Mis anti,
it:
SngsrageldiiedsB in eenige dorpen.
it,
an,
le Molen ven den Kouden Crond.
w
Zaterdag 10 Augustus 1912.
561
tei ^aai'§anS- No. 5162.
TWEEDE BLAD.
Sept.- Oct. 1799.
Hel was in den nacht tusschen den 31 cn Ang. en
den len September 1799, dat de Vrijheidsboom, voor
hot Gemeentelmis te \Vierijigerwaard staande, omvcr-
gehald en op den 4en Sept. dat dc vlag' op den toren
„geplaatst werd. De municipaliteit, wetende wie zich
aan deze feitelijkheden hadden, schuldig gemaakt, deed,
Iffl, nadat de vijand het Baiaafsch grondgebied Verlaten had,
die personen voor ziöli ontbieden en ondervragen, wie
j hen daartoe aangespoord of gelast hadden, zij anl~
woord den. dat zij van niemand orders bekomen had
den. maar zulks' gedaan hadden in verlegenheid en
1 uit vrees, dat de Engelschen, die toen reeds tot aan
I dc Oudeslius waren doorgedrongen, ook In hun plaats
'komende, zich mochten ergeren aan liet zien der Vrij
heidsboom. en dat zij zulks niet gedaan hadden, om
eenig oproer te verwekken, maar veeleer, om daar
door als 'l ware alle ingezetenen van Wicringerwaard
1 voor onaangenaamheden te bewaren.
De daders, bij de mnnicipalileit bekend zpnde als
SLl^lille en brave'ingezetenen'', nam zij met deze ver-.
I klaring genoegen en vorderde van dc bewerkers van
izoeS het opzei ten der vlag, dat ziji dezo dadelijk wan den
loren zouden afifeinen en een Inieuwe van gelijke grootte
srrrvop de kamer van het Raadhuis zouden doen bezorgen,
Ier wijl zij, die den Vrijheidsboom omvergehakt hadden
Jgelast werden, om een anderen te plaatsen daar, waar
I de vorige gestaan hadhiermee' namen de daders ge-
hoegen en voldeden aan 'één en ander.
Den 31en Aug.. in .den avondstond arriveerde te
1 Sdhagein een Engels die commissaris, die terstond eisch-
te dat de municipaliteit vergaderen moest en de Baljuw
daarbij tegenwoordig moest zijn. Vergaderd zijnde, werd
haar een schriftelijke requisitie voorgelézen, om opgen-
blikkelijk alle paarden en wagens naar Den Helder
op te zenden, onder bedreiging, dat deze anders als
buit verklaard zouden worden. In de- zitting van den
volgenden dag gelastte hïji de munikipalileit de benaming
"•""J van'magistraal aan le nemen en onder deze benaming
te moeien blijven fungeeren, tot wanneer door hem
en 1' daarin verandering zon worden gemaakt, hetgeen eoh-
ar it Ier nimmer is geschied. Verder ordonneerde bij, flat
ge de Baljuw of diens plaatsvervanger steeds als voor-
zit ter de vergadering moest bijwonen en dat de vlag
„i van deti' toiren moest uitgestoken worden, terwijl den
ZU'J burgers bevolen werd oranje te dragen, Als een curiosi
teit zij; vemield. dat de magistraat genoodzaakt is ge-
weest om van dien tijd af tot op Iden 24en Sép'. menig-
kaï maai op de trappen van het Raadhuis le vergaderen, aan
gezien de officieren van een regiment Sobolsc.be gre-
1 nadiers het Raadhuis willekeurig tol bun verblijf liad-
'den ingenomen, als ook om andere, bijkomende om-
Ij standigbedén.
la Op Maandag, den 2en Sept.. vervoegde zich een En-
gelsdh officier bij de municipaliteit van bel eiland Wiet-
I ringen, met last om 180 paarden en 70 manschappen,
tuigen, enz. in requisitie le stellen. Men gaf de on-
mogelijkheid te kennen, om daaraan te kunnen voldoen,
len eerste omdat een dergelijk getal paarden op het
1 eiland niet gevonden werd m ten tweede, omdat de
kLj landbouwers de voorhanden zijnde moedig hadden tot
uljhet inzamelen van den oogst; echter, niets mocht baten.
