ilitmti Nieiwr
Tsjecho Slowakije.
Tijd Voor Een Praatje
sswwssR ïbw- S— »y?,5 wisnss «raas rs
Dinsdag 18 September 1923.
66ste Jaargang. No. 73U0.
Dit blad verschijnt viermaal per week: Dinsdag, Woensdag, Donder
dag en Zaterdag Bij inzending tot 's morgens 8 uur, worden Adver-
tentiën nog zooveel mogelijk in het eerstuitkomend nummer geplaatst.
IhtijüViïfs i N.V, v.to. TKAPfilAN lio., Schftpn
POSTREKENING No. 23330. INT. TELEF no. 20
Prijs per 3 maanden f 1.65. Losse nummers 6 cent. ADVERTEN-
TlëN van 1 tot 5 regels fl.10, iedere regel meer 20 cent (bewijsno.
inbegrepen),' Groote letters woiden naar plaatsruimte berekend.
DIT NUMMER BESTAAT UIT TWEE BLADEN.
lEKSXI BLAD.
Borovsko, 30 Augustus 1923.
Laat ik beginnen met een geruststelling. Ik kreeg
al schrijven uit Holland, of die branden .ook dicht
bij me in de buurt waren. De Hollandsche bladen
hadden namelijk gemeld, dat in de stad Javar 26
huizen verbrand zijn en een andere brand ver
nielde 156 in aanbouw zijnde huizen, in welke
plaats die laatste brand was, werd niet vermeld.
Direct toen ik dat las,, heb ik de kaarten van dit
land eens nagekeken, zij bevatten wel alle mogelpke
namen van steden eq matige dorpen, maar met iets
wat op bovengenoemd en naam geleek. Toen heb ik
den heer Resl gevraagd, of. die iets van een stad
Javar en groote branden wist. De heer Resl leest
drie groote Tsjechische bladen, waaronder een dag
blad, Venkov genaamd, maar hij wist van geen
Javar en geen Dranden. Nog besloot ik nadere in
lichtingen in te winnen en gister kwam de pro
fessor van de landbouwschool uil Dolni Kralovice
om de aardappelproefvelden te keuren en heb ik
dien gevraagd, maar die wist ook van geen stad
en geen brand.
Ik heb nu twee vermoedens. Ten' eerste, dat het
bericht niet uit Tsjecho-Slowakije, maar uit Ame
rika had moeten komen, daar hebben ze misschien
wel zoo iets of ten tweede dat er door een of
andere buitenlandsche correspondent of telegrafisch
nieuwsbureau wat al te hard aan de journalistieke
duim is gezogen.
Maar laat ik in mijn vak blijven; we gaan de
Borovskosohe oogst behandelen.
Het aantal H.A. met de verschillende artikelen
bezaaid, is als volgt: 16 H.A. klaver, 15 H.A.
aardappelen, 15 H.A. rogge, 14 H.A. haver, 8 H.A.
tarwe, 8 H.A. wikken, 7 H.A. fgerst en 2 H.A.
boonen, en maar weinig vlas. y i
De rogge, haver, tarwe, gerst, wikken en. vlas
zijn onder dak, juist vanmorgen is er nog volle
kracht gereden om de zaak bij elkaar te krijgen. Do
tweede snede van de haver sta^t nog, voorzóover
er niet gemaaid is voor dagelrjksch gebruik van
het vee. De stand is vrij goed, maar daar hier
geen gras door de klaver wordt gezaaid, valt cle
huuropbrengst in den regel niet mee. Bovendien
wordt ze nogal geplaagd door de bij uitstek Oos- I
tenrijkscho klaverziekte (of een ziekte is het eigen-
lijk niet) het warkruid. Toen ik nog in Holland
was, had ik nog nooit geen warkruid gezien, hoog
stens er van gehoord in de landbouwbladen, waar
cle schrijvers waarschuwden tegen het koopen van
Oostenrqksch- en ander buitenlandsch klaverzaad,
in verband met geconstateerde gevallen van war
kruid. Maar toen dacht ik, net als misschien de
helft van de Hollandsche landbouwers: Nu dat
zal wel zoo'n vaart niet loopen. Maar nu ik dit
voor den klaverbouw zoo noodlottige gewas heb
-zien groeien, ben ik heel erg van meening veran
derd. Laat ik dit gewas, een bloedzuiger onder de
planten, even beschrijven. Als regel geschiedt de
besmetting van het land met warkruid door het
zaaien van klaverzaad waarin het voorkomt,, dat het
land zelf veel warkruidzaad bevat, komt zelden
voor. Als nu het klaverzaad met warkruid is uit
gezaaid, ontkiemt en groeit het in den. eersten tijd j
gelijk op en do landbouwer merkt nog niets.
