Herinneringen aan de Stoomtram Schagen-Wognum
Bij de Oprichting
Uit een beschrijving
in de S c h a g e r
C ou r a n t van
3 November 1898
over de officieele
opening. Met een
kalm gangetje
„sneed" de tram
door de welige lan
douwen van West-
Frieslandwaar in
een schilderachtige
mengeling weiden
met bont gevlekte
runderen en kroes
harige schapen af
wisselden mei
blauw-groene ak
kers, vol kool of
gele stoppelvelden.
Voor 30 jaar terug
woeien van vele
dorpslorens de vlag
gen en werd hel
zwarte monster"
overal met gejuich
door de bevolking
begroet. - Thans is
zij in stille heenge
gaan en zullen wij
haar. schel gefluit
en het zenuwachtig
belgerinkel niet
meer hooren. - Met
weemoed zien wij
haar verdwijnen,
ze hoorde immers
zon bij deze streek.
Schager Courant - Zaterdag 1 Februari 1930.
73ste Jaargang. No. 8605. - Tweede blaa.
In den tijd, dat. de weg van de Zes
Moordhollandsche Steden en de grint
wegen langs de zeedijken van West-
Friesland en Waterland nog overal
zand-, klei- en modderwegen naren.
Wij keeren thans terug tot ongeveer 1850, het mid
den der 19e eeuw. in welken tijd in dat gedeelte van
Noord-Holland, dat zich boven het IJ uitstrekte, met
uitzondering van de Rijkswegen, de weg van de Zes
Noordhollandsche Steden en de grintwegen langs de
zeedijken van West-Friesland en Waterland, nog overal
zand-, klei- en modderwegen waren. Het nu van wegen-
bejjardlng werd door eenige polder-, banne- en gemeen
tebesturen spoedig ingezien, wat ten gevolge had, dat
men omstreeks 1360 in bijna het geheele Noorder
kwartier harde wegen had gekregen.
Deze ontstane grooté wegverbeteringon stelden de
Ir«* .schen in staat zich over kleine, later over groote
elanden te verplaatsen. De behoefte werd gevoeld jm
dusdanige vervoermiddelen in het leven te roepen, aie
de mensehen sneller van dc eene naar de andere plaats
num bedroegen de kosten 1 ton minder. De V. N. Kog
gen zegde een financieelen steun toe van 50.000 gulden,
de andere besturen volgden weldra, zoodat men ten-
slötte reeds een bedrag bijeen had van f 94500, terwijl
bovendien nog enkele bestuursorganen steun hadden
toegezegd.
Er kwam echter plotseling een kink in den kabel.
Omtrent de soliditeit van den heer1 Arkus deden geen
gunstige berichten de ronde. Bedoelde persoon verloor
het vertrouwen en de kans van slagen was zeer gering.
Tof dat een paar vooruitstrevende
West-Friezen de zaak in handen na
men.
Het waren een paar vooruitstrevende Westfriezen, die
thans een flink doorzettingsvermogen toonden; zij
achtten de kans van slagen nog niet geheel verloren.
Het waren de heeren J. Breebaart Kz., Lid van
de Eerste Kamer der Sta ten-Generaal, C. Donker,
Dijkgraaf van de Vier Noorder Koggen en Mr. W. K.
Baron vax\ Dedura, Burgemeester der gemeente
Hoorn, die in commissie vereenigd, alsnog trachtten een
poging te doen slagen. In onderhandeling werd door
deze commissie getreden met den heer G. Vas Visser,
die de commissie aanraadde zoo spoedig mogelijk bij
den Minister van Waterstaat een voorloopige concessie
aan te vragen en verder aan de H.IJ.S.M. de vraag te
stellen of deze de in ontwerp zijnde lijn zou willen ex
ploiteeren.
Het overlijden van den heer C. Donker en het af
treden van den heer Van Dedum als burgemeester van
Hoorn, noodzaakte den heer Breebaart, tijdelijk een
afwachtende houding aan te nemen, aangezien deze
beide aftredende functionnarissen voorzitters waren van
die besturen, die den grootsten financieelen steun aan
de onderneming hadden toegezegd. Zoodra beide be
trekkingen weer waren vervuld, stelde de heer Bree
baart zich onmiddellijk in verbinding met de heeren
Mr. C P. Donker en A. E. Zimmerrnan. Het
bleek, dat beide heeren hun medewerking wilden ver-
leenen.
