Schager Courant.
- Gratis -
Parlementaire Schetsen.
De Adjudant des Keizers.
De dingen om ons heen.
ZATERDAG 20 JUNI 1914.
57ste Jaargang No. 5398.
TWEEDE BLAD.
Jhr. Mr. O. VAN NISPEN
TOT SEVENAEU.
't Is nog ntot, zoo heel lang geleden, dat de „Nij-
meagache heer Van, Niilspe® tot Seve®aer" werd gere
kend tot die Jongere leden, va® heit Parlement, van
wie men. moest afwachten, w®t „eruit groele® nou"...
Sinds jaar ©n te£ was het, adellijke, katholieke ge
slacht Van Nispen tot Sevenaer in, de Nederlandsche
vertegenwoordiging gekozen. En het bleek welhajagt,
dat ook daze mr. Van. Nispe® de goede traditie van
zijne voorgangers; die allen, bekwame, ijverige, eer
lijke mannen, van, toewijding aan, het algemeen be
lang, natuurlijk volgens hun Inzicht waren ge
weest, zou gestand doen. Waar de heer O. van
Nispen op de zeer bescheiden, zich aanvankelijk op
den achtergrond houdende wijze welke hij toen ir>
acht nam, advies uitbracht speciaal hij. eenig ontwerp
verband houdend met Nederland'» internationale) posi
tie daar trok hij allengs de aandacht. Het eigie®-
aardig verschijnsel deed zich voor, dat hij de Kamer
feitelijk dwong naar hom te luisteren. Dit is trou
wens met figuren van beteekenis, die zich' op zepr-
beecheiden wijze aanmeldden, wel eens meer heit geval
geweest. De Kamer. in (ten aanvang onverschillig
of wantrouwend, altijd ietwat-sceptisch gestemd, be-
gii.t te bespeuren „dart er toch wat meer in dat ke
reltje schuilt"... Een paar „kopstukken" der hooge
vergadering hebben 't al eens over hem gehad
Op zeker oogen,blik wordt hiji tot rapporteur gekozen.
Laat het wezen over een ontwerp van bescheiden be
teekenis... 't ls, in het Parlement, de eerste schre
de! Dan wordt nauwkeurig nagegaan, hoe de nieu
weling, de „homo novu®", zich houdt... Reeds hieeft
hij; tn de vergaderingen, der sectiën] eemdgstztai® de
aandacht getrokken. De „buitenwacht" beseft lxeeile-
maal niet, hoeveel die sectie-vergaderingen in menig
opzicht beduiden. Men zou zie een „proefsteen" kun
nen noemen, ook wijl de heeren er zich, veel
meer dan in da publieke zittingen, „laten gaan"..
Al het „vuurwerk", al de „franje" die zoo dikwijls
in de openbare zitting het gemis aan „inhoud'" eener
rede moet maskeeren; al de kwinkslagen en meer
of minder eoutelooze woordspelingen en zoo,, waar
de publieke zitting, beheersoht door dat eigen
aardig symptoom, hetwelk men „suggestie der mas
sa'" noemt, en dat oorzaak is dat mannen van
'geest en van l'ijne beschaving dan ginnegappen, zoo
dikwijls, om ellendige flauwiteiten,, waarvan zij] itn
het gewone leven zeer stellig zouden walgen... Van
dat alles ie ïn de sectiën geem sprake, 't Zijn „on
der-onsjes", waar heerscht de gemoedeilijkei stemmitng
van een soort „vriendenkring"... Maar juist daardoor
is men in de gelegenheid» om elkanders wezenlijke
eigenaardigheden en verdiensten, gaven, capaciteiten,
„intellectuëele bagage" tienmaal beter, en meer dan
dat te „bestudeeren", te obeerveerep, dan ter open
bare 'zitting. Mannen als jhr. mr. O. van Nispen tot
Sevenaer, den afgevaardigde voor Nijmegen, krijgen
allereerst prestige in de vergadering door hetgeen
men van hen in den arbeid, die „achter de schei-men'
waar Jan Publiek van de tribune, hen niet kon
zien, leert kennen!
Nu pas, hij' die hejhandeflilpg van de Stuwadoors
wet is gebleken wat de Tweede Kamer in, den,
heer O. van Nispen (hier voorzitter der Commissie
van, Rapporteurs) bezit. Aan het talent,, waarmee
deze afgevaardigde zich hier van zijn moeilijke taak
kweet, is door alle partijen hulde gebracht, en de
gansch-kleur.ooze schrijver dezer „kiekjes" mag er
zich dus zeker bij aansluiten.
