Aartshertog Frans Ferdi-
nand en zijn vrouw
vermoord.
BROEK OP LANGHND1JK.
In de week van 22—27 Juni werd aan de veiling
aangevoerd 28351 zak aardappelen. 290500 bos wortelen,
132o0 bloemkool .en 1450 bos rabarber.
AARDBEVING OP 6UMATRA.
Benkoelen is door een hevige aardbeving geteisterd.
Het telegraafverkeer is gpstremd. Post- en telegraaf
kantoor en vele buizen zijn ingestort. Twee en twin
tig lijken zijn gevonden. De schade wordt voorloogig
geraamd op drie ton.
Bij de aardbeving zijn, naar tot dusverre bekend
is, te .Benkoelen 20 personen gedood. Er ziju ruim 50
gewonden, onder \vie tien Europeanen. Yeie woningen
en gouvernementsgebouwen worden vernield.
Van opdere zijde meldt men, dat alle inlandsche wo
ningen lo Benkoelon zijn ingestort. Alle Eurogeesche
zijn onbewoonbaar. Elf inlanders zijn omgekomen, geen
Europeanen.
Reuter seint uit Batavia:
Het Engelsche stoomschip „Kinfuck" met landver
huizers aan boord, is gestrand in de Straat Soenda, maar
bevindt zich in een veilige positie.
Het ongeluk is veroorzaakt door den sterken golf
slag, die het gevolg was van de aardbeving van gisteren.
Gemengd Nieuws.
DE POSTDUIVEN EN DE AFGEVAARDIGDE.
Handel Boet®, afgevaardigde voor Pointrefnct i®
het graafschap York» fln heit Bmitscke parlement» had
naar de Dfcily Mail w»et te veertellen» OQ waarover
ook de laatste brief uit Efogejland in dit Miad han
delde geweJ, dat hij het, over een afstand van
een goede 270 KM., In snelheid van. de postduiven
winnen zou. Hij mocht gebruik maken, van een, auto
en sneltrein. Voor elke duif, die eerder aankwam
dan hijzelf, had het vlugge parlementslid 10 shil
lings uitgeloofd.
te Morgens klokke 9.45 uur, wierp de M. P. aiclh
op het plein der House» of Patrlrtmeint in eflJm auto;
de duiven kringden omhoog en waren binnen. 5 mi
nuten uit het gezicht der talrijke toeschouwer» ver
dwenen.
Booth kon met zy® auto nog juist dan sneltrein
van 10 uur 10 van KitngB Croas Btatlon pakken» die
hom 1 uur 8 te Doncaster bracht. Daar sprong hij
dadelijk weer In een gereedstaande auto en Jachtte
naar Pontrefact waar hij te 1 uur 45 aankwam. Tot
zy® niet geringe verbazing waren er reeds 8 dui
ven aangekomen, de eerste te 1 uur 80, de beide
anderen enkele minuten later.
De keer Handel Boatlh. 3fe dus 18 gulden en de rela-
korte® armer* doch «efn, ervaring rijker gewiorden.
H. N. Crt
DS VERBRANDE STAD.
Over den brand van Salem, do kleine stad van
groote historische beteekemis, ln| Massachusettsi In,
de Vereenigdo Staten (zie vorig n©.), vernomen wij
uit een bericht van den correspondent van de Timee
to New-York nog de volgende bijzonderheden
Tuinduizend bewoners zijn, zonder dak- Meer da®,
duizeend gebouwen zij® verwoest, waaronder by®®
alle fabrieken. De ramp heeft algemeen» doel®emi®ig
gewekt en dn ga®»ck Noord1-Amerika e® Oa®aid|® zijl®
inschrijvingen geopend om de getroffenen te hulp tje
komen. De regeeripg heeft vijfduizend tenten on tien
duizend raition» voedsel gezonden- De leder fabrieken,
waarin de brand ontstond, liggen aan don, voet van
den zgn. „galgenheuvd", waar in de eerste dagen der
kolonisatie do „heksen" verbrand werden- Een go-
wel di ge stormwind maakte het bluaschtnigswerk on
mogelijk. Hot vuur vond voedsel iln de gansche £a-
brlekswijk cn vaa dam* naar het zuidoosten tot In
het hart van de stad. Daarna stak hot den spoorweg
over en breidde zich tot aan d)e zee uilL Een groot
aantal prachtige huize®, ook het uit ©ei® historisch, <opjg
punt zoo kostbare „heksenhuils" werden een prooi
van het woedende vuur. Het gemeentelijke weeshuis
werd volkomen in de asch gelegd, maar de hondterd-
vijftig weeskinderen, die er in woonden, zijn aflen
gered. Het ziekenhuis werd evonbönn totaal ver
woest. De stoken worden op draagbaren in de straat
voorloopig in veiligheid gebracht. De St. Jozef-kerk
en een oeret kortellngB gebouwde school, welke moer
dan zes tan had gekost, konden evenmin gered wor
den. Het „huls der, zeven duiven"# waar de be
kende schrijver Natha®J©I Hafwthorne geboren werd;
wm een dor weinige waardevolle ge/bouwe® welke
gespaard bleven. Het ia een wonder dat waarschijn
lijk slechts vijf men»cfce® veerongelukt zijn. Op het
oogenbilk dat do brand' het herigst woedde, vlucht
ten duizenden, vlouwen, en kinderen op het kerkhof.
