Binnenlandsch Nieuws.
Uit het hart van Holland.
locomotief heeft een oor, een geluidstrechter die De hoofdtrekken van het te scheppen geheel zouden
schuin naar buiten is gericht. Draden leiden van den zijn: Latijnsch kruis, het schip met twee zijbeuken,
trechter naar een kastje, dat groen licht toont ten op het transept een koepel van 44 meter hoogte, lengte
teeken dat het apparaat goed werkt. Bij het halt- en breedte van het gebouw 40 en 22 meter. Deze
signaal' staat een tweede groote trechter, een luid- cijfers brachten den architect er toe den pastoor de
spreker. Als we hem voorbijrijden, stoot hij een onbescheiden vraag te stellen hoeveel geld hij al bij
gillend geluid uit: de voorwielen van de locomotief elkaar had. Of hij de waarheid zeide? Dat het begin-
rijden over een geisoleerde rail .en. sluiten daardoor kapitaal maar 65 lire zoo iets als dertig gulden
den stroom die den nautofoon aan 't gillen brengt, bedrgeg? In elk geval liet hij zich niet ontmoedigen.
De gil duurt maar een deel van een seconde,, dan De bouw van den tempel zou zijn levenstaak worden
hebben de voorwielen een tweede geisoleerde rail
bereikt die den nautofoon-stroom weer uitschakelt.
en hij hoopte nog lang te kunnen inzamelen.
Het begin "was hoopgevend. De energieke boeren
Maar die stroom heeft in dat oogenblik zijn plicht van den omtrek lieten zich door de geestdrift van
gedaan, op de locomotief wordt in het kastje
groene licht door een rood vervangen en na
het
drie
hun geestelijken leider meesleepen en wijdden hun
vrije uren aan het graven der fundamenten en het
seconden wordt de luchtdruk-rem aangezet, zoodat aankruien van zand uit het bed van de rivier de Re-
na een 300 M. de trein automatisch tot staan komt. no. De pastoor betaalde hun werk want gra:is dien-
De tusschenruimte van 3 sec. is een opzettelijke sten verlangde hij niet met een stuiver per dag.
vertraging, ten einde den machinist gelegenheid te Zoo kwamen de 700 kub. meters rivierzand bijeen,
geven zelf te remmen, zoodra hij het onveilig sein die noodig waren. De baksteenen waren niet zoo ge- j
hoort en ziet. Men wil nl. zijn verantwoordelijkheids- makkelijk te krijgen. Er zoude'n wel een milli'ocn j
gevoel niet verzwakken. De tegenstanders van auto- noodig zijn. Maar een Maecenas kwam te hulp: hij
matische rem-toestellen hebben steeds beweerd dat gaf een oven en een tweeden schonk het armbestuur,
die verzwakking op den duur onvermijdelijk is en De boeren werkten ofschoon de eerste gloed al I
dat men zich daarom op deze toestellen, welke hoe £auw danig bekoelde als ze 'n uurtje over hadden
als steenbakker en de afval van de hennep de rijk-
dom van de streek diende als sfookmateriaal. Zoo
hij stierf lang voor de voltooiing van het werk, dat
goeddeels door zijn zoon gedirigeerd was.
Om de waarheid te zeggen, met alle respect voor
den ontwerper, vind ik het veel meer Jammer, dat de
metselaar zich aan de ondervragingen der journalis
ten onttrok. Wie weet of daaronder niet een historisch
voelend menschi geweest zou zijn en deze er in ge
slaagd was aan Mazzoli iets van de gevoelens te
ontlokken die hij en hij' alleen onder al zijn
collega's gemeen gehad moet hebben met de
bouwers der imiddeleeuwsche kathedralen die ook aan
één werk hun leven wijdden. Maar hij heeft op hen
vóór dat hij de voltooiing zag van Zijn werk van twee
en dertig jaar. Misschien lukt het later nog hem aan
het praten te brengen en zijn indrukken voor het na
geslacht te bewaren. Want ik vrees, dat het notitie
boekje van den pastoor waarin naar het heet de lot
gevallen van den bouw beschreven staan, van de
zielestroomingen -van den metselaar niet veel meldt.
mooi ook bedacht in de praktijk wel eens tekort schie
ten, minder goed kan verlaten dan op het plichtsbe
sef van een machinist. De spoorwegmpij. heeft met kreeg men zoowat de helft van het millioen steenen
deze opvatting rekening gehouden en mitsdien de op- bij elkaar, de resi leverden de oude kerk en de on
zedelijke vertraging aangebracht, om 'n dubbele ze- vermoeide propaganda van den bouwheer.
kerheid te verkrijgen, die op het plichtsbesef van den
machinist èn op de techniek berust. Zij acht het vrij^-
wel uitgesloten dat by een onveilig sein, zoowel de.
techniek als de machinist tekort zullen schieten.
