DRAISIflAvANmKEttBURG'S-
r' ••[LEVERTR/
Ingezonden Stukken.
De schaatsenwedstrijden te Davos.
Het vergaan van de „Hofplein".
Een geheimzinnig hol op een verlaten
kerkhof.
Door de besparing van arbeidskracht en door de
groote productie der machines wordt ook het inko
men van de arbeiders naar evenredigheid hoogcr, zij
het niet in geld dan toch in hetgeen zij voor hun
geld kunnen koopen, zoodat do toestand dor arbei
ders er stoffelijk door verbetert, maar de menschen
worden er meer afhankelijk door, want als zij voor
zich zelf gaan werken, zijn zij bijna zeker minder
inkomen te genieten dan zij als arbeider zouden kun
nen hehben. Deze afhankelijkheid van de onderne
mers vormt een vruchtbaren voedingsbodem voor al
lerlei kwade gedachten en de voornaamste daarvan
is, dat de bezitters van liet kapitaal te veel winst
maken ten nadeele van degenen, die den arbeid ver
richten. Dit drijft hen tot samenwerking om verboo
ging van hun loon te verkrijgen cn als hen dit gelukt,
meenen zij daardoor voor den arbeidersstand in zijn
geheel een voordeel te hebben bereikt. De ervaring
van de laatste vijftig jaar heeft evenwel geleerd, dat
de rentestand ondanks de werkzaamheid der vakver-
eenigingen cn hare loonacties cn werkstakingen hoo-
ger is geworden en dat dus de kapitaalbezitters te
genwoordig een grooter deel van de productie ontvan
gen dan voorheen.
Daar immers door de verhooging der geldlooncn de
atichtingskosten van het kapitaal evenveel zijn ver
hoogd, is de winst, die met het nieuwe kapitaal wordt
gemaakt, in nog sterkere mate verhoogd, want ware
dit niet het geval dan zouden de ondernemers voor
het geld, dat zij leenen, niet een hoogere renteper
centage betalen dan zij voorheen deden. Maar als
met het nieuwe kapitaal een grootere winst wordt
gemaakt, zal dit met het reeds bestaande kapitaal
eveneens het geval moeten zijn, want behalve, dat
een nieuwe fabriek meer naar de eischen des tijds
kan zijn ingericht, bestaat er geen reden, waarom
met een reeds bestaande onderneming minder winst
zon worden gemaakt dan met een nieuwe.
In den hoogcren rentestand ligt daarom het bewijs,
dat tegenwoordig van het kapitaalbezit meer winst
wordt gemaakt dan voorheen of liever dat de winst
van het kapitaalbezit meer is verhoogd dan de loo-
nen zijn verhoogd. Dit is des te meer opmerkelijk,
omdat in de laatste vijftig jaar de lasten, die op de
ondernemingen rusten door de eischen, die aan de
werkplaatsen worden gesteld, door de sociale ver
zekeringen en door het risico van werkstakingen veel
grooter zijn geworden. Dit is een belangrijke steun
voor mijne stelling, dat dc winst van het kapitaal
bezit bij gelijkblijvende spaarzaamheid volkomen
evenredig is aan de hoogte der looncn en dat die
winsten stijgen, naar mate de spaarzaamheid gerin
ger wordt. Als immer* spaarzaamheid gerin
ger wordt, moet aan d; geldbeleggers een hoogere
rente worden betaald om het benoodigdc kapitaal te
kunnen stichten cn om i a hoogere rente te kunnen
betalen, moeten de winsten v.-.n liet kapitaal in de
zelfde verhouding stijgen.
