Mager Courant
Trust- en Kartelvorming
POSTER'C
LORD KENDAL'S
TWEEDE VROUW
VoorAome/» jr
Houd Uw nieren gezond!
JL RugpijnNierenPillen
Zaterdag 1 Februari 1930.
73ste Jaargang. No. 8605
Derde Blad.
in verband met den landbouw.
CURSUSVERGADERING van de Vereenlging van
Oadleeringen der Rijkslandbouwwinterschool
te Schagen, op Woensdag 29 Januari 1930.
MIDDAGVERGADERING.
In het tweede gedeelte van deze cursusvergadering
gaf Prof. Kaag allereerst een overzicht van het trust-
en kartel verschijnsel in 't algemeen. Beide kan men
definieeren als combinaties van tot nog toe zelfstan
dige ondernemingen in éénzelfde tak van productie,
•welke ten doel hebben de onderlinge concurrentie te
beperken. Daaruit volgt, dat niet elke samenwerking
van ondernemingen onder kartel of trust kan worden
gerangschikt. Niet altijd heeft deze looh een beper
king van de concurrentie of beheersching van de
markt tot doel en tot gevolg. Bij kartels wordt de
vrijheid van de ondernemers slechts ten deele en voor
min of meer beperkten duur aan banden gelegd. Biy
de trust houden de ondernemingen op als zelfstandige
economische eenheden te bestaan en ontstaat een
nieuwe geconsolideerd^»» eenheid.
Spreker wijst er dan op dat deze nieuwe organisa
ties in tegenstelling met b.v. de gilden niet van boven
af door den staat of de stad zijn in het leven geroe
pen, maar door min of meer vrijwillige acties van de
ondernemers zelf. Het typische land van kartels is
Duitschland, waar ze vooral ontstonden na de crisis
van 1S73. Het typische land der Trusts zijn de V. S
(Standard Oil).
De bedoeling van de oprichting van kartels en trust
kan tweeledig zijn, n.1. Ie. om de concurrentie to
beperken, 2e. door elkaar op het gebied van den in
koop van de grondstoffen te verstaan en door geza-
imenlijken verkoop der producten te bewerkstelligen.
Dikwijls heeft men beide op het oog.
Wat de kartels betreft, kan men verschillende vor
men onderscheiden. In de eerste plaats het voor-
waardenkartel of konditionenkartel. Het merkwaar
dige hij deze kartels is, dat zij geen regelen treffen
betreffende den prijs, doch uitsluitend de algemeenc
voorwaarden behandelen waartegen geleverd zal wor
den. Een zoodanige kartelovereenkomst kan b.v. be
palingen inhouden betreffende de betalings- en crc-
dietvoorwaarden, de wijze van levering, de verpak
king, de vrachten en kortingen, monsters en verdere
bepalingen betreffende den vorm en den inhoud van
het aanbod. Van belang is hier zoowel de vaststel
ling van maximum als van minimum-qualiteiten.
Dat een concurrentie in den vorm van aanbod van
steeds slechtere qualiteiten een geheele bedrijfstak
soms kan desorganiseren is ook in het zuivelbedrijf
wel gebleken, bij den strijd tegen de boterknoeiers.
In de tweede plaats hebben we het prijs-kartel,
waarbij dus maximumprijzen voor de producten wor
den vastgesteld. De prijsvaststelling brengt hier soms
groote moeilijkheden mede, wanneer de producten
niet uniform zijn. Men tracht deze soms te ondervan
gen in een z.g. kalculatiekartel, waarin dus de grond
slagen van de kostprijsberekening worden vastgelegd.
In de derde plaats heeft men gebiedskartels, waar
bij de samenwerkende organisaties het afzetgebied
tusschen de samenwerkende ondernemingen wordt
verdeeld. Een voorbeeld hiervan leveren de coöp. zui
velfabrieken op, in sommige streken in ons land
waar men bij onderlingen afspraak regelt de rayons
waarvan een fahriek de melk mag betrekken. De
eene fabriek komt alzoo niet in het gebied der andere
fabriek.
Ton vierde heeft men het productiekartel, waar
bij een maximumproductie wordt vastgelegd en op
grond daarvan aan de verschillende ondernemingen
quota's worden toebedeeld.