L Van de 120 voorhanden zijnde paarden moesten er 64
UI IH geleverd word feu. .roet 32 tuigen en 34 man uit de
jbloem der jongelingschap,- oen en ander onder bedrei-
I ging met geweld, indien hieraan niet voldaan werd.
j'-j-j.Tevens werd op last van dien officier een bekendma-
{fkiiig van den eomm.-gen. Motz afgekondigd, betreffende
verdere leveranties van benoodigdheden voor het En
gelsche leger. De municipaliteit liet de vlag op den
loren zetten, niet uit partijschap, zooals zij beweer
de. maar enkel ter geruststelling harer ingezetenen, die
zich in gTOote ongelegenheid bevonden door bet aan-
PPEljmaligende gedrag der Engelsche officieren en ma tro
pen. die mét sloepen aan wal kwamen.
Te*Abbekerk geraakten de Oranjemannen in opstand
bij; bet naderen kier Engelschen. Eenige ingezetenen,,
met name G. ,Tomgewaaid'A. Man,.,F- Bobeldijk. D.
Messelaar. J. Spanjaard. G. Brugman en de bode -T.
Langendijk verstoutten zïeïi om op eigen gezag de vlag
op den loren te ze'ten en den Vrijheidsboom met het
daarom staande hek te verbrandenoiuler het luiden
I "igJdeir dorpsklok en het zingen van Oranje boven.!
De mpnicapajiteit, na het vertrek dei- Engelsche armee
v.aj ja November prde oi) zaken stellende, vond niet meer
Idan billijk, dat deze lieden de onkosten betaalden, welke
'■het planten, van den "Vrijheidsboom gekóst had, n.I.
■jf 36.10. Dienaangaande besloot zij op den 3en No-
-rjvember een termijn van 8 dagen te stellen, binnen
iwelke genoemde som door gemelde en verdere mede-
Ja jplichtigen moest gestort zijn. aan welke sommatie even-
Uö_ jwcl nimmer is voldaan.
Te Hem en Venhuizen stelden zich een 14-tal "Oranje-
i .mel'jklanlcn aan het hoofd ©ener troep, Welke do vlag op den
toren plaatste .en den Vrijheidsboom verbrandde. Tien
vlucht), werden na verloop van tijd op last van het
Gemeentebestuur in civiel arrest genomen cn onder
bewaring van dc dienaren der Justitie gesteld.
De -Baljuw dér gemeente, hiervan onderricht zijnde,
doch door aanhoudende lichaamsongesteldheid niet in
staat zijnde, om de noodige informatie; in te winnen,
wist evenwel de municipaliteit over te balen om in
overleg en met toestemming van hem, Baljuw, de ge
arresteerden uit hun civiel-arrest te ontslaan, waaiua
ben plaatselijk arrest werd' aangezegd, onder belofte
van desgevorderd ten allén tijde weder te zullen ver-
sehijnen.
Tc Opdam hadden geen oproerige bewegingen plaats;
vermeldenswaard is de uitdrukking te dier tijde gedaan
dooi' den Baljuw, Schout en Secretaris dier gemeente,
den burger Eloris Swart, welke b.ij zekere gelegenheid
verklaarde: „een Prins-man in zijn hart .te zijn, cn
dat ook te zullen blijven", een uitdrukking, voor den
betrokkene zeer gevaarlijk omdat bij als openbaar amb
tenaar door zijn eed aan de Republiek gebonden was.
Terwijl de Oranjevrienden, zich in de genoemde en
andere plaatsen, welke niet meer .in ons bezit waren,
geducht weerden, trachtten de Engelschen ook elders
door list fcrn behendigheid de ónzen afbreuk le dóen.
Op den 7en Scp'.. 's namiddags tusschen half drie
en drie uur vertoonde zich voor Zandvoo-t een Engel-
-sohe brik, die in het voorbij varen een 18-ponds kogel
op bet strand wierp. Vervolgens ankerende tusschen
genoemde plaats en Noordwijk aan Zee, kwam een
boot met 8 man aan wal, diè, na da seinpaal omge
hakt, de vlaggen medegenomen" en bet seinstuk verna
geld te hebben, wederom naar boord roeiden. Zoodra
de plaatselijke commandant van Haarlem biervan ver
wittigd was zond deze een detachement ruiters en 39
man van de burgerwacht derwaarts, teneinde de inwo
ners tegen verdere viiandelijkbedcn te beschermen cn
voor dé orde en goede rust te- waken. Deze maatregel
had d<5n gewenschten uitslag, want de Engelschen, hun
oogmerk om een opstootje in de omliggende dorpen
te verporzaken, mislukt ziende, kozen wederom het
ruime sop.