Talrijke pqreonen risten bqwustalcos van angst neer
op den drempel hunner woningen.
EEN BONDSSTAAT 8ERV1Ö-MONTENEGRO?
Opnieuw wordt het gerucht van een Servisch-Mon-
tenegrijnachen bondsstaat de wereld' ingezonden. Dit
maal laaft *en Servisch btadl te Agraju het zich mel
den. Leger, diplomatie, financiën, en douanerechten
zouden# Ixildo state® gsemeesnechapptelljk bezitten en
door gemeenschappelijke ministeries doen beheerem»
welke zouden zetelen te Belgrado en zouden worden
benoemd in overleg tussche® beide koningen.
De bond zou reeds definitief tot stand zijn geko
men, maar slechts nog ofüdöel warden geheim ge
houden.
Yen Servische zij de Is nu reeds herhaaldelijk dtte
proefballon opgelaten» maar de offieiëele geheimhou
ding wordit nog steeds bewaard. Heit schijnt dat
Montenegro npg altijd niet bereid is geleidelijk op te
gaan tn het Groot-Servilsche rijk.
KONING PETER.
De correspondent der N. R. Ort. to Boedapest
schrijft d-d. 24 Juni:
Naar aanleiding van de heden bekend gemaakte
proclamatie van Koning Peter aan zijn volk, waarin
hij den Kroonprins opdraagt geduretnde zJjb, afwezig
heid van de hoofdstad des ilands in zijn naam te re-
ge eren. zoomede van het gerucht, dat reeds gisteren,
hfer en eldere de ronde deed» dat do Koning van.
plan 1b af te danken* werd uit Belgrado nader ge
meld, dat de Koning inderdaad ernstig ziek en der
halve niet in staat la zich met regeringszaken bezig
te houden. Hij, lijdt aan jicht en verkalking der ar
teriën, Is daardoor hardhoolrig geworden en erg on
handelbaar, en daar al dleze zlebteverschljlniselefn ln
de laatste maanden zijn toeege®o;men, vonden de dok
toren het noodig, dat de Koning in de Servische bad
plaats Vrantoka Banja een kuur doet en gedurende
den heel en zomer rust neemt. Wanneer de toestand
ln den herfst beter Is, zal de Koning de regeering
EJ3ÊSSÖËB nnnvaariten, maar U® het tegenoverge
stelde en waarschijnlijke s^vaj zal do Kroonprins met
de waarneming van het koningschap belast blijven.
Dan zal ook eerst wanden, beslist of do Koning af
dankt; op het ©Ogenblik is daarvan nog geen sproke.
Den Konjng te verwijten, dat hij door zijne afdan
king met opzet de verwikkelingen op den Balkan
helpt vermeerderen, zooala Fransche en Engelsche
bladen doen» ia ongegrond, daar de Koning al sedert
©enigen tijd zoo ziek te„ dat hij op den gang van za
ken geen Invloed kan oefenen- Toen hij in do vorige
week een rijtoer maakte naar 't lustslot Topsjider
bij Belgrado, om wat van de buitenlucht te genie
ten, vermoeide hem dot zoozeer, dat hij bewusteloos
werd; en sedert dien tijldl kan hij niemand: meer ont
vangen.
EEN BELASTING VOOR VREEMDELINGEN.
Feu der merkwaardllfeste gevolgen van don drieja
rigen diensttijd is natuurlijk, dat er gebrek komt aan.
werkkrachten. Be jongelieden worden drie jaar lang
ta de kazerne gehouden» on daardoor komen ©r Iln
do industrie en dan handel een aantal plaatsen open,
die niet kunnen worden aangevuld» „faute do non-
combaltanta". Daardoor moeten de fabrikanten en
kooplieden wel een aantal Jongelui uit het buiten-
Land in dienst nemen.
Maar daartegen komen, nu do nationalisten op. Zij,
schreeuwen over de slechte» toestanden op de ar
beidsmarkt, door de concurrentie dier vreemdelingen,
en wenschen els middel daartegen belasting van de
vreemde wearititodea. Ben daartoe strekkend; voor
stel werd door den conservatieven afgevaardigde Pu-
glieei Conti bij do Kamer ingediend. Hij verklaard»
dat er ln Frankrijk 600.000 vreemde werklieden zijn»
vooral Duitschers, ltallafnan en 2wütsers.