Wanneer in dc laatste vijftig jaar de techniek niet
was verbeterd en dus de hoeveelheid kapitaal per
arbeider even groot was gebleven, zou in de verdec-
ling der productie slechts deze verandering zijn ge
komen, dat de kapitaalbezitter voorheen toen de ren
testand 4 was 400 ontving tegenover de arbeider
1500, terwijl thans nu de rentestand 5 is, de bezit
ter van het kapitaal 500 ontvangt tegenover de ar
beider 1500. Indien de techniek niet was verbeterd,
zou ook de productie per arbeider Piet zijn verhoogd
en zou i de arbeider tegenwoordig minder wel
vaart gei: ten dan, voorheen. De toestand is evenwel
anders, went de techniek is in dien tijd veel ver
beterd door het gebruik van machines, die de pro
ductie van allerlei stoffelijke zaken misschien wel
heeft verdubbeld, zoodat daarvan per arbeider tegen
woordig misschien wel gemiddeld driemaal zooveel
wordt voortgebracht als voor vijftig jaar. Hoewel dus
het aandeel van den kapitaalbezitter bij de vcrlec-
ling der productie is vergroot en dat van den arbei
der verkleind van 15/19 tot 15/20, is toch zijn deel veel
grooter geworden, omdat de productie per arbeider
is verdriedubbeld. Dat is echter niet te danken aan
loonacties of werkstakingen of aan de invoering van
sociale wetten, maar de toepassing van machinale
arbeidskracht in onze vervoermiddelen en fabrieken.
Hoeveel inderdaad de productie per arbeider is ver
groot, is niet met ecnigc zekerheid te zeggen, want
de vergrooting geldt alleen voor die zaken, die ma
chinaal kunnen worden vervoerd of geproduceerd cn
dus vooral voor grondstoffen uit afgelegen streken en
voor massa-artikelen. Zoodra evenwel de menschs-
lijke arbeid er in hoogere mate bij te pas moet ko
men, zooals bij de distributie der verbruiksartikelcn,
wordt het voordeel van de massaproductie en van
het massale vervoer sterk verminderd, omdat de men
schen, die de artikelen aan de woningen brengen,
niet meer doen dan voorheen.
Als de looncn en salarissen in geld altijd even hoog
«s
iw
LEEUWARDEN-
bleven, zou bij een drievoudige productie alles onge
veer driemaal zoo goedkoop worden, omdat met het
zelfde geldinkomen driemaal zooveel kan worden
gekocht. In de laatste vijftig j»ar zijn de loonen der
landarbeiders van 16 a f7 per week gestegen tot f21
cl f 24 per week, zoodat zij ongeveer 3.5 maal zoo hoog
zijn als vijftig jaar geleden. De loonen der vakarbei
ders zijn waarschijnlijk wel 4.5 maal zoo hoog als
toen. Daartegenover zijn de prijzen in den groothan
del op het oogenblik volgens de berekende indexcij
fers niet veel meer dan 1.5 maal zoo hoog, zoodat
wanneer men zijne verbruiksartikelen direct uit den
groothandel kon betrekken, men voor zijn inkomen
2 3 maal zooveel zou kunnen koopen. Dit geldt
echter niet alleen voor de personen, die van hun
arbeid leven, maar ook voor degenen, die hunne in
komsten trekken uit kapitaalbezit of grondeigendom.
Voor den grondeigendom is dit op het ogenblik niet
geeheel waar, maar dat komt doofdat wij tegenwoor
dig leven in een tijdperk van overproductie van land
bouwproducten. Op den duur zal zich echter ook
hierbij het evenwicht moeten herstellen, doordat de
landbouw bij deze prijzen niet voldoende loonend is,
de menschen dus naar beter loonende takken van
bedrijf verhuizen en het aanbod van landbouwpro
ducten daardoor zoolang vermindert tot de prijzen
weer tot een loonende hocgte zijn gestegen.
Het verschil in koopkracht van de inkomens is ech
ter bij vroeger vergeleken lang niet zoo groot en dat
komt, doordat bij de distributie in het klein veel
menschen noodig zijn en het inkomen van dio men
schen in dezelfde mate is verhoogd als van alle an
deren. De kosten der verschillende levensbehoeften
worden door dien bij de distributie te verrichten ar
beid zeer sterk verhoogd, maar daaruit volgt tevens,
dat het van het hoogste belang is de distributie in
het klein zoo doelmatig mogelijk in te richten en
daarbij alle overtollige tusschenkomst van men
schen te vermijden. Daar is dus besparing van ar
beid een allereerste eisch, want de arbeid, die daar
bespaard wordt, kan met veel meer vrucht worden
gebruikt voor het houden van toezicht op de ma
chines, die in de fabrieken het werk voor ons doen
en ook in den landbouw meer en meer in gebruik
komen om menschenarbeid ie vervangen.
