BELEGGINGEN - DEPOSITO'S
KOMMIES.
Nederlandsche Landbouwbank.
Geestelijk Leven.
De dingen om ons heen.
SPAANDER Co.,
Zaterdag 6 September 1924.
67ste Jaargang. No. 7498.
EERSTE BLAD.
CORRESPONDENTSCHAP SCHAGEN, MARKT 88.
Vraagt regelmatige toezending van
Heeren-Mode-artikelen.
llltiq isfhms
j| hef a/ffi
(it ni e i\gd Nleuws.
SCHA
DU blad vorachljnt vloïmaal por wook: Dinsdag, Woonsdag, Donder
dag on Zaterdag. BIJ Inzonding tot 'o morgens 8 uur, worden Advor-
EontlSn nog zoovool mogolljk In hot oorstultkomond nummer geplaatst
Uilyevci's i N.V, v.THaPMAN Co., SchaoeD
POSTllI'KRNINO No. 23330. INT. TPIEP nn. 20
Prijs por 8 maandon (1.65. Losga nuramors 0 cont. ADVUBTEN-
TI6N van 1 tot 5 rogola (1.10, lodoro togoj moor 20 cent (bowlj.no.
Inbogropon). Grooto lottcra wordon noes platitsxulmto borolcond.
DIT NUMMER BESTAAT UIT DRIE BIADEN.
Ik wil het deze keer over „goed en kwaad" hebu
hen. Of met andere woorden: over morsaL
Daar is niemand, of hij hoeft althans éénige mora^
liteit. Ik geloof tenminste niet, dat er rnenschen
denkbaar zijn, waarvan wo kunnen aannemen, dat
bij hen 't begrip van goed en k waad niet zal be
staan. Iedereen, hoe weinig ontwikkeld hiji overigens
ook moge wezen, maakt onderscheid tusschen zede
lijk geoorloofd en zedelijk ongeoorloofd. Zelfs de
gene, die (wat men noemt) zéér laag staat, zelfs de
meest ontaarde, die met alle erkende zedelijke voor
schriften en eischen spot, kent handelingen, welke
voor zijn bewustzijn niet gerechtvaardigd kunnen
worden.
Dit brengt on» tot de vraag, wpar komt die mora
liteit vandaan? Duidelijk gezegd: waar ligt de oor
sprong der moraal en waarop grondt zich bij den
mensch de meening. dat hij- het goede moet doen en
het kwade laten?
(Om alle misopvattdng te voorkomen wijs ik er op,
dat dit omgaat buiten de kwestie: wèt ia goed en
w&t is kwaad.)
O]) deze vraag krijgen wij: van verschillende zijden
'verschillend antwoord, maar in hoofdzaak zijn er
tcch twee sterk uiteenloopende opvattingen-
De eene leert: wat goed is, moét gedaan worden,
omdat een macht buiten den mensch dit eischt, uit
gehoorzaamheid dus. Deze macht kan zoowel men
sch elijk als goddelijk zijn. Maar als zij menschel ijk
is wordt toch gewoonlijk aangenomen, dat zij haar
bestaansrecht aan God ontleent.
De andere leert: wat goed is moet gedaan worden,
om-dat het persoonlijk geweten er. zelf toe drijft; der
halve is hier sprake van gehoorzaamheid aan een
macht, welke i n den mensch zelf gevonden wordt.
Over deze beide opvattingen wil ik het. thans met
u hebben. Ik ben er mij levendig van bewust een
moeilijk onderwerp te behandelen en vlei mijzelf al
lerminst met de gedachte een afdoende beslissing te
kunnen geven. Toch wil ik de moeielijkheid niet
ontloopen, al heeft de lectuur van een boek. dat ik
than» oiidxhanden heb, mij nog weer eens duidelijk
gemaakt, hoe men, zich verdiepend in een vraag
stuk, telkens weer ontwaart, dat er bij het daarin
doordringen, voortdurend nieuwe vragen rijzen. I-k
lees nL een interessant boek van een roomsch ge
leerde, professor 'Dr. Joseph Mausbach, Dit werk is
getiteld ,Die Katholische Moral und i'hre Gegner'. De
lectuur hiervan deed het verlangen bij me opkomen
om voor u te schrijven over die fundamenteel© vraag
welke ik zooeven aan de orde stelde.