De H.IJ.S.M. bleek uit de gevoerde correspondentie
niet genegen te zijn de lijn te exploiteeren. De destijds
toegèzegde bijdrage van de zijde van de Staten van
Noord-Holland ad f 150.000.bleef gehandhaafd. De
Tweede Kamer stond eveneens een subsidie toe tot een
Hieronder een foto van de commissie inzake
het behoud van de stoomtram Schagen-Wognum
genomen op dc laatstgehouden vergadering van
belanghebbenden te Winkel op Woensdag 22 Ja
nuari j.l.
Van links naar rechts de heeren: J. Breebaart
Dz., burgemeester van Hoogwoud ;A. de Ridder,
gemeentesecretaris van Winkel: A. Commandeur,
burgemeester van Spanbroek Mr. G. J. Bisschop,
burgemeester van Hoorn: J. Kosterburgemees
ter van Winkel en A. Visser, burgemeester van
Nieuwe Niedorp.
De plaats van vestiging werd met algemeen goedvin
den: Hoorn. De N.V. werd aangegaan voor den tijd van
60 achtereenvolgende jaren. In het maatschappelijk
kapitaal, bedragende f 123000.werd deelgenomen doo.'
de volgende gemeenten en waterschappen met de ach
ter elk hunner vermelde bedragen: De Vier Noorder
Koggen f 50000.gemeente Hoorn f 20000.—, gemeente
Winkel f 7000.—, polderdistrict Winkel f 7000.—, ,~e-
meente Hoogwoud f 6000.banne Hoogwoud en Aart. -
woud f 6000.gemeente N. Niedorp f 5000.—, banne
N Niedorp f 6000.gemeente Spanbroek f 4000.w
banne Spanbroek f 6000.gemeente Opmeer f 2000.—,
banne Opmeer f 2000.—, banne Wognum en Wadwei',
f 2000.—.
Hierboven een foto van de Stoomtram Schagen- Wognum op
het spoorwegemplacement te Schagen. De tweede van rechts
mei de handen op den rug is Baron Collot d'Escury, daarnaast
(links) de eveneens reeds gestorven poslcondiicleur Prins.
door
l). BREEBAARTHoogwoud.
Dc moeite, zorg en opoffering die de
opzichters zich destijds hebben getroost
om de lijn in het leven te roepen, die
thans ten doode is opgeschreven.
„De Stoomtramlijn SchagenWognum loopt ernstig
kans te verdwijnen. Het jaarlijks'c'n verlies is van dien
aard geworden, dat de Maatschappij bij de gemeente
besturen heeft aangeklopt om verhooging van het
garantiebedrag, waar verschillende gemeentebesturen
niet veel voor schijnen te gevoelen", aldus eenige re
gels, die als bijschrift dienst deden bij een zevental illu-
stratie's van de tram in het provinciale fotoblad „Noord-
Holland in Woord en Beeld" van Zaterdag 27 Maart
1926.
Voor ons ligt deze bladzijde, gewijd aan de stoomtram
en aan den kop van die fotopagina staat de volgende
vragende zin: „Opheffing van de stoom
tramlijn Schage nW o g n u m?"
We bekeken die aardige prentjes eens goed en toen
kwam bij ons op een denkbeeld, dat we graag verwe
zenlijkt zagen. Aangezien men reeds zooveel geschreven
heeft over het al of niet behouden van de tram, over
diverse conferenties, die door het Comité van Burge
meesters der gemeenten, waardoor de tram zich ruim
dertig jaren heeft geslingerd, gehouden zijn met het
bestuur der Spoorwegen en den Minister van Water
staat, alsmede over h^t ijverig pogen tot behoud door
den heer G. Nobel te Lutjewinkel, vonden, wij het wel
aardig om eens een blik in het verleden te werpen. Na
gegaan werd door ons welk een moeite, zorg en opoffe
ring de oprichters zich hadden getroost om de lijn, die
thans bijna ten doode is opgeschreven, destijds in het
leven te roepen.
Ons voorstel aan den Redacteur gedaan om een ar
tikel te plaatsen in <^e courant op den dag, waarop de
exploitatie zal worden gestaakt, vond direct veel bijval.