Ten vijfde het syndicaat waarbij de verkoop wordt
overgedragen aan een apart orgaan, waardoor voor
al de controle op de naleving van de kartelovereen
komst wordt vergemakkelijkt. Hier houdt het recht
streeks contact van de afzonderlijke ondernemingen
met de klanten dus op te bestaan. De kartelleden be
houden echter een vrij groote zelfstandigheid op het
gebied van de productie. Bij de trusts daarentegen
gaat ook deze verloren en ontstaat een geheel nieuw
lichaam, waarin zoowel de leiding van de productie
als de afzet is gecentraliseerd. Sommige dezer trusts
zijn uit kartels ontstaan. Spreker herinnert in dit
verband aan de Koninklijke Shellgroep, welke is
voortgekomen uit de vereenigingen van Ned.-Ind.
petroleumproducenten, welke een gemeenschappelijk
FEUILLETON
door META SIMMINGS.
12.
„Lompe ezel!" mompelde Kendal, toen hij naar zijn
eigen kamers ging. Boven ln de gang ontmoette hij
Betty Lumsden, die doelloos ronddwaalde als een ver
doolde witte geest. Ze hield hem aan om hem op grap-
plgen vaardigen toon een vraag te stellen.
„Sir Antony, ik wilde graag, dat u heelemaal eerlijk
tegen me was; meende u zooeven oprecht wat u zeide
over mijn blijven^ of zei u het alleen maar onder den in
vloed van Dr. Heriot's uitlating?"
„Natuurlijk meende ik het," vertelde hij haar. „Het is
de wensch zoo wel van mijn vrouw als van mij, dat je
dit huis als het jouwe beschouwt zoolang als je eigen
moeilijkheden nog niet opgelost zijn!"
Een kreet van verrukking ontsnapte aan Betty's lippen.
„O, dank u!' Wat een schatten bent u allebei! Op welke
manier kan ik u daarvoor mijn dankbaarheid bewijzen?"
„Wel, door je eigen opgewekte zelf te zijn en Iris niet
te laten pruilen," zei hij glimlachend. „Dr. Heriot heeft
me een uiterst moeilijke taak opgelegd: Iris moet rust
hebben naar lichaam en ziel en tegelijkertijd gelukkig
zijn. Denk Je dat één sterveling alleen in staat is dat te
volbrengen?"
Betty lachte. „We zullen zien, dat we er ons door
slaan."
Nog even bleven ze staan praten, toen liep Kendal
door.
Eenige ocgenblikken later wist Betty werkelijk niet
wat te doen met het groote huis voor haarzelf alleen
om haar onderzoekende geest op bot te vieren. Maar
toen bedacht ze. dat ze zich geheel en al thuis moest
voelen, x*oa!s Kendal gezegd had en ze begreep dat
niet be'cr te kunnen doen, dan door Lady Kendal's
boudoir als haar eigen in gebruik te nemen. Dus wan
delde zo daarheen; een grooten gemakkelijken stoel
schoof ze bij het vuur en ging zitten peinzen.
Na een poosje zei ze tot zichzelf: „Ik kan wel voor
spellen, dat het hier op den duur onmogelijk saai voor
me zal zijn. Ik hoop dat het Lot me nu nog een toover-
staf zendt om me heen tot leven te brengen."
verkoopkantoor oprichtten, waarna men mede op het
gebied van de productie tot nauwe samenwerking
kwam.
Wat de prijspolitiek betreft, is de regeling eenvou
diger bij de trusts dan bij de kartels, omdat de laat
ste rekening moeten houden met allerlei interne fac
toren (verschillende productievoorwaarden, zwakke en
sterke ondernemingen enz. Zelfs echter bij een trust
die op een bepaald moment de geheele productie in
zich vereenigd, kunnen de prijzen niet geheel wil
lekeurig worden vastgesteld. Er bestaat ook een
nauw verband tusschen den prijs van een product en
de afzet. Wanneer dc prijs wordt verhoogd, daalt de
consumptie en omgekeerd. Spreker illustreert deze
wet met ervaringen, opgedaan met het ingrijpen van
de overheid in oorlogstijd.
