dager Courant
BRIEVEN OVER ENGELAND.
I\
Irieven uit Rome.
'e Broeker Veiling'
Tweede Blad.
Gemengd Nieuws.
verzi
zen li
>lli]k(
Ug,
Dinsdag 9 November 1926.
69ste Jaargang. No. 7943.
2, Dl
>1 t
rhoi
erbi
la verrassend en boeiend altijd weer, omdat
„veel verschillende dingen gebeuren en er zich
geheel verschillende tooneelen afspelen, want
jschiedenis van de oeuwlge stad omvat zooveel;
'as het, brandpunt der beschaving ten tijde der
s; hier werd door het bloed der martelaren de
van Christus gegrondvest, en nu in onze dagoii
Jen hier, wat niet zoó belangrijk is voor heel de
Igf leid, dan wel voor Italië, de steenen aaneen ge-
'»*jld waarop het moderne, het vierde Italië, zal
'zen. i
[enneer de economische ontwikkeling niet een
allo» dominee-rondo faktor voor allo staten go
den was, waurvan hun „to bo or nat to be" af-
pt, dan zou Mussolini or ongetwijfeld in slagen
to maken tot een mogendheid die te land en
VI joe haar wotten voorschrijft en laat oerbiedigen,
ir alsof geen natuurlijke moeilijkheden do uit
ing van dozo zijn stoute droomen bemoeilijken
onmogelijk maken, gaat de onwrikbare en wils-
jhtige diktator voort geleidelijk al zijn horvor-
0,(1- plannen uit to voeren en maakt hij den s'aat
solidair en krachtig mogelijk,
en 28sten Octobor 1922 marcheerden do zwart-
iden wel gewapend naar Rome en word hot oude
vernemen! weggejaagd en nu, vier jaar na dien
m dag hadden de Fascisten allo reden hun
te huldigen en' deze zoo gewichtige revolutie
md to herdonken. En dit gebeurdt dan ook op
28sten October. Heel Rome was in feestdosch,
inkels waren gesloten en door de zonnige stra-
;ie er dubbel vroolijk uit zagen met hun hon-
n wapperende vlaggen, reed de Duco als een
fator naar het Colosseum om zijn getrouwen
nJte spreken, waarvan zoovelen saamgestroomd
jen, dat het oude amphitheater Flavio hen on-
fclijk allen kon bevatten. In zijn kernaohtige toe-
lak gaf Mussolini een exposé over alles wat; er
je vier jaren door het fascistische gouvernement,
stand werd gebracht en hij mocht er zich zonder
»te jtspraak op beroemen, dat deze regeering zich
erw rik baar had getoond als eén blok van graniet
ia de hervormingen tb 'hebben opgesomd, die zoo-
der •steden als ia dio der provincies de beste
>hten hebben afgeworpen, zei de hij, dat dit alles
maar een begin was en dat hij op de hulp der
isten in den dop rekende om Italië waarlijk in
deelcn te vernieuwen .„maar denk er om",
r hij de jonge „Camiria-Neri" toe, dat uw waoht-
jrd moet zijnDiscipline! Werke n! Geen
nbelang najagen; eenvoudig en eerlijk in uw le-
«wandel te zijn! Zóó alleen kunt ge uw land
rlijk groot maken 1"
in den avond van dezen dag. nam de onver-
ide minister den nachttrein naar Ancona en
treken om in de provincie Emilia de groote ont-
,agen in oogenschouw te nemen, die daar met
ht worden voortgezet. Niet minder dan twintig
end hectaren worden daar Van moeras en dorre
jen in vruchtbaar akkerland' herschapen, want
isolini weet maar al te goed dat' hij er Italië al-
i bovenop kan brengen wanneer net meer graan
luceert.
i liefc oude Bologna werd de Duce dén vofgen-
d.g met- het grootste enthousiasme ontvangen,
ar ook wachtte hem daar een moordenaar op.
doorboorde zijn öfantel en het lint van de
e van 8. Mauritius, dat liem over de borst
r; k:ilm reed Mussolini verder en hield .even
ir een hartolijlcp toespraak tot de ..officieren!
