Uitmuit- LmÉirftM
Onze bekende Dahlia's.
GEESTELIJK LEVEN.
IJzeren Grendelen.
Uitgevers: N.V. v.h. TRAPMAN &Co., Schagen.
Eerste Blad.
Van het westelijk front geen nieuws.
KWEEKERIJ „SURSUM OÖRDA" IE S0HQ9RL
Van Rijswijk's 3SSS2ZEE5S&
Zaterdag 4 Mei 1929.
SGHACE
72ste Jaargang No. 8452
EDI
it blad verschijnt viermaal per week: Dinsdag, Woensdag, Donder-
lag en Zaterdag. Bij inzending tot 's morgens 8 uur, worden Adver-
entiën nog zooveel mogelijk in het eerstuitlcomend nummer geplaatst.
POSTREKENINO No. 23330. INT. TELEF. No. 20.
Prijs per 3 maanden f 1.65. Losse nummers 6 cent, AD VERTEN-
TIëN van 1 tot 5 regels fl.10, iedere regel meer 20 cent (bewijsno.
inbegrepen). Grootere letters worden naar plaatsruimte berekend.
DIT NUMMSR BESTAAT UIT ZES BLADEN.
vernield werd ook als ze aan zijn grana-
(Vervolg.)
Vóór ik, in aansluiting aan mijn vorige artikel,
ytrdér ga met de bespreking van het boek, welks ti
tel .hierboven staat, wil ik nog eens met alle kraclit
tot lezing daarvan opwekken. Ik hoop dat de boek
handelaren het er druk door krijgen. Maar ik hoop
bóven alles dat drie groepen van menschen het als
hun plicht zullen beschouwen niet alleen om dit
te lezen, maar ook om het te bespreken. Ik be
de predikanten, de pastoors en de
jjjderwijzers Wat den predikanten en pastoors
:Mreft, hun zou ik willen aanraden, het boek te
[icopen, te lezen en het dan op hun schrijftafel neer
leggen naast den bijbel. En dan moet zij dien bij-
il liefst open laten vallen bij het Mattheusevangelie
'ter plaatse waar de bergrede is te vinden! En dan
dan moeten zij zich afvragen of ze nog langer al9
predikers van het evangelie een afzijdige,, ja dik
wijls een vijandige, houding mogen aannemen ten
opzichte van den strijd tegen oorlog en militairisme.
En de onderwijzers moeten dit boek lezen, omdat
zij een groot deel van de vorming der jeugd beheer-
ichen. Dan zullen zij, vooral bij het onderwijs der
geschiedenis, zulk een prachtige gelegenheid hebben
ora te wijzen op den vooruitgang der ideeën 66k met
«trekking tot de waardeering van heldenmoed en
menschelijke grootheid en ik maak me sterk, dat ze
ilch dan nog wel eens ernstig zullen bedenken, voor
den kinderen een lied laten zingen als dat van
Piet Hein met het zotte „z'n daden benne g r o o t".
Ziezoo, dit moest me eerst van het hart
Ik kom nu terug op. het boek.
Interessant is wat in het boek, eigenlijk zoo ter-
eps, wordt medegedeeld over de militaire tucht en
opvoeding. Dit geschiedt naar aanleiding van het op
treden van een korporaal Himïnelstosz, die een echte
.pester" is.
„Die Himmellstosz zal als brievenbesteller wel een
bescheiden mannetje zijn", zeg ik, als Albert zich
weer van zijn teleurstelling heeft hersteld, „hoe zou
het toch komen, dat hij als korporaal zoo'n beul is?"
Die vraag brengt Kropp weer in actie. „Zoo is 't
niet alleen met Himmelstosz; zoo zijn er een heele
boel. Zoodra ze de strepen of een sabel hebben ge-
hijgen, zijn het andere menschen, net of ze beton
bibben gevreten."
^>at komt van de pniform", veronderstelde ik.
„Dat lijkt wel zoo", zegt Kat en hij gaat er voor
liften om een groot betoog te houden, „maar de oor-
laak ligt toch ergens anders. Kijk eens, als je een
bond africht op aardappels eten, en Je zet 'm dan
FEUILLETON
Naar het Engelsch
van
ETHEL M. DELL.