Daardoor wordt aan de Fransche arbeiders twee
mllllarden loon ontnomen per Jaar. De vreemdelin
gen worden voor de Fr®nschon bevoorrecht, omdat zij
vrij zijn van milltalrep, dienst en geien directe belas
tingen betalen. Hij noemde het een schande, dat cl©
maatregelen voor de landsverdediging een voordeel
voor de buitenlanders worden. En daarom wil hij
van vreemde werklieden ln Frankrijk een extra-beda»-
ting heffen.
Do regeering wees dit voorstel niet direct af, hoe
wel de onder-minister van bulten,landsche zaken er
de aandacht op vestigde, dat er moollljkheden door
zouden kunnen ontstaan» ten gevolge van gesloten
verdragen.
De minister-president verzocht echter» die regeering
gelëgënjhejld te geven zulk een belangrijken maatre
gel eerst, vooral met hlat oog op de gevolgen, esrn»tife
te bestudeeren.
MISHANDELINGEN IN HET DUITSGHE LEGER.
De te Straatsburg verschijnende ,Frel© Presse" ver
meldt» dat Donderdag voor den krijgsraad aldaar een
onderofficier van het 172e regiment, Durwenel ge
naamd, hqeft terechtgestaan,, wegens mishandeling van,
zijn ondergeschikten. Een soldaat, Schlmpf genaamd,
dia hëvige pün&U aan de voeten leed, was, torugkee-
rend van schietoefeningen, een weinig bij de com
pagnie achtergebleven. Durwenel„ dito het bevel voer
de over de compagnie, gelastte hem den pas te
versnellen. Daar Schimpf niet in staat wa», dit be
val op te volgen» liet Durwenel hem een zware kist,
waarin zich ammunitie bevond, dragen. Ook schopte
hij hem verscheidene maten tegen de beenen. De sol
daat, die ten slotte totaal uitgeput was, viel neer,
waarop de onderofficier hem door vuistslagen, tracht
te voort te drijven. Dit had tengevolge, dat Schlmpf
buiten kennis raakte. Dunvenël gltoigl toon zoo ver, dat
hij het hoofd van den bewustelooss© ophief om het
daarna weer met kracht op dein grond te laten neer
komen. Deze mishandeling hesrhaalde hij zoo lans» toit
tenslotte Elzasser landbouwers kwamen toeloope® en
Partij trokken voor den mishandelde, dien zij ver
zorgden en weer bij kennis wiste® te brengen-
Durwenel werd veroordeeld tot degradatie en ze»
maanden arrest.
Hot was Zondagavond dat ons bovenstaand bericht
bereikte. De aartshertog bezocht met zijn vrouw de
stad Serajewo en toen zij ln, die stadi het stadhuis
wilden bezoeken» waar zij, zouden worden ontvang e®
werd tegen den automobiel, waarin zij gezeten, wa
re® een bom geslingerd; dit© do aartshertog met den
arm tërugstlöt. De bom ontplofte onder een automo
biel» die het rijtuig va®, don aartshertog volgde en,
de beide heere® van het gevolg» die erin gezeten
waren, werden licht gewond. Van het publiek werden
zea personen gekwetst De aanslag werd) gepleegd
door oen typograaf, Cabrenovic genaamd, en uit' Tre-
binje afkomstig. IIIJ werd onmiddellijk gearresteerd*
Maar daar was het nog niet mee ten el®de.
Nadat de aartshertog op het stadhui» ontvangen
wa», zette hy met zy® gemalin den tocht door dto
stad voort. Be® gymnasiast uit de a.dhtst© kl®saq, Pru
zig genaamd, e® uit Gcnahovio afkomstig, loste toe®
uit een broiwnjlng verscheidene echote® op de®
troonopvolger en die®» gemalin. De (troonopvolger
werd 1® het geeloat getroffen en de hertogin vla®
Hohenberg i® het onderlijf. Belden werden naar de®
konaje overgebracht,- waar zy; tengevolge der beko
men verwondingen overlede®.
De pleger van den aanslag werd' gearrestoeerd
Zoowel hy ®ls Cabrenovic, die den bom geworpen
had, werden door het publiek bijna gelyncht.
De moordenaar Prunrig» een jofngmensck va® bijna
19 jaar, verklaarde by zijn verhoor roods geruime®
tyd het plan gekoesterd te hebben» om een of onder
hooggeplaatst persoon ulifc nationalistische motieven
te doodon» Hy had op het bosMesendJe moment ge
aarzeld* daar ook de hertogin 1® de automobiel geze
ten wa», doch toen snel eenige schoten gelost. Hy
ontkende medeplichtige®, to hebben-
De 2 l-jarige typograaf Cabrinovic, gedroeg zich by
zyn verhoor buitengewoon cynisch e® verklaarde even
eens geen medeplichtige® te hebben.