het garnizoen, die zich, daarvqor bij1 het sta^-
liadden opgesteld, Zonder met oen woord gewag
maken van hot gevaar waaraan hij ton vierde
t *ezegd
lertog
ig ge-
te wenschon en niet hem alleen, maar daarmede
eel Italië. De vijftienjarige heethoofd, die rijm
rolver op den minister-president afschoot, werd
ïfcomds door het verwoede volk gelyncht, wel
bewijs hoe populair en geliefd de Duce in
onkello jaren geworden is._ Uit het feit, dat
XI hem persoonlijk telegrafeerde, alen we, hoe
roering door het V atikaangerwaardeerdwordt
icht. Niet alleen liet hij het kruis weer aan-
in alle lokalen van hooger en lager -onder
en pllaatste hij het weer boven op net kaj>i-
J maar ook wordt het nu wederopgericht in
Colosseum, waar hot door de anhi-lqlerikale re-
ïg in '70 was weggehaald. En tocih. was deze
-arena een voor allo Christenen heilige plek,
t zooveel duizenden hier voor hun geloof den
eMjksten marteldood stierven. Maar toen Rome
den Paus ontnomen was en de Zetel! werd van
iregeering van het jonge koninkrijk, had deze
niet éen slag willen wegdoen alle bermme-
aan het Christelijke Rome; Mussolini doot
lies om dit groote onrecht te herstellen en de
•Jlje potoiber was een ware triomfdag voor het
lolioke Rome. Een kruis van acht meter lengte
rat faardigd uit een oude eik, dio aan het meer van
ai fle ccia-na groeide, werd onder het vreugde-geïbeier
chil klokken en psalmgezang naar heb oude Amfi-
beste ator gedragen. De avond was gevallen en bet
duister maakte de lange jprocossie nog fan-
febher. Vrijwilligers uit
IIIC' mmmM om net zwar
UI3 minder dan 500 küb woog. In
IS
kool
-IA®
scb
standen
aangemeld om het zware kruis to dragen, dat
minder dan 500 kilo woog. In het Golhsseo
ron duizenden samen gekomen mot den
"lijken
goiuver-
van Rome en adellijken uit do eerste Romein-
7, families, de voorname vrouwen onder hen
aaki# jfon zooveel! rozen gebracht, dat er op don grond
scö 0U(1(: Arena een groot^blloomenbed gespreid lag,
op het symbool van lijden neergelegd
IJ- Caltoos vele fakkels waren op do gallérijérii
qAjlïïïii m,u^ 'honderdon kolen klonk hot ,/To
toen het kruis omzichtig neergelegd werd
nelpta
Dr.B'
ió'ipj
dag!*
i P.O.'
0j,r ■uuu/.LV'iiuigi èsUJ-UJSIU. Wöi'i
plok waar het weldra weer zei verrijzen.
El. E.1
Koolhalerstijd.
raad.
Kleiner voor
leven midden in don „'koolhalerstijd". Dit
ezend Jb zijp stempel op
up de veiling der Langcndijker
xencenWev Eerstens wijl do bouwers het dari
iqv,jhébben om veel aan te vo'eren en tweedena
,hftrt!3n veel van het aangevoerde tot het uitschot
P.O.C aiH wat van don akker wordt thuis ga-
i' ^orK°li.ikt men den koolhalerstijd *van verle-
LH?1 mot dien van thans, d:an is hot %^ost.