De twee bovengenoemde opvaitingen staan, zooals
gij bij eenig nadenken zult erkennen, principieel -te
genover elkander.
De eerste (welke een gebiedende macht buiten den
mensch erkent) is die van de roomsche kerk en de
protestantsche orthodoxie.
De moreele voorschriften komen voor hen van
God en de roomsche kerk leert dat wij den wil van
Godi kennen uit den bijbel; deze bijbel is voor haar
van woord tot woord absoluut geloofwaardig; verder
beroept zij zich voor de algemeen-geldigheid der
moreele voorschriften de traditie en het gezag van
concilies en pausen. De protestantsche orthodoxie
wil alleen op den bijbel als Gods woord zich be
roepen-
Bij deze beide groote groepen plaa'at men der
halve zich op dit standpunt: er bestaat een hoog ver
heven goddelijke macht, die haar zedelijke eischen
stelt, welke door den mensch moeteen worden
vervuld. In1 het bijzonder houdt dan de roomsche
kerk zich bezig met tot {n bijzonderheden deze ze
delijke eischen uit te werken en tot in bijzonderhe
den- vast te stellen wat goed i9 en wat kwaad Hier
uit heeft zich bij ha&T ontwikkeld de zoogenoemde
moraaltheologie en verschillende roomsche geleerden
hebben deze moraaltheologie beoefend, onder welke
de heilig verklaarde Alfons Liguori de meest be
kende en beroemde is. De noodzakelijkheid van het
ontstaan en de ontwikkeling dezer wetenschap is te
vinden in de instelling van de oorbiecht. Zij maakte
het noodig, dat in allerlei gevallen beslist moest
worden over het al of niet zedelijk geoorloofde.
Praktisch moest dit hierop neerkomen, dat de
„kerk" bepaalt wat goed en kwaad is. Dit kon voor
den roomsch-katholiek, die de kerk beschouwt als
do verkondigster van Gods woord geen bezwaar zijn.
Zoo zegt prof. Maurbach dan ook: wer sie in dieser
Stellung ehrt, unterwirft sich nicht ihrer Gesetzge-
bung, sondern der. objektiven göttlichen Wahrhoit.
die sie dienend vermittelt. (d.i. wie de roomsche
kerk eert als de verkondigster van Gods woord, on
derwerpt zich aan hare wetgeving, maar aan de
objectieve, goddelijke waarheid, welke zij als die
naresse Gods vertegenwoordigt.)
Wat nu de tweede opvatting (welke de gebieden
de macht in. zich zelf vindt) betreft, zij wordt verte
genwoordigd door do vrijzinnig-protestanten en door
avereen in de beschouwing, dat de mensch uit iuner-
lijken drang de zedewetten moet opvolgen, maar
gaan in dit opzicht uiteen, dat zij, wat wij kennen
als het geweten, vorschillend verklaren. De geloovi-
gen beschouwen het als werking Gods in den mensch
en zij- spreken van het geweten als „d$ stem Gods"
en denken zich dien God buitenwereldlijk, als per
soonlijke macht of als alléén immanent (d.i. in den
mensch inwonend) en geheel onpersoonlijk derhalve.
En wie op ongeloovig standpunt staat, huldigt over
't algemeen de meening, dat de moraal haar ont
staan te danken heeft aan den strijd om het be
staan-
Gij ziet m'n waarde lezers: er is geen eenstemmig
heid. Dit behoeft ons niet te verontrusten. Vooral
hierom niet, omdat tyij alle verdeeldheid één ding
algemeen wordt erkend, nL dat elke mensch
(ihoe ook de zedelijke eischen dikwijls zéér ver uit
een loopen!) er van doordrongen is, dat hij gebon
den is door zedelijke wetten of ma.w. dat hij zijne
handelingen, gedragingen, kortom zijn, gansche le
venshouding. toetst aan wat hij goed en niét goed
oordeelt, afgezien weer van de vraag of dit oordeel
hem door anderen wordt gesuggureerd of geheel uit
eigen denken voortkomt.