Als echter de klaver ondier graangewassen Is uitged
raaid, die niet al te dik staan, zoodat zij zich goed
kan ontwikkelen', dan komt mét heit snijden van het
graan in den regel de aap uit de mouw. Dan ontdekt
men plaatsen tusschen de stoppelen waar als het
ware een net van zeer sterk spinrag is geweven, ter
wijl de klaver er kwijnt. Die dit tuig niet kent zal er
verder geen aandacht op geven tot het volgend jaar,
maar dan is de verwoesting in vollen gang.
De ontwikkeling van het warkruidzaad is als volgt.1
Met net ontkiemen vormt het tevens een klein wor-
teil je waar het in den eersteni tijd zijn voedsel door
betrekt. Het plantje 'is in het eerst niets anders dan
een geelwit tot wit draadje, bladeren vormt het niet.
Zoo gauw nu zoo'n draadje een klaverplantje bereikt
hecht het er zich aan vast en dan begint het lieve le
ventje. Het draadje vormt zuignapjes, die zich pp de
klayerplant vasthechten en hierdoor zuigt het zijn
voedsel, het sap van de klaver. De wortel van het
warkruid, 'die in den regel niet een1, maar meerdere
draadjes tegelijk het veld heeft ingezonden, sterft dan
af of raakt ln elk gëval buiten, werking. Nu kan- een
k la verplant gemakkelijk zoo'n paar draadjes mee op
voeden, zonder er veel nadeel van te ondervinden,
niaar daar ^lijft het niet bij, als dat tuig eenmaal zich
op de klaver gehecht heeft, ontwikkelt het zich ver-
bezand snel, totdat de winter komt. In dien tijd leeft
het bijna latent en voorjaars begint het proces weer
opnieuw. Als men komt om de eerste sneede te
maaien zijn er plekken van een tot 5 vierkante meter
gioot, waar de klaver verdwenen ik en <1© grond to-
taal bedekt is met een net van bruine tot witte dra- j
den. In het midden van zoo'n plek zijn de draden
bruin, daar zijn ze doodgegaan omdat er geen klaver,,
meer was om van te leven; aan de kanten gaat het al
verder de klaver in, daar zijn ze wit en getooid met
een laag heel kléine bloempjes die voor zaadvorming
zorgen, bladeren komen er niet aan.
liet is verbazingwekkend zooveel draden als er op;
zuo n plek gegroeid zijn, soms een laag van eenige
centimeters dikte, waar geen' vlieg door kan kruipen.
klaverzaad met veel warkruid zal er wel niet veel
verhandeld worden, maar daar er van een zaadje een
boven ontschreven verwoesting kan worden aange
richt, kan men zich wel indenken, dat een tiende
procent warkruid in kalverzaad nog veel te veel is,
men kar zulk zaad beter verbranden dan uitzaaien.
De aardappelen staan vrij goed, de opbrengst zal
echter niet meevallen, maar daar kom ik later wel op
terug. De rogge, heb ik reeds gezegd, stond heel goed,
maar het soort deugt niet, dat vlasachtige onderge
was behoort er niet bij.
De haver was matig, het stroo was veel te kort;
ik geloof echter, dat dit een eigenschap is van
deze haversoorten, bij andere bouwers waren leger-
piekken in en toch kort stroo. De heer Resl is eet
In een gezm, waar R1NSO gebruikt wordt, blijft
altijd tijd genoeg over. Al het lastige, urenlange
wrijven^ en stampen van het goed is overbodig
geworden. Alles wat men te. doen heeft is 's avonds
vijf mimiten te besteden om het goed in een RINSO
«opia te weeken te y zetten.
RINSO doet 's nachts het werk dat U vroeger
op waschdag deed. Des morgens behoeft he
goed maar Uitgespoeld t£ WOfdeCL
een kleine maar te veel takken bezittende kroon
bLtaa. Ala ze geplant zijn. wordt er een geweldig lange
paal bij geslagen, met stroo banden de stam aan do
paal gebonden en de boom mag groeien zoo hij wil.