Het- derde stelsel is electrisch. en gaat uit van de
Maar het materiaal was niet de hoofdzaak. Het
werkvolk ontbrak. En daarin ligt het wonderlijke
van deze nieuwe kerk. Eén metselaar, Vito Mazzoli,
begon de geweldige taak en Volbracht die. Door zijn
handen gingen alle steenen, hij alleen bouwde, dik-
vindingen van Telefunken, Bruchsal-von Braam en wijls met primitieve middelen, de stellingen waarop
Siemens en Halske. Deze vindingen worden nog om- (hij telkens zijn leven waagde. Het ruwe werk werd
gewerkt om' aan het' beoogde doel te beantwoorden. verricht door een paar opperlui, die lang niet altijd
„rx,^ - - -u u-'l hj-l t^t kwamen. Dikwijls moest de pastoor eigenhandig de
VOOR DOOVEN EN HARDHOOi- naap poven brengen. Toen Giuseppe Branchini
RENDEN. den eersten door'Vito Mazzoli gelegden klinker zegen-
Een draadloos bericht uit Londen meldt: was deze gg oudj nu is bij 68. Uit enkele
Er zijn zeer geslaagde proeven genomen met een cijfers blijkt het srerschilv der tijden in economisch
nieuw toestel, ontworpen door Calvard. civiel inge- opzicht. De eerst duizend steenen kostten 12 lire, de
nieur te Huil, ter overwinning' van de bezwaren van laatste 2601 In den beginne betaalde de pastoor den
doofheid. Ruim tachtig percent van de kinderen in
het Hullsohe doofstommeninstituut hebben, dank zij
deze uitvinding, voor het eerst het-gesproken woord
en muziek gehoorcf.
Het toestel ziet er uit als een klein draadloos ont-
met9elaar met twee lire per dag, het laatste jaar
kreeg hij per uur twee lire zeventig.
De metselaar en de pastoor wedijverden in bezieling j
voof de vrijwillig op zich genomen taak. Meer dan
t-v eens probeerde Mazzoli te bedriegen: hij gaf bijvoor-
vangtoestel zonder lucht- of aardverbindmg. De re- beeld zes uur werk op,- terwijl het acht of tien Re
sultaten worden bereikt door overbrenging van bet weegf waren. Maar Branchini liet zich niet bedotten:
geluid naar het inwendige oor van de dooyen. De de werkman was zijn loon waard en wat hem toe-
overbrenging van het geluid slaagt met-biji alle pa- kwam werd hem, zelfs tegen zijn wil. opgedrongen,
tienten, maar alleen bij een groot gedeelte van hen. Misschien (jroeg ook vadertrots bij tot dezen opoffe-
EEN COMPLOT TEGEN KONING ALPONS, rjngswil. Mazzoli heeft een zoon die voor priester
Volgens de Matin heeft de Fransche politie te Pa- studeert en het is natuurlijk zijn geheime wensoh dat
rijs een complot tegen het Spaansche koninklijke deze de mis zal opdragen in het kerkgebouw, dat ge-
paar ontdekt Vijf individuen, die in de eerste dagen heel tot stand kwam door de handen van zijn vader,
van Mei te Cherbourg waren ontscheept, komende uit tr°uw? makkers m de onderneming wisten won-
Argentinië, waren haar gesignaleerd daar zij van de deren '«doen met kleine middelen. Toen er stellages
reis des konings gebruik zouden willen maken om "cocllB: bleken, kreeg de pastoor het schitterend idee
een aanslag op zijn leven te doen. Twee van deze hu ztm broer den landbouwer aan te kloppen. Die
mannen werden in een familiepension ontdekt, waar Fat 'hem 150 populierstammen. s Avonds, na het
zij onder valsche namen logeerden. De politie 'heeft we.rk °g de akkers, kwamen de boeren en s elden de
kunnen vaststellen, dat de eene Ascado was. een van Pale^- Zo° lukte het zelfs den koepel te maken, die
de moordenaars van den aartsbisschop van Saragossa, aan d0n binnenkant op een balustrade honderd vijf tig
die in het begin van Juni 1923 is vermoord. Zijn menschen dragen kan.