Om evenwel inderdaad het hoogste effect van de
machines en van den menschelijken arbeid te berei
ken hebben de ondernemers te zorgen, dat zij vol
doende kapitaal vormen om alle menschen tewerk
te kunnen stellen en dat zij het stichten in die rich
ting, waaraan de verbruikers de meeste waarde toe
kennen. Dit nu kan altijd blijken uit de winst, die
in een tak van bedrijf wordt gemaakt, want hoe hoo-
ger de winst, des te beter bewijs, dat de menschen
bereid zijn voor het product een zoodanigen prijs te
betalen, dat aan de in het bedrijf werkzame arbeiders
het normale loon kan worden uitgekeerd en voor de
geldbeleggers een voldoende rente overblijft. Daar
het altijd mogelijk is het nieuwe kapitaal daar te
stichten waar de hoogste winst wordt gemaakt of te
zorgen, dat de winst in alle bedrijven ongeveer ge
lijk blijft, is het alleen maar de vraag of de winst
overal door het stichten van nieuw kapitaal zoo
veel zou kunnen dalen, dat zij niet meer beantwoordt
aan den rentestandaard, die overeenstemt met de
spaarzaamheid. Dit nu zal nimmer gebeuren, daar
de ondernemers in alle bedrijven de prijzen zoo hoog
kunnen opvoeren, dat een normale winst bereikt of
behouden wordt.
Het hangt dus geheel van de ondernemers af of
voldoende nieuw kapitaal zal worden gesticht om
alle menschen aan werk te kunnen helpen en daar
voor de kleine ondernemers in vele takken van be
drijf de concurrentie vrij wel onhoudbaar is, han
gen de menschen voor een zeer groot deel af van de
grootere ondernemers en van de vraag of deze er
voordeel in zien, alle menschen tot aan den laatsten
man en de laatste vrouw werk te geven en daarvoor
het noodige kapitaal te stichten. Do ervaring leert,
dat dit niet het geval is, want in de laatste jaren is
steeds een groot percentage der arbeidende bevol
king zonder werk.
Wordt vervolgd.
VERVOLG SPORT.
Het „Algemeen Sportblad" vermeldt het volgende be
sluit:
De commissie van onderzoek Ingesteld door de N.H.V.B.
vergaderd den 28sten November 1929, naar aanleiding
van het voorgevallene in den wedstrijd J.V.C. 1 en Bree-
aartd I gespeeld den lOen Nov. 1929, op het terrein van
de vereen. J.V.C. to Julianadorp. gezien de stukken, ge
hoord de getuigen, adviseert het bestuur van den N.H.
V.B.: Ie den J.V.C.-speler P. Bakker te schorsen tot 1
Maart 1930; 2e. de vereen. J.V.C. de kosten te laten dra
gen van de comm. van onderzoek; 3e. de vereen. J.V.C.
er op te wijzen, dat hun toeschouwers meer gematigd
optreden.
WÜSBINGERWAARD.
Succes 2W.-Waard I 0S.
W.-Wanr 2B ree zand 2 42.
Wierlngerwaard heeft te Wierlngen een lastige klip
omzeild, door met 30 van Succes te winnen. W.. die
voor de rust met wind mco speelde, wist in deze pe
riode een nuttige 20 voorsprong te krijgen. Na rust
kreeg de achterhoede der roodbroeken het soms zwaar
te verantwoorden, doch met keeper Jimmink aan het
hoofd was er voor de Successers geen doorkomen aan.
Voor verder verslag zal Succes waarschijnlijk wel zorg
dragen.
W.-Waard 2 verbaasde vriend en vijand door met 42
van de aspirant-kampioenen Breezand 2 te winnen. Een
leeiyke streep door hun rekening en van W. 2 een uit
stekende prestatie, tomeer, daar ze met de rust met 20
achter stonden. Daarna zorgden Geel en c.s. voor acht
doelpunten, waarvan er nog vier niet werden toegekend.
OUDKARSPEL.
D.T.S. in—Schagen III ft—4.