Üendo
verschil, dat men toon overal
op-
StOr
-pels be waarkool zag buiten liggen, daar binnen al
les vol zat doch nu is het een zeldzaamheid als er
er eens een partijtje op de „wurf" of aan den wal Is
achtergebleven: "Mlen heeft, nu voor zich zelf vol
doende ruimte,, ofschoon voor hen, die geen eigen
lijke koolbouwer» zijn, doch die van buitenom koo-
pen en dus'bergruimte noodig hébben, niets meer ls
te krijgen. Onbetamelijk hooge prijzen worden daar
voor geboden, doch het is een tref, als men nog de
hand op -een plaatsje leggen kan,
Nu de meeste kool van de akkers ds, en in de
hooischuren opgestapeld, krijgt men een vrij' goed
overzicht over de opbrengst. Deze valt over 't ge
heel niet mee. We spraken enkele bouwers, die van
100 snees „klein" 5 spoorwagons haalden. Anderen'
hadden 40 snees met roode kool gebouwd en oogst
ten er ruim 2 spoorwagons van; we hoorden er zelfs,
dio van deze oppervlakto slechts anderhalve spoor
wagon in do schuur konden bergen. Als men nu
weet, dat verleden jaar drie, soms meer spoorwagons
van oen bunder (42 snees) werden gehaald, dan is
hot. duidelijk, dat de voorraden kleiner zullen zijn
althans als de bebouwde oppervlakte dezelfde ls als
het vorige jaar. Over 't geheel gonomen is de kool
ook niet zoo groot, waar de bouwers niet rouwig om
zijn, daar de opbrengst vermindert naarmate het ge
wicht dor kooien tooneemt. Ook dit verschijnsel
hoeft zich in de afgeloopon week weer duidelijk ge
demonstreerd., zoodat hij die de grootste kool ter vei
ling brengt, betrekkelijk gespreken, de geringste op
brengst heeft.
Do aangevoerde bloemkool, in t geheel oen 25000
stuks, bracht weer prachtige prijzen op.
Woensdag1 werd Zelfs tof over de f 40 per 100
stuks betaald! De rouzonJbloemkooï bleek weer bet
enfant chóri te Zijn; üe soort Leoerf bracht al
t-ham heel! wat .mmdor op, al waren de prijzen, ook
Voiyr deze zeer goed te noemen. Ooik had men ever
do tweedo soort niet to klagen. Daarvoor is zelfs
nog tot f 21 besteed. To bejammeren is hot voor
hangend ijk, dat de teelt dor late bloemkool' aoo
ia gevallen, daar de handel oen veel groot-oren aan
voer gemakkelijk zou wéten te plaatsen.
De roode kool ging iets in prijs achteruit, verge
leken mot do afgaLoopen week. Allicht is dit toe
te .schrijven aan net velé wrakke goed, dat wontt
aangevoerd, waardoor do markt werd gedrukt. Er
komt weinig mooi goed aan do veiling. Groote kool
lyraoht ongeveer f 2 por 100 Kar. op, welke prijs
vorïioogdo tot ongeveer f 4.40, na! naar gelang van
do grootte. Zaterdag kon weer een^ die f 5 worden
bereikt, wat dus wijst op een vaste markt. Prijzen
beneden de 00 cent kwam -sléchts eenmaal' voor/
zoodat deze niet in consumptie werd gebrachh doch
voor halve rekening van de Langendjjker Groen-
bencentrale werd vernietigd. De tiveedo soort roode
kool bracht pilzen op, die lagen tuséohen de 70
cent en de x -2. Al1 'Zijn. de prijzen niet, wat men
wonsoihte, over 't geheel' Zijn ue bouwers er niet
.slecht over te spreken.
Do gele kool was ook ietsi, aï is liet heel weinig,
lager dan de vorige week, dook. in ieder geval vrij
wat' hooger dan net vorige jaar omstreeks deZen
tijd. Dat geeft-1 moed voor de toekomst. De prijzen
varieerden van f 1.203.90, ook al' 'in verhouding
tot de grootte van de aangevoerde exemplaren
Werden van roode kdol J>ij de 30 spoorwagens aan
gevoerd, wat betreft de gelio wasi dit sleohts de helft
Met do witte kool' gjng het goed: er is méér
nog voor 2.40 per J.UÜ Kg.
prijs, die bedongen werd, wtafel f 1.20, nl. -Zaterdag
koen de stemming blijkbaar wel' wat te wenseheni
overliet, daar de hoogste nioteeringl toen slecht^
f 1.50 w '8. Inbusschen Zijn de prijzen dubbel zoo
hoog als verléden jaar, zoadat dit al een mooien
voorsprong geeft. De aanvoer was bovendien van
jbeteekenis, daar bij de 50 spoorwagens werden
aangevoerd.
De Deensehe witte kool bracht prijZen op, die
lagen tuesöhen f 1.50 en f 3.80, wa.t voor 'dezen
tijd van het jaar niet slécht is te noemen.