Op Grootebroek gaven de Oranjemannen eveneens
teekenen van leven. De minicipaliteil aldaar weigerde
aan hun vorderingen, 'om del vlag op 'den lorren; te jplaalscin
te voldoen, zoodat zij' zulks op -eigen gezag deden,
waarbij' allerlei buitensporigheden voorvielen, zooals het
vorderen van vrij; gelag bij de kasteleins, het molestcc-
•ren van andersdenkenden'en. wat dies meer 'zij'.
Op den 24en Sep!:. verscheen te dier plaatse voor
het Gemeentehuis eau escorte Engelsche dragonders,
komende van Enkhuizen. Do deur van het gemeente
huis gesloten vindende, vorderde de commandant dat
deze binnen een half hun ontsloten moest zijn, bij! geb'reke
waarvan men bet gebouw in "brand zou schieten jn-
tusschen gaf bij order tot liet bijeenroepen der muni
cipaliteit.
"Vergaderd zijnde, werd dit lichaam door den com
mandant gelast, de proclamatie van den Prins van
Oranje én die van den Engelschen generaal Aber-
crombie te doen afkohdigen én aanplakken, en. voorts
hun'ne regeert ngsposlen te blijven waarnemen, alsmede
om de haven van Broekerhaven te sluiten, zoodat in
Hoorn des anderen daag; cn dit deed de vreugde ver
keer en in diepe necrslacntigheid. In den naelu tusschen
den 20en en 21en Jiaalden zij ju stilte dc ving wederom
van den toren cn bracjhien die vanwaar ze haar gehaaid
hadden, terwijl zij eveneens gebruik maakten van dc
nachtelijke duisternis om oen anderen Vrijheidsboom
in plaats van den om vergehaalden te plaatsen.
Do toestand waarin zien deze plauls tengevolge harer
ligging bevond, gedoogde niet, dal de munkapulilcit
vooralsnog eenjg' onderzoek kon instel lm naar dc uit
voerders dezer nachtelijke werkzaamheden. Zij verkoos
liever don zaójitcn weg in te slaan door hel doen ai-
kondigen der navolgende kennisgeving
Vrijheid, Gelijkheid, Broederschap.
Notificatie.
„De municipaliteit te Berkhout aan alic, hunne inuL-
ingezetcnen Heil en Broederschapdoet le weten dat
wij uit aanmerkinge van de 'hachgelijke omstandigheden,
waarin onze plaats thans verkeert, daar wij aan de
eene zijde 'hebben de stad Hoorn, thans overgegaan
aan dc Engelsdhen of liever aan den Prins van Oranje,
én aan de andere zij-de onze BafaafsEie armee, welker
voorposten niet alleen gedurig lol in onze nabuurschap,
maar zelfs tot op onze Juridictio zijn uitgestrekt, ;cii
wij uil dien hoofde (mogen wij hel eens zoo hoornen i
t.ussdlicn twee .vuren in de asscho zitten, niet wetende, -
welke krijgsbenden bij ons 'het eerst zullen inrukken,
noodig geoordeeld hebben,, alle onze ingezetenen bij
deze aan te manen, -evenveel van welk eene denkwijze
hij ook is, zich stil cn vreedzaam le gedragen, fefch
door geene geruchten, van welken aard, .te laten ver
blijden óf verschrikkende ervarenis leert toch. dal
dc tijdingen veelal verward en de geruchten valscli
zijnen die een weinig oordeelkunde bezit, weet toch
wel, dat van den overgang van oen enkele stad' of
sleden, de overgang van ons geheele Vaderland niet
afhangt.