De heer O. van Nispen, is een trouw lid van die
Katholieke partij. Hij is allerminst wat men een „soe
pele" figuur noem® Integendeel, waar hij zich ten,
aanzien van wien of van wat ook eene vaste opinie
heeft gevormd, daar is hij van rotsvaste onverzette
lijkheid.
Toch heeft deze afgevaardigde het zeer-bultonge
wone weten te bereiken, dat hij op voordracht
van de Kamer door de Kroon benoemd tot voorzit
ter van het Parlement zich als zoodanig eene
reputatie heeft verworven,,, op éen lijn te stellen met
den roem van wijlen J. G. Gleichman, den voor
treffelijkste® voorzitter, dien ons Lagerhuis ooit. be
zaten heeft... Men kan veilig en, zonder de allerge
ringste overdrijving zeggen, da,t „van Troelstra, langs
Bos, De Meester en Tydeman, tot Nolens, Van der
Voort van Zijp en Lobman toe"... om nu eens
de „revue" over alle partijen In de Kamer te ne
men ddt allen grif en gaarne zullen erkennen,
Noch door zijn uiterlijke verschijning, noch door
den omvang van zijn stemgeluid „imponeert" te heer
O. van Nlispen. Hij is een. slanke figuur van. middel
bare lengte, met nog jeugdig voorkomen,, Het
smalle, bleeke gelaat heeft soms iets vermoeids, 't
Kleine blonde kneveltje ondier dien sclherp-geteeken-
den, kleinen neus is al® „In contrast" met den ka-
FEUILLETON.
21.
„Morgenmiddag zal alles voorbij zijn," zeite Chol-
souil.
„Wat?"
Claire keek den hertog ontzet aan.
„Morgenvroeg, in, alle stilte zal maarschalk Ney
"worden doodgeschoten,."
„Dat lijkt werkelijk meer op ee® moord' da® op
een terechtsteling," zeite graaf Roeterer scherp.
ClaJre was in haar stoel neergezonken. Zij sloeg
een oogenblik beide handen voor het. gelaat. Da®
trad zij dicht op den hertog toe.
„Wanneer u een, greito,tje medelijden hebt, een vonk
gevoel van menschelijkheid, laat dan, den koning ver
hinderen dat dd,t vonnis ten uitvoer wordt gebracht,"
riep zij luid.
„Cluiro, niet zoo overdreven,,berispte de gravin,.
De hertog bekeek het mooi», hartsboichtelijfce schep
seltje met begeerige, blikken,. „Om u welgevallig) te
zijn, mademoisel'le, wil ik pogen,, morgen. Vroeg nog
eens met Zijne Majesteit over deze zaak te spreke®.
Mag ik dan mijn loom komen operischen?"
.Claire kromp ineen. „Ik zal u eeuwig dankbaar
zijn."
Do hertog hoog glimlachend. „Tot tauïk een prijs
neem ik zelfs de ongenade van, den koning op mij."
„Wat een drukte om dien, ee®en man!" ziedde gra
vin Roederer verdrietig. „Bovendien heeft hij dit lot
werkelijk verdiend. Wie hielp ons in te revolutie,
toen wij bij dezen tijger om het leven, van onze on
schuldige echtgenooteni eb, geliefdon) smeekten?"
„Dat is nu de logica van de hoogst troiuwe, streng-
geloovtge royalisten," zeite graaf Roodoren bitter.
„Een regeering van wraakzuchtige fanatieke®, kan
geen zegen brengen,. Arm Frankrijk, wanneer zult gij;
eindelijk tot rust komen."
„IJc moot u verzoeken om- lln tegenwoordigheid' van
den hertog en. van, mij dergelijke uitingen te onder
drukken," antwoordde de( gravin scherp.
De hertog gaf er te voorkour aan maar heen, te
gaan voor dat er een echtelijke strijd uitbrak. Heon
dood elke heftig geuiltej meeniimg hoogst onaange
naam aan. Op den thuisweg overlegde hij ernstig of
lenden schede! van, den, oudpyoorzltter der Kamer,
De heer Van Nispen niet kennend, meent men in
hem to zien, een wat schuchtere, wat bedeesde fi
guur...