Voor uien leek de stemming wat beter. Beneden
de f 4 zijn er geen verkocht. Drielingen konden
de f 3 passeeren, terwijl nep pven goedkooper
was dan de vorige week'. Er waren bijna 7 spoor
wagens aangevoerd.
Wortelen waren vrij vast: er werd tot f 4 (besteed
Vrijdag en Zaterdag waren er enkele partijtjes1,
die voor ongeveer f2 moesten worden verkocht. Dit
waren echter niet van do beste. De prijs stemt tot
bevrediging. De totaal-aanvoer "bedroeg ongeveer
2 spoorwagens. r
Buefcen waren niét slecht gestemd. Er werd tot
f 3.40 besteed. Gemidddl(d is f 3 gemaakt, wat oen
bevredigende prijs kan worden genoemd.
Rammenas, die aanvankelijk tot f 1.90 opbracht,
zakte eind der week tot 80 cent in. Ten slotte wer-
don nog een aantal' groene kool" aangevoerd, die voor
f 2.60 tot 3.30 per- 100 stuks weraen' verkocht.
Over 't geheel genomen alZoo geen slechte week.
WEER TWEE BUITENHUIZEN IN ENGELAND
AT GEBRAND.
Dittle Bromlfey HaJÏ, een 800 jaar oud huis in de
buurt van CoMiester, eigendom van een L.on-
densch zakonman, is afgebrand. De brand brak
Donderdagnacht uit en duurde, aangewakkerd door
een kr-achtigen wind, tot Vrijdagochtend voort»
Slechts de inboedel van één van de 21 vertrekken
kon gered worden. Die brandweer stond vrij wel'
machteloos, daar het eenigo water in de nabijheid
oen vijver was van betrekkelijk kléinen inhoud.
Voorts 'is Oopthorne House in het New Forest
afgebrand, dat dienst deed als .hoofdkwartier van
oen benziino-maatsohappij" eu als woning van twee
ambtenaren dier maatschappij'. -
Daarmee^ is het aantal' door brand vernielde bui
tenhuizen in den léop van dit jaar tot 30 gestegen.
EEN RIJKE GIFT VAN EEN ONBEKENDE.
Een oogli,jdersgesticiht in Maryleboneroad te Lon
den heeft een anonieme gift van 20.000 pond s'terlling
ontvangen, do helft van de 40.000 pona sterling, die
noodig z/ijn voor oen nieuw gebouw. Het gebouw,-
waarin het ziekenhuis gevestigd was, een oud Ko
ninklijk Jachthuis, was al' lang ongeschikt voor hot
doel, maar de middélén voor oen nieuw gebouw ont
braken. Men Zal nu dadelijk tot don bouw ervan
overgaan, m do verwachting, dat meji do verdere
20.000 wel bij' elkaar zal weten to krijgen.
DE ONTWIKKELING DER LUCHTVAART.
Uit. Frtedirich&hafen, 6 Nov. lieden heeft do
groote vHegboot Superwal van de „Donder Metall
Fliigzeugworko" te Friedrichshafen, demonstratie
vluchten' uitgevoerd mot ongeveer 60 personen aan
boord. De vluchten zijn goed geslaagd.
NOODWEER IN ITALIë.
Eien 'hevige storm heeft Napels1 geteisterd'. De te
legraaf- -on spoorwegverbindingen zijn onderbroken.
Door de aanhoudende regens zijn verscheidene stra
ten overstroomd!.
Te Genua is groote schade aangericht door een
wolkbreuk, welke zich boven de stad ontlastte.
IN DEN MIST.
Een uit Hamburg komende goederentrein is Za
terdagmorgen in den dikken mist in een troep, arbei
ders gereden. Vier hunner werden gedood, twee
zwaar gewond.
EEN SCHIPBREUK IN HUIS.
In een Engelscho filmwerkplaats is Vrijdag een
achipbreuktoonoel opgenomen, waarbij 210 tón water
verbruikt zijn. Men had een nauwkeurige copy
van eon oud. Etogelsch zeilschip opgesteld, dat meer
dan 15UOO ton woog. Op een sein van den operateur
begon het schip te slingeren en uit het dak stroomde
het water neer, dat door drie •luchtschroeven fijn ver
deeld werd weggeblazen. Eén halfkrankzinnige fi
guur (de held van de film) rende als een bezetene
over het dek, rukte het roer uit de handen van een
droomenden matroos en wees verwoed naar het
boord van het schiy Andere matrozen schoten toe,
riepen iets en klampten zich vast aan de reeling,
terwijl zes groote tanks hun inhoud uitstortten en
een reusachtige golf brak over de zij-dé van het schip.