„Treed met uwe gedachten lenig tot de geschiedenisse
onzer voorvaderen, tot den oorlog tegen Philips den
tweeden, hoe gedurig de eene stad voor, dc andere
na, dan aan deze, dan aan geene zijde overging, en het
echter tachtig jaren duurde, eer de zaak beslist en
onze vrijheidsstandaard geplant wasverhaast u dus
niet, mede-ingezetenen van Berkhout! om op deze of
gene lijdingen, die de eene of andere partij smakelijk
zijn. ouderscheidsteekenen te dragen, .of- seinen op te
richtenlaten wij liever in deze voor ons vaderland
zoo hachgclijke dagen de handen in oen slaan, or/
vrede onder ■elkander te houden, cn is het noodig
den een den. andereai, van welk eene denkwijze hij i
ook is. te beveiligen en te beschermenwij van onzen
kant belooven u. zoo ras wij offideele tijdingen be-
komen hebben, dat het lot van ons Vaderland be- j
slist is. dat wij er ui. kennis van zullen geven, én
alsdan ui. niet alleen zullen vrijgeven tot bet dra-
gen van leekenen of het oprichten van seinen, maar
u zelve zullen voorgaan, terwijl wij ons tevens bereid
zullen toonen. of om onze posten met behoorlijke acti
viteit te bekleeden, of aan andere daartoe gerechtigden'
over te geven. i
„UI. bij deze tevens waarschuwende, dal, zoo iemand
uwer, van welk een denkwijze ook, zich in het een
Heel genoeglijk streek hij
EB maal duizend pop
Met zijn lintje«han<tel
Voor zijn krijgskas op.
Sin,ds dien, echter heeft men
Zich zoo zeer geweerd.
Dat het volle potje
Heel is opgeteerd,
't Laat, voor wie er inblikt,
Zelfs den bodem zien,
En er daagt geen Lehman
Meer oin luilp le bfên.
Daarom speelt de baas thans
Weer opnieuw 't klavier
Van de volksoonciëntie,
Eu met ed'len zwier
Wordt de groote trom weer
Als voorheen geroerd,
Opdat braaf wat centen
Worden opgeboerd.
Straks toch breekt de strijd als
Nooit te voren los,
En, hoe dan te vechten
Met een leege kas?!
Ook de Libertijnen
Makqn zich een pot.
Zelfs met Ineulinde
Wordt er sa&mgerot!
Zoo luidt thans de klaagzang
Van den spullebaas.
En, met, een,: „Red, Heere!"
Snjjdit zijn, mes de kaas.
't Uitzicht op den hemel.
Voor een ouden zot,
Of een simp'le juffrouw,
V.ult opnieuw zijn pot.
Met zijn bentgenooten
Valt hij dan weer aan,
Om opnieuw 't Vrijzinnig
Neerland te verslaan!
Weet, Vrijzinnig Neerland
B«s waarom het gaat?
Met een leege strïjdkas
Staat ge straks op straat.
Hebt gij z' echer tijdig
Tot den rand gespekt,
Licht dat gij eendrachtig
Dan den vijand „nekt".
antei
ieder geval geen andere schepen zouden uitvaren dan of ander vergalloppeert en tegen onze welmeenende
die. welke voorzien zouden zijn van een EogpJs'chl waarschuwing aan handelt, „wij: de gevolgen van dien
paspoort. I voor (rekening en verantwoording van de daders laten.
Den 28en Sept. werd da municipilileit gelast om alle „Gedaan ter Muniejpaliteils vergaderinge van Berk
koeien en ander slaóhtbaar ree ten dienste van de bout, den 23en Sept. 1799, bet vijfde jaar der Bataafsohe
Engelsche armee in requisitie te stellen, terwijl ver- Vrijheid.
der alle schepen in beslag genomen werden, om op \v. g. JAN A. LANGERIJS, vt.
de eerste "aanvraag te kunnen vertrekken. Ter ordonnantie van derzelve,
Toen nu na de gesloten capitulatie- cm den aftocht w. g. A. KOMMER, secr.''
