WETENSWAARDIGHEDEN.
Valsche munters.
Iets orer koffie.
De „sprekende film".
Over den platvoet.
De „dievenruiker van Breslau".
Een historische gebeurtenis.
GRABBELTON.
WARE WOORDEN.
n omlig is. Maar zijn de doosjes vooraf gereed ge
maakt op een speciale machine, dan doet de um-
verseele machine de rest. Het blok hout wordt in
de machine gelegd ,de doosjes worden op de bestem
de plaats gesteld, en in 10 uren tijd fabriceert deze
ingewikkelde en vernuftige machine 50 60.000
doosjes, in pakken van 10 of 12 stuks, geheel voor
aflevering gereed.
Zoodoende is het mogelijk, dat men tegenwoordig
voor eenige centen een heel pak lucifers koopt.
Zweden is nog steeds de groote leverancier. Maar
ook andere landen fabriceeren. In ons land is Eind
hoven de lucifersstad, waar de vereeniging van lu-
eifersfabrikanten, in 1880 opgericht, haar verschil
lende kleine fabrieken tot één groote heeft gecon
centreerd Te Breda zijn nog een paar zelfstandige
fabrieken.
Het hout voor de lucifersfabricage is espen- en po
pulierenhout en komt hoofdzakelijk uit Rusland.
Is het U bekend:
dat er vele dingen zijn, die nu als de nieuwste
uitvindingen worden beschouwd, doch die reeds vele
jaren geleden, zij het dan ook in «enigszins primi
tiever vorm, werden uitgevonden?
dat de luchtband reeds in 1845 werd uitgevon
den, maar niemand er een doel voor wist?
dat de vulpen in 1809 werd uitgevonden?
dat rolschaatsen al in 1823 bekend waren, doch
niet toegepast konden worden vanwege de slechte
wegen?
dat de uitvinding van het veiligheidsscheermes da
teert van 1762, van den luidspreker uit 1671 en van
den periscoop uit 1702?
dat het licht in een minuut 'n afstand aflegt van
480 keer den omtrek van de aarde?
dat het geluid in dien tijd slechts 13 mijl aflegt?
dat de eerste assurantie-polis werd uitgegeven op
18 Juni 1583 op het leven van William Gibbions?
dat de kameel het ©enigste dier is, dat niet kan
zwemmen?
dat wanneer 'hij den grond verliest in den stroom,
hij zich dadelijk op zijn zij legt en geen pogingen
doet, om zic'h van verdrinking te redden?
dat de natste dag, die bekend is, viel op 14 Juni
1911 te Bagino op de Phillippijnen, toen er 115 c.M.
regen viel?
DE WEDDENSCHAP.
Boen HumorMaArvi
Ik heb met een man gewed, dat ik binnen een
minuut over dèn vijver zou zwemmen.
Soms met den man die er daar met je wegen
vendoor gaat?
EN HOE ZIJ IN VROEGER TIJDEN GESTRAFT
WERDEN.
Valsche munters werden reeds bij de Romeinen zwaar
gestraft, zij werden levend verbrand. In de middel
eeuwen werden zij in ons land en de omliggende lan
den in een ketel gekookt
Zoo onderging de muntmeester van Batenburg in 1434
de straf van den ketel. De Batenburgsche munten wa
ren van bijzonder slecht allooi en geleken wel iets op
de munten van onze hertogen, graven en bisschoppen.
De Deventer-magistraat kreeg den muntmeester van
Batenburg op de een of andere manier in handen en
om een voorbeeld te stellen, liet hij hem met den ketel
executeeren. Een nieuwe koperen ketel van 146 pond
werd er expres voor gekocht. Het koken geschiedde
„in sledenden olie of water", waarna het gekookte li
chaam in een ton gestopt en begraven of met een ket
ting aan den galg gehangen werd.
DE EERSTE KOFFIEVEILING
TE AMSTERAM IN 1666.
Do eeTste maal, dat te Amsterdam een koffieveiling
werd gehouden, was op 16 Maart 1666, het jaar van den
tweeden Engelschen oorlog. Op dien dag en volgende
dagen werd in de „Kamer van Amsterdam" „cauwa", de
Mocca, in het openbaar verkocht. Echter was reeds
vijftig jaren te voren door Pieter van den Broecke uit
Mocca een kleine hoeveelheid koffie naar Java gebracht
en ruim twintig jaar later, in 1638, gaf de Oost-Indische
Compagnie last, om 34000 „man" koffie van 30 pond
elk, van de beste soort, in te koopen, tegen den prijs van
32.50 per „man".