Een vermindering van den afzet bij een verhooging
van den prijs heeft daarom vooral een zeer ongunsti-
gen invloed op de totale winst, wijl productievermin
dering een verhooging van den kostprijs tengevolge
heeft, doordat de constante kosten over een bepaal
de periode per product hooger worden naarmate min
der wordt voortgebracht. Bovendien bevordert een
prijsverhooging het opkomen van nieuwe concurren
ten en het ontstaan van „erzats"-producten.
Met het oog op die omstandigheden zijn vooral de
moderne kartels en trusts in hun prijspolitiek zeer
gematigd geweest. In een ander opzicht bieden deze
organisators nog verdere mogelijkheden, doordat men
verschillende prijzen van hetzelfde product op ver
schillende markten of aan verschillende groepen van
consumenten berekend (dumping). Zelfs kan het voor-
deelig zijn om een gedeelte van de productie onder
den gemiddelden kostprijs te verkoopen. Ook dit
hangt weer samen met de beteckenis voor vaste
kosten.
Vervolgens behandelt spreker de prijspolitiek mj
den inkoop. Ook hier hebben zij weer bepaalde gren
zen, doordat een verlaging van den prijs in 't alge
meen een vermindering van de productie en daardoor
een slechtere voorziening met grondstoffen veroor
zaakt.
Niet bij alle producten is de invloed van een zoo
danige prijsvermindering even sterk. Vooral bij som
mige landbouwgewassen is ze gering, zoodat trusts-en
kartels juist hier een belangrijke daling van de grond-
stoffenprijs kunnen veroorzaken. Wanneer het trust-
en kartels mocht gelukken aan dc verschillende pro
ducenten voor hetzelfde product verschillende prij
zen te geven, zouden zij zelfs in staat zijn om de
geheele grondrente tot zich te trekken. Merkwaar
dig is, dat verschillende trusts en kartels juist in be
trekking tot den aankoop van de grondstoffen groot
succes hebben gehad. Spreker memoreert hoe dc
Standard Oil welke jaren lang practisch niet zelf ruwe
olie produceerde en de margarine-unie, die haar
kracht zoekt in een combinatie met zeepfabrikan
ten welke eenzelfde grondstof verwerken en die thans
gemeenschappelijk inkoopen.
Al hebben zoowel trusts en kartels in de eerste
plaats ten doel de regeling van de verhoudingen bui
ten het bedrijf, zoo kan deze regeling toch groote ge
volgen hebben binnen het bedrijf. Bij trusts komt dit
meer uit dan bij kartels, ofschoon de tegenstelling in
dit opzicht niet zoo groot is als oppervlakkig wel
lijkt. Zoo kan men bij trusts verschillende bedrij
ven samenvoegen om daardoor te komen tot de meest
rendabele bedrijfsgrootte. Ook bij kartels vindt dik
wijls iets soortgelijks plaats, doordat de gunstig ge
situeerde ondernemingen, de onder minder gunstige
omstandigheden werkende ondernemingen overne
men, om daardoor hun totaal aandeel in de produc
tie te vergrooten en de kostprijs per eenheid te ver
lagen.
Zoo gauw hebt U kou gevat,
lastig zijn de gevolgen. Neem
steeds een paarWybert-tabletten.
In origin. doozen a 45 en 65 ets.
Verveeld strekte ze haar hand uit naar een boek,
waarvan een groote stapel op een klein tafeltje naast
haar lag. Op haar manier was Betty erg dol op lezen,
maar dit boek, een levensbeschrijving van een beroemd
staatsman, interesseerde haar niet in het minst. Gapend
smeet ze het naast zich neer, een papier fladderde er
uit vlak voor Betty's voeten. Mopperend bukte ze zich
om het met het boek op te rapen. Het boek legde
ze op de tafel, maar het papier hield ze ln de hand.
Het was een brief in Lady Kendal's handschrift. Een
brief zonder eind, ofschoon al drie kantjes volgeschre
ven waren. Het begon met: „Lieve Cecily."
Toen Betty hem gelezen had, begon ze zachtjes te
lachen; de levendige trekken van haar kindergezichtje
ondergingen een soort verstijving, het werd beslist en
leelijk, net alsof er plotseling een sluier van slechtheid
over gevallen was, die het mooie verborgen hield.
HOOFDSTUK XVII.
WAPENSTILSTAND.