D.T.S. ITT wist in een zeer doelpuntenrijken wedstrijd
de leiders van hun afdeeling te kloppen. Niet minder dan
tien doelpunten werden er gescoord, waarvan D.T.S. er
zes voor haar rekening nam. De scheidsrechter, welke
uit St. Pancras moest komen, had zich de luxe veroor
loofd om thuis te blijven, zonder hiervan kennis te ge
ven. Dit Is voor de betrokken clubs altijd zeer onprettig,
en van „heeren die zich beschikbaar stellen als scheids
rechter. vinden we iets dergelijks zeer onsportief en
komt dit de voetbalsport niet ten goede. Gelukkig was
de hoer P. Eiland zoo bereidwillig zich met de leiding
te belasten. D.T.S. wist een 20 voorsprong to krijgen,
maar zwak doelverdedlgcn stelde Sparta in de gelegen
heid gelijk te maken. Daarna werd het 32, 33, en
vlak voor de rust 43.
Na de theo wist D.T.S. nog twee keer te doelpunten,
waartegenover Sparta slechts een kon tellen. Het spel
leed zeer onder het zware terrein.
SUCCES-NIEUWS.
Zondag speelde S. I tegen N. Niedorp I te N. Nledorp.
Voor dezen wedstrijd was de heer Brussel scheidsrech
ter. Om 2 uur werden de elftallen In het veld geroepen
en weldra begon de strijd, die voor beide partyen nie*
van beteekenis meer was, voor het kampioenschap. De
partijen waren van gelijken kracht, doch N. Niedorp
wist deze keer revanch te nemen, voor de nederlaag op
Wierlngen geleden. Ditmaal was het N. N. die Succes
met een 43 nederlaag naar huis zond.
Het 2e elftal speelde thuis tegen de a.s. kampioen
Wieringerwaard. Ook deze moest W.-W. als hun meer
dere erkennen. Na een flinken forschen wedstrijd wist
W. belde punten mee naar huis te nemen door S. II met
3o te verslaan. W. is hierdoor vrij vast op de boven-'
ste plaats gekomen.
Ons derde elftal maakte een vcrgeefsche reis naar
A. P. II. A. P. was namelijk met 6 man tegenwoordig,
zoodat de scheidsrechter de elftallen onverrichter zaken
naar huis stuurde. Voor S. was dit een dure reis, daar
deze wedstrijd overgespeeld moet worden, en weer de
kosten moet maken.
Voor de adspiranten, die thuis tegen H.R.C.-a. moesten
apelen was het terrein afgekeurd, daar het terrein voor
2 te spelen wedstrijden niet bestand was.
NIEUWE NIEDORP.
Nieuwe Niedorp ISucces L
In een zeer spannenden wedstrijd Is N. Niedorp I er
in geslaagd met 43 revanche te nemen voor de ln Wie-
ringen geleden 52 nederlaag. Een tamelijk harden
wind, die dwars over het veld stond, belette N.V.V. niet
om reeds binnen een kwartier, door haar linksbuiten
een 20 voorsprong te nemen, Die echter dacht, dat
N.V.V. een groote overwinning zou behalen kwam be
drogen uit, want na goed samenspel wist de S.-midvoor
met een kopbal tegen te scoren. Hierdoor aangemoedigd
trad Succes wel wat meer aanvallend op en hét gelukte
hun door een penalty gelijk te maken. Geruimen tijd
gaat nu het spel over en weer, doch nog voor de rust
wist de N.V.V.-mldvoor zijn club de leiding te hergeven,
waarna het spoedig rusten was. Rust ging dus in met
32 voor N. Niedorp.
Direct na de rust ontstond een heete strijd, van Succes
om gelijk te maken, van N.V.V. om de voorsprong te
vergrooten. Do Wicrlngers zetten er alles op en slaag
den er zoowaar voor de derde maal ln om gelijk te ma
ken. Er was nog ongeveer een kwartier te spelen, nu
bereikte de spanning haar hoogtepunt, aan beide zijden
word vurig om de eer der overwinning gespeeld, dat
tenslotte N.V.V. deze eer genoot, was te danken aan
haar taaie volhouden en harde werken, tot de laatste
toon van de fluit des heeren Brussel, van het terrein
was afgestorven. Een penalty was de eerste kans om er
43 van te maken, maar deze werd er door den Suc
ces-keeper op schitterende wijze uitgehouden. Toen ten
slotte onze linksbinnen er in slaagde het vierde punt te
maken, was het pleit zoo goed als beslecht. Na nog
eenige heftige, doch vcrgeefsche pogingen der bezoekers
bracht het einde N. Niedorp een 43 overwinning.
