B rgerlijke Stand.
Marktberichten.
Per Telegraaf.
Plaatselijk Nieuws.
Gemengd Nieuws.
dat gaat eoo niet.
grootvorst nikolaj bevelhebber teo»"
de bulgaren?
een gevecht tusschen zeppelin
v rm t j en vliegmachine-.
ONTVLUCHTE RUSSEN
Uit WINTERSWIJK, 6 September. Gisterenmorgen
is te Aalten een Russisch krijgsgevangene, een 29-
jarig soldaat uit Minsk, aangetroffen, die uit het
kamp bij Kassei was ontvlucht. HIJ had den afstand
van 250 K.M. in 17 nachten volbracht. Toen men
hem in een hoop hooi ontdekte, zat hij juist een si
garet te rollen. Reeds 8 zijner broeders waren, naar
zijn zeggen, gesneuveld. Ook zijn in dezelfde plaats
2 Russische krijgsgevangenen aangekomen, die uit
het,kamp bij Essen ontsnapt waren. Het waren bur
gers uit Warschau, die bij de bezetting der plaats
door de Duitscher9 gevangen genomen waren. Reeds
de vorige week waren ze aan de grens geweest, doch
toen weer gepakt. Het gelukte hun echter opnieuw
te ontkomen en per trein naar Bocholt te rijdon,
vanwaar ze te voet naar Holland gingen. Tel.
OORLOOS WINSTBELASTING.
Naar het U. D. verneemt, zal de oorlogswinstbe
lasting vormoedelijk ruim 400 millioen gulden op
brengen.
HET GEWAS IN HET OVERSTROOMDE GEBIED.
Uit WATERLAND, 6 September. In geheel onze
omgeving heerscht tevredenheid over de ongedacht
gunstige opbrengst van de landeerijen, Welke door
het zeewater bedekt zijn geweest Vele perceolon
?;even een zeer bevredigenden hooi-oogst Het hooi
s van goede kwaliteit en ook de tweede snede doet
een flinke opbrèngst verwachten. De kool, welke
geplant is, groeit uitstekend en zal, in de tegen
woordige omstandigheden, nog meer opbrengen dan
het grasgewas. Over het algemeen komt alles nog
verre boven verwachting terecht.
ONGELUKKEN.
VENLO, 5 Sept. Gistermorgen had er aan de halte
Koningslust, van de stoomtram VenloMaasbreeHel
den, oen ernstig ongeluk plaats, Mei. J. uit 't Zand.
welke zich aan den verkeerden kant van den wagen'
bevond, wilde op den reeds in beweging zijnde tram
springen waardoor zij kwam te vallen. Beide beenen
werden haar afgereden. Na een uur is zij overleden.
GELDERMALSEN, 5 Sept. De sednhuiswachter E.
Versluis te Tricht, werd heaen door een losse machine
gegrepen, waardoor hij ernstig aan het hoofd werd
verwond.
ZEIST, 6 September. De korporaal G., werkzaam
in het vliegkamp te Soesterberg, kreeg gisteren bij
het opstijgen van een vliegmachine een slag van
den schroef, zoodat hij bewusteloos neervieL Een
zijner armen .ert de hals zijn gëtroffen.
GEMEENTE HARENKARSPEL.
Ingeschreven gedurende de maand Aug. 1919.
Geboren: Anna, d v La..Qndart Reuvers en Angeltje
de Vries. Jan Jacob, z. v. Jacob Smit en Guurtje
Wardenaar. Hendrik, z. v. Pieter Bakker en Cor-
nelia Dekker. Gertrudus, d. v, Cornelis Bakker en
Anna Tesselaar. Catharina, d. v. Simon Jaspers en
Jansje Kooij. Cornelis Theodorus, z. v. Johannes Pe
trus Bakker en Cornelia Brigitta Scholten,
Ondertrouwd: Geene.
Gehuwd: Jacobus Johannes Duinker en Grietje
Roos.
Overleden: Cornelia Groot, oud 2 weken. Maartja
Groen, oud 20 jaar, ongeh. Gerardus Stoop, oud 39
jaar, ongeh. Cornelis Tijm, oud 75 jaar, wedn. van
Aagje Stoop. Adrianus Raap, oud 78 jaar, echtgen.
van Immetje Blok. Iefjo Mol, oud 78 jaar, wed. van
Jacob Bruin. Louwrens Schouten, oud 4 maand.
MARKTOVERÏIOHT.
De aanvoer was heden in vele opzichten belang
rijk en in het bijzonder wat de hoofdaanvoer op onze
markt, runderen en schapen, betreft. Aan den han
del en de prijzen deed deze meerdere aanbieding geen
schade; over het algemeen heerschte er zelfs een
levendige stemming.