49.
Op dat oogenblik klonk plotseling een uitbundige lach
van onder het raam,, waarbij zij zaten. Avery keek
verschrikt rond en Tudor fronste zijn wenkbrauwen,
j „Het is die ploert van een bruidsjonker zoo dron-
«en als een tempelier. Hij is een soort neef van Guyes,
Pae terug uit Australië; en hoe eerder hij weer terug
gaat, des te beter voor ledereen, zou ik zeggen."
„Piers kent hemt" klonk het bijna onwillekeurig
van Avery*a lippen.
En dan keerde zij zich vlug om, om te luisteren,
want de man had blijkbaar een gehoor om zloh verza
meld bij den ingang van een tent, die daar neergezet
was voor ververschingen, en sprak zoo luid mogelijk.
„Erlc Denys heette de man. Hij was een vriend van
me. Samson noemden we hem altijd. Die Evesham heeft
tem in de eerste rond gedood. Ik heb het nooit verge
ten. Ik herkende hem zoodra ik hem zag, hoewel het
al jaren geleden is. En hij herkende mij ook! Ik
dat u zijn gezicht gezien had!" Weer klonk die on
tbreidelde, brutale lach. „Een kranig soort squire, wat?
>3 is nu zeker vrederechter, niet? Verduiveld grappig
boem ik het!"
Tudor sprong op. Hij keek naar Avery, maar zij zat
roerloos als een standbeeld.
n andere man sprak op zachten toon, alsof hij den
rste wilde kalmeeren, maar zijn pogingen waren nutte»
°q Wan^ bruidsjonker had meer te zeggen,
der 'un Zeg. u' da* er in Queensland geen grappen van
gelijke dingen gemaakt worden. Hij zou gevangen
u ,01?an zÜ'n. als hij zich niet uit de voeten gemaakt
zoo'n ver&issen! Ik niet, hoor! Kan iemand zich in
nH vergissen? Ga het hem zelf vragen, als u
sgj,, t gelooft! U zult zien, dat hij het niet ontkennen
gullen we gaan?" vroeg Tudor bruusk,
maar f108-1116 een geheel werktuigelijke beweging,
M-P aeerde haar hoofd niet om. Haar geheele hou-
Verried ingespannen en luisteren.
later een stuk vleesch voor, dat zal hij daar toch
naar happen, omdat dat nu eenmaal in zijn natuur
ligt. En als je een mensch een stukje macht geeft,
dan gaat het precies zoo; dan hapt hij ernaar. Dat
gaat heelemaal vanzelf, want een mensch is van
huis uit in de eerste plaats een heest, en dan is daar
misschien zooals hij een boterham met reuzel, een
beetje fatsoen overheen gesmeerd. Dë soldaterij nu
bestaat hierin, dat de een altijd macht heeft over den
ander. En het beroerde is, dat iedereen veel te veel
macht heeft; een onderofficier kan een gewoon sol
daat, een luitenant een onderofficier, en een kapitein
een luitenant zoo gemeen pesten, dat ze er stapel
gek van worden. En omdat hij dat weet, daarom gaat
hij er zich dadelijk een beetje aan te buiten.
Neem nu maar iets heel gewoons: we komen dood
moe van het exercitieterrein terug. Dan wordt er ge
commandeerd: zingen. Nou, dat wordt een lamlendig
gezang, want je bent al blij, als je je geweer nog dra
gen kunt. En dan moet de heele compagnie weer
rechtsomkeert maken en een uur strafexerceeren.
Op den terugweg wordt weer „zingen" gecomman
deerd; en nu zingt iedereen uit volle borst. Ik vraag
je: waar is dat nu allemaal goed voor?