makker was Bonaventura Duretti, een anarchist Driemaal slechts behoefde het werk wegens ziekte
Beide mannen zijn Spanjaarden .Zij boden tegen- onderbroken te worden Eens - gedu-
standjbij hun aanhouding én bleken met automatische £eJJde delJ stond ket lanK 9tU- Maarr meestal
revolvers Van groot kaliber te zijn gewapend. s.<*'re°i de arbeid regelmatig voort. Op sommige
Ascado bleek een biljet van duizend pesos te bezit- dagen gelukte het Mazzoh zeven- tot achthonderd!
ten, waarvan hij zeide, dat het in Argentinië over- haksteenen op hun plaats te leggen,
gespaard geld was. Bij het doorzoeken van de kamer Verleden Zondag werd de nieuwe kerk van Venez-
der aangehouden Spanjaarden zijn nog drie vuur- f?"° JlKewhd- Rrudom, stonden de pastoors der om-
wapenen en tweehonderdveertig patronen gevonden, hggende gemeenten de meesten reeds van een jonger
Beide mannen hebben bekend te Parijs te zijn «slacht opvolgers van hen. die Branchini het stoute
gekomen met de bedoeling den Spaanschen koning, te ^an,en Zlen °Pvatt®n en gewanhoopt hadden
dooden. Hun medeplichtigen zijn nog, niet gepakt. I aan het slagen er van, de parochianen, die dikwijls
I vertwijfelden maar toch altijd weer hun kleine bij-
EEN KERK IN TWEE EN DERTIG JAAR GE- dragenfr-schonken. in geld of in natura. de schoolkin-
BOUWD DOOR ééN METSELAAR. deren, die de tijden van onzekerheid niet hebben ge-
't Klinkt middeleeuwsch in z'n vromen ^eenvoud en kend< de autoriteiten en de statige karabiniers te
onwankelbaarheid van vertrouwen en toch is het van „n ï8 "^ens* beschouwden. Zij
onze dagen, die alleen heil schijnen te zien in gewei-1 allen zagen het aan hoe een kardinaal zeven maal
dige horizontale en vertikale nijverheidstnusts.schreed cm het werk van Mazzoli en de muren met
't Is te hopen, aldus de correspondent der Nieuwe ^^at0r besprenkelde. En tusschen hen stond afge-
Rotterdamsehe Courant, dat het nageslacht, dat ons *obd door de lange spanning en gebogen door ouder
en bloc zeker streng veroordeelden zal 'n enkel woordje J?1*}. de bouwheer, nederig zwijgend te midden van
over heeft voor zulke uitzonderingen. alndieni°°I J5®1* lan* begeerden luister.
't Was in de eerste dagen van 1894, dat Giuseppe, De metzei aar Mazzoliwas er niet. Hij had zich
Branchini, pastoor van het gehucht Venezzano, vier-verstopt. Misschien omdat hij peesde, dat de ont-
en-twintig kilometer van Bologna, het besluit nam roermg te sterk zou zijn. Ook de architect ontbrak,
een nieuwe kerk te stichten tér vervanging van de
erg bouwvallig geworden oude. In strengen eenvoud
van eigen leven verborg hij een grooten trots op zijn I
gemeente. Het nieuwe godshuis zou dat van alle om
liggende parochiën ver moeten overtreffen. Hij ver
zocht dus een vriend, den bouwkundige Francesco!
Gualandi van Bologna een plan te maken. Als eenige
•voorwaarde stelde hiji den Gothischen stijl. „Die kost
minder" beweerde hij.
In enkele dagen was het ontwerp klaar. De heer i
Gualandi kende blijkbaar de litteratuur goed. al wa
ren toen Gothisohe kerken in Italië niet erg in de mode.
MIJNHARDT's
Staal-Tabletten .90*
Maag-Tabletten. .75
Zenuw-Tabletten
Laxeer-Tabletten
Hoofdpijn-Tabletten 60«
Bij Apoth. en Drogisten
.75*
.60*
„Ik begrijp niet, dat je durft. Ik begrijp niet, dat je
de brutaliteit hebt mij na je schandelijk gedrag onder
de oogen te, komen. Je behoeft niets te zeggen. Het
verwondert ine niets...."
„Mrs. Charter, ik...." begon Mary.