Naar vette koeien was goede vraag, zoodat de prij
zen vast waren, bij de beste kwaliteit z®l'8 niet ecni-
ge verhooging. Hier was de schatting 65 cent. Voor
den heer Henneman alhier noteerden wij f 4o0. hall
en melkkoeien prijshoudend. Nuchtere kalveren
scraas.
De schapenhandel was levendig. Voor alle soorten
vette schapen waren koopers. Vette, zware, oude
schapen liepen bij een willigen handel tot 54 gld.
Deze laatste prijs werd echter maar voor 2 exempl.
betaald. Zoo werd er een dito ram verkocht voor
f 62. Jonge vette schapen, de eigenlijke vetmarkt, no
teerden tot f 49.
Varkens en biggen waren minder in prijs, vette
varkens met 16 stuks 43 cent, biggen met een week-
prijs van f 1.25 tot f 1.50. Oude kippen met een groo-
ten aanvoer en jonge haantjes waren traag on min
der in prijs. Oude kippen 60 a 90 cent. Jonge haan
tjes van boven de 2 pond waren beter f 1.25 a 1.50.
Eieren waren zeer graag." Gedongen werd er eigen-
lij niet 'tWas: „Wat vraag je, en ze zijn verkocht".
SCHAGEN, 7 September 1910.
6 Veulens f 200 a 240.
14 Stieren f 200 a 300.
46 Gsldekoeien, mag. f 240 a 820.
130 Idem vette f 22(1 a 540.
50 Kalfkoeien f 260 a 470.
25 Pinken f 140 a 220.
27 Nuchtere kalveren f 12 a 24.
165 Schapen, mag. f 26 a 85.
460 Idem vette f 32 a 49.
115 Lammeren f 16 a 22,
4 Bokken en geiten f 3 a 12.
16 Varkens, vette per K.G. f 0.70 a 0.80.
101 Biggen f 8 a 10.
25 Konijnen f 0.40 a 1.25.
654 Kippen f 0.20 a 1.40.
889 K.G. boter f 1.00 al.70.
25 K.G. kaas f 0.60 a 0.80.
19583 Kipeleren f 8.50 a 9.50.
WINKEL. 6 Sept.
Appelen f 2 a 5.20, peren f 2 a 7.50. kool 13 b
8, komkommers f 5 a 9, pruimen f 4 n 17, slnboonen
f 6 a 10.50, tomaten f 13, wortelen f-4.75 a 5. si#
boonun f 2.95 n 3.60, aardappelen f 1.50 a 1,90.
NOORDERMARKTBOND. Noordsoharwoude.
Wocnsdagmidcbg. Schoolmeesters f 1.75 a 1,80,
volgelingen f L30 a 1.40, bloemkool f 2,20 a 2 35,
Eigenheimers f 1.90 a 1.95, gele nep f 8 a 9, idem
drielingen f 4.60 a 4.90, uien f 4.80 a 5,10.
DoiiderdagmorgonRoode kool. binnenl f 4
n 6, bultenl. f7 a 15.90, witte kool, pinnen!. f6 n
9.40, buitenl. f 16 a 83.90, gele kool, binnenl f 10
n 121.20, buitenl. f 11 a 15.60, bloemkool f" 14 a
16.30, wortelen f a 6,80, Koolnanvoer 53163 stuks
LANGEDIJKER GROENTEVBILING. Broek op L.
Woensdagmiddag. 231 zak aardappelen. Julias
f lf.40 a 1.75, Xlauwe f 2.30 a 2.45, Eigeneimers f2.05,
volgelingen f 1.20 a 1.25, drielingen f 0,95 a 110
56 baal uien f 4.80 a 4.90, 43 baal gele nep f 7.10
a 8,30, idem drielingen f 4.30 a 4,40, 2000 K G. sla-
booneai f 7.80 a 8.30, 70 baal wortelen, blnnenl, fl 70
buitenl. f 3.10.
Donderdagochtend. 10300 Bloemkool. Ie soort
f 11 a 17.30, 2e soort f 2.40 a 3.30, 40800 roode
kool. binnenl. f 3.70 a 7, buitenl.f 6 50 a 16.10,
14700 gele kool, binnenl, f 8 a 12.60, buitenl, I 10
a 16.20, 10300 witte kool binnenl. 16.50 a 9,1,0,
bultenl. f 18 a 28, 2070 bos wortelen f 5,10 a' 6.
WARMENHUIZEN, Donderdag.