Voor de volgende week staat weer een zware wedstrijd
op het programma, dan ls de reis naar Sohagen om-
Sparta I voor het eerst op zijn nieuwe terrein te ont
moeten, of de uitslag evenals de eerste ontmoeting een
7—0 overwinning voor N. Niedorp zal brengen, Is ten
zeerste te betwijfelen, daar Sparta bewust is om van
deze groote nederlaag revanche te nemen.
Warmenhuizen, 12 Jan. 1930.
Geachte Redactie,
Ondergeteekende, A. v. Loenen, verzoekt beleefd
eenige plaatsruimte in Uw veel gelezen blad, waar
voor bij voorbaat mijn vriendelijken dank.
Wij v/iljen gaarne voldoen aan het verzoek van een
ingezetene van 't Zand voor nadere inlichtingen om
trent de bioscoopvoorstelling op 5 Januari jl., in
café De Wit, waarbij het programma schitterend op
het doek werd gebracht en toch halverwege op order
van den heer De Wit moest worden geëindigd, wil ik
het volgende in liet openbaar behandelen. Op 30 Dec.
ontving ik bericht van De Wit tot het geven van
eene voorstelling op Zondag 5 Januari. Aangezien
door mij de geweldige Krassinfilm tot groote tevre
denheid van den WelEerw. Heer Lasanze is afge
draaid, heb ik gemeend ook deze film op 't Zand te
doen vertoonen. Bij onderzoek bleek de film niet in
goeden staat te zijn. Dadelijk heb ik me toen ge
wend tot het mij gunstig bekende filmkantoor te Den
Haag voor een film voorzien van goedkeuring voor
eiken leeftijd. Waarop mij werd toegezonden: Met
Zwervershart. Dit is een Kerstfilm met in de hoofd
rol een oude man met een groote aap. Daar deze
film succesvolle avonden bezorgde in het R.K. Ami-
citia-gebouw te Den Haag, werd mij dit nummer ten
zeerste aanbevolen. En ik meende op deze goede ge
gevens, waarvan de veldwachter nota heeft genomen,
een genotvollen avond te t Zand te doen geven. Om
kinderen buiten de deur te houden, wordt op plaat
sen waar ik dat noodig acht, den vollen entréeprijs
genomen en was er ook niet één in de zaal. M.i. had
De Wit beter gedaan, het eerst af te wachten ,in-
plaats van halverwege te doen eindigeh ten koste van
hen die de entrée hebben betaald en de voorstelling
is dien tengevolge uitgeloopen op een
Hiermede hoop ik den schrijver en alle bezoekers
duidelijk te hebben toegelicht, en teeken met alle
achting en eerbied voor de R.-Kath. leer en begin
selen,
A. v. LOENEN,
Bioscoop-Ondernemer,
W armenhuizen.
Onze landgenoot Van der Scheer wint
het wereldkampioenschap van de stu
denten. Thnrnberg verbetert het we
reldrecord over 1000 Meter.
Naar Zaterdagavond uit Davos gemeld werd, heetf
onze landgenoot van der Scheer op schitterende wij
ze het academisch wereldkampioenschap in het
hardrijden op schaatsen gewonnen. Hij heeft zich
ook op de 5000 M. hardrijden beslist de sterkste van
de elf mededingers getoond en heeft in zijn rit tegen
Jungblut, zijn sterksten mededinger en dezen een
halve baan achter zich.
De uitslag over 5000 Meter was: 1. Ballangrud 8
min. 24.7 sec. (nieuw wereldrecord); 2. Van der
Scheer, 8 min. 44.7 sec.; 3. Heiden 8 min. 45.8 sec.;
4. Thunberg.
Pronk werd zevende in 9.10.00; Hooftman negende
in 9.16.07: Boot tiende in 9.18.06.
Over 1000 Meter was de uitslag als volgt:
Thunberg werd winnaar in 1 rnin. 28.4 sec., het
geen een nieuw wereldrecord is; 2. Ballangrud
1.30.8; 3. v. d. Scheer 1.38.8.
De overige uitslagen van de 1000 m .luiden, wat
de Hollandsche rijders aangaat: 7. Elema, 9. Boot
en 12. Heiden. Hooftman en Pronk-vielen.