Dit is iets van buitengewoon belang. Hierin vin
den wij de basis voor verdere redeneering.
En die verdere redeneering (daar zit heel wat aan
vast) bewaar ik voor het volgende artikel.
ASTOR
„Macdonald of de Kaap de Goede Hoop". Het zou
de titel kunnen zijn voop een draak in vele tafereelen
of het onderschrift van een plaat in een of ander
weekblad.
(Men weet, dat de oude zeevaarders na weken lang
te hebben gekruist langs de Afrikaansche kust, den
top aan het einde ervan den naam schonken van
Kaap de Goede Hoop, omdat zij verwachtten dat nu
het beloofde land niet ver meer zou zijn.
Zooals hekend is, vormt die kaap slechts een sta
tion op den weg naar Oost of West, een rustpunt,
een gelegenheid tot innemen van versch water en
'tot wat losmaken van gewrichten, die stijf waren ge
worden door het lang verblijf aan boord.
Maar al was dan ook het eigenlijke doel nog .ver,
het bereiken dier kaap gaf hoop op een goed eind
resultaat -in komende dagen en daarom is die naam
een der boste, ooit door een zeevaarder gegeven,
j Nu is Macdonald naar Genève gegaan: en vóór hij
ging verklaarde hij- de bijeenkomst van den Volken-
bond aldaar ook als een Kaap de Goede Hoop te be-
schouwen. Hij gaat er heen vol van goede verwach
tingen, dat de vergadering de oplossing der vraag
stukken van ontwapening en internationale veilig
heid nader zal brengen tot de oplossing.
We twijfelen er niet aan of Macdonald van wier
niemand weet of hij mper idealist dan socialist is,
dan wel omgekeerd, gaarne de ontwapening zou znen
I en gaarne de onderlinge veiligheid der naties ge-
waarborgd zou willen krijgen. Wat feitelijk hetzelfde
j is. Want zonder legers kan men elkanders veilig
heid niet in gevaar brengen en als de veiligheid is
gewaarborgd, houdt niemand er meer een leger op
na, dat ter verdediging volmaakt overbodig en tot
aanval niet toegelaten is.
Wie zegt naar ontwapening èn onderlinge veilig
heid te streven is bezig een gapende dubbel open
slaande portebrisée deur in te trappen. Of hij houdt
zich zelf of zijn publiek voor den gek.
Dochter-Instelling van de Coöperatieve Centrale Boerenleen
bank te Eindhoven.
KANTOREN TE ALKMAAR HOORN PURMEREND
VOLGESTORT KAPITAAL f 8.000.000
ÉÉN OER GR00TSTB HEEREN- EN-
KIN0BRKLEED1NGMAGAZIJNEN
ALKMAAR.
Eigen Coupeurs. Prima Kleeding.
Wanneer ge tot dus-
verre nog geen proef
genomen hebt-met
«Sabina"-Thee ofi
^Sabina'-Koffla dan
raden wij U aan Uw
Winkelier eens naar (fit
i merk te vragen. Ge zult
I in elk opzicht tevreden
ZTjn over Uwe proef
neming
Duitschland, dat een mdllioon kon stellen tegen de
honderdduizend van België, had hetzelfde effect
kunnen bereiken als het zelf honderd en België tien
duizend man ter beschikking had gehad. Met één te
gen tien trekt men aan het kortste eind, onverschil
lig met welk bedrag men die twee cijfers vermenig
vuldigt. (Altoos met ddeii verstande, dat de eenling
niet beschikt over een repeteerpistocl, terwijl de tien
niet anders hebben, dan een erwtenblazer. En zelfs
dan hebben de tien meer kans.)
Proportioneel© ontwapening is felle dwaasheid.
Ook omdat er altoos coalities tot stand kunnen ko„
men en er dus toch kan worden geoorlogd.