„O, hoe kan je? Hoe durf je je te verdedigen? Nooit
iu mijn heele léven heb ik zoo'n zwarte ondankbaar
heid ontmoet; nooit ben ik zoo ontgoocheld. Ik heb
je hier in huis genomen. Ik voelde medelijden met
jc. Ik heb je gevoed, gekleed, verpleegd, behandeld
als een lid der familie; en dit is mijn be looning.
Daar sta je nu, niet in staat om een woord te zeg
gen
„Als u denkt, Mrs. Charter
„Zwijg! Ik wil je niet aanhcoren. Hier heb ik dag
na dag mijn geliefde lammetjes aan Je zorg toever
trouwd en de hemel alleen weet, welke gevaren zij
geloopen hebben. Mijn zoon mijn Bob, die liever
zou sterven dan iemand in moeilijkheden brengen
giet je met den man. met wien je verkeering hebt.
Hij doet zijn plicht tegenover mij, zijn moeder, en
tegenover mijn lieve lammetjes, zijn broertje en zijn
zusje, door je een standje te geven en jij hitst dien
man tegen hem op, om hem te vermoorden. Ik zal
hem straffen en ik zal jou straffen, Miss. Geen won
der, dat je bang werd, toen mijn zoon je snapte. Geen
wonder."
„Dat is niet waar, Mrs. Charter."
„Zwijg,!"
„Ik wil spreken. Iki zal' spreken. Het is gelogen.
„Je durft
„Het is een leugen. Ja, het kan mij1 niet schelen
wat ik zeg, als u zoo tegen mij spreekt» Het is een
gemeene leugen."
„Meisje
„Als uw zoon u verteld heeft, dat hij mij' gesnapt
heeft met den man die hem zijn wel verdiend pak
slaag gegeven heeft, dan heeft hij u een leugen ver
teld, Hij heeft miji nooit met dien man gezien. Hij
is mij in het Park govolgd en (heeft geprobeerd te her
halen, wat hij Vrijdagavond gedaan heeft. Hij is een
'lafaard en een ploert. De man, met wien ik verloofd
ben. heeft, hem» daarbij betrapt en hem zijn verdiende
loon gegeven. Daar. Nu weet u de waarheid!"
Doodsbleek drukte mijn belachelijke Mary haar
hand tegen haar hijgende borst, hield op, benauwd
door de woeste woorden, die in haar mond zweiden.
Vuurrood, opzwellond en hijgend in haar kalkoen-
sche-haanachtige woede slikte en slokte Mrs. Char
ter huiten adem door dezen heftigen aanval.
Maar zij vond het eerst haar spraak terug.
„O. jij gemeene jneid! O. jij gemeene meid bru
taal als de weerga mij een leugenaarster noemen
mij! en mijn mishandelden jongen geënga
geerd, 'ja, zeker. Ik zal de politie en de rechters en
mijn advocaten in den arm nemen smaad en mis
handeling, poging tot moord koffers doorzoeken
mijn lieve lammetjes moeten hun moeder zoo hoo-
ren kom uit den kleerenstandaard, David, en ga
onmiddellijk naar boven Angela, blijf daar niet
staan, als ik geen dame wa9, zou ik je om je ooren
geven, miss heb ik je een week geleden niet een
zwartzijden rok van me gegeven heb ik je niet te
eten gegeven als een prinses, met een zacht veeren
kussen ook, omdat het paardenhaar je hoofd zoo'n
pijn deed dienstboden, om je te bedienen en
dit is mijn belooning hoe het mogelijk is, dat ik
mijn handen van je afhoud, weet de hemel alleen j
maar" je zult er voor boeten, Miss, je zult er voor j
boeten ik zal je laten arresteeren ik zal een j
agent laten halen".
Zij ging naar de keukentrap; gilde: „Susan! Katel
Jane! Susan!"
Het was niet noodig om zoo te gillen. Om den hoek
van de trap stonden drie witgemutste hoofden met
verrukte ooèen en open ooren te gnuiven van het
tooneel. Onmiddellijk stormden zij de trap op
Mrs. Charter liet zich in een stoel vallen; bewaai-
de met haar groote handen haar gezicht. „Haal een
agent".
Zij vlogen naar de deur,
Bob's opgezwollen gelaat verscheen over de leu
ning. „Hier blijven 1" brulde hij.
Kate, Jane en Susan aarzelden tusschen de auto
riteiten, die met elkaar in conflict waren.