Cabrinovto wa» na de® aanslag in de rivier ge
sprongen, doch door eenlfea poldittejbeambtoenf e® per
sonen uit het publiek, die hem nasprongen, gearres
teerd.
De nog niet ontplofte bom, die op eenige passen
va® het too®eol va® de® aanslag gevonden werd,, is
vermoedelijk door een derde individu, dat eveneens
een aanslag, wilde plegen, weggeworpen» nadat hy
gezien had, dat een ander hem reeds voor was ge
weest
Prnnzlg verklaarde nog, dat hy geruime® tijd te
Belgrado gestudeerd hadi
Cabrinovto voegde aan zdj® verklaringen toe, dat
hy den bom va® een anarchist uit Belgrado, wiens
naam hy nijet kende, ontvangen had.
Zooals uit latere berichten blijkt, sprong de moor
denaar ptotsejMnjg uit het publiek te voorschy®. Hot
is een jonge SerVo-Eroaat Hy lost» in het geheel 4
revolverschoten. Het eerstel trof de® troonopvolger 1®
het gelaat. De hertogin, wierp zich voor haar ge
maal en werd dientengevolge door een schot ln het
onderiyf getroffen. Bedden leefden nog ongeveer een
kwartier.
De Oostenrijksche keizer werd dadelijk op de hoog
te gesteld en dfëze keerdle direct naar Weene® terug.
BAD ISCHL, 28 Juut De keizer, dile dadelijk va®
het overlijden van den aartehertog e® de hertog!® ke®
nis kreeg, begaf zich in. diepe onitsteltenite onmiddel
lijk naar zijn vertrekken» en gaf bevel) diadeUjk all«0
in gereedheid te bre®g)en voor de terugreis naar Schön
brunn.
Da ontsteltenis en de deelneming onder de bevol
king va® Ischl kwamen hier duidelijk aan den dag-
Toen den keizer het bericht werd medegedeeld brak
hy in tranen uit, en zelde: „Het is ontzettend! o®t-
gette®d.r Op deze wereld Is mij toch ook niet» ga
spaard gebleven!"
De BerWjnsche berlchtgeveer van het Hdlbld. bele-
phoneert:
Uiit Sarajewo wordt aan den Beriitner Lokal A®aei-
ge«? geseind: „Ben dame, die ooggetuige wiaa van de
snoode daad va® Gavri|io Prinoip, viertelt't volgenjdle:
„My® vriendin en ik hajddle® ons tegenover die
zaak va® den koopman Schiller i® de Franz Joeef-
strasse opgesteld, nadat de eerste aanslag reeds ge
pleegd was Kort daarna zagen wij opgeschoten Jon
gens, waarvan de eene een witte® vilten, hoed droeg»
de tweede een stijven zwarten hoed e® de derde,
voor zoover wy ons herinneren, eeai lichte® vilten
hoed. Alle drie droeigeu afgedrage® kleeren en zagen
er uit als werklieden. Zij droege® de Servische drie
kleur in het knoopsgat. Onmiddellijk daarna voegde®
zich hy hen twee jonge meisjes, dliq eenige woorden
met hen wissel den. De meisjes, dia wy, evenals de
Jonge mannen, niet kenden» kwamen vervolgens naar
ons toe en zeaden tot cd». „Laat ons naar huds gaan-
Kom, ga ook naar huls. Die drie daar komen ons
verdacht voor." Myn vriendin ging weg ën ik bleef
1® gezelschap van een ander meisje staan. Ik be
merkte toen, dat een van de drie mannen, ®L dito met
den etijven hoed (het was Princap) de eene hand
voortdurend in den zak hield. Ik zeide tot het kleine
meisje: „Op zoo'n man mocat me® eigenlijk de politie
opmerkzaam maken." Op dat oogenblik was dé eer
ste automobiel met den regeeringscommissaris en den
burgemeester reeds voorbij. Mogelijk hebben de drie
mannen mijn woorden geboord, en Princip liep haastig
voorbij een politieagent naar den overkapt van de
straat. Hij ging op een gaar ges afsiaud van de z&&k
van Schiller slaan. .Op oat oógeubiik kwam de aulo
van den aartshertog en onmiddellijk daarna kooide
ik twee schoten knallen, die Princip algcscno-en bad.