Algeheel© ontwapening daarentegen brengt het de
finitieve einde van den militairen oorlog en de moei
lijkheid als men alle volken tot die ontwapening
bereid heeft gevonden is dan alleen nog hoe men
niet alleen den militairen oorlog, doch ook den tech-
nischen, chemischen, financieelen en economischen
oorlog onmogelijk zal kunnen maken. Een moeilijk
heid, die nog wel een halve eeuw van congressen
vereisclit.
Als het denkbeeld der algemeen© ontwapening
wordt aanvaard, zal het zeer moeilijk zijn voor ©eni
ge natie om ter tegen te stemmen. Want die zichi hier
onthoudt, geeft duidelijk te kennen zijn wapens noo
dig te hebben voor een aanval, waar immers geen
der andere staten prijs zegt te stellen oo het be
houd der middelen, noodig om een ander kwaad te
doen.
Wie zich verzet is welk motief hij ook aanvoert
voor zijn oppositie niet geneigd tot vrede. Wel tot
aanval, verovering, expansie, imperialisme of hoe
men het inbre^ersinstinct eener natie wil. noemen.
Toch gelooven wij niet, dat men in afzaenbaren
tijd tot de algemeene ontwapening zal komen.
Om twee redenen. In de eerste plaats omdat het
laten zinken der vloten' beladen met het wapentuig
der legers, alleen een einde maakt aan den militairen
oorlog, die volgens de geleerden nog niet eens de
ergste is, en dat de andere vormen van massamoord
blijven bestaan. In de tweede plaats, omdat er te
veel onrechtvaardigheden om rectificatio vragen,
omdat tal van landen een irredenta hebben, een El.
zas-Lotharingen, en dat zij, tenzij er een ander mid
del wordt gevonden, om te herkrijgen wat zij meenen
dat hun behoort, niet kunnen afzien van hun ultima
ratio: verovering met de wapens. De geheele actie is
voorbarig. UITKIJK.
Het spreekt vanzelf, dat zoolang er landen bestaan
omtrent wier fatsoen en vredelievendheid en deugde
lijke begrippen inzake mijn dijn twijfel kan heer-
schen en zoolang die landen in het bezit zijn cener
vechtorganisatie, die dus voor roof en diefstal Kan
worden gebruikt, de landen, die eventueel het
slachtoffer van die roofzucht zouden kunnen wer
den. zich niet kunnen ontwapenen.
Het oude vrouwtje, dat 'r spaarduitjes in een blik
ken sigarettendoos onder haar hoofdkussen verbergt
en de pook op haar beddeplauk legt, na raam en
deur op den knip te hebben gedaan, weet, dat zij
tegen een paar inbrekers toch geen kans heeft. Niet
temin neernt zij haar voorzorgen zoo goed zij kan en
verder hoopt zij, dat haar zwakte voor de eventueel©
bandieten een motief zal zijn om haar met rust te
laten. Maar als dit vrouwtje haar beetje geld op ta
fel laat liggen en deur noch venster sluit, heeft zelfs
de buurt geen medelijden als zij wordt bestolen.
„Had zij maar zoo gek niet moeten zijn".
De belofte dat men elkander niet zal bestelen is
waardeloos. Immers een fatsoenlijk mensch, iemand,
die zijn beloften houdt, is geen inbreker en het is
dus volmaakt overbodig van hem de belofte te vra
gen, dat hij niet op roof en moord zal uitgaan. Dan
wel men heeft te- maken met een gelegenheids- of
beroepsbandiet onder de naties en in dit geval is
zijn beloite waardeloos. Althans zoolang deze poten
tieel© boosdoener in het bezit blijft van zijn wapens
en inbrekersinstrumenten.
Ontwapening, plus belofte van onderlinge veilig
heid en bescherming is uit den booze. Die twee zijn
in den grond hetzelfde. Als er veiligheid heerscht
heeft men de wapens niet noodig en als niemand
wapens heeft, behoeft men niet bang te zijn voor een
gewapenden aanval.
Wat men bij de behandeling van het vraagstuk
der ontwapening wel moet onderscheiden, is do al
gemeene en de partieele, evenredige, ontwapening.
P eerste heeft waar-Je, de andere in het minst
geen üeteekenis. Als ieder zijn leger en vloot vermin
dert tot de helft desnoods tot 'n tiende, blijft het ge
vaar voor een kleine mogendheid om onder den voet
te worden geloopen, precies evengroot als voorheen.