Maar nu zilt hij op het kleine armstoeltje» onder
het 6chamol-verschoten groene baldakijn, tet, in het
Nederlandsche Parlement, nog altijd „presidiaal bu
reau" is... De slanke, magere hand omklemt den ha
mer. Hij heeft te leiding, de heer O. van Nispen...
En nu gaat er, van dezen „speaker" ijzeren tucht
uit; die niet den geringste® inbreuk op orde en de
corum gedoogtNiet den nllergerimgsten. Geen
woord ontgaat den president. Scherp, onafgebroken,
zich door niemand of niets latende storen of beïn
vloeden, volgt hij elke zinsnede van iedere® srpro-
ker. Hij heeft van de zaak, waarover het gaat, tot
In alle ondordeelen grondige Btudie gemaakt. En. zoo
dra slechts het, geringste streepje wordt gedaan bui
ten de orde, praeses Van Nispen toon hij daar
zat, voor Juni 1913, In het armstoeltje, tikte mat
den hamer... En hij liet niet los. Nooit en tegenover
niemand. Noch door lusüig-gemoedelljke manier, noch
door driestheid liet hij zich, ook slechts een
streepje, van de wijs brengen. Met ijzeren taai
heid hield hij vol, en er werd. door dezen praeses,
geen „kamp gegeven" voor en, aleer zijn goed recht,
had gezegevierd.
Zijn goed recht, herhaal ik. Want het ..ge
heim" van do groote kracht, van het ganschelijk-on-
betwlste prestige, van vooorzlrtter O. van Nispen ge
durende den, tijd van zijn „speakerschap" uitgegaan,
lag in 's mans strikte onpartijdigheid en onaantast
bare eerlijkheid van leiding. Zijn censuur werd uit
geoefend zonde® aanzien, de» persoons. Niemand iln
de vergadering had ooit den allergeringste® invloed
op zijn gestie. Zijn pilWht als onpartijdig leider was
hem eenlge richtsnoer. Waarbij dan nog kwam, dat
de heer Van Nispen, nog in de volle kracht der ja
ren, in staat was om den „krachttoer" te leveren,
naar leder van begin tot eind scherp te luisteren.
En „stevig" genoeg was om zitch bij het vervullen va®
rijn zware taak ook niet door den Intiemste® vriend
le laten storen. Toonbeeld van onkreukbare plichtsbe
trachting en van Stalen zelfbedwang was hij. Zeker.
streng onverzette'ijk bij de handhaving van orde
-n decorum, maar steeds van eene zoo ridderlijke
hoffelijkheid, dat ook zij, die het verst van den lieer
Van Nispen, stonden, in, levensbeschouwing tl® politiek
Inzicht, het superieure va® zulk een, presidium moes
ten er kan®,en. 't Was eene) zeer vaste hand, maar ook
eene volmaakt eerlijke en onpartijdige, die hier leid
de Partijdige praesides, -ln den zin van bewust-
oneerlijke, hebben g-eloof ik nooit aan het
hoofd van het Nedierlandsche Parlement gestaan.
Maar er is een soort van onpartijdigheid", welke
hetzij door zwakheid of door al te hevig impulsief-
zijn of door gemis aan physieke kracht, een
„tekort" heeft... De heer O. van Nispen verkeerde
in de gelukkige positie aa® geen der „fouten of leem
ten" te laboree,re®. Daardoor heeft hij bereikt, dat
de Tweede Kamer, ln, haar geheel, van zijn presi
dium de aangenaamste herinneringen, in elk opzicht,
heeft behouden. En dat hij,, wat het milltaftte
eu strijdvaardige, slagvaardige betreft,- nu hij ge
treden is uit die „neutrale sfeer" van den „speaker"
en weer „gewoon lid" ls geworden, nog steeds „de
oude" ls, dat heeft men in de jongste dagen, bij
de Stuwadoorswet, weer zeer duidelijk kunnen zien.
voor de Schager Courant, ontvangen
de nummers tot 1 Juli a.s.
Grepen uit Land- en Tuinbouw.
DE NEDERLAXDSCHE LANDBOUW VAN 1813
TOT 1013.
In ons vorig opstel beschreven we voornamelijk
het tijdperk 18501877, het derde in de economi
sche geschiedenis sinds ongeveer 1750 van den
Nederlandscvhe® landbouw. Het ®u volgende tijdlperk
loopende van 1S77 tot 1895 is de tijd van de land
bouwcrisis.