In één opzicht werd Anthony Kendal weldra gedwon
gen te bekennen, dat hij zijn vrouw onrecht aangedaan
had. Haar ziekte was echt Felix Heriot had een grini-
migen strijd met den dood te strijden gehad in de
vroolijke kamer waar de vele spiegels tot in het on
eindige de luxe weerspiegelden, die bet vertrek in zoo
hooge mate vertoonde maar ten slotte was hij over
winnaar gebleven. De crisis was voorbij en het morgen,
dat het meisje zoo gevreesd had, waarvoor ze gebeden
had, dat het niet meer komen mocht, was toch aange
broken. Het leven en Cecily Gcrard hadden nog niet
afgedaan. De dood scheen tevreden te zijn met de
wreede grap waarmee hy haar van haar naam be
roofd had.
Bijna dadelijk aan het begin van de ziekte had Heriot
zichzelf van Kendal bevryd.
„Beste kerei," had hy tegen hem gezgd, „Je hoeft je
in geen enkel opzicht ongerust over je vrouw te ma
ken ik haal er haar zeker door. Maar het beste,
dat jij doen kunt, is weggaan. Eerlijk gezegd maakt
jc tegenwoordigheid haar half gek van zenuwachtig
heid. Ik heb natuurlijk niet de minste behoefte me
met jullie zaken in te laten, maar Is er den laatsten
tyd niet een verkoeling tusschen jullie ontstaan? Wel,
dat schynt op Iris' zenuwgestel uitgeoefend te hebben.
Ga weg, doe wat aan golf, tennis, of wat je maar wilt,
behalve je er iets van aan te trekken, wat de wereld
er van zeggen zal. Wanneer het raadzaam is voor Iris
om je weer te zien, zal ik je een boodschap zenden!"
Terwijl men vroeger in de trustificeering en kartel
leering vrij algemeen een bloot middel tot uitbuiting
van den consument zag, wint gedurende de laatste
jaren meer en meer dc meening veld, dat zij, mits
zij zich bepaalde beperkingen opleggen, nuttige or
ganen in de maatschappij vormen, inderdaad is dc
diepere oorzaak van de trust- en kartelvorming te
vinden in het feit dat de vrije prijsvorming zeer on
bevredigend als regulateur van de productie function-
neert. Vooral in de bedrijven, die met groote, vaste
kapitalen werken, .vindt een aanpassing van dc pro
ductie aan ecu te geringe vraag bij vrije prijsbepa
ling slechts zeer onvoldoende plaats. In tijd van
depressie toch zullen deze ondernemingen ook dan
wanneer de prijs van het product de kosten niet
goedmaakt, de productie niet verminderen, daar een
zoodanige productievermindering een belangrijke stij
ging van de kosten per eenheid zal veroorzaken. In
tegendeel, dergelijke zaken zoeken dikwijls dan hun
kracht in een vergrooting van de productie, om daar
door de kostprijs te drukken. Waar alle producenten
dc neiging hebben dit te doen, wordt de markt, steeds
meer gedesorganiseerd en heeft geen aanpassing van
de productie aan veranderde marktverhoudingen
plaats. Slechts kartelleering of trustificeering kan
T «ier tenslotte uitkomst geven. Het voornaamste doei
iervan is dus aanpassing van productie aan marKt-
1 I rhoudingen. Vooral in de laatste jaren wordt het
z -aartepunt naar de oplossing van dit probleem ver
legd.
Spreker wijst in dit verhand op de Amerikaansche
Oper-price association, waarbij concurrenten elkaar
gegevens verstrekken, welke noodig zijn voor de be
oordeeling van de marktverhoudingen. Zoo tracht
men dus organisaties voor de productie meer en moer
met organisaties van den afzet te comhinecren en een
stabilisatie van de eerste te verwekken door een
stabilisatie van de laatste. De ervaringen opgedaan
met eenige groote trusts als de L". S. Steel Corp., wij
zen er inderdaad op dat zij prijsstabiliseerend wer
ken; de prijs hooger houden in tijd van depressie,
doch ook een prijsstijging in tijdperken van
schaarschte trachten te voorkomen. Ook de overheid
heeft in verschillende staten haar houding ten op
zichte van het trust- en kartelwezen gewijzigd. Zij
tracht in het algemeen, niet meer de opkomst van
deze organisaties te voorkomen, doch slechts uitwas
sen tegen te gaan.