De kapitein heeft zijn wil doorgezet, omdat hij daar
de macht voor heeft. Niemand zal er aanmerking
op maken, integendeel, dat noemen ze een modsl-
ven.t En dan Is dit nog maar een kleinigheid, er zijn
nog heel andere manieren, waarop ze een mensch
treiteren kunnen. Nu vraag Ik jullie: laat nu die
man in de burgermaatschappij zijn wie die wil, 1*
welke betrekking zou je je zoo iets met je onderge
schikten kunnen permitteeren, zonder dat je je tan
den uit je mond werden geslagen! Zoo iets kan al
leen in het leger! Zie je, en dat stijgt de menschen
naar het hoofd! En hoe minder ze als burger betee-
kenen, hoe meer het hun hier naar het hoofd stijgt".
Wordt in deze aanhaling niet op rake wijze ge tee
kend, wat men in het leger de onontbeerlijke „subor
dinatie" noemt, de onderwerping aan den „hoogere"?
Eln ieder, die iets van het menschelijk wezen, van de
menschelijke ziel begrijpt, zal het met mij eens zijn
dat deze subordinatie moet voeren óf tot verzet, tot
opstandigheid, óf tot denklooze, automatische ge
hoorzaamheid. En het wordt ons duidelijk dat dit
laatste het algemeen voorkomende is. De vrees voor
de gevolgen der insubordinatie, der. ongehoorzaam
heid, drijft tot die cadavergehoorzaamheid, tot die
willooze onderwerping. En langs dezen weg wordt
geleidelijk het spicifiek-menschelijke vermoord! In
dien dit niet het geval ware, dan zou het onmogelijk
wezen om het in den oorlog uit te houden.
Want dit leert ons dit boek nog eens heel, heel dui
delijk: de schrijver heeft gelijk met zijn motto, waar
in hij spreekt van een generatie, die door den oorlog
jten wist te ontkomen.
I Een oorlog kém men niet meemaken zonder als
mensch te dalen, zonder zedelijk minder te j
worden. I
j Men leeft niet in zulk een hel, zonder daarvan een
j satanischen invloed te ondergaan.
I Eén ding slechts is er wat men zou kunnen noemen
als iets goeds in den oorlog: de kameraadschap tus-
schen de soldaten, die in één groep hij elkaar behoo-
ren en dezelfde gevaren doorstaan en dezelfde ang
sten doorleven.
j Want o, die angst speelt zulk een rol. Aangrijpend
I wordt dit op sommige plaatsen beschreven en dan
I voelen we weer dat er niets overblijft van die oor-
logsromantiek, welke spreekt van doodsverachting
en heldenmoed bij wapperende vaandels.
En hoe wè,è,r en zonder overdrijving alles wordt
beschreven, blijkt misschien wel het allerduidelijkst
uit wat een Neurenbergsche vrouw, Irma Friedmann.
getuigt in de volgende woorden: „Mijd man, die de
veldtocht meemaakte en twee verwondingen kreeg,
heeft mij hog nooit iets over zijn ervaringen aan het
front medegedeeld. Nu drukt hij mi] steeds dezen ro
man in de hand en zegt: Ziedaar, nu kan je een
waarheidsgetrouw bericht lezen over mijn leven in
den oorlog."
Ik heb het meer vernomen, dat zij die den vreese-
lijken oorlog van 1914'18 hebben meegemaakt, daar
zelden of nooit over spreken.
Dit verklaart de schrijver ons wanneer hij dit
schrijft: „Zoolang we aan den oorlog moeten mee
doen, zinken de dagen in de voorste linie, zoodra ze
voorbij, zijn, als steenen op den bodem van ons hart.
Ze zijn te zwaar, om er aan te blijven denken. Als
we dat wel deden, dan zouden ze ons achteraf nog
den dood indrijven; want dat heb ik al gemerkt: je
kunt de gruwelen van den oorlog nog wel verdra-
gen, als je ze maar onverschillig over je heen laat
gaan; maar ze worden moordend, als Je erover
gaat nadenken. Daarom worden we net dieren, als
•we naar de voorste linies gaan, omdat dat het eenige
is, dat er ons doorheen helpt; en zoo worden we ook
tot oppervlakkige grappenmakers en slaapkoppen,
als we rust hebben We kunnen eenvoudig niet an
ders; het is bepaald noodzakelijk. We willen tot el-
ken prijs blijven leven; dan kunnen we ons niet met
gevoeligheden bezwaren, die misschien in vredestijd
heel decoratief zijn, maar hier net verkeerd
De gruwelen van het front verzinken, zoodra we
hun den rug hebben toegekeerd! we bestrijden onzen
afschuw met vuile en cynische grappen. Als iemand
sneuvelt, dan zeggen we, dat het hem dun door zijn
broek is geloopen; op die manier praten we over
alles en dat bewaart ons voor gek worden."