We weten, hoe de geweldige concurrentie van
nieuwe landbouwgebied*®, in de hand gewerkt door
de snelle ontwikkeling va®, het. wereldverkeer,, ide oor
zaak van de malaise is geweest.
De crisis zette zich oorspronkelijk i® met een ster
ke daling der graanprijzen, doch kreeg later een meer
algemeen karakter.
De gemiddelde marktprijs van de tarwe bedroeg
te Groningen per 75 KG. va® 186170 f 10.10, va®
187180 f 10.98, ya® 1881 tot 1890 f 7.76 en va®
1S91 tot 1900 f 5.50%.
De invoer van tarwe overtrof onzen uitvoer va®
dit. graa® in hoeveelheden va® 1000 KG. va® 1.847
1856 met 60S0, va® 185766 met 26160, van 1867
tot 1876 met 86080, va® 18771886 met 220880.
van 188696 met 25S000 e® va® 18971906 met
311477.
De roggeprijze® zakten. In diezelfde verhouding. Dit
had echter niet di,en groote® invloed op de®, ecO|®o-
het wel geraden was op Claire?s blond hoofdje, dat
blijkbaar zulke revolution®aire ideeën herbergde, het
hertogiuneukroontje te, drukkefa. Zij was toch wel wat
te jong, te hartstochtelijk en te warim va® temperar
ment voor zulk ee® trotsehe positie als hertogin van
Choisc-uil. Zeker, zij was heel mooi in haar opwin
ding en een zoo jonge, vtouw kan men ®og wel
opvoeden.
De hertog lachte.
Wanneer Claire hem op dit oogenhlik had gezien,
zou zij bepaald geven idem hebben., dat nifët slechts
zwakke kamde®, maar ook ee® lachende mond1 etr ®f-
stootend uit kun®e® zie®.
Op den volgende® dag tegen den middag liet de
hertog zich weer aandienen. Hij zag or zeer ellen
dig uit.
„Wat heeft de koning gezegd?" hiep Claire hem
onstuimig tegemoet.
De hertog streek sdjn handschoenen glad. „Ik. heb
u jammer genoeg niet v®n dienst kunnen zij®, made-
moiselle Claire,- want Ik kwam te laat. Eer ik in
dienst bij den ko®ing trad, w®s reeds alles voorbij."
Clalre's lippen opende® zich, maar zij bracht geen
geluld uit-
„Ney is vanmorgen l® ajile vroegte 1® de® tut® van
Luxemburg doodgeschoten," güng de hertog voort.. ,„H
is rustig en moedilg gestorven,. Men ried hem nog in
het laats,te uur au®, zich er op te beroepen,, dat hij
eigenlijk Elzasser en ge©® geboren Fra®pchma® was.
Hij wees dit af, hij wilde als Fra®schiuan sterven!
Jammer voor den man hij was een dapper soldaat..
Luxemburg doodgeschoten/' gi®g de hertog voort. „Hij
Claire's oogen schitterden. „Neen te dood van
maarscnalk Ney heeft niets verzoenends. Dat feit is
een schuilde voor Frankrijk."
De hertog keek haar verschrikt ito het van toorn
gloeieDde gelaat. „Matemoiselle Claire, Ik kon er
werkelijk niets meer ®aj® doen."
„Nee®, u kondet er niets aa® doe®," herhaalde
Claire. „Maar neem het mij ®iet kwalijk, hertog, wa®,-
nieer ik u ook niet dankbaar ben. Ons verdrag iis
nu ook ontbonden." Zo®dier een afscheidsgroet snol-
do zij do deur nit.
De hertog bleef ln een zeer onaangemame stem
ming achter en nam spoedig afscheid.
Op smeeken der gravi® zette de hertog «Whter zij®
bezoeken voort, ofschoon, Claire hem steeds ijskoud
bleef behandelen. Zij moest daarover menig verwijt
roisches toestaad ra,® dë verbouw ere ra» dit gewas,
voornamelijk op te zandgronden, als te prijsdaling
der tarwe, wijl steeds meer rogge nu vervorderd
werd, alzoo diende tot gTondistof voor verdere pro
ductie. Daardoor is het verklaard, dat men in de
zandstreken wegens het goedkoop worden der granen
ai spoedig buitenlandse® graan ging bijkoope®, om
dit ln dierlijke producten, waarvan de prijzen zich
aanvankelijk nog handhaafden, om te zette® Dat
dit ingrijpende verandering bracht in het karakter
der landelijke markten, i® de provinciesteden» begrijpt
ieder.