„Roep een agent! Een brigadier! Haal een com
missaris!" Van achter Mrs. Charter's handen, die
als 'n rood scherprad werkten, kwamen deze beve
len.
„Hier blijven!" brulde Bob en om zijn bevel kracht
bij te zetten, stak hij zijn' misvormd gezicht tot over
den hall.
„Bob, je zult over de leuning slaan" gilde zijn ver
schrikte moeder.
„Houd die meiden dan ook tegen!" riep Bob. „Om
Gods wil, houd ze tegen, moeder! Waar ter wereld
denkt u aan?"
„Ik wil haar laten arresteeren".
„Dat kunt u niet; dat kunt u niet! Lieve God, wat
een huis is dit."
„Zij heeft mij een leugenaarster genoemd".
„Daarvoor kunt u haar niet laten arresteeren."
„Zij heeft jou half vermoord!"
„Zij heeft mij met geen vinger aangeraakt. Waar
om doet u niet, wat ik gezegd heb? Waarom wijst u
haar de deur niet?"
„Groote.genade; Bob! Je zult vallen en Je zelf ver
boorden!"
„Doe dan wat ik zeg! Doe wat ik zeg".
.„Trek je hoofd terug! Trek je hoofd térug!"
„Doe aan wat ik zeg!"
Wordt vervolgd.
EEN VLIEGTOCHT.
Eergisteren is luitenant-vlieger Eikerbout, van het
marinevliegkamp De Kooy, begonnen een rondvlucht
over Nederland te maken ei* te trachten, per dag
een zoo groot mogelijk traject af te leggen. Hiervoor
maakte hij gebruik van een onzer nieuwste en snel
ste militaire vliegtuigen, de Fokker Q 5, met Lor-
ïaine Dietrich motor van 450 paardekracht.
Eergisteren vertrok luitenant Eikerbout, met Veen-
stra als tweede piloot 's morgens kwart vóór vier van
het vliegkamp De Kooy en keerde er zes uur later
terug om een nieuwen voorraad benzine in te nemen.
Even later vertrok hij weer en 's avonds werd het
vliegkamp De Kooy weer bereikt. In het geheel wer
den afgelegd 2400 K.M. i»15 uur.
In marinekringen heeft men het plan opgevat, de
nieuwe door de marine aangeschafte Dornier Wall-
vliegbooten het volgende jaar van Nederland naar
Indië over te vliégen. Sommigen hebben hiertegen
bezwaar'gemaakt, wijl naar hun meening onze vlie
gers niet in staat zouden zijn, in één dag de groot
ste etappe op dien tocht van 1800 K.M. af te leggen.
De prestatie van vlieger Eikerbout heeft het tegen
deel bewezen.
TWEE AUTO'S TEGEN ELKAAR GEREDEN.
Woensdagnacht omstreeks 12 uur zijn op den Hee-
renweg te Heemstede, ter hoogte van het wandel
bosch Groenendaal, een Ford je komende uit Zand-
voort en bestuurd door den 20-jarigen J. J. van Ma-
ris, uit Bennebroek, en een Studebaker, door tot nog
toe onbekende oorzaak, in groote vaart tegen elkaar
gereden. De botsing was zoo hevig, dat de auto's
ongeveer 12 meter over den weg werden geslingerd
en toen kantelden.
Van Maris overleed enkele minuten na de botsing.
Zijn lijk werd, nadat dr. Van Aalst uit Bennebroek
den dood vastgesteld had, naar het lijkenhuisje op de
algemeene begraafplaats te Heemstede gebracht.
De bestuurder «van den Studebaker, de heer G. van
Altena, werd zwaar aan het hoofd en den hals ge^
wond. Hij werd eerst door den heer J. P. Tomhrock,
arts te Heemstede, verbonden en daarna naar de
Mariastichting te Haarlem vervoerd.
De caféhouder A. .W. Christoffel te Bennebroek, die
eveneens in den Studebaker zat, werd licht aan het
hoofd gewond.
.De justitie heeft een onderzoek naar het ongeluk
ingesteld.
DE VROUW VAN JUT.
In het sads-armen- en ziekenhuis te Haarlem is
dezer dagen in den ouderdom van 79 jaar overleden
Christina Johanna Goedvolk, de vrouw van wijlen
Jut. Zij hebben samen op 13 December 1872 mevrouw
Van der Kouwen en een diénstbode in Den Haag
vermoord.