DE POLITIEKE OPVOEDING VAN HET PLATTE
LAND EN HET LEGER IN RUSLAND.
Volgens de „Prawda" zijn de pogingen der Jxilsji
jewiki het platteland en het leger communistisch
i te maken als mislukt te beschouwen. De toestand
op het gebied van propaganda is volgens dit bolsje-
I wistische orgaan zeer slecht. En dat ondanks de
resoluties van het dertiende congres der oammu-
nistische partij, die een intensieve propaganda on
der de boeren *en de soldaten ^ischten. Het blad,
brengt eenige zeer leerzame cijfers over den stand,
van deze propaganda.
In het begin van 1921 waren er in Rusland 475.00Q
I ambtenaren, wier taak het was de politieke ideeën,
van de bolsjewüri te propageeren en ztf vormden
toen niet minder dan 12 pet. van alle rijksambte
naren. De invoering van de Nep heeft een zwaren
slag toegebracht aan dezen tak van den ryksdiepstj
in November 1922 waren er slechts lO.OOfy politieke
voorlichters. In 1921 waren er pl.im 30.000 dorps;
I leeszalen, waar de communistische ideeën werden
gepropageerd; hiervan zijn in Octobor 1923 slechts
4600 leeszalen overgebleven. Er zijn gouvernement
ten, waar geen leeszaal meer aanwezig is; andere
hebben elk zoo'n leeszaal voor een gebied van 20
tot 30 vierkante kilometer.
Bijzonder slecht js de toestand wat betreft
het voorzien van het platteland met couranten. In
1922 werden in de eerste zes maanden niet min dei
dan drie on een half mfllioen couranten naar het
platteland verstuurd en in de eerste vijf maanden
van 1921 slechte 34.000. Op hot gebied van d0 voor
ziening van het platteland met boeken is de toe
stand niet beter. Er worden in doorenode op elke
10 000 inwoners U5 brochures beschikbaar gesteld.
De propaganda onder het leger^ is ook sterk af
genomen. De invloed van de politieke leiders der
militaire eenheden heemt af, terwijl hot gezag
van de officieren steeds toeneemt. Trouwens deze
..politrook's" stellen ook nietemeer zooveel belang
:n politieke vraagstukken als vroeger en vrijden
zich steeds meer on meer aan zuiver militaire
vraagstukken.
Het blad eischt natuurlijk van de ree-eenng on
middellijke maatregelen om den toestand te ver
beteren en de regeerende .partij te onderetéunén.
-WOTVJTJ, HITTE TE NEW YORK.
Df bevolking van N"w Yo-k heeft weer eons
Uider. van een hittegolf. Duizenden rnenschen
slapen in Be open lucht.
EEN SCHIP VERBRAND.
Naar Wolff meldt is de aan Engeland verkochte
Hamburgscho motorschoener „Ariadne" op weg
naar zijn nieuwe plaats van bestemming bij Kraut-
sand op de beneden-Elbe door een aan boord ont
stane brand geheel vernield. De bemanning wend
gered.
RAMSAY MACDONALDTJ KINDEREN AAN HET
WOORD.
MacDonald's dochter. Ishbcl, hield bij de ope
ning van een liefdadigheids-bazar der Labour Par
ty te Buckie een toespraak, waarin zij o.a. zeddo:
/Wanneer ik alles zou. croeammen wat deze regeo*
ring reeds tot stand heeft gebracht, zou men kun
nen denken dat ik ijldel ben. De Hein-kinderen vaf»
onzen tijd zullen van deze periode spreken als van
de revolutie van 1921. Wat deze regoering gedaan
heeft, zal de Eng eischen in de togkomst nog trot-
scher op hun land maken en wanneer anj ten val
mocht worden gebracht, zal haar opvolgster toch
op haar werk hebben voort te bouwen."