Ook de eigenlijke veeboeren in de weldeetrekefn,
hadden aanvankelijk nog niet te lijden. Veilen verdien
don zelfs zeer vool geld met verkoop va® prima fokvee
naur het buitenla®d. Amerika e® Duitschla,®d vooral
kochten óp groote schaal en tegen hooge prijzen;
deze handel bereikte zelifa zij® hoogtepunt I® het
begin der 80er jaren, toen de graancrlsis alreeds in
vollen gang wa® De uitvoer va® fokvee naar Ame
rika was In 1884 echter reeds op zij® hoogste trap
gestegen.
Ook de vleesch- en zuivelprijzen daalden, aanvan
kelijk nog weinig, hoewel zich de bultenlaadsche con
currentie ook reeds op dit gebied begon te doen ge
voelen. In uitbreiding der veehouderij werd da® ook
door velen aanvankelijk kracht gezocht on veel
bouwland op de klei werd in dien tijd' in grasland
veranderd, vooral nadat verschillende andere land -
bouwproducten da® graa® eveneens in prijs waren
gedaald als het gevolg va® de uitbreiding der teelt
van die gewassen.
Ook bet onmogelijk worden va® ouditijdte zeer voor
deel! ge cultures als va® koolzaad e® meekrap werk
ten tot de malaise mee.
Heit, toenemend gebruik van gap en petroleum voor
verlichting en de t®voer van tropische vetten en
oliën nekten tiö koolzaadteelt, terwijl de cultuur va®
meekrap door d° kunstmatige bereiding va® deteer-
kleurstoffen na 2880 geheel te niet ging.
Ook op het gebied der veehouderij trad.' echter
spoedig de crisis in. Door de sterke uitbreiding ook
van dezen tak van bestaan, over de geheele wereld
nam de productie van vleesch e® zuivel geweldig toe.
Voor Nederland als exportland werd de toestand nog
verergerd door het feit, dat verschillende Landen
nnar het heette met het oog op veeziekte®, maar im
werkelijkheid meer met protecrtJiomjetlache beidoaWin-
gen den I,®voier va® o®|9 vee omstreeks 1891 e® 1892
sloten, terwijl de invoer van vleesch en zuivel door
ln%oen-echten werd belemmerd. Daar kwam nog bij,
dat de De®e® ons bij®® geheel van de botermarkt
verdrongen, terwijl de opkomende wereldproductie
aan boter, gesteund door de opkomende margarine-
industrie reeds ee® ajgemeene daling d«r bo terp rij
zen veroorzaakte.
Nederland kwam ln de techniek d"er zuivelberei
ding achter de Denen, w®t zich moest wreken.
Ook de kaasprijzen Heten te wenschcn over: de
vraag naar onze kaassoorten verminderde,
naar de andere nam ze toe, terwijl men zich elders
meer moeite gaf tot verbetering va® het produ'ct.
Op het gebied der schapenhouderij heerechte even
eens malaise. Sterke concurrentI© va® uit Zuid-Afrt-
ka, Australië en Zudd-Amerika had dë wolprijVe® al
reeds sinds de 7Oer jaren gedrukt» terwijl ook de
vleeschprijzd® daalde®.
Zoo geraakte de eene bedrijfstak na de andere
in den druk en werd de toestand voor den landbou
wer steeds slechter
Volgens de schattingen i® het „Verslag van den,
Landbouw 1® 1886" was te waarde van den oogst in
Nederland va® ruim 210 millioen gulden tn 1881
gedaald tot ruim 144 mlüioen ito 1886.
De waarde va® onzen, veestapel zou tusschon 1883
en 1886 met bij®a 68 m'ïMoeto gulden zijn achteruit
gegaan.
Zoodoende werd de toestand' wanhopig. De ge
dwongen zuinigheid dleed» de Intensiteit der cultuur,
en den cultuurstaat van de® grond op Vele plaatsefa
achteruitgaan. Op vel plaatsen werd gewoon roof
bouw gedTeve®, waardoor te o®derga®g slechts ver
sneld kon worden. De hoeren grflnge® „over den kop",
werkeloosheid heerschte onder de Landarbeiders,, te
malaise greep neringdoenden, bamdwerksldede®, enz.
mede aan en werd daardoor vrij algemeen.