Na den moord vertrok Jut naar Amerika; hij keerde
later terug en vestigde zich in een klein café aan
het Haagsche Veer bij de Raamstraat' te Rotterdam.
Daar kreeg hij ruzie met mej. Goedvolk, die intus-
schen zijn vrouw was geworden. Deze twist werd
toevallig bijgewoond door een rechercheur van po
litie, die uit de woorden kon opmaken, dat zij de
moordenaars van mevrouw van der Kouwen waren.
Het echtpaar werd toen gearresteerd. Jut werd ver
oordeeld tot levenslange gevangenisstraf en zijn
vrouw tot 12 jaar.
HET DOORSTEKEN VAN EEN DAM.
Het gerechtshof te Arnhem heeft gist#ren uitspraak
gedaan in de zaak der 16 Markelosche boeren, die
ten tijde van den watersnood door het vernielen van
een dam gevaar voor overstrooming hadden doen
ontstaan. Het hof overwoog, dat het vernielen van
een waterkeeringswerk steeds een ernstig feit is,
maar dat anderzijds in aanmerking genomen mdet
worden, dat de verdachten destijds in grooten nood
verkeerden en meenden, dien nood door hun hande
ling eenigszins te kunnen verlichten. De rechtbank
te Zutphen had ieder tot een maand gevangenisstraf
veroordeeld; het 'hof heeft deze straf verminderd tot 14
dagen.
LANGENDIJK.
De zoo gevreesde draaihartigheid in de kool is al
weer geconstateerd. Vooral de bloemkool is over
't geheel vrij! ernstig aangetast., ook in de roode
kool zitten echter reeds draaiers. Verschillende mid
delen zijn ter bestrijding dezer ziekte reeds aange
wend, doch blijkbaar zonder afdoend resultaat. Het
weer kan in dezen veel 'ten goede of ten kwade be
werken.
—OUDE NIEDORP.
Vergadering van den Raad dezer gemeente op
Maandag 5 Juli 1926, namiddags 8 uur (n.t.) ten raad-
huize alhier.
Wie hart heeft en in dat hart eenig gevoel voor
zijn medemensch, moet diep medelijden hebben met
ons Hagenaars.
Den Haag toch heeft ruim vierhonderd duizend
inwoners.
Dat is niet erg, er zijn steden, die er meer heb
ben, New York bijvoorbeeld en nog zoo'n paar.
Men zou dus kunnen zeggen, dat het op zichzelf
niet erg is, dat Den Haag zooveel inwoners heeft,
maar wel erg wordt het en héél erg, wanneer men
bedenkt, dat Den Haag zal moeten beslissen, op
welke wijze op den eersten Januari van het jaar
1927 zal worden voorzien in de behoefte, die een
Hagenaar heeft, zich per tram te doen vervoeren.
„Nu ja, ook in andere steden
Neen, neen, wat ik u bidden mag, maak nu geen
voorbarige en eigenwijze opmerkingen zonder ken
nis van zaken. Gij wilt natuurlijk met uw bekende
oppervlakkigheid beweren, dat ook lieden in andere
steden behoefte hebben aan een tram en dat dus de
moeilijkheden, waarin Den Haag verkeert, niet van
zoo bijzonderen aard zijn, dat bewoners van an-
derê steden gehouden zijn tot beklag. Gij weet er
niets van en begrijpt er niets van. Laat ik u de
zaak duidelijk maken.
Zaoals gezegd, Den Haag heeft ruim vierhonderd
duizend inwoners. Welnu: elk van die inwoners
woont hetzij in een straat, hetzij in een steeg, hetzij
in een laar£ öp een hofje, op een plein, of aan een
gracht. Door al die straten, stegen, pleinen, hofjes,
lanen en langs al die grachten, waar een of meer
van die vierhonderd duizend wonen, moet een
tram loopen in beide richtingen, die tram moet
verbinding hebben met alle andere punten van de
stad en van de omliggende gemeenten en voorts
moet elk van de zooals gij weet: vierhonderd dui
zend inwoners een halte hebben, vlak voor zijn
deur.
Wanneer alleen mapr het vraagstuk, hoe zoo iets
mogelijk i8» op te lossen ware, vdan zou dat voor
menig gedeentebestuur al een harde nooit zijn om
te kraken, maar deze moeilijkheid ie nog maar
één van de vele.