De auto yan den aartshertog reed dicht langs hel uodoir,
waar de dader stond. De weinige toeschouwers, die
zich hier gevonden, vielen oiimiddeliijk op den man
aan, en probeerden hem vast te houden, iiei gelukic
princip echter toch nog een derde sciioi ie lossen, dal,
in elk geval de hertogin getroüen heeh. Toen hel ccr-
sle schot viel, dat den aartshertog blijkbaar aan hel
hoofd of aan den hals trof, omarmde hem d© her
togin. /e had veel tegenwoordigheid van geest en
wenkte het publiek nog toe. Van alle kanten kwamen ohi-
cieren, politieagenten, gendarmen en publiek cn vie
len op den dader aan.
Toen de 'troonopvolger en de hertogin in den ko-
nak gebracht werden, bracht men de heriogüi op de
eerste verdieping rechts in een kamer en de troonop»
volger werd in een daarnaast "gelegen kamer op een
ottomano gelegd. Onmiddellijk verschenen de officieiuu
van gezondheid, dr. Arnstein en dr. Polacci, om ge
neeskundige hulp te verleenen. Voorts kwamen in' den
konak ook de burgemeester en de Wakoef-dircctcur,
Serif Arnautovic. De geneeshceren vioegen ether, cn
aangezien deze niet aanwezig was, liepen dc burge
meester en 4e Wakoef-directeur naar ecu dichtbijge
legen apotheek in de Kaiserstrasse, om ether te halen.
Torn me® echter zag, dat de gewonden niet meer te red-
dien waren, werdl de Franciscaner provinciaal Era Eo-
vro Mihacevic uit het naburige Franciscaner kloosier
gehaald. Deze gaf den troonopvolger de ausolutie. Na
een poosde kwam in den konak de aalmoezenier Alilan
Ernek. De troonopvolger en zijn gemalin waren intus-
schen reeds gestorven. De aalmoezenier Milau Ernek
venichtte de gebeden der s.ervenden."
Uit Weenen wordt aan hel JVBerliner Tageblalt" ge
seind „Een ooggetuige, .de kapper Marassi, die een van
de eersten was, die de dader van den eersten aanslag
gevangen nam, vertelt: „Ik stond hij de vroegere finale
van die Bmon-bauk. De eerste automobiel met hel
hoofd der politie was juist voorbijgereden, daarna volg
de de tweede .auto met den burgemeester. Na een .korte
poos kwam de auto waarin do troonopvolger met zyn
gemalin en de Landeshauptmann gezeten waren. Plot
seling zag ik. dat een jonge inan. die aan de andere
zijde van de kade in do nabijheid van de brug gestaan
had, naar de leuning liep en iets op den muur legde
en toqn een bom van onderen naar boven tegen de
automobiel wierp. De man stond naast een ander, die
zich, nadat gegooid was, kalm verwijderde. Ik zag
hoe de bom op do auto terecht kwam. Hij stuitte ech
ter af op het opengeslagen dek van de auto en viel tegen
de auto die er achter .reed. Op. dit oogenblik hooide
ik een vreeselijk gekraak. Zooctra ik gezien had, dat
de hom was gegooid, snelde ik op den inan toe. Hij
moet mij echter opgemerkt hebben en sprong over den
muur in de Militsa. Ik achtervolgde hem. Op dit oogen
blik kwam ook een detective, die een revolver op den
man richtte en hem wilde doodschieten. Ik riep hem
toe: „Niet schieten, .wij moeten hem levend hebbenI"
Wij waren echter uiterst voorzichtig, omdat wij bang
.waren dat hy een revolver biji zich had. Het gelukte ons
dan üjan te pakken te krijgen en hem mei de hulp
van de politie gevangen je nemen. Iiij had niets in
zijn handen en verzette zich niet."
Cabrinowic js ongeveer 21 jaar oud, typograaf 'en
yan Servische afkomst. Hij is de zoon van een herbergier
ia Sarajewo en staat bekend als een individu, dat slechts
ongaarne werkt. Hij behoorde vroeger tot een groep
anarchisten. Voor korten tijd begaf hij zich naar Bel
grado. Hij werkte daar in de staats-drukkerij. Na onge
veer vier weken keerde hij naar Serajewo terug. Sedert
zijn verblijf in in Belgrado was hij Servisch chauvinist
en drukte juj zij® sympathie voior koning Peter uit. l}ij
het verhoor deed hij zich zeer cynisch voor. Hij lachte
herhaaldelijk. Hij: bekende den aanslag gepleegd te
hebben, doch weigerde ophelderingen te geven omtrent
de beweegredenen. Hij "zeide, de bommen uit fret bui
tenland to hebben ontvangen, doch de plaats wilde hij
niet noemen. De bommen, die met gehakt lood e®
ijzers gevuld waren, moeten veel overeenkomst hebben
met ijje, welke in 1907 in Montenegro gebruikt zijn.