Blauwo aardappelen f 2.40, nep f 7.10 a 7.60, drie
lingen f 4.10 a 4.50. uien f 4.50 a 4.70, slaboonon f 0.80
a s.20, roode kool binnenl. f 8.40 a 0, id. buitenl.
f 7.40 13.50. gele kool binnenl. f 10.70 a 11.10, ld.
buitenl. f 11.30 a 12.50, witte kool binnenL f 5.40 a
8.80, id. buitenl. f 11.90 a 25.90.
FRANSCHE SUCCESSEN.
PARIJS. (Officieel). De aanval ten Zuiden van de
Somme werd gistermiddag met succes hervat; Eenige
Duitsche loopgraven ten Oosten van Bellay werden
veroverd. Do Franschen maakten zich meester van
het grootste gedeelte van Berny en drongen tot voor
bij dit dorp vooruit.
Tusschen Vermandovillers en Chilly wordt nog ver
woed gevochten. De Franschep bezetten het Noorde
lijk deel van Vermand, tot aan den weg naar Estree.
Er werden een groot aantal krijgsgevangenen ge
maakt.
TELEGRAFISCH WEBRBBRIGHT
naar waarnemingen verricht in den morgen van 7
Septiemher, medegedeeld door heit Kan. Ned. Met. In
stituut De Bilt.
Hoogste barometerstand 771.05 te Groningen, laag
ste 761.0 te Haparanda.
Verwachting tot den avond van 8 September.
Zwakke tot matige, aanvankelijk N. tot O. wind.
licht- tot halfbewolkt Weinig of geen regen. Zelfde
temperatuur.
SCHAPEN VOOR UITVOER.
Naar m enons mededeelde, zullen hier morgen weer
een 400-tal schapen voor uitvoer naar Engeland wor
den aangevoerd.
BEGRAFENIS VAN DE BEMANNING VAN HET
NEERGESCHOTEN LUCHTSCHIP.
Uit LONDEN, 6 Sept. De Duitsche officier en de
manschappen, die gedood werden toen het Duitsche
luchtschip op 8 September j.1. naar beneden werd
geschoten, zijn boden dicht bij het tooneel van
het gebeurde met militaire eer begraven. Een groote
zwijgende menigte woonde blootshoofd het voorbij
trekken van den lijkstoet bij.
Op de lijkkist van den commandant was het vol
gende opschrift aangebracht: „Een onbekend offi
cier, gedood terwijl hij het bevel voerde op de Zep
pelin L 21 op 3 September 1916".
Dit is de eerste maal, dat het nummer van een
Zeppelin bekend is geworden.
EEN VREDESBETOOGING.
Het Berliner Tageblatt verneemt uit Zurlch, dat
844 Zwitsersche gemeenten een verzoekschrift naar
Bern hebben gezonden om den Bondsraad te verzoe
ken eene conferentie der neutralen bijeen te roepen
die over middelen tot bespoediging van den vrede
zou beraadslagen.
In het verzoekschrift wordt o.a. geraden bemid
deling aan te bieden om tot een wapenstilstand te
geraken en de bijeenroeping van een Btaten-congres
aangeraden.
DE ZEVENBURGSCH-ROEMEENSCHE GReNS.
lh de Duitsche bladen leest men thans een be
schrijving van het Zevenburgsche grensgebied die aan
eeh pas verschenen boek van een Zwitser ontleend
is. Deze vertelt van de boschgebieden aan den boven
loop van da Maros en van de kale bergtoppen, die
zien in het grensgebergte van de Pietrosul cn kalemen
tusschen Hongarije, ae Boekowina en het vroegere
vorstendom Moldavië tot meer dan 2000 M. hoogto
verheffen. Groote houtzagerijen zijn hier, die meestal
in het bezit van Joden zijn. Deze zijn als kooplieden
lieden zeer gezien. De oud-Madzjaren (Szekler) die
in dit bergland bijzonder talrijk wonen, hebben hun
overoude nationale gebruiken nog onvcrvalscht be
houden en loven meestal van de boerderijen op de
Alpen. Hun hulzen bestaan uit mot leem bestreken
hout. De Roemenen (Olak genaamd i werken in deze
streek meestal als houtarbciaars.
Behalve het hout dat het boseh oplevert, leveren
de bergen kostbare ertsen en minoraalwater. De wande
laar komt aan veie mijnen en in exploitatie zijnde
mineraalwaterbronnon voorbij. Het hoofdgebied van ko
lonisatie der oud-Magyaron is de vlakte van Csik,
waar een aantal netto én aanzienlijke plaatsen liggen,
waarvan Csik—Szroda aan do Aluta de aanzienlijk
ste is.