In hoeverre heeft nu de landbouw met het hierbo
ven in grove trekken geschetste trust en kartelwezen
te maken?
Ten eerste is de landbouwer consument; in dit op
zicht staat hij gelijk met iederen landsburger, doch
in de tweede plaats is hij afnemer van grondstoffen,
en ten derde is hij leverancier van grondstoffen, ter
wijl hij ten vierde zelfstandig tot kartelvorming kon
overgaan.
Wat het eerste punt betreft, kunnen wij kort zijn.
Het betreft hier niet een speciaal landbouwerspro
bleem. De landbouwers kunnen echter medewerken
aan het tot stand komen van bepaalde wetteiijke
maatregelen betreffende het trust- en kartelwezen.
Het grootste succes is' hier waarschijnlijk te verwach
ten van verplichte en meerdere, openbaarheid der
handelingen en motieven der trust- en kartelvormers.
Als afnemers van grondstoffen behoeven de belan
gen van den landbouw door trustificatie en kartei-
leering niet altijd te worden geschaad, in zooverre als
deze een grootere stabilisatie kan veroorzaken. Ais
wapen tegen misbruik kan de landbouwer zijn toe
vlucht nemen tot centralen aankoop, met als stok
achter de deur eigen fabricage der grondstoffen.
Zooals wij boven reeds zagen, is de landbouwer
zeer kwetsbaar ten opzichte van pogingen van trusts
en kartels om prijzen van door hem voortgebrachte
grondstoffen te drukken. Dit geldt vooral van meer
jarige producten en in die gevallen waarin de over
gang van de teelt van het eene gewas naar het an
dere zeer bezwaarlijk is. Tegen deze inkooppolitiek
van trusts en kartels kan de landbouwer zich wee-
ren door gomeenschappelijken verkoop en door zelf
de verwerking van de grondstoffen ter hand te ne
men cn zóó tot den consument door te dringen. De
coöperatieve beweging in het zuivelbedrijf heeft zoo
waarschijnlijk reeds een groot onheil voorkomen.
De strijd tegen trusts en kartels, welke de land
bouwproducten verwerken, kan zeer worden bemoei
lijkt, wanneer deze verschillende prijzen in verschil
lende streken voor hetzelfde product betalen. Een
zoodanige prijspolitiek is ook voor de Coöperatieve
Zuivelbeweging een groot gevaar.
In hoeverre is kartelleering in het landbouwbedrijf
mogelijk? De litteratuur op dit gebied is merkwaar
dig arm. In verschillende standaardwerken worlt
van den landbouw zelfs niet gewaagd en worden
trusts en kartels met industricele combinaties gein-
dentificeerd. Slechts enkele détail-studies houden
zich met het landbouwkundige kartel bezig. Beck-
mann noemt verschillende redenen waarom de land
bouw voor kartelleering minder geschikt zou zijn. In
de eerste plaats omdat de natuurlijke factor n.1. de
invloed van het weer hiér overwegend zou zijn en de
economische factoren slechts een geringe rol spelen.
De landbouw zou verder wel een productie- doch geen
conjunctuur- of marktrisico dragen. Toegegeven moot
worden dat natuurlijke invloeden (als weersomstan
digheden) in den landbouw van zeer grooten invloed
En vandaag was hij beginnen te denken, dat het niet
alleen raadzaam, maar zelfs noodzakelyk was om Cecily
en den man, die dacht dat ze zijn vrouw was, samen
te brengen.
Cecily lag in een ruststoel c?n keek naar de wolkjes
die langs den helblauwen April-hemel dreven.
De verpleegster, die haar wat voorgelezen had, legde
het boek weg en ging zich klaar maken om haar mid
dagwandeling te maken.
„Ik hoop, dat u u niet verveelt, terwijl lk weg ben,"
zei ze met een verlegen lachje tegen Cecily. „Maar
misschien komt de dokter nog, daar hy er vanmorgen
vóór de lunch niet geweest Is. Ik wilde, dat er Iemand
was, die u eens graag ontvangen zou. Het zou u zoo on
noemelijk veel goed doen, als u eens een prettig op
wekkend bezoek kreeg." Over deze woorden dacht Ce
cily na, toen de verpleegster haar verlaten had. Ze
vroeg zich af, waar Betty toch zat Betty die andera
altijd kwam, wanneer de verpleegster uitging.