En wanneer wij lezen wat of nu werkelijk een
trommelvuur, een gasaanval, een gevecht van man
„Ik zal ln ieder geval gaan," eelde Tudor na een
oogenblik. „Die kerel zal zich belachelijk aanstellen, ala
niemand tusschenbeide komt."
Hij ging naar de deur, maar voor hfl erbij was, keerde
Avery Zich om en zeide: „Hij is naar binnen gegaan,
om nog wat te drinken. Laat hem zijn gang gaan!"
Er wasiets in haar stem, dat hij nog nooit gehoord
had. Hij bleef staan en keek haar aan.
„Laat hem zijn gang gaan!" herhaalde zij. „Laat hij
zich flink bedrinken. Op een andere manier zal je hem
niet kalmeeren."
Terwijl zij het zeide, drong die vreeselijk dronkemans-
lach weer tot hen door, de schoonheid van den zomer
namiddag beleedigend. Avery huiverde over al haar le
den.
„Ga niét!" zeide hij. „Als het je blieft niet!"
Zij stond op ,toen Tudor terugkwam, en keek hem
met een doodsbleek gezicht aan.
„Ik moet maar naar huis gaan," zeide zij. „Wilt u
den auto voor mij halen? Neen, ik ben niet ziek. Ik
Zij hield op, scheen naar woorden te tasten, bleef staan
en kreeg plotseling een verwilderde uitdrukking. Haar
oogen sperden zloh open. Zij hijgde, Tudor ving haar
op, toen zij viel...
HOOFDSTUK VL
HET MASKER.
De bruid en de bruidegom vertrokken onder een
storm van rijst en goede woorden. Piers, die vooraan
stond, wierp een handvol rijst in Ina's schoot, toen de
auto zich in beweging zette, doch alleen hij en Dick
Guyes zagen, dat zij die opraapte en hem in zijn ge
zicht teruggooide.
Piers lachte. „Groote Goden! Wat beroerd voor Dick
Guyes!"
Een hand greep zijn schouder; hij keerde zich om en
zag Lennox Tudor.
„Allo!" zeide hij scherp .terwijl hij zich losrukte.
„Ik wou je even spreken," zeide Tudor kortaf.
Onmiddellijk kwam er een achterdochtige uitdruk
king op Pier's gelaat Hij keek Tudor met het oog
van een schermer.
„Waarover?"
„Dat kan ik je hier niet zeggen. Loop je met mij te
rug? Lady Evesham is al weg met den auto.h
„Waarom dat? Voelde zij zich niet goed?"
„Neen."
„Maar zij zal den auto terugsturen."
Een mooie collectie DAHLÏAKNOLLEN koopt U in
pracht sortiment bi) ons als volgt:
5 dahlia's in 5 soorten, extra f 2.—
5 dahlia's in 5 soorten, onze keuze i 1.50
10 dahlia's in 10 soorten, extra f 3.79
10 dahlia's in 10 soorten, onze keuze f 2.75
25 dahlia's in 25 soorten, extra I 7.50
25 dahlia's in 23 soorten, onze kenze i 8.28
25 dahlia's in 10 soorten, onze keuze t 5.—
100 dahlia's ln 25 soorten, extra f27.50
100 dahlia's in 10 soorten, extra 125.—
100 dahlia's in 10 soorten, onze keuze f 17.50
Wij hebben een pracht-sortiment in prima land-
knollen ln voorraad. De beste tijd van planten is
ongeveer hall April tot einde April.
P. VAN BODEGRAVEN
Het oude adres van vertrouwen.