De stroobanden worden eèn paar keer per jaar ver
nieuwd, maar als na eenige jaren die dennepaal
breekt, waait de boom meestal krom. Naar verbou
ding van het aantal vruchtboomen wordt hier veel te
weinig zorg aan de kweekwijze besteed. Dat komt
hoofdzakelijk hierdoor, dat er geen vruchtenhandel
is, er wordt bijna niets verkocht; er worden groote
hoeveelheden opgegeten en nog veel meer voor keu
kengebruik ingemaakt.
In de omstreken van Caslav en Boleslav ia de toe
stand veel beter, daar staat de fruitteelt op hoogen
trap. Toch wil ook in deze streek van alles groeien
en dragen, want dit land is een extra fruitland, maar
zooals gezegd, de soort en behandeling deugen niet.
Binnen den hofomheining zijn twee boomgaarden.
De een ia meer voor de heestergewassen, dit is te
vens het wandelpark. Ala bijzonderheid wil ik even
vermelden dat er naast vele andere soorten van bloe
men. ook Hollandsche dahlia's groeien, die zeker
goed tegen den Tajechiechen- grond en klimaat) kun
nen, het zijn tenminste prachtige planten, die op he
den beladen zijn met oranjekleurige bloemen. Het is
het eenigste Hollandsche wat ik hier heb ontmoet. 'De
andere boomgaard) heb ik nog) nooit doorkruist, het is
nl. een soort kuil met stijle wanden en meters diep,
als je bij den rand staat kijk je boven op de vrucht
boomen. Maar hierover weer genoeg, ik ga de Tsje-
chische dorschtaktiek behandelen.
Toen de rogge en gerst in de graanschuur was on
dergebracht werd het geheele dorschstel klaarge
zet en zouden we dorachen, alles was er voor vaar
dig. Den volgenden morgen was de lucht echter wat
betrokken en kwam er eensklaps bevel van haver-
rijden, dus werd alles op zij gereden om ruimte te
maken. Na eenige dagen werd alls weer klaar ge
maakt en werd er werkelijk gedorscht. Laat ik het
dorschstel even uitteekenen. De locomobiel is 20 Jaar
oud en van de fabriek van F. Wichterle, een machi
nefabriek in Proetejov in Moravië, dus uit dit land.
Zoo heel veel is er niet over te zeggen, daar zij. op de in
Holland gebruikelijke gelijkt. Een machine van 5
paardekracht en die bok met hout kan gestookt wor
den, dit werd in de oorlogsjaren dan ook gedaan,
't Is een heel goede machine, hoogste druk 7 atmos-
feeren. De Tsjechische stoommachines worden ook
van staatswege gekeurd, eenmaal in de 4 jaar. Leni
gen tijd geleden is deze opgeperst tot 12 atmosfeeren.
De dorschkast is iets heel anders. Als die bedrijfs
klaar staat, is het van boven een heele oppervlakte;
er zijn te veel verwijdingsonderdeelen bij. De dorsch-
i korf is 80 cJML breed, dus is het een langstroodorscher
I iets wat onpractisch is. De schudders zijn geweldig
lang en het eerste zevenstelsel zeer ingewikkeld.
Daarna komt het graan in den Jacobsladder, die
heel goed werkt, deze is zoo groot als van de grootste
Hollandsche machines. Vervolgens gaat het graan
weer over zeven, waarna het in den sorteercylinder
terecht komt Dit is een heel practische inrichting,
het graan komt in 4 soorten gesorteerd in zakken, de
goede soorten marktschoon. De geheele kast is mal
j gebouwd, doch geweldig lang en voor zijn capaciteit
vee^ te zwaar. Hij is van dezelfde fabriek als de loco
mobiel. De pers is ook geweldig zwaar en van fabriek
van Ilofherr Schrantz, een Duitsche fabriek die in
combinatie werkt met Clayton en Shuttloworth. De
pers wordt zeer krap gesteld en is ingericht om met
2 touwtjes te binden. Er was een railsdastallatie ge-
man-van probeeren, er waren nog drie verschillende De boonen zijn zoogenaamde schapenboonen, een VVKA„VJXJU UU1WJ1. «w-
soorten uitgezaaid, maar ik kon geen verschil zien. soort van grootte tusschen paarde-en duivehoonen in maakt vantiit de graanschuur, waar de pers in actie
De tarwe was op z'n hoogst matig., Ook de soort De stand is matig. Ze zijn met de aardappels de wa& naar de plaats waar de stroohoop moest komen
deugt, datzelfde vlasachtige ondergewas als in de j eeni'gsrte gewassen die gewied worden, of liever go- 'ongeveer 15 meter verder, welke inrichting zeer stijl
rogge. De aar heeft voel van het typo der square- zegd aangeaard,; de wiedmachine kan ook met go-was opgesteld, het stroo werd meters ln de hoogte ge-
haed, een Iingeische soort, die nog een- van de i wone schoffels worden gebruikt, er wordt eenter al- j per8t_ Daardoor is voor de pers zeer veel drijfkracht
stamvaders der Wilhelmina-tarwe is. De aren zijn tijd mee aangeaard. Ze moeten nog gesneden worden, „oodlg Pers en dorschkast staan ln Zoogenaamde
groot genoeg,, maar lang niet genoeg gesloten Als dit schijnt ook met de machine te moeten gebeuren. schakelblokken, een doede inrichting De locomobiel
men voor een bijna rqp tarweveld staat heeft het Het vlas is door de vrouwen getrokken, daarna te ,wor(lt met gewone 1^96 wigblokken vastgezet bene-
drogen gezet en naar huisgereden en ook door de vens de dommekracht er tegen aan gedraaid. AUe drie
vrouwen met vlegels ^dorsch^ De stand was best, machines zijn natuurlijk van heel rware remmen
soort blauwbloeiend. Op t oogenblik ligt het op t voorzien.