De tweede dader, Princip, werd kort nadat hij de
revolverschoten gelost had,, door officieren en -politie
gevangen genomen. Do menigte omringde hom e® sloeg
hem, tot hy bloedde. Princip zei dat hij een tegenstan
der was van het imperialisme. En ómdat de hoogste
vertegenwoordiger va® het imperialisme belicliaamd jvas
in den troonopvolger, had hij den aanslag gepleegd. Prin
cip was voor korten tijd nog student aan de handels
school. Hy is ongeveer 20 jaar oud "en eveneons van Ser
vische afkomst.
In den loop van den namiddag werden nog verschil
lende personen in hechtenis genomen. Zij zijn ver
hoord en in arrest gehouden. Op een paar pas afstand
van de plaats, wnax do tweede aanslag gepleegd wós,
vond men een .boni die niet ontploft was. Het [is
mogelijk, dat een derde- dader deze heeft weggeworpen,
op het oogenblik dat hij zag, dat de aanslag .ceeds ge
pleegd was.
Aartshertog Franz Ferdinand was de zoon van een
broeder des keizers, Kari Ludwig. In zijn jeugd werd
hij niet geteld onder de aartshertogen, die in aanmer
king kwamen; hij was een tenger jongetje, en het was
zeer onwaarschijnlijk, dat hij ooit een man worde® zou;
men vreesde algemeen dat hij jong zou sterven. Hij
moest den winter in warm klimaat doorbrengen en
ongehoorde massa's levertraan slikken; en dat schijnt
het gewenschte resultaat te hebben gehad. Want aarts
hertog Franz Ferdinand groeide op als een gezonde,
flinke man, met wien men wél rekening zou moeten!
houden. Vooral toen door den dood van kroónprins
Rudolf de aartshertog zeer dicht bij den troon kwam
te staan.
Van zijn jonge jaren weet men niet veel meer dan
van eiken Oostenrijkschen aartshertog. Hij was een
leerling der Jezuiten; hij had een soort stille, maar
zeer krachtig gebleven godsdienstige overtuiging, die
hem in vele kringen den naam van bigot of clericaal
bezorgde, en bleef, ondanks alle pogingen om hem
aan een vrouw te helpen, ongehuwd. Wat hy deed, deed
hij ,met ijver en toewijding, en velen die met hem in
aanraking kwamen, ontwaarden dat hij ook een wil
had, waarmede niet te spotten viel, zoodat men hem
ook wel eigenzinnig noemde.
Hij yps. in 1863 geboren, en toen hij in het laatst
der vorige eeuw 'nog steeds „vrijgezel" bleef_ achtte
de "keizer het oogenblik gekomen, om eens te onder
zoeken, waarom de aartshertog geen keus wilde doen
uit de vele beschikbare aartshertoginnen.
Franz Ferdinand was toen ongeveer 38 jaar. Aange
spoord tot het intreden van den huwelijken staat, ten
einde het keizerrijk Va® erfgenamen te voorzien, had
hij tot dusverre nog niet willen toegeven. Maar hïjl ge
voelde wel, dat hij'binnenkort ,een besluit zou moeten
nemen, en deze overtuiging droeg er niet weinig toe
bij, hem de uitnoodiging van aartshertogin Isabella te
Presburg te doen aannemen. Hy zou 'daar vele nichtjes
vinden, en wellicht...^
Inderdaad 'ontbrak bet- te Presburg niet aan nichtjes,
en evenmin aan een hofdame gravin Sopbie von Cho-
tek, die den prins spoedig hoogelijk intoresseerdef.
Graaf Ghotek von Clholkowa und Wognin, van een zeer
oud £fi hoogadelyk geslacht in Boheme, had in de
diplomatie zeer hooge posten bekleed. Zijn vrouw, de
zeer pohoone en schrandere gravin Kinsky, die op
betrekkelijk jeugdigen leeftijd stierf, schonk hem zeven
kinderen, waarvan zes meisjes, die allen door haar
tante, gravin Kinsky werden opgevoed, daar graaf vod
Choték zyn jonge vrouw zeer spoedig in het graf
volgde.
De oudste dochter, gravin Zdenka. was als eeredame
aan £e persoon van aartshertogin Isabella vérbonden
maar yij gevoelde zich onweerstaanbaar tot het klooster
aangetrokken en nam al spoedig den sluier aan. Al
vorens te vertrekken, riep zij haar jongere zus Ier Sopbie
by zich' ten einde haar plaats in te nemen.
En aldus geschiedde het, dat gravin Sopjiie zich
te Presburg bevond, toen de aartshertog daar aankwam.