der vijandelijke armee de aldaar jdaats gehad hebbende Weldra echler werd de hoop en de moed der aan-
ongeregeldheden ter kennisse kwamen van bet Depar- hangers van het "Oranjehuis te Berkhout opnieuw aan-
lernentaal Bestuur van Texel, werd de Baljuw van gewakkeid door het andermaal in bezit nemen door den
Grootebroek, door dat bestuur aangeschreven en gelast vijand van de stad Hoorn op den 5en Oet. en het
om onverwijld de daders te doen arresteeren en verschijnen der Engelschen in het dorp zelf. De Oranje-
hen als oproermakers in slaat van beschuldiging te linten en cocardes, welke eenige dagen verscholen \va-
stellen. Dientengevolge daarvan werden 32 personen ren, geweest, zag .men thans wederom voor den dag
gearresteerd, welke gearresteerden bij gebrek aan eén komen en de municipaliteit keurde goed, de vlag op den
goed huis van bewaring le Grootebroèk in hunne eigen toren te laten zetten, uit vrees dat de vorige tooneeJen,
huizen- werden gevangen gezel ander bewaking van ie- wederom aangericht mochten worden, te meer 'nog.
der perceel door eenige'militairen. Deze maatregel, hoe daar ren alle torens in den omtrek de vlaggen! wap-
goed ook bedacht', mislukte echter geheel en daarom pen-den.
werden zij door het Comité van Justitie onder hand tas lieg Na het. sluiten der capitulatie achtte de municipaliteit
en Turisdictieel arrest ontslagen. het juiste oogenblik gekomen om tegen de daclors óp
Het is ons niet mogen gelukken den verderen aïfoop le treden en deed ziji de volgende personen ten hunnen
dezer affaire te kunnen nagaan. huize in civiel arrest en onder bewaking van gewapende
Gedurende -het verblijf der Engelschen te HeïJo is de schutters stellen: Cornelis Breebaart, Dirk Winder, Pie-
Vrijheidsboom aldaar door hen omvergehaktgevlagd ter Nierop. Adriaan Comelisz., Dirk Krok, Gerbrand
werd er evenwel nóclh renaf den toren, nóch vanaf j Wuijsler. Cornelis Jongewaard, Pieler Prins en Jan
eenig ander openbaar of bizonder gebouw. Sijmonsz. Of deze burgers voor hunne voorlvarend-
Te Limmen is zelfs de Vriiheidsboom ongeschonden beid gestraft zijn, weten we niet; he-' rapport verhaalt
blijven slaan en hebben aldaar van geen openbare jhieromtrent niets meerzeer waarschijnlijk zal het met
of bizondere gebouwen vlaggen, gewaaid. j een paar dagen binnen 's huis blijven wel zijn aL
•Avenhorn is gedurende driemaal vier en twintig uur j geloopen.
ziet
L bur (lezer ÜveT^Se voorvechters (vier waren het reeds ont-
jdoor 18-00 man Engelsche infanterie en ca vallen© bezet
j geweest-en niettegenstaande deze sterke bezetting én 1
het feit dal zeer veel inwoners aan het Pluis van
Oranje verkleefd waren, heerschle aldaar de volmaakt
ste eenstemmigheid onder de burgers en is zelfs de
Vrijheidsboom ongeschonden blijven .slaan.
Zoodra in den nacht van den 19en Sept. Ie Berk
hout het bezetten van IToo-rn door de Engelschen was
bekend geworden, werd de munitipaliteit dooi' een aa-n-
1a 1 ingezetenen aangezocht, oin -een buitengewone ver
gadering te beleggen en de vlag op den toren to p'aal-
sen. De municipaliteit, niet ongenegen het eerste toe
te staan en inx beginsel besloten om het laatste te we
ren, meende echter, teneinde alle óngsreeeklhedén té
voorkomen en hunne ingezetenen te beveiligen aan het
laatste gedeelte van het zoogenaamde „verzoek" te moe
ten voldoen, waarvan evenwel het raadhuis verschoond
bleef. Eenige ij veraars, met deze toegevendheid niet
tevreden, haalden vervolgens den vrijheidsboom omver
en luidden tot tweemaal 'toe de dorpsklok.
De uitbundige vreugde der feestvierenden werd wel
dra gestoord door den terugmarsch der Engelschen uit.
Utrecht, Augustus 1912.
C. P. BREED.
DE KRIJGSKAS.
Strijd vereischt een, krijgskas,
Ook de stembusstrijd;
Daarom dient in, tijds een
Pot jen opgeleid.
Ook der Anti's leider
Huldigde die leus;
Hoe hij 't potjen vulde,
Weet men, van weleer.