Pogingen om met behulp va®, graanrechten
de boeren te helpen, werde® ®fet nagelaten, maar
hadden geen succes. Ee®eraljds werd het beHng va®
allen, van de consumenten, goed onder de oogen
gezien,, anderzijds xneeinde men, dat met steun va®
Overheidswege liever krachtig gewerkt moest worde®
om onzen la®dbouwers betere technische en eoonomi-
sche inzichten hij- te brenger® hen bekend te makefc
met nieuwe systemen e® werkwijzen e® de weten
schappelijke grondslagen va® het vak.
Onderwijs en voorlichting va® deskundige® moest
den landbouw van rogeeriingsrwege worden, verstrekt
en in allerhande vormen het particulier initiatief ge
steund worden.
Intusschen was het einde der crisis nabij. De reus
achtige concurrentie sands 1889 door de® Argentijn-
schen export werd zelfs dte® Noord-Amerikaanschen
boor, ais langzamerhand! de® roofbouw vaarwel had
moeten zeggen, te kras. De graancultuur kromp in
en na 'n hevige geld- en credietcrlsis in, Argentinië eto,
misgewassen ln Engel6ch Inrilë Lepe® van 1895 af de
prijzen weer omhoog ejn wijzigde zich de toestand
weder ln gunstige® zin. Dat hiertoe echter veefl mter
oorzaken hebben moede!® meewerke®, volgt a.1 uit
het feit, dat de gunstige keer tick heeft bestendigd..
Hierover schrijve® we il® het laatste gedeelte va®
va® haa® moeder hoore®, die de® hertog doorloop end
paalde met haar meeniug dat haar dochter wal spoe
dig anders zou denken.
„Veel tijd heb ik niet meer te verliezen," ant
woordde de hertog met een lichte® zucht e® vluch
tteen blik naar ten epiiegeL
De ongelukkige vrouw va® maarschalk Ney ®am
he' berlch' va,® de® dioodl van haar ma®' m.t stom
me vertwij.feli|n|g op.. Hert, werd h-aar toegestaan zij®
lijk a®r Père LajCholöe t|o brengen.
■"Hert weer w®s veranderd.. De 6®eeuw kraalde on
der de voeten. Aa®, de twijgen der hoornen glinster
de de rijp. Ee® koude, roodie winterzo® besdhee® den
kleinen rouwstoet.
De kist va®: den maarschalk wajs in ee® zwart kleed
gehuld.
Dicht achter de kist, ln haar stepend rouwge
waad liep de weduwe. Haar jongste lrind had zich
aan haar rok vastgegrepen, terwijl zijn ander rood
verkleumd ï-a®.dje het lijkkleed vasthield.
De oudste zoon, een elanlc opgeschoten Jonge®
van twaalf jaar, doeg te met Ju weten bezette sabel
van zij® vader, een, geschenk van den keiizecr, de
tien jarige Midi el dtoukto den, zware® helm van den
doodie tege® zij® smalle kinderborst, tërwijl ee® kramp
ach tig smikV.e® zijn jong lijfje deed schokken.
Of Lodewijk XVIII, die verdrietig ln, de Tudleriën
aan het vuur zat en daar zijn rheumatieke beeue®
warmde, er geen berouw va® zou hebben gehad, dat
hij geen genade, had- Haten gelde®, als hij dezen
droeven stoit mede had moeten aanzien?
De politie had zoo omvattende maatregelen) go-
trof ten. dat de begrafenis werkelijk tn alle stilte
plaats had. Slechts weinige vrienden van Ney volg
de® bu' en te vrouw en haar kinderen den stoet.
Maar den vo'genöen dag na de begrafenis, was het'
pa3gedolvfn graf ter' talrijke krajnse® bedekt. Solda
ten, oificiea-ea van alle rangen en wapens gingeunaar
het kerkhof. Men hoorde luid snikken, klagen, ver-
wenschitoigen uitroepen van ontzetting over de®
moord op de® groorten veldheer. Frankrijk begroef
met maarschalk Ney een der meest gevierde helde®
van een groote® tijd
De oude mevrouw Gourgtnd en Madeleine bleve®
bij de trocsielooze weduwe De ongelukkige vrouw
deed de eenvoudige. h£,rte1ijke deelneming der bel
de vrouwen zoo goed. dat zij baar n'et meer kon
ontbeeren. Dadeiijk aa de begrafenis reisden alle®
Aure op steil «si. fcantetete orw
fcot hete®.
EVENREDIG KIESRECHT.