Prachtschoenen. Kwaliteitschoenen,
Nieuwste leesten, gemakkelijk en elegant
En de prijzen zijn lager dan ooit.
„Neen, dat zal zij niet Ik helb haar gezegd, dat we
zouden loopen."
„Wel verduiveld!"
Hij keerde Tudor zijn rug toe en ging het huls in.
Maar Tudor liet zich niet uit het veld slaan. In derge
lijke gevallen was hij ten volle tegen Piers opgewassen
Hij bleef vlak achter hem.
Eindelijk keerde Piers zich om. „Nu, ik zal je vijf mi
nuten in de bibliotheek geven. Ik ga geen drie mijl met
jou in deze gloeiende hitte loopen. Het zou verduiveld
ongezond voor ons. allebei zijn. En bovendien heb ik
beloofd vanavond bij Kolonel Rose te blijven."
Tudor was zoo verstandig om te nemen, wat hij krij
gen kon, volgde hem zwijgend naar de bibliotheek, die
zij ledig vonden, Tudor draaide kalm den sleutel om.
„Waarom doe je dat?" vroeg Piers scherp.
„Omdat ik niet gestoord wil worden," antwoordde
Tudor, die naar het midden van de kamer liep en te
genover Piers ging staan,
„Ik heb minder prettig nieuws voor je," zeide hij op
grimmlgen toon. „Die neef van Guyes je hebt hem
vroeger al ontmoet, niet? Hij beweert iets van je ver
leden te kennen en hij heeft eenigszins openhartig ge
sproken."
„Wat heeft (hij gezegd?"
Hij stond rechtop voor Tudor met de arrogantie van
iemand, die om de nederlaag lacht, maar er was ook
wanhoop ln zijn oogen iets van een in het nauw ge
bracht dier.
Tudor kreeg eenigszins medelijden met hem en er
klonk bijna sympathie in zijn stem, toen hij antwoordde.
„De kerel was min of meer dronken, maar hij was,
vrees ik, nogal uitvoerig ln zijn mededeellngen. Hij her
kende in jou den man, die jaren geleden in Queensland
een vriend van hem gedood heeft."
„En?" zeide Piers weer.
Hij zeide het zonder een spier te vertrekken. Dit
maal voelde Tudor iets als onwillige bewondering in
zich opkomen. De kerel was tenminste geen lafaard.
„Het was onmogelijk om niet te hooren wat de ke
rel zeide. Hij noemde ook namen jouw naam en den
naam van den man, dien jij volgens hem gedood hebt.
Lady Evesham heeft het ook gehoord. We hebben het
allebei gehoord."
Hij hield op. Piers had zich niet bewogen. Zijn ge
zicht was als een masker in zijn kalmte, maar het was
een afschuwelijk masker. Tudor dacht, dat het onuit
sprekelijke dingen verborg.
„Hoe heette die man?" vroeg Piers na een oogenblik.
„Denys Erio Denys."
tegen man is, dan begrijpen wij, volkomen, deze uit
spraak. Er zijn er dan ook die inderdaad gek wor
den. Velen tijdelijk en dat noemen ze dan frontkol
der, maar velen ook voor goed.
(Laten we ons goed indenken wat het zeggen wil
een aanval te moeten doen tegen het vuren in ofte
liggen in een loopgraaf, die door den vijand onder
handen wordt genomen.
„Trommelvuur; spervuur; gordijnvuur; mijnen;
gas; tanks; mitrailleurs; handgranaten; dat zijn
maar woorden, maar ze heteekenen voor ons het af
schuwelijkste, dat er op de wereld bestaan kan.