In de totaal-classificatie w'erd Thunberg 1 met
186.63 (drie afstanden); 2. Ballangrud 186.53; 3. Van
der Scheer 192.67 (deze is daardoor academisch kam
pioen); 4. Jungblut 198.08; Do overige Holalnders: 5.
Heiden 199 45, Hooftman werd nummer acht, Ben
Blaisse 11.
DE NEDERLANDSCKE RIJDERS VOOR DE EURO-
FESCHE- EN WERELDKAMPIOENSCHAPPEN.
Het bestuur van den Koninklijken Nederlandschen
Schaatsenrydersbond heeft naar aanleiding van de wed
strijden in het hardrijden op schaatsen te Davos beslo
ten als Nederlandsche rijders naar de wereldkampioen
schappen in het hardrijden te Stockholm en naar de
Europeesche kampioenschappen te Drontheim in Noor
wegen af te vaardigen de volgende personen: van der
Scheer, Heiden, Hooftman en Pronk. Van der Scheer en
Hooftman zijn heel goed op den korten afstand, terwijl
van der Scheer, Heiden en Pronk alle drie op de lange
afstanden ook bleken uit te blinken.
Een relaas van een der geredden van het
Nederlandsche stoomschip „Hofplein",
dat cp de Noorsche kast schipbreak heeft
geleden.
Met het stoomschip Kerkplein, van de stoomboot
maatschappij Millingen zijn Zaterdagmiddag eenige
opvarenden van het bij de Noorsche kust op een klip
gostooten en gezonken stoomschip Hofplein, van de
zelfde maatschappij, te' Rotterdam aangekomen, en
een van de geredden, de derde machinist K. Tjas-
sens, heeft aan een medewerker van de N.R.Crt. een
en ander verteld over het vergaan van zijn schip.
Ik had, zeide hij, juist, de wacht en bevond mij dus
in de machinekamer. Omstr eeks kwart vóór vier in
den nacht voelde ik plotseling een zwaren stoot; ik
geloofde eerst, dat het schip door een zware zee werd
opgetild, maar al spoedig kwamen de stokers waar
schuwen, dat het water met kracht op de stookplaat
drong. Zij konden niet meer naar de ketels terugkee-
ren, omdat het binnenstroomende water de kolen uit
de bunkers meenam, waardoor het onmogelijk werd
tegen den stroom in te loopen. Al spoedig begon er
ook water te komen in de machinekamer, maar de
tweede machinist. M. van Woerkom, en ik slaagden
er in, de machine nog 20 minuten te laten draaien.
Ook al stonden wij tot ons middel in het water cn
draaiden de krukken en stangen ook al door het bin
nenstroomende water. Maar tenslotte moesten wij
den strijd opgeven en wij kregen van den kapitein
verlof, boven te komen. Eerst hebben wij toen de ma
chines gestopt.
Toen wij aan dek kwamen hoorden wij, wat er was
gebeurd; de Hofplein was op een rots gestooten en
was lek geraakt. Men was toen reeds bezig, de booten
klaar te maken om ze te strijken. Ruim drie stond
vol water cn het dek stond gelijk met de zee. Na een
uur ging het electnsch licht uit en zaten wij in de
mess-room bij kaarslicht Het verwonderde ons zeer,
dat het schip nog zoo lang kon drijven; wij hebben
zeer angstige oogenblikkcn daar doorgemaakt. Om
halfelf in den morgen waren wij de kust zeer dicht
genaderd, en de kapitein gaf order, het schip te ver
laten, omdat hij bang was, dat de Hofplein tegen de
rotsen zou loopen. De kleine boot met vier matrozen
cn den derden stuurman Zeeveld is het eerst te wa
ter gelaten. Deze boot lag zeer ongunstig, omdat zij
aan de orkaanzijde van het schip hing. Maar de
menschen waren niet te houden. Toen de boot goed
en wel in het water lag, zagen wij stuurman Zeeveld
overboord slaan. De vier matrozen hebben hem even
wel weer in de sloep geholpen.
Daarna hebben wij onze eigen boot neergelaten. Ka
pitein Schaap heeft, tegen het advies van de Noord-
schc loodsen, onze sloep voor den wind laten drijven
en achteraf bleek dit heel gode bekeken te zijn, want
wij kwamen prachtig tusschen twee brandingen door,
waarna wij wenkten naar de kleine sloep om te vol
gen. Wij hebben deze kleine sloep daarna niet meor
teruggezien.