Een ander tafereel levert de zuidelijke grens van
Hongarije tegen Roemenië, Hqt land dat gewoonlijk
Transsylvanlë wordt genoemd, noamen do Hongaren
Erdely, do Roemenen Ardoalu, wat allebei hetzelfde
betoekent, namelijk boschland. Niet alleen de burg
wallen, die het hoogland van Roemenië en do Puszta
scheiden, zijh dicht met bosch begroeid, maar ook
op vele bergruggen in het binnenland zijn groote wou
den. De Transsylvanische Alpen en de Zuidelijke Kar-
pathen zijn hetzelfde, namelijk de bergketen ten zuiden
van een lijn die langs Krooustadt, Vogaras, Hermanu
sladt, Hatszeg en Karancedes loopt. Hier wonen bij
na tiitsluitend „Saksen" en Roemenen. Van den tijd
af, fl'oen de Saksen hier als kolonisten in hot land
kwamen, on de „Zeven burchten" stichten, is er een
groot onderscheid blijven k es taan tusschen hun ves
tingen en die der Roemenen. Alle gebouwen, ook
de kerken der Saksen, zijn als burchten mot dikke
muren gebouwd. Dit is niet alleen in do groote steden
het geval, maar zelfs ook in menig dorp. Vele ker
ken zien ar daarom mlddcloeuwsch uit.
Als men Zuidelijk van Kroonstad naar de grens
gaat, bereikt man spoedig hot hoogste punt van hot
Bucsecemasslef. Hier loopt de landgrens langs. Van
dit punt hoeft men een prachtig uitzicht op het Bur-
zenland, zooals de vlakte van Kroonstad genoemd
wordt en ook naar het Zuiden in het Roemoemsche
gebied. Niet ver van hier komt men als men de
Prahoa volgt, die van de Predeal-pas aan de grens
naar beneden stroomt, in een gebied dat door Sak
sische, Roemeensche en Italiaansche arbeiders bewoond
wordt. Do kracht van het water wordt zeer veel ge
bruikt door de industrie, vooral papier- en oelluloso-
fabriaken.
Ten westen van den kam dor Karpathen strekt
zich een broode vruchtbare vlakte aan do noordhel-
llngen van de bergen uit, tot aan de Aluta. Lang
zaam daalt het land naar de rivier. Een benedon-
dorp en oen bovendorp hooren altijd samen. Noord
waarts stroomen parallel oen ontzaglijke menigte
kleine riviertje en boken, die meestal den trotschen
naam Riul Mare groote boek dragen, on die in
het droge jaargetijde in het geheel geen water heb
ben. In den regentijd kunnen zij echter tot aanzien
lijke stroomen aanzwellen. De dorpen zijn hier meest
al heelemaal Roemeensch en allen op dezelfde ma
nier gebouwd. Huis, hof, tuin, trekput, en stallen
liggen in een lange rij naast elkaar. De dorpstraten
zijn gewoonlijk ongeplaveid, de boeren gaan barre'
voets, en voor zij in huis gaan, spoelen zij zich de
dikke modder van de voeten in de voorbijstroo-
mende beek,
Ten zuiden van Hermanstadt, in het Zibinggeberg-
te zijn de hier niet zeer hooge Karpathen zeer toegan
kelijk, men vindt er vele wegwijzers in de schaduw
rijke, goed onderhouden bosschen en aan de vele
hoogtebepalingen en met een vrouwennaam gedoop
te rustpunten, ziet men dat hier vele wandelaars
komen. Volgt men de Zibingkloof, dan wordt het
terrein steeds wilder. De weg loopt over het wild-
bruischenüe water door een uitholling in de rota Na
dat het water zich met de kleine Zlblng vereenigd
heeft, wordt do stroom breeder en rustiger, de ber
gen worden vlakker. In de boschmoerassen ziet de
wandelaar kudden buffels, hij komt houtzagerijen
voorbij en ten slotte het pad naar het Noorden.
ZWALUWEN ALS OOGZIEKTEVERSPREIDERS.
In de Scweizerische Fischerzeitung deelt dr. Fehl-
mann mede, dat puitalen in het meer van Zurlch
door staar worden aangetast
Bij twaalf onderzochte visschen vond Fehlmann
de ziekte in verschillende tijdperken, tot aan de
melkwitte troebeling van het oog.
Als oorzaak van deze ziekte geeft hij aan de larve
van een zuigworm, die in groot aantal in het oog
van de visschen worden aangetroffen.