Cecily gaapte en liep de kamer eens rond. Ze voelde
een flauw verlangen in zich op komen de gang over te
steken en naar het witte boudoir te gaan. Ze had
de deur evenwel nog niet goed open, of Felix Heriot
stond in de opening.
Cecily wankelde, want achter haar oom's hooge g<
stalte, had ze die ontdekt van Anthony Kendal. Het
draaide haar voor de oogen en ze greep naar een
steuntje.
„Lieve kind, wie verwachtte je nu ook juist vlak hy
de deur!" zei Herlo, „Je hebt de aardige verrassing, die
ik voor je verzonnen had, heelmaal bedorven. Kyk eens
wat voor bezoek ik voor je meegebracht heb? Laat ik
je eerst eens weer in je stoel zetten; Kendal zal nog
gelooven dat we hem sprookjes over je beterschap
verteld hebben als hij je zoo slap en krachteloos ziet"
Het was echter Kendal, die haar vlug naar haar stoel
terug geleidde. Met inspanning van al haar1 krachten
slaagde Cecily erin hem glimlachend de hand te rei
ken.
„Heriot heeft me gezegd, dat als ik erg goed oppas,
ik thee by je mag blijven drinken!" zei Kendal, „Maar
je ziet er zoo vermoeid uit. Stuur me als-je-blieft weg,
wmneer je te moe bent, hoor!"
„Moe!!!" riep Heriot op zijn vroolvjksten beroepstoon
uit. „Mijn beste Kendal, ze is alleen maar doodmoe van
haar eigen gezelschap. Ze moet opgemonterd worden.
Praat met haar en breng haar aan het praten. Een
beetje gezonde vermoeidheid zal haar goed doen. En nu
moet ik weg! Kendal, op je eer, niet langer dan een
half uur hoor, drie kwartier uiterlijk!"
De deur ging open en Victorine kwam binnen om de
Bij nierzwakte blijven urinezuur en
andere vergiftige onzuiverheden in het
bloed achter, waardoor uw geheele
gestel bedreigd wordt. Daarom is het
zoo verkeerd de eerste waarschuwende
verschijnselen te verwaarloozen als
rugpijn, urinestoornissen, stijve en ge
zwollen gewrichten, blaaszwakte, be
zinksel in de urine, hoofdpijn, duizelig
heid enz.
De nieren moeten hulp ontvangen
en versterkt worden, terwijl het tijd
is. Beproef Foster's Rugpijn Nieren
Pillen, het sedert jaren bekende middel.
Vraag ernaar in uw omgeving en
hoor hoe zij worden aangeprezen.
Verkrijgbaar bij alle drogisten enz.
in glazen verpakking f 1.75 p. flacon.
zijn en op zichzelf een zekere onstabiliteit zou ver
oorzaken. Maar daarnaast loopt de landbouw wel de
gelijk ook markt- en conjunctuur-risico. Spreker
herinnert in dit verband aan den invloed op het
oogenblik van de depressie in handel en industrie
op de afzetmogelijkheden voor de landbouwproduc
tie. Bij den landbouw staat men dus voor een dub
bel probleem. Men moet trachten de onstabilisat.e
welke een gevolg is om de natuurlijke factoren, maar
daarnaast ook die welke in economische omstandig
heden haar diepere oorzaak vinden, zooveel mogelijk
op te heffen.
Dan wijst Beckmann er op. dat de vaste kosten in
den landbouw een geheel andere rol spelen als in de
moderne groot-industrie.
Toch is er naar onze meening geen bedrijfstak aan
te wijzen, waarin de vaste kosten reeds eeuwenlang
zoo domineeren dan in den landbouw. Wel is waar
is men gewoon in de staathuishoudkunde de pacht
niet als kosten te beschouwen, doch voor deze indi-
vidueelen landbouw geldt zij echter wel als zoodanig.
Bovendien worden afgezien van den grond in zijn na
tuurlijke formatje, groote kapitalen op langen ter
mijn in den landbouw geïnvesteerd. Men denke
slechts aan de droogleggingen, welke eigenlijk niets
anders zijn dan een groote fabriek met veel vast
kapitaal.