Nog voordat wij bij het stoomschip Jütenheim kwa
men, dat ons te hulp was gekomen, zagen wij, dat da
Hofplein inmiddels met den lij kant tegen een rots
was geloopen. Het schip brak, het midden zonk het
eerst weg, waarna achterschip en voorschip recht
standig de hoogte in gingen, om vervolgens langzaam
in de diepte te verdwijnen. Aan boord van de Jöten-
heim zijn wij heel gotyi ontvangen. Eerst toen dit schip
te Aalesund was aangekomen, kon de reddingboot uit
varen om naar de kleine boot te zoeken.
Zooals men weet, zijn do vijf menschen, die in deze
kleine sloep hadden gezeten, om het leven geko
men.
Tot zoover het verhaal van machinist Tjassens.
Aan den wal stonden vele familieleden van de op
varenden van de Hofplein, de directie van de Stoom
vaartmaatschappij Milligen en de kapiteins van de
schepen Emmaplein en Beursplein, welke op het
oogenblik ook in dc Rotterdamsche haven liggen. Het
was een roerend weerzien tusschen de familieleden
en de opvarenden van het vergane schip.
Stof voor een dectectieven- of mlsdadigers-
roinan. De gebroeders Sass te Berlijn,
oude bekenden van de politie, opnieuw ge
arresteerd.
De arrestatie van de gebroeders Sass, drie goede be
kenden van de Bcrlijnsche politie, die reeds verle
den jaar in hechtenis waren genomen, onder verden
king betrokken te zijn bij de inbraak in de kluis van
het filiaal der Disconto Gesellschaft op de Witten-
bergerplatz te Berlijn, maar die toen bij gebrek aan
bewijs in vrijheid moesten worden gesteld, heeft daar
heel veel opschudding verwekt, vooral omdat aan
deze arrestatie eigenaardige gebeurtenissen vooraf
zijn gegaan. Het is intusschen waarschijnlijk, dat de
gearresteerden ook thans weer uit de voorloopige
hechtenis zullen moeten worden ontslagen, daar hun
geen strafbare feiten ten laste zullen kunnen wor
den gelegd.
Deze zaak zou uitstekende stof voor een misdadi
gers- of detectievenroman kunnen opleveren. Immers
zij speelt voor een groot gedeelte op een oud ver
laten kerkhof; hier hadden de misdadigers een hol,
hier konrtSl vze 's avonds bij maneschijn bijeen.
Hot keriehof waarvan hier sprake is, aldus de Ber-
lijnsche cor& :i de N.R.Ct., is dat van de zooge
naamde LuKengcineinde te Charlottenburg. Het ligt
aan een zeer steile straat, waar zich ook nog een
gymnasium, een douanekantoor en een ziekenfonds
bevinden. Aan de binnenplaats van het gymnasium,
grenst een terrein, waarop een gymnastiekzaal moet
worden gebouwd en langs dit terrein loopt een muur.
Al een paar weken geleden had de stoker van het
gymnasium bemerkt, dat op het terrein een zand
hoop lag. Voor eenige dagen zag hij tot zijn verba
zing, dat die zandhoop grooter was geworden en toen
hij de hoop nader onderzocht, ontdekte hij zelf:< dat
menschenbeenderen en overblijfselen van kransen tus
schen het zand zaten. Dc directeur van de school
vermoedde, dat arbeiders die nieuwe graven op het
kerkhof moesten delven, het zand eenvoudig over den
muur op het verlaten terrein gooiden. De directeur
vond, dat dit niet te pas kwam en schreef een brief
aan de betrokken kerkelijke autoriteiten. Men ant
woordde hem, dat op het kerkhof in het geheel niet
werd gewerkt en dat daar sinds anderhalf jaar ook
niemand was begraven. Nu waarschuwde de direc
teur de politie. Een paar agenten doorzochten 't ter
rein en het kerkhof, maar. konden niets verdachts
constateeren.