Tot zevenmaal toe w-erd de scène herhaald, telkens
met een half uur tusscheniruimte om de tonks wee:
te vullen.
De bouw van het schip, waaraan een honderdtal
arbeiders langer dan drie weken gewerkt had, had
alleen over de 4000 pond1 -sterling gekost.
EEN NIEUW COMPLOT TEGEN SPANJE ONT
DEKT?
Officieel wordt medegedeeld, dat er in Madrid eon
nieuw complot togen de Spaanscho regeering is ont
dekt.
HEVIGE OVERSTROOMINQEN IN BARI.
Eon hevige regenval heeft in het westelijk ge
deelte der stad een overstrooming veroorzaakt. Na
dat de ïhassa slib, die door het water was aange
voerd, ©verwijderd was, werden veertien lijken ge
vonden. De stad is bljgaans onbegaanbaar door den
modder.
Verschillende huizen in do omgeving zijn inge
stort en vier personen verdronken. Het aantal dak-
loozen neemt gestadig toe.
De meest hinderlijke kwaal
Poster'*
Alom verkrijgbaar
voor menschen op
leeftijd is verstopping.
Foster's Maagpillen
geven baat vanaf de
eerste dosis-. Een ide-
aai laxeermiddel voor
ouden van dagen.
Maagpillen
f 0.65 per flacon.
EEN VLOEDGOLF.
Eon vloedgolf heeft gistermorgen do Italiaansche
kust in de buurt van Bari geteisterd. Het water
drong eenigo honderden meters het land binnen. Het
ontzette ettelijke huizen, die ingestort zijn. Na een
uur vloeide het water terug, maar reeds zijn 14 lij
ken van slachtoffers gevonden.
EEN GEHEIMZINNIGE DIEF8TAL.
Men meldt uit Berlijn:
Een geheimzinnige zaak houdt de politie te Maag
denburg bezig. Donderdag kwam. een Al-gentijnsch
officier, en een militair attaché, -wiens naam niet
wordt gepoemd, per auto uit België te Maagdenburg.
Hij had een koffer bij zicb met eenige belangrijke
regeeringsstukken. De man wilde blijkbaar voorko
men, dat er te veel aandacht aan zijn aanwezigheid
werd geschonken, want hij begaf zich naar een
klein restaurant. Terwijl hij daar vertoefde, werd zijn
koffer met de documenten uit zijn hotel gestolen. De
Argentijn waarschuwde de politie, docli weigerde na
dere inlichtingen te verschaffen over den aard van
de ontvreemde stukken. Hij heeft de stad weer ver
laten, maar verklaarde dat hij morgen zou terug-
keeren.
N.R.Ct
DREIGENDE STAKING IN DE TBXTIEL-IN-
DUSTRIEw
De Limhurgsche redacteur der Msbd, schrijft:
Zooals reeds werd gemeld, dreigt vlak nabij onze
grenzen een ernstig arbeidsconflict, n.1. in de oude,
vermaarde Akensche weverijen.
Met ingang van 18 November is door de ,rkge-
vers de uitsluiting geproclameerd^ die uitgénomen
eenigo arbeiders, voor onderhoud en nog werkende
invaliden, alle werknemers in, deze branche treft,
samen om de 10.000 mannen en vrouwen. 1
Sinds langen tijd heerschte er onder de werkne
mers ontevredenheid. De loonen waren voor deze be
kwame vakarbeiders zeer laag, voor mannen om de
15 gulden per week, voor vrouwen van 8 tot 10. De
levensstandaard is in Aken zoo hoog als in Neder
land. Wanneer men bierbij in aanmerking neemt,
dat de werkloozenuitkeering nog iets meer bedroeg,
dan ligt het voor de hand, dat er naar een herzie
ning der loonen werd' gestreefd. Temeer daar in Het*
naburige Duren hoogere loonen betaald werden, be
nevens 10-pet. gezinstoeslag voor arbeiders met meer
dan 2 kinderen.