Spoedig begon Franz Ferdinand het grootste behagen
te .scheppen in zijn gesprekken met het bevallige gra
vinnetje, gespjekken, die nog aan eigenaardige bekoor
lijkheid wonnen, doordat zij zooveel mogelijk in het
geheim moesten worden gevoerd. Aartshertogin Isabella
trotsch cn hooghartig, des te onverbiddelijker op 't pun{
der etiquette, daar zij "zelve, yan geboorte, geen prinses
van den bloede was, zou geen oogenblik hebben ge
duld, dat een eeredametje, een wees, zonder toekomst
en zonder noemenswaard fortuin, aanstalten zou wil
len maken, om den troonopvolger in te p.ilmen.
Maar .Franz Ferdinand en* gravin Sopbie wisten de
aartshertogin geheel en al om den luiri te leiden en
de oude dame bemerkte niets, on meende zelfs, dat dc
aartshertog, zoolang hij haar bleef logeeren Ier wille
van een harer dochters, tot het geheim, naar men zegt
op dc volgende wijze aan het Jicht kwam:
Aartshertogin Isabella had opgemerkt, dat haar hooge
bezoeker. o;nder voorwendsel van op zijn horloge te
zien, veel meer naar een portretje keek, dat in het dek
sel was geplakt. Eerst verbaasde, daarna verblijdde
haar <liL, Inderdaad meende zij te mogen aannemen
dat dit portret yan niemand anders dan van een harer
dochters kon zijn. Maar eens op een dag, liet de aarts
hertog, toen hjj op jacht toog, bij vergissing zifn hor-
oge qp zijn schrijftafel liggen. Zijn gastvrouw vond
het, en .opende 'het, door nieuwsgierigheid gedreven.
Tot haar ontzetting vond zy er bet portretje van haar
eeredarae in.
Letterlijk dol van woede snelde zij haar gravin Sophle
van Chotck en zond deze op staanden voet weg, zoóals
zy het een onwillige kamenier zou hebben gedaan en
het arme gravinnetje moest overhaast een toevlucht
zoeken by een harer bloedverwanten te Praag. En
wat de liefde alleen nog niet had kunnen aanrichten
in het hart van Franz Ferdinand, dat deed nu onmid
dellijk de "Wensch, pin haar, die om zijnentwille leed
te beschermen en te rehabililecren.
Hy besloot haar te huwen. Maar hij had hierbij tal
van schier onoverkomelyke bezwaren fe overwinnen
m er was veel tijd, er waren ven! gebeden toe noodig!
/den ouden keizer te vermurwen en hem zijn toestem
ming af te perse®.
Dat heeft heel wat voeten 1® de aarde gehad. De
keizer ydlde aanvankelijk geen toestemming geren.
Er ontstond een koele, zelfs zwijgende stemming tus
schen den keizer en zfj® aangewezen opvolger. In
hofkringen maakte de zaak een hoogst o®aa®geno
men Indruk. Totdat eindelijk en ten Slotte een over
eenkomst werd aangegaan tussehe®! de® keizer e®
den aartshertog, op grond dier huiswette® van het
HabsburgBclie Huis, waart® werd vastgesteld, dat de
aartshertog het huwelijk zou moge® treden met
gravin Sop'hte Ghotek, maar dat het ee® morganatisch
huweiyk zou zy®, dat die gravd® nooit keizerl® van
Oostenrijk zou kunnen worden en dat de klndere®,
uit dit. huweiyk geboren, geen rechten zoude® hebben
als lede® van het keizerlijk huis. Dit moest de aarts
hertog op plechtige wijze bezweren en een verkla,-
rlng onderteekenen, waarin op grond der hulswette®
van het Habsburgsche Huis en de® Pragmatieke Sanc
tie, zyn huweiyk met gravd® Ghotek zou worden be
schouwd als morganatisch en zijn totaderafl eoe® en
kel recht zoude® hebbe® op die ©pvtoilgiing-
Onder die voorwaarde werd het huweiyk voltrok
ken. De oude keizer, dlte er veel verdriet over had go-
had, heeft Franz Ferdinand later vele biyken gege
ven van "Ingenomenheid met zy® gemalin en heeflt
haar zelfs benoemd' tot hertogin va® Hohenberg, eoo-
dat zy, goe® aartshertogin zyndo, toch in do rang-
lyst va® het hof onmiddellijk op deze® volgt.
De Invloed» die® do aartshertog op den oude® kei
zer oefende, nam steeds toe. Aartshertog Franz Fer
dinand werd de vertrouwde raadtgpver va® -dc® koteer,
wiens advies werd gevraagd, voordat de ministers de
gelegenheid hadde®, hunne denkbeielclle® aan den keift-
zer meidie te dieelem. I® de laatste jare® zag dq kei
zer, wie®s hooge leeftijd' hem belette zich petrsoo®-
ïyk met de zaken to bemoeien, niet anders dajadoor
de oogen va® die® aartshertog. De hoogste waardig
heid 1®. leger e® vloot werd den aartshertog opgedra
gen, e® inderdaad! was Franz Ferdflannd de leider der
Oostenrijksche staatkunde, die opperbevelhebber va®
leger en vloot.
