsverv. léden de heeren M. Rootjes en J. But
ter Cz.
Ingekomen stukken:
Den 30 April was eèn regecringstetegram ontvan
gen van de geboorte een-er prinses.
Een telegram van gelukwensching door den Raad
was daarop verzonden en den 11 Mei werd weder
een telegram ontvangen, luidende:
„Hare Majesteit de Koningin laat U allen voor ge-
„lukwenschen danken.
Adjudant SCHIMMELPENNINCK."
In de maand April zijn 53 telegrammen ontvangen.
Door den Rijks-ontvanger is aan den Gemeente-ont
vanger uitbetaald de somma van f 133.39.
Niets meer te behandelen zijnde, sluit de- voorzitter
de vergadering.
LEZING THOMASSEN TE BHEEZAND.
Donderdagmiddag trad in het lokaal van den lieer
R. v. Zandwijk voor een goed gevulde zaal op de
heer Thomassen, candidaat der S. D. A. P. in het
district Helder. De- heer Verstegen, voorzitter der afd.
Helder geeft, na in korte woorden er op gewezen te
hebben, -dat er meer dan voldoende redenen zijn, om
van die zijde met een eigen candidaat te komen, het
woord aan den heer Thomassen.
Voordat deze overgaat tot het bespreken dei- ver
kiezingen, rekent hij zich verplicht, een beschouwing
te geven over de h-edendaagsche maatschappij. Spre
kers conclusie is, dat het daarmee ellendig' gesteld is.
't Schijnt wel, alsof men, inplaats van elkaar te steu
nen en te helpen, 't elkaar zoo onaangenaam moge-
lijk wil maken, 't Geld, waarmee zooveel ellende kan
worden voorkomen, wordt roekeloos weggesmeten.
Als voorbeeld noemt spreker 't militairisme. Jaar
lijks wordt er in Europa 11000 millioen verknoeid,
ons land alleen verspilt er 40 millioen aan. Koopen
we nu daarmee de zekerheid, dat we ons in tijd van
nood niet gunstigen uitslag kunnen verdedigen? Spre
ker gelooft niet, dat een autoriteit zal durven bewe
ren. dat als de Duitscher hier wilde komen, wij- hemi
dat zouden kunnen beletten.
Op ander gebied geen kooper voor de arbeidskracht;
en daardoor toenemende werkloosheid, al is deze op
't platte land niet zoo zichtbaar als in de groote ste
den. Pakhuizen vol,voor hen gebrek. En zij. die
steeds werk hebben, hoe zijn zij er aan toe? Werken
van den ochtend tot den avond, geen tijd voor ?t
huisgezin, geen tijd voor ontwikkeling of ontspanning.
't Begint al met de kinderen. Bij duizenden wor
den ze op 't land en in de fabriek gebruikt. Schande
voor een maatschappij, die al 1900 jaren Christelijk
heet. Doch hierover hoort men, volgens spreker, door
kerkdijken noch liberalen een woord. In hun ver
gaderingen kammen ze elkaar af, doch dergelijke din
gen laten ze met rust. Ook de 640 duizend bedeel
den zijn een schande voor ons land. En 't geld, hier
voor noodig is veelal slecht besteed; 't verlaagt den
mensch.
Hierna gaat spreker na, hoe 't met 't vermogen in
ons land gesteld is. Er zijn 80 duizend aangeslageneni
in de vermogensbelasting, slechts een veertiende van
't Ncderlandsche volk beeft dus bijna alles in han
den.
Jaar op jaar neemt dit vermogen toe met f 113,000.000.
voor een groot gedeelte ontstaan uit de overwinst op
gedanen arbeid, ook van U, zegt spreker.
Alleen wanneer alles eigendom van de gemeenschap
wordt, kan hierin verbetering komen. Velen achten
dit onmogelijk, doch spreker wijst op Amsterdam, waar
op kleine schaal' te zien is, dat 't we l mogelijk js.
Gas, el-ectriciteit enz., zijn in 't beheer bij de gemeen
te en de winst komt de gemeentenaren ten goede.
Ook dit werd eerst onmogelijk geacht. Maar, gaat
spreker voort, daar loopt 't bij deze verkiezingen niet
over. De socialistische maatschappij is nog verre, 't
Gaat er om, of we de bestaande toestanden al vast.
niet veel kunnen verbeteren. Gaan we daartoe na,
wat ge van de verschillende partijen te wachten hebt:
Tot 1897 teruggaande hebben we eerst een liberaal'
bewind. Dil gaf ons de woningwet en de ongevallen
wet, twee goede wetten, ofschoon ze niet zijn. zo-o-
als spreker ze wenschte. Van 1901 -1905 Dr. Kuyper.
Geen enkele wet om de volkstoestanden 1e- verbéteren,
ofschoon hij over een groote en volgzame meerderheid
beschikte. Wel gaf hij ons de verderfelijke onderwijs
wet, verdeeldheid zaaiende al bij de kinderen. 'I Mi
nisterie-De Meester gaf ook niets, wat bij de zwakte
ervan te verwachten was. Eu nu de laatste periode was
het jolig christendom aan 't bewind. Ook dat gaf niets,
sleepte alleen voor 't bijzonder onderwijs wat binnen.
De uitslag is dus niet bemoedigend. Maar daarom
niet thuisblijven. Toon uw ontevredenheid door niet
te stemmen op een kerkelijke, noch op- een liberaal,
doch stem op den candidaat der S. I). A. P.
Hierna gaat spreker 't program der S. D. A. P.
na. In de eerste plaats het Algemeen kiesrecht. 400.000
Arbeiders zijn nog hiervan uilgesloten. Is cr een rede
lijke grond voor de scheidingslijn? Missen die uitgc-
.'slotenen hun gezond verstand? Spreker meent van
neen. Daarop volgde -eene bespreking van Staatspen
sioen. Met 't oog op- de verwarring hieromtrent Hij
de vrijzinnige partijen geloolt spreker niet, dal er van
die zijde veel te verwachten is, 't loopt uit op een
I wet met premiebetaling en -dan gaat 't evenals bij de
I ongevallenwet, waar op eiken gulden uitkeering 97i/a
cent aan onkosten komt. Ook laat het loon geen prc-
miebetaling: toe. De arbeider krijgt zijn leven lang te
j weinig, ook Dr. Kuyper moest dat toegeven.
Een pensioen is (lus een recht, slechts nabetaling
van loon. Komt er echter een kerkelijk ministerie,
dan kan men rekenen op premiebetaling. En dat niet
alleen, 't Rijk geeft het ontbrekende, ja, maar waar-
schijnlijk komen er dan tevens inkomende rechten. De
eene helft betaalt ge dus als. premie, en de andere
door duurdere levensbehoeften, zoo-dat ge het tenslotte
bijna zelf betaalt.
Wei is waar zal Staalman zeggen: alleen inkomen
de rechten op weeldc-artikelen, maar do heeren heb-
i ben een verleden. Dc artikelen, die onder 't ministcric-
Kuyper in de termen vielen, om belast te worden,
waren toch heusch allo geen weeldeartikelen. Staal
man zal vragen: „Ben ik Kuyper?" Spreker geeft gaar
ne toe, dat er nog heel wat aan scheelt, maar toch,
stemt ge Staalman, ge steunt Kuyper. Vroeger dorst