Ziehier een andere: in weerwil van den boven-
genoemden eisch, wordt niet de Haagsche burger
beschouwd als de bij de tram belanghebbende, In
den Raad is zelfs gesproken, dat het een schande
lijke op zet is de belangen van de burgerij te be
schermden bij het tramvraagstuk, den Hagenaars
gaat de Haagsche tram eigenlijk niets aan, de eeni-
gen die er wat mee te maken hebben, zijn de tram
bestuurders en de conducteurs. Terwille van hen
toch rijdt de tram. Werden er geen wagenbestuur
ders en conducteurs geboren, dan zou niemand op
het denkbeeld zijn gekomen, dat er een tram zijn
moest. Plicht van het gemeentebestuur is dus, te
zorgen, dat zij een zoo hoog mogelijk*ldon krijgen,
een zoo kort mogelijken diensttijd, oen zoo groot
mogelijk aantal vrije dagen. Evenwel: dat moet zoo
geschieden, dat de vermeerdering van uitgaven, die
daarvan het gevolg is, niet wordt gedekt door ver
meerdering van inkomsten. Immers, zoo wordt te
recht geoordeeld, wie meer ontvangt kan gemak-
keleijker meer uitgeven, dat is kinderspel, maar de.
kunst de kunst die men hier in Den Haag moet
leeren of,uitvinden is om meer te kunnen
uitgeven naarmate men miifder ontvangt!
Het tarief mag niet worden verhoogd. En wat de
oplossing van dit deel van het vraagstuk nog moei
lijker maakt dan het al dadelijk voorkomt, is, dat
het trambedrijf, veel uitgevend^ weinig ontvan
gende, niettemin een groote winst moet opleveren,
opdat de gemeente, die na 1 Januari in dat be
drijf betrokken zal zijn,* haar inkomsten zie ver
meerderen. Dat laatste is min of meer noodig om
dat er lieden zijn, die een leege schatkist tot
natuurlijk valsch voorwendsel maken, minder
loonsverhoogingen aan gemeentewerklieden toe te
kennen.
Wat zegt gij daar nu van, gij, voorbarige lezer,
die meende, dat het zoo erg niet met ons gesteld is
en.dat de beslissing over de wijze, waarop de tram
moet worden geëxploiteerd, een van die gewone
dingen i9, waarvoor elk gemeentebestuur
komt te 9taan? 19 er iemand onder u, die de op
lossing kan vinden van alleen maar de vraag
stukken, die ik hier heb geformuleerd?
Zoo ja, zend de* oplossing dan zoo spoedig moge
lijk in, adres voorloopig nog Groenmarkt, want
daar zal het stadhuis nog zijn tot tijd en wijle dat
het „stadhuisvraagst.uk" wordt opgelost. Dat vraag
stuk wacht al drie decenniën op oplossing in Den
Haag is men gewoon den duur van gemeentelijke
vraagstukken bij decennien te tellen en onlangs
heeft de gemeenteraad een buitengewoon belangrijk
besluit genomen bij de vele belangrijke, die hij m
den loop der tijden omtrent dat vraagstuk nam.
De Raad besloot n.1. dat het nieuwe stadhuis nog
niet zou worden gebouwd op de plaats, die er reeds
jaren geleden voor werd aangewezen,^maar dat ook
geen andere plaats in overweging zal worden geno
men. Geen nood dus, dat uw brief, aan het ge
meentebestuur gericht en geadresseerd „Groen
markt" als onbestelbaar terug zal komen, tenzij gij
nog een halve eeuw wacht met het posten.
Trouwens, uw oplossing- van het tramvraagstuk
moet spoedig worden ingezonden, want hier is een
termijn voor de oplossing gesteld. Als nu niet bin
nen enkele dagen een beslissing wordt genomen,
dan zitten we op primo Januari zonder tram, omdat
we te lang hebben gezocht naar de tram die aan
I bovengenoemde voorwaarden voldoet.
Officieel heet het tramvraagstuk alleen de vraag,
of de tram in z.g. „gemengd bedrijf" moet worden
ontgonnen of in gemeentebeheer genomen worden.