veld te bleeken. K._ j Nu het dorschen. Om te beginnen gingen er een
Er is ook nog een andere oo^bimen te Imlen op heel6 ploe(f vrouwen en meisjes naar boven. Er moes-
beden, de fruitoogst In "e ruim (en er heel wat zijn om de bossen langs die trap
voorzien. Die van de heestergewassen is natuurlijk al naar de kast transporteeren. Dit gaat evenals 'het
Toodfbesre^waren hier in 2 soorten, vroege en
late, werkelijk goedegorten. De honden TTtw^eTe»
™"T mBJLT M Iito voor wn ntok 0691 vrouw van den meesterknecht insteekt Zoo'n bos
geen gele kleur, maar bruinpaars. Bijna rijp zeg
ik, want vaststaande riróe tarwe, ook andere graan
gewassen treft nien hier niet aan; alles wordt
volgens Hollandsche denkbeelden minstens een week
te vroeg gemaaid en dat niet alleen, maar laatst
werd op een ochtend een perceel tarwe met de ma
chine gemaaid, 's middags stond het héél erg naar
regen, er viel al een weinig neerslag; er werd een
aantal vrouwen het veld ingezonden te binden en
een kwartier lalter kwamen ae wagens en 's avonds
zat alles onder dak, daar had het allen tijd om rijp
en droog te worden. Een deel van de tarwe was
zomertarwe, de opbrengst van deze was echter min
der dan de wintertarwe.
De tarwe-behandeling deugt hier .ook niet, niet
alleen die regelwijdte van 10 c.M. is verkeerd, maar
dit brengt ook mee, dat er niet gewied kar* wor
den: hier wordt n.1. niet met wieders of wiedmachi-
nes in de graangewassen gewerkt en toch komt er
bijna geen onkruid in voor, een stuk of wat gewel
dig groote distels, meestal pleksgewqze. Bijna alle
soorten onkruid groeien hier .anders, de voornaam
ste zijn distels, unier, of paarden- of kattenstaart,
hoefblad en aan de kanten kweek.
Of de tarwe voorjaars nog opgeëgd wordt, weet
ik niet: ik vermoed wan wel, maar dat zal niet
veel baten in dezen harden, steenigen grond.
De wikken waren onderverdeeld in drie soorten,
te weten winterwikken, gewone zomerwikken en
een soort reuzenwikken met raden,' iets kleiner als
kleine groene erwten. De winterwikken waren ver
leden herfst uitgezaaid, vermengd met een deel
rogge. De stand was zeldzaam best, het stroo was
soms 2Vs meter lang, en zulk een gewas zaaien
ze ook op 10 o.M. regelwijdte. De rogge was alleen
aan de kanten wat van te zien, in het midden was
die er totaal ondergeraakt. Toen ik hier kwam,
stond dit gewas in vollen bloei, een prachtig ge
zicht. Het wordt metigewone zeisen gemaaid en
van het veld naar huis gereden, niet op ruiters
of hoopen zetten. De zomerwikken waren met ha
ver vermengd, de stand was matig; de reuzen-
wikken pok met haver vermengd, stand goed. Wik
ken is hier een voornaam landbouwgewas, zelfs heel
kleine bouwerij es hebben soms nog een akker wik
ken; ze worden om het zaad geteeld.