Dit heeft den wil van het volk in du
De besmette zieke visschen worden gemakkel«k j ^®P0 Trgf.,,elijke grootheid en stuwkracht
«en orM™oor de zwaluwen. De alsdan vrij komende ^gen on g waarVging van de eigen rechten
larven^roeien in het darmkanaal van de vogels tot j ven, De^ w ii 00k de vaste wil tot vrede ej
<yr>«iflrhtsdieren en brengen een groot aantal hAcrit) da.t de besch&aide \olken van Enron*
voort Deze komen met de uitwerpselen der vogelsin Jet^griP. g(Mi8telijk op elkaar zijn Mngewezff
-o" door de visschen als ei of - mocten de grondslagen voor de toeSomstigé
het water en worden door de visschen
bryo opgenomen en komen van daar op nog n
juist te beschrijven wijze in de oogen der visschen
terecht v
De groote vermeerdering van de zwaluwen aan het
meer van Zurich wordt als de oorzaak aangemerkt
van de groote verspreiding van de ziekte onder de
visschen, die vermoedelijk het verdwijnen dezer
vischsoorten zal ten gevolge'hebben. T. v. Soc. Hyg.
OORLOGSOEVOLGEN.
In het „Tijdschrift voor Sociale Hygiëne houdt
dr. H. Aldershoff sociaal-biologische beschouwingen over
de gevolgen van den oorlog. De schrijver zet uiteen,
dat voor den bioloog de oorlog niets dan schade
brengt, zoowel quantitatief als qualitatief.
Belangwekkend is hetgeen ar. Aldershof zegt over
de quantitatieve oorlogsschade, waarbij hij voorname
lijk op cijfers uit Hongarije steunt.
De quantitatieve oonogschade wordt allereerst ver
oorzaakt door het directe verlies aan dooden, gesneu
veld of aan bekomen wonden of (besmettelijke) ziekten
overleden. Wanneer we de verliezen aan dooden in
den Fransch-Duitschen oorlog (43.000 Duitschers) en
in den Japansch-Russische oorfog (43.000 Russen, 86.000
Japanners) beschouwen in verhouding tot de geheete
bevolking, dan zijïi deze aantallen niet groot. Met
klinkt ietwat bevreemdend, dat aan chromsche infectie
ziekten doorloopend duizendtallen sterven, zoo b.v.
in Oostenrijk per jaar 80.000 mtttschen aan tuber
culose van de mannen tusschen 20 en 40 jaar 20.000:
voor Duitschland berekend en in aanmerking geno
men dat de sterfte aan tuberculose omstreeks 1870
vrii wat hooger was dan tegenwoordig, komt men
zeker wel tot een aantal van 40.000 mannen tusschen
2e en 40 jaar, dus bijna evenveel als in den oorlog
van 1870 omkwamen.
Maar de tegenwoordige oorlog geeft in dit opzicht
geheel andere verhoudingen. Wanneer wij het aantal
dooden in dezen strijd stellen opi 6 pet. der strijdenden,
dan tellen wijf voor Duitschland reeds 600,000, voor
Oostenrijk-Hongarije 420.000 dooden cijfers die op de
verlieslijsten reeds worden overtroffen. Voor Oosten-
bedrangt dit ongeveer 1 pet. der geheele bevolking
„.5 5 pet van de mannen tusschen 20—50 jaar;
van 'deze leeftijdsklasse sterft in normale tijden per
jaar slechts 0.9 pet. Wij zien dus hoe hier de bij
zondere sterfte door den oorlog in geheel andere ver
houding tot de gewone sterfte staat dan in vroegere
oorlogen.
De burgerbevolking in het oorlogsgebied vertoont
eveneens oen hooge re sterfte dan normaal; evenzoo
is de kindersterfte in Duitschland misschien (volgens
officieele cijfers niet), in Oostenrijk volgens de mee
ning der geneeskundigen zeer zeker gestegen.
Vooral ra Hongarije waar men reeds over 'do cijfers
over 1915 beschikt, is do groote kindersterfte in 1ste
en 2de levensjaar duidelijk on vooral onder de kinde
ren van gemobiliseerden, dus van de besten, uit een
rashygiënisch oogpunt beschouwd.
De oorzaken schijnen gelegen in te geringe onder
steuning door het rijk, waarbij geen voldoende rekening
is gehouden met groote gezinnen en in fabrieks- en
landarbeid door de moeders.