Het colectieve contract was afgeloopen op 22 Oc
tober 1.1. en ryet vernieuwd; de arbeiders geven, de
schuld hiervan aan de patroons, daar ze telkens
zich aan nieuwe onderhandelingen,onttrokken.
Hierop hebben de arbeider» aan een tweetal fa
brieken, n.1. bij Josef Königsberger en Tuchfabrik
Neuwork ieder individueel door allen gezamenlijk
op een lijst hun ontslag ingediend. Een staking werd
het dus niet doch practisch beteekent dit natuurlijk
hetzelfde.
De werkgevers zien hierin een vergrijp tegen art.
8 der Bedrijfsradenwet, aangezien de leden van den
voor die fabriek in een bedrijfsraad zijnde arbeiders
deze lijst overreikten.
Van de drie samenwerkende arbeidersorganisaties
werd hierop geantwoord, dat de bedrijfsraden dit
•niet kunnen doen, doch enkel die lijst, als mede
arbeiders overgaven. De ontslagnamen zijn indivi
dueel, wat het recht blijft van ieder arbeider. Ont
kenning daarvan beteekent feitelijk het standpunt
innemen dat een arbeidsnemer geen ontslag meer
nemen mag.
Over de nogal ingewikkelde sociale wetgeving op
dit punt zitten de beide, partijen elkander nu in de
haren. Aan verwijton wederzijds ontbreekt het na
tuurlijk niet,. Een der arbeidersvoormannen herin
nert in het katholieke dagblad „Aachener Volks-
rfeund" den ondernemers er aan, dat ze momenteel
veel en goedé ordrs hebben. Van de 37' fabrieken
werken er 23 de volle 48 uren, eon is er maar, die
40 uren arbeidt, terwijl er 13 overwerk moesten la
ten verrichten. Hij concludeert dat het conflict wordt
in *t leven geroepen „niet vanwege de onmogelijk
heid hoogere loonen te betalen, maar door zinneloos
winstbejag. De arbeiders moeten daarvoor aan een
„Existenz-minimum" gehouden worden.
Vóór den oorlog waren de hongerloonen der Duit-
sche textielindustrie over heel do wereld berucht.
Gerard Hauptmann had alle redenen, om zijn aan
grijpend drama „Dio Wéber" te schrijven.
De arbeiders zullen evenwel niet dulden nogmaals
in dezo periode van ellendo te worden teruggevon
den."
De partijen staan dus nogal schorp tegenover el
kander. Laten we hopen, dat ze voor 18 November
nog tot overeenkomst geraken. Ook al omdat Nedcr-
landsche belangen er bij zijn betrokken. In de Aken
sche weverijen werken immers een 250-tal Vaalter
mannen on vrouwen. Zouden de steunkassen der
bonden eenmaal leeg raken, dan zou het berooide
Vaals wel eens opnieuw zware offers hebben te bren
gen!
HOOGE BELANGSTELUNGw
Eein1 fazatntearpaar, men weet jö,i©6 vanwaar gé-
komen, heeffc zijn noslfc gebauwd in een basohje van
de uitgestrekte tuinen van het Buolringhampaléisi te
Londen. De kamerdienaar van koning Georgo ont
dekte de vogels en vertelde liet geval' aan zijn mees
ter. De koning en de koningin waren nieuwsgierig
om de merkwaardigheid, dat fazanten in
ie van een zoo rumoerige wereldstad had
den genesteld, per^onlijk in oogansohonw te gaan
nemen en de koning gaf bovel' dat men .het paar
rustig moest laten broeden. Vijf - kleinen kwamen
weldra de familie vermeerderen. De koning en de
koningin stonden er op, .hun zelf voedsel te gaan
brengen, en zoo kan men eiken morgen koning
Georgo zich met een, zak broodkruimels on andere
lekkornijen naar het bosohje zien begeven, waar
steeds zijh komst met ongeduld wordt verwacht.