In verband met het trust- en kartelwezen is ec.i-
ter van beslissende beteekenis, dat, tengevolge van
de vaste kosten, de prijsvorming van het product de
productie onvoldoende reguleert. Een pri ^eriag\pg
zal in don landbouw slechts na zeer langen tijd jii
vermindering van de productie tengevolge hchhe en
omgekeerd. Ook hier is er dus reden om laan
deren weg productie en afzet meer aan clkaa.' te doen
aanpassen.
Toch vertoont de landbouw wel eenige verschil
len met de industrie. Ten eerste doordat men Ie
groote vaste kapitalen soms gemakkelijker dan in de
moderne industrie met haar sterk gespecialiseerde
machines in een andere richting kan gebruiken met
name door de teelt van andere producten en ten
tweede doordat in tijd van malaise althans geen
tendens tot uitbreiding der productie bestaat. Een
zoodanige productieuitbreiding heeft in den land
bouw toch geen verlaging van den kostprijs tenge
volge, terwijl als derde bezwaar tegen kartelleering
in den landbouw dikwijls wordt genoemd het groot
aantal producenten en de moeilijkheid om deze te
organisecren. Dit bezwaar heeft gedurende de laat
ste jaren, dank zij het ontstaan van landhouwcoöprv
raties veel van haar beteekenis ingeboet. Daarbij
komt, dat soms de teelt van een bepaald product m
een beperkt gebied is geconcentreerd. Daar zal kar
telleering dan ook het gemakkelijkst zijn. Dan kan
soms nog een andere omstandigheid kartelleering in
den landbouw vergemakkelijken, doordat de cmv
tröle vanuit bepaalde strategische punten ook bij
thee klaar te zetten. Toen ze klaar was. verdween ze
weer en de stilte bleef aanhouden. Kendal keek pein
zend naar haar handen, die bezig waren hem thee in
te schenken.
„Weet je wel, dat dit de tweede maal van het jaar
ls,' dat Je me thee Inschenkt, Iris?"
Cecily schrok op bij het hooren van dien naam; ge
durende haar ziekte had ze vergeten dat ze daarnaar be
hoorde te luisteren. Maar plotseling werd ze door een
soort overmoed aangegrepen; ze keek Kendal aan en
lachte.
„En de laatste keer was je in een afschuwelijk slecht
humeur, weet je nog wel?"
Over Kendal's gebruind gelaat trok een licht rood.
„O. dat wil ik me niet meer herinneren," zei hy, „er is
nog maar één ding van dien avond, dat lk me herin
ner!"
„En wat was dat dan?"
Hij keek haar aan en er glom een vrooiyk licht in
zijn blauwe oogen.
„Ja, het antwoord op deze vraag ls juist een van de
verboden dingen van ons verdrag."
„Een verdrag tusschen ons?"
„Je doet alsof je er alles van vergeten bent!" zei Ken
dal. „Ik wou dat het waar was."
Vanover de lage theetafel keek hU met een zachts
tcederheid in zijn oogen naar haar. Haar ziekte had
haar schoonheid vergeestelijkt dacht hij, haar eer ge
vulder gemaakt dan af doen vallen. Op de een of an
dere onnaspeurbare manier was ze veranderd ze zag
er jonger uit, zachter en mooier.
„Ik heb niets geen verlangen om het me te herinne
ren! Ach waarom ben Je er over begonnen?" vroeg ze
zacht klagend.
Al de beschermende ridderlijkheid, die zoo'n groot
deel van zyn karakter uitmaakte, werd wakker In hem.
Hy sprong op en boog zich tot haar over en legde zijn
hand op de hare. Bij deze aanraking kreeg Cecily een
gevoel of*„er iets vurigs door haar aderen gloeide.
„Wat spyt me dat!" zei hij. „Iris, zou het voor ons
belden onmogelijk zijn om te vergeten te doen alsof
het verleden nooit bestaan had en opnieuw te be
ginnen?"
Cecily trachtte zijn hand weg te duwen, iets te zeg
gen om datgene af te wenden wat zijn oogen verkond
den. Maar zijn greep was dwingend: na een oogenblik
stribbeelde ze niet meer tegen. Ze liet haar hand zonder
tegenstreven in de zijne.
„Als het verleden nu eens weigert zich to laten ver
geten?" mompelde ze zoo zachtjes dat haar woorden
nauwelijks het oor van den man bereikten.
Kendal Het zich naast haar op zijn knieën vallen,