In Duitschland grijpt dc rtjkskraamvrouwenhulp"
een instituut in den oorlogstijd geschapen, reddend in,
zóó dat zelfs het tekort aan geboorten door geringere
kindersterkte dan normaal zou worden opgeheven]
De quantitatieve schade wordt aanmerkelijk vergroot
door oen achteruitgang der geboorten, in de eerste
plaats veroorzaakt door de langdurige afwezigheid der
mannen. Zoo worden in Wecnen de laatste jaren vóór
den oorlog gemiddeld 42.000 kinderen geboren, in 1915
echter slechts 29.000, waartegenover een sterfte van
30.000 staat, terwijl er anders een geboorte-overschot
van ruim 10,000 bestond
Zeer sprekend zijn de cijfers van Hongarije, waar
do geboorte-daling begint in April 1915. do negeruïo
maand van den oorlog, Van 1 April 19151 Januari
1916 zijn daar pl.m, 250.000 kinderen minder geboren
dan in hetzolfde tijldvak van 1914. Bovendien kwamen
onder de burgerbevolking 36.000 meer sterfgevallen
dan geboorten voor, terwijl anders het geboorte-over
schot pl.m. oen kwart millioen per jaar bedroeg, zoo
dat 1915 voor Hongarije een tekort bracht van 300.000
mcnschen, die in don oorlog gestorven niet meegerekend.
En de maand Januari 1916 doet een sterke progressie
vermoeden; het stcrfte-overschot over die maand is
10.000, per jaar 120,000, met de minder geboorte
van een zwart millioen dus voor 1916 een deficit van
400.000 personen, een in de toekomst groote quan
titatieve schadepost
De qualitatieve schade door den oorlog aan de vol
ken teweeggebracht, is moeilijker nauwkeurig aan
te geven. Maar zij is groot, doordat do recrutcering
de kans op voortplanting van minder geschlkten
grooter maakt en nog door tal van andere oorzaken
van zedelijken en lichamelijken achteruitgang: ver
andering van milieu, gewennen aan genotmiddelen,
ongewenschte rasvermenging, ontwennen aan geregel
den arbeid, verwaarloozing der jeugd, ondervoeding,
prostitutie e.d.
VAN HET SLAGVELD.
Karl von Wlegand, correspondent van de New York
Worlld, zendt aan zijn blad een beschrijving van de
gevochten aan het Westelijke front, gozien van de
Duitsche zijde:
Den guheoien dag dreunt en dondert het ons in de
ooren. Men gaat slapen temidden van hot lawaai der
kanonnon en wordt wakker als die ophouden te vuren.
Soms vermindert het geschutvuur en wordt dan zwak
cn dof, alsof het moe was, en dan weer, alsof de on
zichtbare dirigoerstaf van hen, die de slagen lelden,
het sein had gegeven zwelt hun koor weer aan, nu eens
hier, dan weer daar, nu in het zuiden dan in het noor
den, tot de groot» climax van een ontzettend cresoen-
do is bereikt, als de duizenden kanonnon invallen. Hot
is wonderlijk grootsch, het is ontzettend, overstelpend
en bctooverend.
Rust is er nooit. De geallieerden schieten niet minddr
dan 200.000 granaten per dag op oen kleinen sector
Beide tegenstanders hebben 10.000 kanonnen in hol
vuur, maar, naar i" van den commandant van het regi
ment Duitsche artillerie verneem, vuren de geuIIloer
den ongeveer 10 granaten af tegen de Duitschers één
Dc Fransche en de Engelscho artillerio zijn uitmunt
tend. Ik neem er mijn hoed voor af, maar nog meer
voor hen, die in de Duitsche linies aat ontzettend ge
hamer en gedreun uithouden met den wil om hun
plicht te doen of te sterven. D» hel der theologen
heeft geen verschrikkingen meer voor hen die dit in
ferno overleven. De Franschen en de Engelschen.
maar vooral de Engelschen schijnen enorme massa's
artillerio te hebben en hét grootste deel zijn van het
zwaarste kaliber; enorme mortieren en zelfs scheeps-
kanonnen, te oordieelen naar de ontploffingen die ik
gehoord heb en de kraters en de algomeenu vernieling
die ik heb gezien.
De^ Duitsche artillerie doet in het geheel niet voor
de Fransche en de Engelscho onder, wat bediening
juistheid en uitwerking betreft..