Gelijk bekend Is, verscheen dezer dage® het. rap
port der Staatscommissie ter beatudecring van de
vraag, welk stelsel van evenredig kiesrecht het aan
bevelenswaardigst ls tot samenstelling onzer verte
genwoordigende Heb amen,
In zuiveren zi® zij® dit natuurlijk alleen Twede
Kamer, Provinciale State® en Gemeenteraden, doch.
da commissie heeft eveneens oc® wotsontwerp voor-
bboreid tot wijziging va® Provinciale Wet en Kieswet,
teneinde ook voor d«n Senaat ee® stolsel va® even
redigheid te kun®e® 1®voere®. Dat voor dit alles
natuurlijk grondwetsherziening noodig bi, zal wel al
gemeen bekend zijn.
In verband met de bewoordingen harer opdracht
had do commissie zich niet bezig te houden met de
vraag of E. V. wejiAchelijk ls, doch al ieen te onder
zoeken welk stelsel behoorde te worden aanvaard,
zoo die wenscheHJkheAd eenmaal als vaststaand er
kend was.
Het wezen va® Evenredige Vertegenwoordfghng ls
natuurlijk, dat men poogt aan alle goüjke hoeveel
heden stemme® gelijken invloed te schenken. Op
het oogenblik zijn wij tn ons land daar ver van af.
Niet alleen door de ddstrlcteindeellng, die maakt,
dat het. eene district drie, viermaal mx-er kiezers telt
da® het andere (als klassiek voorbeeld Amsterdam
IX niet 22557 en Amsterdam IV met 4700 kiezers!),
doch ook op andere wijze om even het. Amsterdam-
sche voorbeeld toe te lichten. In III werd ee® jaar
gelede® mr. Troeletr® gekozen met 7300 stemmen.
Dat is, op een paar na, door evenveel kiezers ais
er in het geheele district Leiden zijn. In Leiden
kwamen bij de herstemming 7086 kiezers op en het
scheelde 92 stemmen tusschen overwinnaar en vor-
slagene. In Zwolle ze]fe maar 28 stemmen. In Am-
sierdcm V waren 2527 stemmen genpeg om direct tq
worden gekozen, maar tn Amsterdam VII was dat
zelfde getal eerst voldoende bij herstemming e® ia
Amsterdam V kwamen zelfs 4753 stemmen niet 1®
aanmerking.
Ieder onbevooroordeeld! toeschouwer zal toegeven
dat dergelijke cijfers wijze® op eeu verkeerden, s;a®g
van zake®
In het eene district wijst de meerderheid van 22
duizend ma®, een lid aan, vertegenwoordigt dit dus
11001 kiezer en loope® de 10999 a®teren rond zo®r
der afgevaardigde naar hu® hart. In het andere per-
mitteeren zich 2351 kiezers reeds de luxe van een
Kamerlid en moeten er slechte 2349 het zonder
doen.
Nu zal men zeggen diat betore districtsverdeel tng
aan dit bezwaar tegemoet ka® koenen. En d&t i3
ongetwijfeld juist. Doch er is voor ee® regeering
niets moeilijker da®'t verknippen van a&trlcttm. De
reden ligt voor de hand1. Elke verdeOling kan ten
gevolge hebben een wijziging i® de meerderheid van
het kiezerskorps. Door va® ee® gr ooit, plattefla|nd®>
district eenlge gemeente® af te n.emen en te voogeto,
bij ge® naburig kleiner district ka®, me® in zekere
omstandigheden in plaats va® twee vaste districten
twee twijfelaars maken. Hertzelfde geldt van de groo
te steden. Bij een normaal kiezersgetal van 10.000
per district zou bijv. Den. Haag met ruim 40.000
kiezers vier districten tellen,
AangezLn nu bij do laatste algemeene verkieein-
gen de Concentratie 12.000, de S.D.A.P. 9000 en da
Coalitie 11.000 stemmen kreeg, zou het verknippen
in 4 districten den stond' va® zaken, die nu fta®-
wijst 2 concentratieman®en en een S.D.A.P.er, ter
wijl de rechterzijde gee® afgevaardigde heeft, op
allerlei manier kun®en worde® gewijzigd.
Voor Amsterdam, d®t met 9 districten bijin® 90000
kiezers heeft, was d'e vardeellmg i® eerste® aa®leg
22000 concentratie, 26500 S.D.A.P. en 19500 coali
tie. Doch de hoofdstad kreeg toe® vijf vrijzinnlgou»
vfer soc.-democraten e® geen e®kel man va® rechts.