Zn den loop der eeventlende eeuw nam het aantal ge
legenheden, waar koffie geschonkenwerd, snel toe.
Zelfs werd in 1689 door de stedelijke overheid van Am
sterdam een ordonnantie uitgevaardigd, krachtens welke
alle „koffieschenkers" ter secretarie vergunning moes
ten vragen en het aantal dergenen, welke die vergun
ning kregen, aanzienlijk werd beperkt.
Menig koffiehuis was in dien tijd een echt speelhol.
En dit zal voor de stedelijke regeering wel een aanlei
ding zijn geweest, in te grijpen.
In andere landen werden eerst veel later koffiehui
zen geopend, te Berlijn b,v. pas in 1721. Parijs was er
eenige tientallen jaren vroeger bij.
HET ONBEREKENBARE.
(Passing Show, Londen.)
PensionjufjrouwWat is het weer toch onbe-
rekenbaar, meneer!
Pensiongast". Ja, nog onberekenbaarder dan uw
weeknota's.
PIJNLIJKE STILTE IN EEN FILM-ATELIER.
Geen enkel onnoodig geluid meer.
Dat men van de sprekende film in financieele krin
gen in de Vereenigde Staten groote verwachtingen koes
tert hebben we onlangs in de couranten kunnen lezen,
waarin het bericht luidde, dat men reeds met 1000
theaters voor sprekende films contracten heeft geslo
ten. En men kan zich van den ernst van deze revolutie
op het gebied van de film een voorstelling vormen, wan
neer men ziet, welk een geweldig kapitaal, belichaamd
door de beide grootste Amerikaansche electriciteitscon-
cerns, achter deze nieuwe „branche" staat. Bovendien
heeft thans ook de William Fox Theatre Corporation
twintig tot dusver in particulier bezit zijnde theaters in
Nieuw-Engeland aangekocht voor den prijs van 26 mil-
lioen dollar en verder nog een millioen dollar beschik
baar gesteld om deze theaters bij de technische eischen
van de sprekende film aan te passen. Dit alles is zeker
voldoende reden, om in Hollywood bezorgdheid op te
wekken. Immers, wanneer de sprekende film van blij-
venden aard zou blijken te zijn, dan beteekenit dit de
ontwikkeling van een geheel nieuw tooneelspelerstype.
Een invasie van tooneelspeelsters en tooneelspelers van
het „echte" tooneel, van het variété en de opera zal
zich nu op de film werpen en de gedurende de tien af-
geloopen jaren zoo moeizaam gecultiveerde stille film
schoonheid zal verdwijnen. Want welke van de tegen
woordige sterren kan, voor zoover zij niet van het too
neel komen, nog spreken? Hoe weinig er dat zijn, be
wijst het amusante feit, dat reeds een merkwaardig, in
Amerika schier onbekend menschentype is verschenen
en zijn diensten aanbiedt: de spraakleeraar. En hoe
noodig zij zijn, bewijst het feit, dat men zich als het
ware op hen werpt. Ook de productie-methoden van de
filmondernemingen zullen weldra ingrijpende verande
ringen moeten ondergaan. Met de camera in de band
kon men overal in de vrije natuur zijn filmverlangens
bevredigen.
Met de microfoon als noodig requislet is men op het
atelier aangewezen, niet langer meer zal de regisseur
zijn aanwijzingen den spelers mogen toeschreeuwen, het
geruisch van de Jupiterlampen zal men moeten dempen,
de tooneelspelers hebben spreekoefeningen noodig. Tijd
is geld, zeer veel geld.
De nieuwe film za1 das in alle omstandigheden in den
waren zin des woords een kalm geval moeten worden.
Atelierdeuren moeten pijnlijk zorgvuldig worden geslo
ten, geen overbodig woord mag worden gesproken, men
moet zich beheerschen, temperament is van de zijde van
den regisseur en de opnemers niet meer op zijn plaats,
met enkele gebaren moet men met élkaar converseeren
het vermaarde, opgewonden lawaai uit het atelier
Verdwijnt. Weldra zal er niets gereserveerder, aristocra-
tischer, zwijgzamer meer zijn dan een filmopneming.
Blijft over de vraag hoelang de sprekende film zich
zal handhaven. Van commercieel standpunt beschouwd,
is zij ongetwijfeld een achteruitgang. Afgezien van de
belangrijk hoogere productiekosten, gaat voor de spre
kende film ook de afzet in het buitenland verloren. Zij
zal tot de verschillende taalgebieden beperkt moeten
blijven en of zij dan rendabel kan worden gemaakt,
schijnt zeer de vraag.
WORDT OP DE GEHEELE WERELD GEVONDEN.