Waai- hij 't geld vandaan kreeg,
Kwam er niet op aan,
Als er voor zijn doel slechts
Munt was uit te slaan.
Binnenlandsch Nieuws.
srnPM r:
BURGEMEESTERSJAAR WEDDEN ENZ.
Door de afdeeling Noord-Holland van, den Neder-
landschen bond van, gemeente-ambtenaren, en de ver-
eepiging van burgemeesters en secretarissen, in Noord-
Holland werd voor eenigen tijd bij Gedeputeerde Sta
ten krachtig aangedrongen, op belangrijke verhooging
van de jaarwedden der burgemeesters, secretarissen
ontvangers en ambtenaren ter secretarie, daar detze
jaarwedden hoogst ongunstig -afsteken bij die in vrij
wel alle andere provinciën, hoewel ook daar de toe
stand nog ver van. rooskleurig te te noemen.
De voorzitter van Gedeputeerde Staten beeft thans
aan de colleges van. burgemeester en wethouder smee-
gedeeld, dat Gedeputeerde Staten in verband met;
dezen aandrang overwegen de jaarwedden der burge
meesters en secretarissen een algemeene herziening
te doen ondergaan- Alvorens daarover 's Raads ge
voelens te vragen, wenschen nu Gedeputeerde Staten
daarover eerst bet oordeel van burgemeester en.
wethouders te vernemen.
SCHOLEN MET DEN BIJBEL.
Door de opening in de laatste dagen van enkele
■Christelijke scholen is het aantal scholen met den
Bijbel in ons land nu geklommen tot 1058, ongere
kend de bestaande plannen tot schoolstichting, die
dit jaar nog tot uitvoering zullen komen.
PETTEMER ZEEWERING,
i Door het provinciaal bestuur van Noord-Holland
is aanbesteed het leveren van zuilenbasalt ten be
hoeve der Pebiemer zeewering. Minste inschrijver J.
de Groot Jzn, te Alkmaar, die 288 seheepston levert
voor f 2000.
UIT EEN RAAM GEVALLEN EN GEDOOD,
f Een droevig ongeluk had Donderdagmorgen om-
i streeks 7 ur in de Simt Nico3aasstraat bij den N. Z.
Voorburgwal te Amsterdam plaats. De 50-jarige we
duwe Freeee wilde de waseh, drie hoog op een droog-
rek hangen,. Blijkbaar heeft zij te veel op dit rek
geleund, éen minste plotseling begaf zich dit en do
vrouw viel naar beneden. In haar val brak de onge
lukkige nog een tweede rek. De vrouw viel op
straat -te pletter en overleed spoedig. Per autoz;:>»
kenwagen werd het lijk vervoerd.
WINDHANDEL IN GLADIOLUSSEN.
De Haarlemsche berichtgever van het Hbl. schrijft:
Naar aanleiding van een bericht over hooge prij
zen, waarvoor thans Gladiolussen verkocht worden,
had ik een onderhoud met een bekend- deskundige
I en vakman. Hij deelde mede, da;t er thans inderdaad
in Gladiolussen van windhandel sprake is. Dit komt
omdat niet-vaklieden, zooals winkeliers, hakkers en
i slagers, vooral in Beverwijk, in die bollen, specule^-
-I
Feuilleton.
2o.
De molenaar zag Kiezel en den schoolmeester voor
elkaar staaid en lachte. „Zoo, zoo," riep hij luid,
r '„daar zijn zij waarachtig, daar zijn onze gaston. Nu
kan, de voorstelling beginnen. Ditmaal gaat het, met
begeleiding van, muziek Het wordt hoe langer hoe
vraolijker op dien. Konden, Grond;."
Die dreunende stem van den man had een onaah-
ge,namen, klank, ddie zelfs Liezel vreemd en nieuw was.
Zij keek den, molenaar schuw aan,, of hij wellicht
ook dronken was» maar hij had het gelaat reeds af-
T "(gewend en zich tot Heinrich gekeerd."
i „Wel, zwager," riep hij met een hatelijk, lachje
„bloieit de zaak? Maar dat behoeft nien aan jou ook
1 niet te vragen, met je schitterende bijverdiensten,."