Ons gezicht is met korsten vuil bedekt; onze go-
dachten zijn verward; we zijn dood-moe; als het
tot een aanval komt, moet menigeen met vuisten be
werkt worden, om hem wakker te ikrijgen en, tot mee
gaan te bewegen; onze oogen zijn ontstoken; onze
handen kapot; onze knieën bloeden; onze ellebogen
zijn -gekneusd.,..,. Haje Westhus wordt met een open-
gescheurden rug weggesleept; bij iedere ademhaling
zie je zijn long door de wond heen kloppen. Ik kan
hem nog een hand geven; „Het is uit met me,
Paul", kreunt hij en bijt van pijn in zijn ann. We
zien menschen, die nog leven, terwijl hun schedel
weggeschoten is; we zien soldaten loopen, wier beide
voeten afgeschoten zijn; ze strompelen op hun ver
splinterde beenstompen naar de naastbijgelegen dek
king; een korporaal kruipt twee kilometer ver op
zijn handen en sleept zijn verbrijzelde knieën ach
ter zich aan; een ander is op weg naar het veld
hospitaal, maar telkens glippen de darmen hem uit
zijn handen, hoe hij ook probeert, om ze vast te hou
den; we zien menschen zonder mond, zonder onder
kaak, zonder gezicht; wë vinden iemand, die twee
uur lang den slagader van zijn arm met zijn tanden
heeft dichtgehouden, om niet dood te bloeden."
Ik heb eenige Jaren geleden een boek gelezen dat
handelde over erotiek (geslachtelijke liefde) en oor
log. Als ik me goed herinner was het geschreven doof
een Oostenrijksch dokter* Aan dil boek werdt ik
herinnerd, toen ik bezig was met het werk, waar»
Piers lachte als iemand, die een bewijsstuk verifieert.
Zijn volgende vraag klonk uit de hoogte en met be
studeerde onverschilligheids
„Lady Evesham heeft (het géhoord, aeg je? Heeft efl
eenige aandacht geschonken «art die dronkemaasverha-
len?"
„Zij is flauw gevallen."
„Oh? En wat is er toen gebeurd?"
Het was koelbloedig om er dol van te worden; maar
het was het masker, dat sprak. Tudor zag dat.
„Ik helb haar weggebracht Verder was er niemand
bij. Zij verzocht mij dringend haar alleen na»r huis te
laten gaan. Dat heb ik gedaan."
„Heeft zij je ook gevraagd mij van alles op de hoogte
te brengen?"
„Ja. Zij zeide tegen me bij het weggaan: ,Jk moet
alleen zijn. Ik moet denken. Vraag aan Piers dat te be
grijpen. Vraag hem mij vandaag niet meer te zien. Ik
zal morgen met hem praten I Ik heb haar beloofd de
boodschap letterlijk over te brengen."
„Dank je," zeide Piers. Hij liep naar het raam en
keek naar de nu verlaten tent
Tudor bleef zwijgend staan wachten; hij had een ge
voel alsof het zijn plicht was te wachten.
Plótsoling keerde Piers zich om en keek naar den
stoel, waarin Avery gezeten had; dan wendde hij zich
tot Tudor.
„Wat hadden jij en mijn vrouw hier te doen?"
Tudor fronste zijn voorhoofd bij die vraag. „Wees
geen idioot, Evesham!" zeide hij heftig.
„Ik ben geen idioot." Hij kwam weer tegenover Tu-
j dor staan. Maar hoewel zijn gezicht nog als een masker
was, schitterden zijn oogen door het masker: het waren
j oogen, waarin vlammen opschoten. „O, ik ben geen idi
oot. Ik ken je nu te goed om op een dwaalspoor gebracht
te worden. Je zou je tussohen ons indringen, als je dat
l kon."
„Dat lieg je!" zeide Tudor.
I Hij verhief zijn stem niet en sprak evenmin overhaast
Zijn heftigheid was weg. Piers* handen balden zich,
maar zij bleven langs zijn zijden hangen. Hij staarde
Tudor aan, alsof hij hem wel begreep.
„Ik ben geen vriend van je," ging Tudor na een
korte stilte voort, „en dit zal ik niet worden ook. Maar
Ik ben een vriend van Je vrouw en dat zal ik of je
het prettig vindt of niet blijven. Om die reden zal
wat ik ook doe zoowel ln jouw belang zijn als in het
hare. Ik koester niet het geringste verlangen om mij
tusschen jullie in ta dringen. En als Je je verstand ge
bruikt, zal je inzien, dat ik het niet zou kunnen, al