Bestrijding van het euvel door schoolartsen.
In de Deutsche Med. Woch. komt een mededeeling
voor van dr. Muskat, die erop wijst, welk een soort
sociaal euvel de platvoet is, (hij noemt ze zelfs een
volksziekte) en hoe weini'g wij nog tegen dit euvel
ons te weer stellen. Uit statistieken blijkt, dat deze
afwijking niet speciaal hij de bewoners van West-
Europa voorkomt, maar overal in de wereld wordt
gevonden, in alle landen, onder alle rassen en volken,
bij alle beroepen, op eiken leeftijd en bij beide ge
slachten. Dr. Muskat haalt een uitspraak aan van
een andere Duitsche autoriteit, die zegt, dat er bijna
geen ziek-U is, «die zooveel sociale ellende met zich
meebrengt als de platvoet. Dat moge nu lichtelijk
ovrdreven zijn, zeker is dat een groot aantal men-
schen voor het door hen gekozen beroep ongeschikt
zijn en dikwijls ook afgekeurd worden, omdat zij aan
platvoeten lijiden. In Amerika is men nu zoover, dat
men op de afwijking op de school gaat letten; men
vult bij ieder kind een lijst in, waarin gevraagd
wordt naar allerlei dingen, die de oorzaak kunnen
zijn van de platvoet (aard v. d. schoen, vorm van de
voet enz.). De Amerikanen hebben reeds speciale in
stituten en scholen ingericht voor voetgeneeskunde
('Podiatrie) waar werkelijk gestudeerde measchen
onderricht geven over de oorzaken van den platvoet en
de middelen om hem te voorkomen of te verbeteren.
Het is ons niet bekend of schooltoezicht zich reeds
om de platvoeten bekommert, doet het dit nog niet,
dan zijn er zeker redenen om ernstig te overwegen
in dit vraagstuk den raad van dr. Muskat op te vol
gen en te trachten het jonge kind zooveel mogelijk
yoor dit euvel te behoeden.
DE MAN MET HET REUKORGAAN VAN EEN
SPEURDERSHOND.
Ook nu nog menschen met dergelijk sterk ontwik
kelde reukorganen.
Onlangs bevatte een New-Yorksch blad de mede
deeling, dat zich in een groot helingsproces een
man had aangeboden, die het gestolen goed door
middel van zijn neus, d.w.z van zijn reukzin, wilde
opsporen. De man werd uitgelachen en naar huis
gestuurd. Maar was dit voorstel wereklijk zoo be
lachelijk? In het geheel niet. Met groote stelligheid
is vastgesteld, dat ieder van de vijf menschelijke
zintuigen bijzonder kan worden ontwikkeld' en ge
scherpt. Bij de meeste menschen echter is de reuk
zin 3lechts zeer matig ontwikkeld. Er bestaan ech
ter volksstammen, bij welke hij bijzonder is ont
wikkeld, zoo b.v. bij enkele Indianen- en negerstam
men. Ook bij enkele Europeanen beeft het reukor
gaan bijzondere qualiteiten. Een voorbeeld daarvan
was de zoogenaamde „dievenruiker vaft Breslau",
die in het jaar 1850 de rechtbanken aldaar bezig
hield. Met dezen man gebeurde het volgende: een
schaapherder uit de buurt van Breslau, was uit een
goed' gesloten kast een som gelds ontstolen. Om dit
geld terug te krijgen en den dief op te sporen, deed
bij een beroep op de diensten van een daglooner,
die de reputatie van „dievenruiker''' had
De wonderman kwam, rook aan de kast doorzocht
snuffelend geheel het huis en vond' eindelijk het
geld, dat in een lederen zak in den tuin was begra
ven. De lucht aan dezen zak hielp hem vervolgens
op het spoor van den dief; de dochter van den be
stolene zelf bleek de schuldige te zijn. Het meisje
wilde echter de beschuldiging niet op zich laten
zitten, en op dieze wijze kwam het vooral ter ken
nis van de autoriteiten, die nu van hun kant den
^dievenruiker" wegens bedrog en beleediging voor
DG EERSTE VAN DE KLAS.
(Pages OaiesYverdon.)
Jantje, je bent de eerste van de klas. Zeg mij
nu eenswat is dat daar, op het water
De hoofdletter S, oom.
de rechtbank brachten. Bij de behandeling van de
zaak bleek echter, dat de beklaagde goed bad gero
ken. Om echter ook de rechtbank zelf verdere be
wijzen van zijn bekwaamheid te geven, zette bij een
proefruikerij op touw; alleen afgaande op den reuk
wees hij van iederen rechter de hoofdbedekking met
verbluffende juistheid aan, hij zocht den eigenaar
van een portefeuille onder de aanwezigen op, enz.