I Niemand gaf er antwoord. De kreupele hief het
gelaat op en, keek met scherpe oogen naar den, mo-
eCllttenaar.
i „Nu ja," riep de molenaar, „dat is geen schande.
Een eerlijke plaats voor allerlei samenkomsten moet
er toch ook zijn. En, niet waar, hij die zonder zon-
iden, is werpe dien eersten steen."
lardeii' Een, vreemde stilte volgde. Toen streek de kr©u-
'pele zich het haar van' het voorhoofd en, zedde: „van,
jou wil ik niets, ik ben bij mijn Liezel gekomen."
Het klonk heel vreemd. Bijna als een angstige
moed en, vertwijfelde trots van den hulpelooze, die
genover ©en, scherp-gewapenden, vijand; staat.
De molenaar ging vlak voor hem staan, en, lachte.
.Welzeker, maa,r het is toevallig mijn dak, waaronder
aar br^e gekomen bent/Mijn dak, en, mijn kanier, en. mijn
tafel. Maar dat gnn ik je, hongerlijder. Ik ben niet
.ctureazoo, dat ik op Kerstmis niets wegschenk. Maar jij
behoeft je niet in te beelden, dat ik niet weet, dat
!je de koppelaar bent tusschen die en, dien -dae.r."
Liezel stond eensklaps naast den molenaar. Haar
mo
Ket, h
as geheel verwrongen, haar oogen laaiden
van, opgewondenheid.
„Jij," riep zij en schudde den. molenaar bij den
arm, „je bent dronken, je spreekt in een. roes
Hij scheurde zich los en gaf haar een stoot, „Neen,
de roes is vervlogen bij mij, dat is het juist. Ik heb
met den doodgraver een vos uitgegraven in. 't Hohen-
weiler boscli. En daar heb ik nog van allerlei erva
ren, Donders, dat is me wat moois. Mijn vrouw zit
bij dien kerel alleen in de kamer. Mijn vrouw zit
bij dien vent in het Zwedenhol en laat zich een,
deuntje voorspelen, ha, ha, ha daar binnen is
het vioolspelen, niets ongewoons, ik ken dat ooit
zeg de duivel is daarbij."
„Ik was erbij," zeilde die kreupele heel eenvoudig.
„Welzoo," schreeuwde dé molenaar lachend, „de
duivel of de koppelaar. Wat er van diie twee bij ie,
is hetzelfde."
Hij pakte Liezel bij de polsen. De heele wildheid
van de Klotzen vlamde op in zijn gelaat. „Ik heb de
onkosten en jij en die ander hebben het plezier.
Bij mij doe je of je bevroren bent en onder het
bijzijn van die kerels is alles lachen en lievigheid.
Om met je te trouwen was ik je goed genoeg, en
het andere zoek je bij hem en dien kromme, die
helpt je daarbij. Daaro-;vheeft die een, eigen woning
op de hoogvlakte moeten' hebben vuilpoets, ver-
loopen horlogemaker
De stem ontzegde hem ,elken dienst, zijn hooge ge
stalte wankelde, zoodat hij zich aan de tafel moest
vastgrijpen.
Geen der drie anderen sprak een woord. Als een
orkaan,, onverwacht en wild, was deze uitbarsting
gekomen. En niemand docht aan een middel om dit
onweer af te leiden.
En op dat oogenblik deed Regele de deur open en
stak het hoofd om den hoek van de deur: „Kom,
Vrouw, steek de Lichtjes van den boom aan, de men-
schen willen, weer naar huis, zij wachten al reeds
lang genoeg,"
En toen zij uitgesproken, was en alles grafstil
bleef, toep trad zij binnen en, keek vap den, een naar
den. ander. En de oude, meld, die maar al te goed be
greep., wat hier moest zijn voorgevallen, trok haar
meesteres aan diep arm en vroeg: „Vrouw, wat scheelt
je? Ben je niet wel?"
En eéi* Liezel een antwoord had kunpen geven,
trad de oude op dep molenaar toe en zeide streng
ep luid: „Meester, heb je weer den noodigen op
stand gemaakt? Juist vandaag, nu het heet: zie ik
verkondig u groote vreugde
De molenaar greep haar hij den arm en wees naar
de deur. „Eruit jij," zeide hij heesch. „Vandaag ben
je uitgezwetst, vandaag is het meening."