Wat de sterkte der troepen, het aantal kanonnen en
den duur de hevigheid der gevechten en de verliezen
aangaat is de slag bij de Somme zonder voorbeeld in
de geschiedenis, de stag bij Moekden misschien uitge
zonderd. Er zijn twee.-un-een-lialf maal zooveel troe
pen meer bit dezen strijd betrokken dan in den volke^
renslag by Leipzig in 1813. I>e verliezen in den slag
bij de Somme zijn waarschijnlijk talrijker dan de tota
ie strijdmacht van beide partijen bij Leipzig, waar
op elkaar zijn aangewezen
moeien voor de toekomstige
rijkspolitiek aangeven. Wie een nieuw Duit8Chla&°
wil moet zich daartoe gereed en krachtig maken
moét de middel enwillen, zonder welke het doel nie
is to bereiken. Daartoe behoort het afstand doen
van menig tegenwoordig onvervulbaar programp,"
en de prijsgoving van menig liefgewordon k„Zu
a8Volgena de Voss. Zeitung heeft een soc.-dem. ver-
gadering te Munchen gisteren na een rede van dea
Landdagafgevaardigde, Adolf Muller, een motie aan
genomen, waarin ^rklaard wordt. nze soldaten
strijden om den vijand tot vredesluiten bereid te
maken. De bereiking van dit doel wordt bemoeiinw
en verschoven door het gedrijf en het optreden der
lieden in het vaderland, die den oorlog het karakter
van een veroveringskrijg voor Duitschland willen ge.
ven. De vergatjöring veroordeelt ten sterkste deze p0.
litiek. De Duitsche sociaal-dem .wil geen vrede tot
eiken prijs. De partij is besloten getrouw vol te hou.
den bij de verdediging van de levensbelangen »a„
het eigen volk tegen alle veroverings- en oven^
digingsplannen van de vijandelijke regeeringeni
ÓASGEVAAR.
Een oorlogscorrespondent in het Westen schrjjj
de „Nordd. Alig. Zeit.":
Het eerste, wat wij na het betrekken van ons
tier moeten dóén is. naar de hospitaalcompagnie gaaa
en ons gasmaskers laten aanpassen. Daar wordt nauw.
keurig net oog op gehouden. Het gasmasker moet
goheel passeft op aen vorm van hoofd en gezicht cn
rr mag geen gaatje in zijn zoo groot als. een speld®,
kop, want dit zou voldoende zijn om een drxKleüjke
hoeveelheid van het vergiftige gas te laten binne»
dringen. Past het masker als aangegoten, zoodat men
er uitziet als een slurfdier, dan wordt men in <Je
stinkkamer gebracht en met een gas beblazen, dat
tranen en hoesten verwekt. Houdt men dat oeni»
tijd uit zonder er iets van te merken dan is hat j
masker in orde. Aan de stinkkamer heeft men echter
niet al te veel behoefte, want de vijand beschiet v
het kamp bijna voortdurend met zijn gas. In den
tuin achter het huis zijn alle planten door het gas
gedood. Gras, struiken, boomen zijn geel aangeslagen!
on men ziet er geen groen sprietie meer. Deze uit- j
werking heeft het Fransche gas vaak. Men ziet midden
in de velden en tuinen de vlekken waar het gas neer
gekomen is en ook den fteg dien het uitstroomend»]
gas genomen heeft, door het van dag tot dag toe-
nemende geelworden van alle planten. Het gas dringt
voornamelijk door in diepten van het terrein. Punten,
waar wqgen door een zinking van het terrein loopen,
>eschiet de vijand bij voorkeur met zijn gas. Bij wind-
stilte kan het gas na uren nog onaangenaam zijn
voor een doortrekkende kolonne. Daarom is het ge-
vnnrlijk gebied met waarschuwingsborden afgezet cn
niemand die iels te doen heeft achter het front aan
de Somme, gaat zonder gasmasker naar buiten. De
werking van het gas is zoer verschillend. Oniairtj
kwam de kapitein van een divisie, waar ik toevallig
uit de voorste stelling terug en vertelde zoo
was,
terloops onder het middageten, dat fiij in oen loopgraaf
een lichten reuk van gas waargenomen had, doch
zoo zwak, dat hy er niet aan gedacht had zqn gas
masker op te Betten. Nog aan tafel werd hij onwel
en eenige dagen lang hoeft hjj zwaar ziek te bed
gedegen. Daarentegen hebben eenige hospitaalsoldaten
de volgende ervaring opgedaanZij moesten gewon
den,. wier gasmaskers aoor granaatsplinters gescheurd
waren, door een gaszono dragen van eenige hon
derden meters breedte. Zonder aarzelen deden dea
opofferende helden hun hulpelooze gewonden hun eigen
gasmaskers aan on bonden zichz5f zakdoeken voor
den neus, die zij (met verlof gezegd) bevochtigd had
den met het eenige vocht dat hun in dezen hmd
ter beschikking stond. De dappere mannen hoh'm
geen nadeelen ondervonden.
(Paarden warden reeds bjj oen lichte gaslucht on
rustig. Zh zien zich op hun eigenaardige manier 1#
Jiélpen, doordat zfi niet hun noef een gat in de
aarde maken en ae neusgaten daarin drukken.