De zoon van den stoker van het gymnasium nam
daarop voor het eerst geheimzinnig geklop waar. Hij
hechtte er eerst geen beteekenis aan, daar hij dacht
dat dit geklop uit het gymnasium kwam, maar toon
hij het geklop ook tijdens de Kerstvacantie hoorde,
vertelde hij het aan zijn vader en nu werd de politie
ten tweede male bij de zaak betrokken. Intusschen
hadden ook bewoners van de omliggende huizen vaak
's avonds licht op het kerkhof bemerkt. Zij meenden
echter, dat bedelaars er een onderkomen voor den
nacht zochten.
In den nacht van 30 op 31 December kwam een
neef van den portier van het gymnasium, die in de
stad als koksmaat werkzaam is en bij zijn oom in
de school woonde, 's ochtends om half drie van zijn
werk thuis. Toen hij de deur, die naar de binnen
plaats van de school leidt, wilde openen, stond hij
plotseling voor een man, die op barschen toon vroeg,
wat hij daar te zoeken had. De jongen antwoordde
eenvoudig: Dat gaat u niets aan cn stapte naar bin
nen. Hij zag toen nog net, dat twee mannen, die een
lantaarn droegen, over do binnenplaats vluchtten.
De portier, die door zijn neef werd gewekt, door
zocht met deze het gebouw en de binnenplaats. Het
eenige verdachte, wat zij bemerkten, was, dat een
paar planken uit de school waren gestolen. Zij von
den ze bij den muur van de binnenplaats terug.
Op 31 December verscheen de politie ter plaatse,
ditmaal met een speurhond, die toen men de binnen
plaats bereikt had, terstond tegen den muur van het
naast de plaats gelegen terrein opsprong. Een agent
besloot daarop eens te kijken, wat daarachter dien
muur te zien was. Hij klom mot een ladder op den
muur, trolc de ladder naar omhoog en zette hem
op het terrein in den grond Zoo ontdekte men bij toe
val het hol van de misdadigers en vond men ook
weldra den toegang tot het hol, daar voor niet inge
wijden inderdaad niet te zien was. Achter de deur
bevond zich eerst een hek, dat met planken netjes
was betimmerd, aan het einde van den gang bevond
zich het hol, dat 3.25 meter lang, 2.30 m. breed en
2.15 m. hoog was. De gang zelf was G3 c.M. breed.
Gedurende eenige nachten werd het hol nu door
agenten zorgvuldig bewaakt, enkele zaten verborgen
in het gymnasium, anderen in een loods op het kerk
hof, die slechts 15 m. van den ingang van het hol
verwijderd was. Een paar dagen werd niets verdachts
waargenomen, maar in den nacht van Donderdag op
Vrijdag zag een agent, die in één der straten in de
buurt patrouilleerde, twee mannen, die werkkleeren
droegen, maar die, wat hem bijzonder trof, geen hoofd
deksels op hadden. Tot zijn niet geringe verbazing
zag de agent, toen hij hen passeerde, dat beide man
nen twee der gebroeders Sass waren. Enkele oogen-
blikken later bemerkten nu ook de agenten, die in.
den loods op het kerkhof de wacht hielden, hoe tweo
mannen over den muur van het verlaten terrein klau
terden. De twee mannen hadden echter nauwelijks
een voet op het kerkhof gezet, toen zij een lichtstraal
uit de loods zagen. Eenige oogcnblikken later waren
zij weder over den muur verdwenen, achtervolgd
door de agenten. Toen deze echter op straat kwamen,
konden zij de vluchtelingen niet meer zien. Van hun
collega vernemen do agenten echter, dat de man
nen de gebroeders Sass waren en zij begaven zich
naar de woning van de gebroeders Sass in de Bir-
kenstrasse. Toen zij ongeveer drie kwartier., later
thuis kwamen, werden ze ingerekend.
Wat de gebroeders Sass eigenlijk in het schild
voerden, is nog onbekend. Men heeft eerst vermoed,
dat ze een onderaardschen gang hebben willen gra
ven naar het bureau van het ziekenfonds of naar het
douanekantoor, wellicht echter ook naar het iets ver
der in de Rorlinerstrasse gelegen filiaal van de rijks
bank. Dit lijkt echter haast onmogelijk, daar ze daar
voor maanden lang hadden moeten werken. De po
litic meent, dat de gebroeders Sass het hol hebben
gegraven met het doel hun buit van andere inbraken
daarin te verbergen. Ze zullen zich nu alleen we
gens huisvredebreuk en beschadiging van vreemd
eigendom te verantwoorden hebben.