Tegelijkertijd wordt uit Montreal gemeld, dat
Malcolm MaoDonald, de zoon van den premier
aldaar in een intorvieuw hoeft verHaard: ,Er wor-,
den tegenwoordig in Engeland geen liberalen meer
geboren. Do kleine Jrinderen in ons land zijn tiet
meer zooals vroeger, óf Heine liberalen, óf Heine
enoservatieven, maar conservatieven In den dop,
óf toekomstige leden van de Labour Party."
DOOR DEN REGEN.
In het district Cassel is ongeveer 80 pet, van dén
roggeoogst ten gevolge van den aanhoudenden regen
verloren gegaan.
Opleiding p. brief v. landbouw diploma, Bewaarder,
politie, Beginsel, vanaf f20 p. w. Leeftijd 22J35 j.
M. d. 1000 geslaagden. Inl. verstr. M. v. d- BROEK,
Groningen, Postbus 70.
VREESELIJKE STORM.
In het Oosten van Roemenië heeft een vreeselljke
storm gewoed, die met een alles vernielende wolk
breuk gebaard ging. Vooral in de Dobroedsja was het
noodweer. Tengevolge van hoog water is dit dis
trict van de rest van Roemenië afgesneden. In de
buurt van Konstanza zijn in één dorp meer dan 100
huizen vernield. Er zijn reeds 12 lijken in de puin-
hoopen gevonden doch tal van lieden worden nog
vermist. Men raamt het getal der dooden in de buurt
van Konstanza op ten minste 40, terwijl de mate
rieel© schade ten minste 50 millioen Led bedraagt.
FAMILIEDRAMA.
Te Munchen heeft een behanger op zijn vrouw en
zijn twee zonen van 18 en 13 jaar en zijn 11-jarig
•dochtertje geschoten en daarna zelfmoord gepleegd.
Toen de politie in de woning binnendrong, waren
de vrouw en de beide zoons dood. De behanger zelf
werd haar een ziekenhuis gebracht, waar hij kort
na aankomst overleed. Het dochtertje zal men waar
schijnlijk kunnen redden. Zij werd door een kogel ld
hef, hoofd getroffen en zal. indien zij behouden blijft,
volkomen blind zijn.
DE DUURTE IN DE DONAULANDEN.
De ministers van binennlandsche zaken, sociale aan
gelegenheden, handel en voedselvoorziening te Praag
hebben geraadslaagd over maatregelen tegen de
toenemende duurte, die den ministerraad ter goed-,
keuring zullen worden voorgelegd. Voornamelijk
zal speculatie, waardoor de prijzen der levensmid
delen opgedreven worden, moeten worden belet Van
de meelvoorraden in de republiek zal een inventaris
worden opgemaakt. De coalitiepartijen züllen met
betrekking tot de duurte een interpellatie tot de
regeering richten: deze zal haar in de eeret komende
zitting van het parlement beantwoorden.
BRAND IN EEN TREIN.
In Schotland geraakten Donderdagmorgen van een
sneltrein een tweetal wagons ln brand. Door de
vlammen was het noodsignaal onklaar geraakt, zoo
dat de reizigers den machinist niet konden waar
schuwen. Door fluiten wist een der passagiers even
wel de'aandacht van den machinist te trekken1, waar
op de trein tot stilstand kwam en do passagiers uit
hun benarde positie konden worden bevrijd. Er had
den zich geen persoonlijke ongelukken voorgedaan,
Vermoedelijk is de brand ontstaan door vonken uit
een voorbijrijdende locomotief.
Iets dergelijks deed zich voor met een goederentrein
van Norfolk naar Londen, waarvan eveneens eenige
wagons in brand geraakten. Bij een tusschensta-
tion werd de brand opgemerkt en konden de wa
gons worden afgehaakt.
EEN AANSLAG OP MUSSOLINL
Er schijnt bij,Acqua Pendente op den weg naar
Home een armslag te zijn gepleegd op Mussolini. Zijn
automobiel werd niet beschadigd, doch de daarop
j volgende werd met kogels doorzeefd.
EEN AARDBEVING OP DE PHILTPPIJNEN.
Ernstige aardschokken worden gemeld uit het N.O.
van Mindanao op de Philippijnen. De bijzonderheden
zijn schaarsch tengevolge van de gestoorde verbin
dingen.