Op de vragen van de medische deskundigen ant
woordde hij, dat hij reeds als jongen personen aan
hun aroma had kunnen onderscheiden, alsmede de
voorwerpen, die zij hadden aangeraakt. Met de ja
ren was deze capaciteit nog toegenomen en zoo had
hij van het opsporen van vermiste dingen allengs
een zaakje gemaakt. Daarop werd de „dievenrui
ker" vrijsproken. Maar het gelukkig voor hem afge-
loopen proces zou toch het begin van zijn verderf
worden. Zijn reputatie verschafte hem namelijk een
uitgebreide clientèle, hij verkreeg zonder moeite
veel geld, gaf zich over aan den drank en werd door
een val op het achterhoofd zoo ernstig gekwetst, dat
hij spoedig stierf.
EEN BEWONER VAN WIERINGEN VERKOOPT
ZIJN HUISVROUW.
Omstreeks 1350 verkocht Evert Zwibbekens op het
eiland Wieringen zijn huisvrouw aan Meylof Tet-
tens. Hij werd deswege door den baljuw Hendrik
van Heemskerk gestraft met een boete van drie
pond, terwijl de kooper vier pond boete betalen
mioest.
VALSCHE VERONDERSTELLING.
(Moustique, Charleroi.)
Denk je, dat ik een volmaakt idioot ben?!
Neener is niets volmaakt in deze wereld
TwijW,
Eerste student. Zeg eens, Kwast, is dat nou de
maan of een lantaarn?
Tweede dito. Ja, dat kan ik je zoo niet zeggen...
dan moet i'k eerst eens voelen of er een paal onder
staal
Hooien gaat vóór heit meisje.
Jonge boer: Dinsdag over veertien dagen zullen ws
trouwen, Saaike, as het regent.
Saaike: Wat anien je, Geurt, „as het regent?"
Jonge boer: Wel, as het imooi weer is gaan ik m
tuurlijk te hooienI
Op het examen!
Hoe ver is de zon van de maan verwijderd?
Meer dan twintig en een half millioen kilome-l
ter.
Best. Hoe vind je dat?
Zeer merkwaardig.
Zelfkennis.
,,'t Is toch merkwaardig, dat zonen van beroemde
mannen gewoonlijk zoo onbeduidend zijn."
„Ja vrouwtje, maar onder dit opzicht hebben wij
voor onzen jongen niets te vreezen."
Er in geJoopen.
Wat kost dat eetkamerameublement?
Tweeduizend gulden.
Heeft U daar al veel van verkócht?
Nou! Dit jaar alleen al meer dan 150 stel! Mag
ik U dit ameublement düs leveren?
Nee, ik ben van de belasting, ziet u en ik moest
eens opnemen, hoe het met uw zaken staat.
De slimmerd.
Bureaulist: „Waarom wil U maar de helft van den
prijs betalen?
Bezoeker: „Omdat ik aan een oor doof ben".
Scherp.
Mevrouw: Nu heb je weer een van mijn beste kop
jes gebroken, Mina. Ik zal het van je loon afhouden.
Dienstmeisje: Waar houdt u het af? Van mijn loon
van de laatste maand, of van de maand daarvoor of
van deze maand?
i Een menschenkenner.
„Mevrouwtje, een aalmoes alsjeblieft voor een ar
men blindeman."
„Maar mlan, je kon toch zien."
„Ja dame, maar uw schoonheid heeft mij plotseling
blind gemaakt."
„Nou, daar heb je twee kwartjes."
Bij alles wat men doet, moet men Ie eren zijn den
ken op een volmaakt welslagen te concentreeren.
o
Kinderen, die aanhoudend verboden worden, krij
gen daardoor een zekeren angst en schuwheid en
boeten er de kinderlijke naieve onbevangenheid bij
in, die hen juist zoo aantrekkelijk maakt
o
Ware grootheid is klein in eigen oogen.
o
Weet dat ge slechts dat bezit wat innerlijk uw
eigendom is.
o
Er zijn menschen, die hun 'geluk, en menschen,
die hun ongeluk kunnen verzwijgen; genen zijn
kloek, dezen zijn dapper.
o
(Men moet de details in het oog houden, maar er
zich niet door laten opslorpen.
o
Waakt in de eenzaamheid over uw gedachten, in
gezelschap over uw tong en thuis over uw humeur.
X OODLOTTJQ MïSVSTAMD.
(Jasper, Stockholm.)