De meid scheurde zich los en bleef staan. Met vas
ten, kouden blik zag zij haar meester aan, „Zoo,"
zeide zij langzaam, „wordt het nu meenens? Ja, ja,
het is geen wopder dat de ernst op zulk eep manier
zich uit als nu geschiedt, als de kwajongensachtig
heid zoo lang heeft geduurd. Gods molen maalt iang-
„Er uit," bulderde de molenaar.
Regele bleef staan, waar zij stond en haar oogen
•fopkelden. „Ik ga, wanneer het mijn tijd is. Ten ge
rieve van jou ben ik reeds al te lang op den Kou
den Grond gebleven. Voor de doode vrouw doe ik
het
De molenaar maakte de deur open. Zijn gelaat was
plotseling krijtwit
Toep riep de molepaarsvrouw angstig: „Ga, Re
gele!"
De meid keek haar aan. Zooiets als medelij dep ging
er over haar rimpelig gelaat. „Vrouw," zeide zij,
„jij meept, dat ik gaan. moet! Aap mij heeft de
molenaar meermalep de tanden stuk gebeten. Ik ben
niet bang voor een Klotz van den Kouden Grond. Ik
weet te veel. Maar jij vrouw jij
De molenaar schoof de oude de deur uit en deed
deze achter haar toe. „Canaille," bromde hij.
Men hoorde dep vastep stap vap de meid op den
steenen vloer-ep dan later op de trap, waar het ge
luid langzaam wegstierf.
„Ziezoo," zeide de molenaar, „en nu kan gaan,
wie niet op den Kouden Grond thuis behoort.'1
Weer deed hij met bleek gezicht de deur wijd
open.
Toen stapte eerst de kreupele naar buiten, zonder
om zich heen te kijken, en achter hem volgde <!e
schoolmeester. Met verwarden blik stond Liezel daar.
En op eenmaal nam zij de beide instrumentkisten,
die pog op de tafel stonden; dan, keek zij ais iu
angst de kamer rond. Het portret van haar vader,
dat naast de deur van de slaapkamer hing. haalde
zij met bevende vingers van den wand, stapelde alles
in haar schort, alsof zij een bundel hout droeg en
wilde de beide apderep volgen. Maar de molenaar
had reeds de deur achter hep dichtgesmeten en
stond met den rug daartegen.
„Ziezoo," zeide hij, „het huis is zuiver en blijft zui
ver. Een Klotz laat zich door zijn vrouw niet be
driegen. .Jij behoort hier en die twee anderen be
hoor en op Jacohshof. Ik geef je mijp woord, dat ik
dien kerel zijn pek omdraai. Kap jij niet op jezelf
passen, dan zal ik op je passen en er voor zorgen,
dat mijn vrouw niet langer het onderwerp is vaii
veler gesprek."
Met haar lpst in haar schort stond Liezel daar.
Haar oogen warep groot ep angstig, als was zij eens
klaps ontwaakt uit een boozen droom. Dan snikte
zij het luid uit en riep: „Laat mü door, laat mij. Ik
wil niets van jou, ik wil naar mijn Heinrich." Zij
wist niet, dat zij bijna dezelfde woorden op denzelf
den toop zeide als straks de kreupele.
De molenaar gaf geep antwoord. Maar hij trad op
haar toe en nam haar af, wat zij in haar schort
droeg. Het portret wierp hij op tafel, daarna do
viool en dap de fluit.
Gebroken borden rinkinkten. Eep glas rolde op
een stoel, daarap op den grond, maar was niet ge-
brokep.
De molenaarsvrouw ontwaakte uit hare verdoovipg.
j Zij richtte zich op. Haar bleek gelaat zag er plotse-
i ling vele jaren verouderd uit. Streng en hard er-,
j minachtend. „Jij," zeide zij merkwaardig kalm, „jij,
bent als een dier. Als een dier ben jij, dat geen ver-
stand heeft. Ik wil weer naar menschep......"
Hij lachte kort en keek haar aan. „Ja, ik ben aJs
een dier, omdat ik mijn vrouw voor mij alleen wil
hebben. Ik duld geen mededinger op mijn hof. Maar