6 November 1926.
Toen ik een Jongen was, en geschiedenislessen
leerde, uit Rijssens, uit Wynno, uit Duyser, be
schouwde ik de vaderiandscho on de algemeene his
torie als een reeks, oen aaneenrijging van oorlogen
met wat daaraan vast zat: aanleiding tot don oor
log, slagen er in, vrede er na. Waar de vrede werd!
gesloten, wat er bij' werd bepaald. Had je oorlog
nummer tien mot al zijn aanhang goed in je geheu
gen geprent, dan begon je eenvoudig aan nummer
elf, terwijl nummer twaalf al weer om een hoekje
gluurde, verlangend naar zijn beurt.
Dat was me eon fijne tijd voor onze voorouders!
Tachtigjarige oorlog, Éérste Engelecho oorlog, Noor-
sche oorlog, Tweede Engelsche oorlog, oorlog met.
Frankrijk en een stuk of wal anderen tegelijk. Negen
jarige oorlog, Spaansche Successie-oorlog....
't Zal zijn nut wel hebben, dat wij dat allemaal te
leeren krijgen, zoo tusschen den leeftijd van zes en
achttien. Óf het nut héél groot is, betwijfel ik. Dat
Iemand, behalve eon specialist, zou moeten leeren
van eon slag bij Oudenaarde, of Malplacfuet, met de
jaartallen, zoo mogelijk nog. met de datums, lijkt me
alleen van negatief belang.
Is dat geschiedenis? Ja, 't is geschiedenis, helaas,
maar zo moest alleen gebruikt worden als afschrik
wekkend voorbeeld. Er blijft! nog genoeg andere ge
schiedenis over. Maar van die andere loeren wo
moestal weinig of niets.
Welke geschiedenisboeken' vertellen/ ons, dat' do
parapluie werd Ingevoerd uit Porzië door een En-
golschman, Jonas Hauway? Dat mijnheer Hauway,
omstreeks het jaar 1750, den moed had, met zoo'n
dakje boven zijn hoofd uit wandelen te gaan in de
Londensche straten, wat hem voornamelijk kwalijk
genomen werd door de aapjeskoetsiers, die er eon
bedreiging van hun bestaan in zagen? Dat het eon
dertig jaren heeft geduurd, alvorens het nieuwe ding
werkelijk algemeen in gebruik was genomen?
En toch is een paraplüié een voorwerp van alge
meen, van bijna dagelijksch gebruik. Wil hebben
allen oen of meer van die dingen in ons huis. Wij
hebben- ze allen op zijn tijd in tr.oin of tram of bus
-laten «taan. We overwegen 's morgens of wo onze
„spuit" mee zuilen nemen, of thuis kunnen la
ten.. En wanneer denken we aan don Spaanschen
Successieoorlog?
Dit onderwerp werd mij- in de gedachte gebracht,
door wat ik een week of drie- geleden las over de
opening van een nieuw museum in Londen. Geen
rijks- of stedelijk museum ditmaal, maar een zuiver
particulier. Bezit van de heeren Bryan-t en May, de
bekende iücifersfabrikanten. Of als er misschien geen
Bryants of Mays meer móchten zijn, dan toch van
de firma, die den naam voert.
Op de1 vraag: Wat onderscheidt' den inensch van
het dier? zijn vele antwoorden te geven. Zijn hersen-
vo-lume, zijn gang, zijn spraak. Goed, al die antwoor
den zijn juist, maar een ander, waar misschien niet
zoo direct aan gedacht wordt, is even juist: de
■mensch maakt en gebruikt vuur. Dit doet geen en
kel dier, 1 1 i ,j
Messrs. Bryant and May zijn vuurmakers bij
uitnemendheid, en dit is de oorzaak geweest, dat zij'
een „vuurmuseum" hebben geopend. Ieder, die er
•belang in stelt, kan daar gaan zien-, welke midde
len wij menschen van de oudste tijden tot den hui-
digen dag hebben aangewend' om dat noodzakelijkste
van alle noodzakelijke dingen te maken: vuur.
Of laten we zeggen, noodzakelijkst op een na.
Eten komt eerst. Dan vuur. Zonder vuur geen eten,
zooals wij dat kennen. Geen „dagelijksch brood".
Geen warm maal. Geen gereedschap, noch een en
kel voorwerp, dat met gereedschap wordt gemaakt.