Erwten daarentegen heb ik in den gansehen om
trek niet gezien, peulen in de tuinen ook niet. Maan
zaad wordt hier ook veel verbouwd, het staat oVeral
bestde heer Resl heeft het echter niet. De gerst was
heel goed, ook hier waren nog twee soorten van, ech
ter weinig onderling verschil.
s;S,k!T.'£.SSS
deels mislukt Het was anders eqn mooie grootvruoh-
,i„» n. Voronnoncrsf wm matie die hoornen- hafdraagsters, doze drie laatste hebben, niet veel te
tige soort. De k g de kanten der ter 1 doen; doo^lla, a"es onrijp werd gezicht komt er heel
soort hebben ze ook in t veld op ae kanten oer ter- woinio. on ,,„f
rassen. Dat kan hier gemakkelijk, daar er geen
weinig korteling en kaf. En dan op de strooschelf
„Ur, u.kf»,!. hol pen fnvenrtio voor onze cen hee1 comPl°t vrouwen. Er zijn twee mannen voor
schooljeugd, veel komt or dan ook niet van op* dem ^uïïn^reri'o^en w^
,ir^riTnPz«Tn MefnT'^hel^^rSk^ ~]X^£td?e
is hier de priiimenteelt; van deze hoornen zijn een gere en de zakken ©P *d© korenzolders leeg-
maasa exemplaren uitgezet, niert, alleen op Borov- K wn"
sko maar ook in de omliggende plaatsen is dat zoo. i machinist is een Hollander, n.1. schrgver
Veel ziet men ze aan de kanten der wegen en in el* rt.ez,es- .lk h0b ook bqster weinig te doen, wat
ken tuin of boomgaard ia de pruimenboom in de,^ en' fiuit©n en smeeren. \\ater en kolen wor*
meerderheid. Daarbij komt nog dat ze zeldzaam ?®nfi.er^a??nlading aangebracht, do meester-
zwaar beladen zijn; ik heb nog nooit zoo'n vruchten- kn0cilJ; steekt in de rusttijden de vlampqpen door,
opbrengst gezien. Toen ik hier kwam zaten er meer vuil makerq heb ik me dus met op te
vruchten aan de hoornen dan bladeren, het was zeld- i 1^ locoraobiel staat op den oprijlaan van
zaam. Echter is het grootste gedeelte afgevallen, vT6 ii - a Z00r veel tooschouwers,
boomen uiM ii staat wlren zooM bochten- a"e?pn80Hh5ln,.neT hülM don\ dle rioh
massa tot rijping te brengen. ruttlg maken door van de lekkerste soorten appe-
Hoeveel vruchtboomen er eigenlijk tot den hof he- taak^a^Wl ritet Jrfn8,.e11, J?us 18
hooren heb ik nog nooit geteld,, het aantal* loopt in ïr^f Tpf w .u Q j Ti, 1r?eest,er"
E£Zl£ bfn^loMntshtlarohoke§aie MS? ntt
Se^gt\Sg^t%eTtn Sertb.fuwe,
echter geen fijne soorten. Of die pruimen^hier alle ®a^mmSdeeren ortrsnelle"of Ungzam»
jaren zoo dragen weet ik met, maar ik heb eeni ver- deelt zn het in de Tsiochische taal mee nfn den
moeden van wel en wei om dei volgende «den. Een zakkenweger en deze brengt het in 't Duitsch aan
pruimeboom van een 20 jaar is.hier totaal afgeleefd, nUj over waarop het op Hollandsche wijze wordt
die kunnen gerust worden opgeruimd. Trouwens de uitgevoerd. Dat is dus internationaal^TrsTen
meeste vruchtboomen maken een slechten indruk, zo £>e eerste dag dat wij aan 't dorschen waren, moest
zijn krom en verkeerd gegroeid en atten vol dood ik nog al eens stoppen, omdat het stroo niet recht
hout. DM komt om<tet teer gMnw^ wordt en hij die rails op wilde, soms was het gtrootransport
j "ai v nuuv, eoaio iv ii.s lir;i g
ook omdat de jonge hoornen niet deugen. Als die dm- mplaats van een rechten regel, een meer s
gen van de kweekerij komen, zijn het simmen van figuur. Ik bleef b\j de machine, maar kon me
ruim een vinger dikte en een manslengte waarop niet begrijpen* waar dit ongeval uit voortkwam