De vijand beschoot ons dorp regelmatig, maar over
dag alleen aan den eemen kant, 'a Nachts echter schoot
Napoleon verslagen werd, en die toen tezamen 472.500
man telden
DE DUITSCHE SOC.-DEM. E NDE VREDE.
Uit BERLIJN, 6 September. Onder den titel
„Duitschland's toekomst" schrijft de soc.-dem. afge
vaardigde Heine in het Berl. Tageblatt:
„Het Duitsche volk verkeerde bij het uitbreken van
den oorlog in den gelukkigen toestand, dat het ten
volle gelooven kon in de eerlijke vredelievendheid
van den keizer en den verantwoordelijken leider der
hij gasgranaten naar allo kantan. Daarom heeft ieder
hot gasmasker onder het hoofdeinde van zijn bed
gelegd, zoodat hij, als er gasalarm geslagen wordt,
het in het donker kan vinaon.
Ook aan de bewoners van de verschillende plaatsai
hoeft man gasmaskers gegeven. Bjj een vrouw, waaf
ik in kwartier lag, zag ik ze boven de bedden van
de kinderen hangen. Desniettemin zijn er onder dfl
Fransche bevolking van de naburige aarpen oen rceki
gasvergiftigingen voorgekomen. Mijn hospita vertolde
mij, dat de mens dien meesUul geen begrip hebben
van het gevaar. Voor het inslaan van oon granaat!
of voor oen vlicgerbom zijn zij bang en zoeken zij I
dekking. Dat men echter op straat of zelfs op het
vrije veld urenlang nadat geen schot meer gevallen
was, plotseling een leelijke lucht Ln den neus krijgt
en daarvan later hevig ziek kan worden, daaraan
willen de lui niet eerder gelooven, voor zij slechte er
varingen hebben opgedaan
het lijkt er niet OP.
Aan de Manchester Guardian wordt geschreven:
„Ik ging met een van mijn vrienden, een geleerd
man, die in het offensief licht gewond waa, de of
ficieele film van de gevechten bij de Somme zieu-
„Nu", vroeg ik, toen wij weder buiten kwamen, „dal
is nu het echte, niet waar?" „Ja", antwoordde WJ
langzaam, „het lijkt er op, zooals een Bilhouet gelijkt
op de persoon, die het voorstelt, of zooals een droom
op een werkelijk voorval. Er ontbreekt zoovee) «ao
het versuffende lawaai, de stank, de opwinding
en de gevecht envan man tegen man. Je kan genoeg
zien om de Juistheid van generaal Sherman'i woor
den te erkennen, dat de oorlog de hel is, maar d«
hier afgebeelde lijkt zooveel op de werkelijkheid al»
de hel van Homerus op die van Dante. Kom, g#
moe een kop thee drinken en laten wij den oorlog
vorgetcn". i
Heel wat Engelsche soldaten, die nu in FranHE
zijn, gaan daar met Fransche meisjes een huwe«'
aan. De overheid heeft bovendien de formaJHr
vergemakkelijkt, zoodat een Engelsch-Franscl»
welijk heel vlot gesloten kan warden. Het ii f?'
ter nogal eens voorgekomen, dat naai- Engel»®®
rv:ggekeerde Tommies hun echtgenooten aan deo
deren kant van het Kanaal bleken te vergeten.
vaak zelfs is het voorgekomen, dat do Fransche
nister van justitie gemeend heeft zich er mee te
ten bemoeien. Er zijn nu maatregelen genom®®' f
de Tommies wat duidelijker do geldigheid van
oorlogshuwelijk zullen herinneren.
Vo^nsde Russische bladen zal grootvorst Nik®
Mkolajewitsj benoemd worden tot opperbevelbet'1'
van het Russische Balkanleger, dat togen de Buig
ren zal strijden. De bladen melden dat de benoeming
ieder oogenblik to wachten is. t
Uit Landen, 6 September. De Daily Mail b<**'
•ocffi relaas over het gevocht van. luitenant Robins
met den Zeppelin, Het is onmogelijk om na te 8"1'
in hoever het betrouwbaar is. Het blad goefi' z"
der dit rechtstreeks te zeggen, te verstaan, dat
liirt verhaal van een ooggetuige heeft.
Do vlieger kreeg den Zeppelin voor het eerst 't®
op edn hoogte, die geschat wordt op 10.000 totl-
voet. Op dit ooguoblik was de vlieger op 8000 v -
Hij klom zoo snel dat zijn vliegtuig „bijna °P -L
staart stond." Blijkbaar had het luchtschip homJJa»
-niet gezien. Het manoeuvreerde snelen veram
telkens van hoogte, om de projectielen, die van
bcganan grond op den Zoppelijn afgevuurd werden,