Geen wapen, om ons tegen de dieren te verdedigen,
behalve een knoestige tak, of een stuk steen. Geen
woning, behalve een hol in den grond. Geen warmte
in den winter.
In het Museum van Bryant en May kan men zien,
hoe de harige holbewoners vuur maakten, hoe, eenr
maal gemaakt en met moeite gemaakt, de stam het
als een schat bewaarde en niet liet uitgaan» dag noch
nacht, winter noch zomer.,
Wat een grooische vinding, dat maken van vuur.
Prometheus bracht het aan de menschen. zoo leeren
de Grieken ons. Hij stal het uit! den hemel, voor welke
euveldaad Zeus hem zwaar gestraft heeft.
Dat het eerste, door menschen gebruikte vuur uit
den hemel gekomen zou zijn, is heel goed mogelijk,
en zeer waarschijnlijk zelfs. De hemel is ook nu,
',s zomers vaak ai te kwistig met zijn vuur. Of zou,
zooals ik eens gelezen heb, de mensch geleerd heb
ben vuur te maken, doordat hij' zag. dat de wind twee
takken geregeld langs elkaar schuurde, totdat ze ra
brand geraakten? Dat is dan-toch een kunstje, dat
de wind na dien tijd verleerd schijnt te hebben.
Dit wrijven van hout schijnt niettemin de eerste
methode geweest te zijn om zelfstandig vuur voort
te hrengen, zonder op een vriendelijke bliksem
straal te wachten. Wilde volksstammen doen het nu
nog, in het jaar 1926. Zij zijn ons. Europeanen, wat
dat betreft, ver vooruit. Want wie van ons zou er aan
gaan denken op Zondagmiddag, als alle winkels ge
sloten zijn en de laatste lucifer, helaas, verbruikt,
den poot van de tafel te gaan bewerken met den
bezemsteel
Éen klein srtoaïfcje van de Zorgen van onzen voor
vader, den holbewoner, hadden wij m Engeland, in
de oorlogsjaren, toen een lucifer een. Schat was,
•die jo, als het befaamde dubbeltje, drie maal om
keerde, voor je zé aanstreek. Wij waren toen, in
Engeland, weer aan de wilde stammen gelijk, in
elk geval overdag. We lieten1 het vuur niet uitgaan.
Bryant en May's Museum is niet in een haaf
uurtje (Uitgekeken. Als je aan elk van de tentoon
gestelde voorwerpen een minuut besteedt, wat toch
niet overdreven lang is, heb je 2370 minuten, of
bijna 40 uren, vijf werkdagen van aeht uren, noo-
om allés te zien. De stukken hout, waar de
greensite mensoh moe begon, staal en vuursteen,
tondeldoos, lucifers. De laatste, veronderstel ik,
van het merk Bryant and May. Geen Molentjes, of
Paandjesr of Zwaluwen. Waarom trouwensr Een,
lucifer is een lucifer, hoewel do ideeën op het
jbiod van brandbaarheid van de eene niet altijd
uselfde ziijn als die van de andere.
Wat me herinnert aan dat pak lucifers, dat ik
in don ergsten tijd gekocht nad op een markt
in Londen. Twaalf doosjes. De prijs herinner ik me
met meer, maar wel, hoe trotseh. ik! was op mijn
aankoop, en hoe ik me de blijdschap van mijn vrouw
voorstelde bij' het naar huis gaan. 't Waren mooie
lucifers, om te riem. Ze hadden maar één gebrek.
Ze wilden! niet branden. Ze hadden zelfs een bij'-
zondoren tegenzin in branden. Ik geloof, bij1 nader
inirien, dat ze van aSbest waren gemaakt. Wé heb
ben m ten slotte in den haard gegooid, waar ze,
als ik mij goed herinner, het vuur uitdoofde.^
Bryant and May's museum Iaat ons ook riem,
hoe, ean duizend of vier, jaren geléden, menschen
wenden/begraven met de middedén .om. vuur te
maken in hun hand. Men wilde het den gestorvene
makkelijk maken in het onbekende léven, dat hij
tegemoet ging.
Ruim voorzién' is de Verzameling- ook van „rijke"
vuurmakers. Tondoldoozen van goud, en niofc odol-