Een verknippen naar rato van 10.000 kiezers per
district zcu met wat plooien en meten als resultaat
hebbeen kunnen geven 3 cance®tratiemannen, 2 rechtr
schen en 4 soc.-democrate®
Dergelijke voorbeelden liggen voor het grijpen. De
regeering echter, die een verktoipping begint, doet of
zichzelf onherroepelijk veel schade of laadt zich het
verwijt va® partijdigheid! op de® hals. Iets a®ders is
uitgesloten. Ieder kiezer van haar partij, die uit et-n
vast district der tegenpartij' zou worde® ingedeeld
bij een twij.fektietrict, dot voor haar mannen te wlto-
nen is, zon rede® zij® tot klacht. Het tndeelein va®
een fabriekswijk, dile ®ls rood bekerod' staat, bij ee®
district waar links en. rechts ongeveer tegen elkan
der opwegen, is diit spreekt -„ergerlijke partij
digheid". Het voegen van ee® deftige, liberale vtïla-
buurt bij een district waar Concentratie en Rood1 of
Rechts het hebben uit te vechte®, insgelijks.
Allen tevreden stellen is bij een regeling, die uit
den aard der zaak altoos ee® arbitrair, en willekeurig
karakter heeft, ondoenlijk. „Kannst du n-icht alk®
gefallen durch deine Tb at und derfn Kunstwerk"
heeft Schiller gezegd- Doch met het overige van zijn.
spreuk: „mach' es wenjgo® recht" kan een politiek
man het moeilijk eene zijn, waar me® toch immers
op staatku®dig gebied efai in. de volksvertegenwoor
diging aa® den eteun va® die weinigen niets heeft.
Daar gelden alleen meerderheide® en getallen. De be
kwaamste minister legt het af zoodra hij ntet miin-
m mi i,.i
naar Condreux, het landgoed van den maarschalk, dat
evenals het vermogen hen geheel werd gelaten. De
gestrengheid dts konings schee® met den dood va®
den maarschalk ten eind® De achtergeblevene® liet
men ongemoeid.
Made'.eine Gourgand hielp bij het onderwijs van de
jongens. Mevrouw Gourgand verpleegde en verwen
de den kleinen Napoleon, dien zij bijzander graag
mocht.
„Dat wordt een veldheer, evenals zij® vader," zei-
de zij eens tot dt arme weduwe, wanneer het kind
op zijn hobbelpaard,, de® hou te®, degen, in die lclei®e
vuist, doo,r de kamer galoppeerde. Maar de moeder
drukte het kind hartstochtelijk i® haar arme® „Geeft
van mijn drie zoons mag soldaat worden," riep zij
heftig. Zc o'ang ik adem zal geen van hen den Bour
bon dienen.'
..Wie weet hoe het nog eenmaal loopt," stelde
madams Gourgand. gerust. „Nog leeft keizer Napo
leon en hij heeft ee® aoo®."
HOOFDSTUK 13.
Uit Gourgmad's dagboek.
Onze gevoelens ware® onbeschrijfelijk, toen wij
op 14 October de® bodeim va® Sint Helen® betraden.
In bergen vastgeklemde dorpe®,. a!s vogelnest jee
tegen de bergen hangend, de rotse® odgaetvrij en.
kaal, grauw en donker omhoog gaand dat wa®
nu Sint Helena.
De admiraal bracht den keizer eerst in een klei®
paviljoenachtig huisje onder dak, dat geheel geïso
leerd op een paar uur afstands va® de landingsplaats
lag. Ilc-t landhuis waartoe dit paviljoen* behoorde, w&s
het eigendom van een koopman, Balcomte. Het log
in een verwijdltog va®, het da), dat ons als ©en oase
in de rotsenwoestenij verscheen.
De keizer had slechts éen kamer tot zijn beschik
king. die de heele benedenverdieping van het pavil
joen ln beslag nam.
Las Cases e® zijn zoo® werden I® het vertrek bo
ven dat des keizers onder dak gebracht. Hu® ka
mer was maar zeven voert en bevatte twee armzalige
bedden. Op gelijke wijze werden ook de andere® in
gekwartierd. Wij bezochte® den keizer dagelijks. De
Bertrands klaagde® veel. Gravin Montholon stak den
gek met elke onaangenaamheid. Haar zonnige vroo-
1 ijkheid werkte bepaald verkwikkend.
Onze positie is gewoonweg ondraaglijk geworden