De dood va® Franz Ferdinand I» voor de monar
chie va® grooter bqteeketnte dia® eenige a®der voorval
uit de laatste Jaren, eeldlert den, dood va® kroonprins
Rudolf.
Ee® ontzettend! lot to wel 'de® oude® Oostenrijk -
schen keizer be&ehoren. Zy® uitroep, toen hy het be
richt van de® moord ontving: „My blijft ook niet»
bespaard!" la zoo te begrijpen, zoo gruweiyk waar.
Uit de telegrammen biykt, dat ondanks de ontken*
tenis va® de personen dte de aanslagen te Serajewo
ploegden, klaarbiyketijk een complot moeit hebben be
staan. Het wa» bekend; dat de aartshertog e«n roia
zou ondernemen door Bosnië en Horzegowiria; maar
het was ook bekend, dat de Servische gejaapt tp W<®-
uen verleden wetek naar het departement va® builte®-
landsche zake® ging, om 1® opdracht va® zijn regee
ring de reis va® de® troonsopvolger naar Bosnië af
te rade®. Met het oog op deze en andere waarschu
wingen waren door de politie de meest zorgvuldige
maatregelen gen-omen ter bescherming van dien aarts
hertog. De aartshertog, die met de bekepde gegevejns
in kennis wa» gesteld, wilde echter zyn reis niet op
geven, temeer daar alle maatregelen, ware® genomen
en hy persoonlijk die müffltairei manoeuvre» i® het oos
ten wilde leilde®.
Onder de talrijke maatregelen door de politie go-
nomen behoorde, eten strenge afzetting van de stra
ten, door duizenden geindarmes e® alle beschikbare
troepen. Toch heeft de typograaf Cabri®ovie ka®» gte-
zien een bom n.aa® de auto van den troonsopvolger te
slingeren, waardoor de personen» die in het eerste
volgrytuig zaten, gewond werden.
By de aankomst in het stadhui» wild» de burge
meester een redevoering houden» maar de aarteher
tog voorkwam hem met die woorden:
„Mijnheer de burgemeester, ik kom om e©n betsoek
te brengen aan uwe stad, maar do bevolking; begroet
iny, hier met bommen, 't Is afschuwelijk
Ee® doodeiyke stilte heerschte na deze woord©®.
Toen dit eenige oogenblikken had; geduurd, zeide de
aartshertog oo-genschljnlijk kalm: „Nu kunt gij uw
toespraak houden."
In regeeringElriringien' maakt men er den c-hef dejr
politie te Serajewo ee® verwijt va®, dat hy, na den
eersten aanslag, toestond, dat de tocht va® de®
aartshertog door de stad werd voortgezet. Er ware®
verschijnselen, die e(f op wezen, dat een wijdvertakte
Pan-Servisehe samenzwering wa» gesmeed; en dat 1®
Serajewo verschillende personen uit Belgrado ware®
aangekomen, die met heit complot i® betrekking Btöpr
iden.
Doch het Bosnische ministerie wa» volstrekt niet
op de hoogte va® de plannen va® den aartshertog.
En Franz Ferdinand had alle voorzorgismaatregelen,
door de politie genome®, late® afcommonjdeeiren. Ook
na den eersten aanslag vrijde hy geen wijziging 1® de
genomen maatregelen toestaan.
De beide, gearresteerde moordenaars zy® uit Ser
vië afkomstig.
Door de® dood van Fra®z Ferdinamjd wordt ziju
neef. Karei Franz Jocef, de oudste zoon van aartsher
tog Otto» de naajste tot de® troo®.
Deze aartshertog J» eë® achterneef dea Keteetrs,
Hy werd lu 1887 geboren, en lis dus than» 27 jap®
oud. Sedert drie jaren I» hy gehuwd met Zllta, pritn-
ses va® BouTbon-Parmauit, dit huwelijk Is eepzoon
geboren, de aartshertog Franz Josef Otto, die nu an
derhalf Jaar oud ia.
By zijn terugkomst in Weenen is den ouden keizqr
een roerende ovatie gAraeht. De rouwversicring in
de stad is algemeen, geen huis is zonder rouwvlag.
De heele stad Weenen verkeert onder den vers lommen-
den indruk der misdaad. De lijken zullen naar Weenen
worden vervoerd, 4 Juli heeft te Weenen de uitvaart
plaats.
Keizer Wilhelm van Duilschland gaat haar Weenen
naar de begrafenis.