Op dit oogenblik heeft de Raad daarover nog te
beschikken en wanneer besloten zal worden tot ge
meentebeheer, dan zal de raad ook voortaan de
beschikking blijven behouden omtrent alles wat
de tram aangaat. En dan zullen in elke zitting de
eischen worden gehoord, waarvan ik er eenige op
somde
Ik ben er tamelijk gerust op, dat het gemengde
bedrijf het winnen zal en dat niemand daarover
meer verheugd zal zijn, dande tegenstanders van
dat bedrijf. Immers anders krijgen zij wat hun zin
heet te zijn, namelijk het gemeentebeheer en dan
zullen zij gedwongen zijn, het personeel den hemel
j op aarde te bezorgen, de uitgaven van de tram te
vermeerderen, de inkomsten te verminderen, de
winst tot in het fabelachtige op te voeren, ieder
een een tram voor eigen gebruik voor zijn huis te
geven en zoo voort en jongen, dat is niet makke
lijk. Elke redevoering van een voorstander van
het gemeentebeheer was eigenlijk een redevoering
tegen dat beheer. De gewone mensch, die geen
raadszetels begeert en ook niet op andere wijze af
hangt van kiezersgunst, vroeg zich telkens af waar.
in vredesnaam, moet-dat heen. waneer wo. gemeen
tebeheer van de tram krijgen? Dan wordt een
raadszitting nog meer een toolhuisvertooning!
Maar wat is .er ook anders te verwachten, wanneer
men raadsleden heeft, die wel niet schromen, bij
aanvaarding van hun ambt te beloven dat zij de
belangen van de gemeente zullen dienen, maar zoo
dra ziji zitting nemen er royaal voor uitkomen, dat zij
zich beschouwen als de vertegenwoordigers van de
arbeiders in gemeentedienst en van hen, die in dienst
zijnde van den concessionaris van de gemeente, voor
een groot deel met#gemeentewerklieden gelijk staan?
Die menschen zijn de tegenpartij van de gemeente,
zooals immers cie kooper en de verkooper bij eenige
handelsovereenkomst elkanders tegenpartij zijn. Dat
zoogenaamde „vrijgestelden" van gemëentepersoneel
menschen du9, die betaald worden door de gemeente
beambten, terwijl een gemeentebeambte zelf vol
gens de Wfil is uitgesloten van het lidmaatschap van
den Raad, heel kalm Raadslid worden, is niets an
ders dan een schaamtelooze ontduiking van de ge-
meentewet, waarbij men zich. nu maar neerlegt, om-
dat in het algemeen het gevoel voor betamelijkheid
l zeer verslapt is.
Goed beschouwd, is ook op dé houding van de
meerderheid van burgemeester en wethouders, die
1 het gemengde bedrijf voorstellen, wel wat aan te
merken. Wordt hun voorstel aangenomen, dan zul
len de autobussen tamelijk wel worden genekt. En
waarom zal men dat vervoer, dat in de groote ste
den alom wordt uitgebreid ten koste van het tram
verkeer, waarvoor de straten te druk gaan worden,
I hier gaan verhinderen? Zuive%om de tram te vrij-
waren tegèn mededinging! Is ook dat niet een mis
bruik van macht? Die vergunning, die autobussen
noodig hebben van het gemeentebestuur, kan toch
alleen maar geëischt worden omdat het bestuur te
waken heeft tegen wanorde en onveiigheid op de
straten. Alleen in het belang van de orde en de vei
ligheid mag een vergunning worden geweigerd,
niet om het eene bedrijf te bevorderen ten koste van
het andere. Het publiek, dat over het algemeen dien
bussen zeer genegen ia, is dan ook voornamelijk ge
kant tegen het voorstel van B. en W. wegens die
geweldenarij tegen de autobussen.
Misschien echter is het ouderwetsch, zulke dingen
ter sprake te brengen. Ieder die een zekere macht
heeft, onverschillig met welk doel hem die macht is
gegeven, gebruikt haar naar welgevallen en zonder
zi hcaf te vragen of dat gebruik 'ook bij geval mis
bruik is.
Wie in 1941 nog leeft ,zal kunnen zien, of Den Haag
dan niet een zonderlingen indruk zal maken met zijn
trams en zijn gebrek aan autobussen, die tegen dien
tijd, den tijd, waarop de overeenkomst eindigt, al
lang 't verkeer in de groote steden zullen hebben ver-
overd.
Ouderwetsch is men dan toch. Zou het dan niet
beter zijn wat ouderwetsch te zijn in dien zin, dat
men nog eenige waarde hecht aan wat recht en bil
lijk is?
I Toen deze brief klaar was, had de Raad juist met
op 1 na algemeene stemmen het gemengd bedrijf aan-
1 genomen. Ja, ik wist het wel.