Een bundel oude correspondentiën, die destijds gevoerd
waren tusschen de belanghebbenden en de ontwerpers
der lijn, stelde ons in staat eenige gegevens te ver
krijgen. De door ons gemaakte korte aanteekeningen
werden verzameld tot één geheel en onder den titel:
„Herinneringen aan de stoomtram SchagenWognum",
bieden wij U thans op den dag der staking der exploi
tatie, 1 Februari, een artikel aan, dat handelt over de
tramgeschiedenis van vóór de oprichting af tot heden
ten dage. Wij uiten den wensch, dat indien toch straks
zal blijken, dat de Spoorwegen niet kunnen ingaan op
het door de belanghebbenden genomen besluit op 22
Januari 1.1., de vraag of de My. medewerking kan ver-
leenen om bij schenking van de rentelooze voorschotten
de tram minstens 20 jaar nog te exploiteeren, dat dit
resumé, dat wij nog aantrekkelijker hebben gemaakt
d.m.v. eenige foto's, een blijvend aandenken mag zijn
van het stoomtrammetje! (Uit het bericht
in ons nummmer van Donderdag
hebben onze lezers reeds kunnen
zien, dat geen overeenstemming
is bereikt inzake de schenking der
rentelooze voorschotten, dus de
exploitatie gister (Vrijdag) werd
stopgezet Red. Schager Courant.)
Plan Paardentrambaan stuitte af op
smalle wegen.
De Regeering en de Sta ten-Generaal zagen deze be
hoefte in en in den jare 1860 werd bij een wet bepaald,
dat jaarlijks 10 millioen op de Staatsbegrootirig zou
worden uitgetrokken met het doel om daarvoor spoor
wegen aan te leggen. In de nog afgelegen streken zou
de aanleg nog wel .eenige jaren op zich laten wachten,
maar dat deze daar ook tenslotte zou komen, dat stond
vast. De eerste pogingen, die gedaan zijn om een
PAARDENTRAM tusschen Hoorn en S chagen
aan te leggen, waren afkomstig van den heer A. J.
Schotel, civiel-ingenieur. Doch de wegen in West-Fries
land zijn thans reeds niet breed, alzoo in dien tijd ook
niet De bezwaren van enkele gemeentebesturen, t.w.
te smalle wegen en verkeersbelemmering waren dus wel
gegrond. Dit plar. stuitte derhalve af.
De tweede persoon, die stappen deed om een paar
dentram tusschen de beide voornoemde plaatsen in het
leven te roepen, was de tramway-directeur W. H. Ar
kus. Het was duidelijk, dat voor een dergelijke oprich
ting veel geld noodig was. Door den heer Arkus werd
het verzoek om subsidie gericht tot die besturen van
gemeenten en waterschappen, die by deze lijn in de
toekomst belang zouden hebben. De gemeente Barsin-
gerhern stelde voor een subsidie te verleenen. Andere
besturen volgden dit voorbeeld, alleen de gemeenten
Wognum en Opmeer namen een afwachtende houding
aan.
De voorbereidingen van dit grootsche plan namen
veel tijd in beslag. Voor een paardentram werd ten
slotte weinig gevoeld, daar deze gevaarlijk werd ge
acht t. o. z. van het verkeer op de wegen en minder
gewenscht was voor het vervoer van goederen en vee.
Men prefe.reerde meer een stoom-
t r a m.
Op één der vergaderingen, in 1890 gehouden, werd
door de belanghebbenden de volgende motie met alge-
meene stemmen aangenomen:
„De Vergadering, van oordeel, dat een verbin
ding tusschen Hoorn en Schagen zéér wensche-
lijk is, is van meening, dat het pla.n voor den
aanleg van een stoomtram, uitgaande van de
N.V. „De Paardentram HoornEnkhuizen"
financieelen en zedelijken steun verdient van de
gemeente- en waterschapsbesturen, alsmede van
de zijde der Provincie".
De toenmalige Dijkgraaf der Vier Noorder Koggen,
de heer C. Donker, stelde voor als uitgangspunt te
nemen het station der H.IJ.S.M. te Hoorn.
Tot Wognum zou, na verkregen overeenstemming
omtrent de te betalen- recognitie, de in 1887 geopende
baan der locaalspoorweg HoornMedemblik gevolgd
kunnen worden en dan zou men voortgaan in westelijke
richting langs Wadwai, vervolgens ten Oosten van Op
meer en Hoogwoud langs het Noordend, passeerend de
Langereis, den Oosterweg, de dijk bij Veldhuizen. Het
laatbte deel liep in westelijke richting over de Hooge
Bieren om tenslotte aan het station Schagen van den
spoorweg HaarlemHelder aan te sluiten. De lengte
der baan zou bedragen 26 K.M. Tenslotte bracht men
eenige wijzigingen in de richting der ontworpen baan
aan. De kosten van aanleg werden geraamd op f 650 000;
bij gebruikmaking van de bestaande lijn HoornWog-
maximum van f 216667.welke subsidie door de
Eerste Kamer in Januari 1894 werd bevestigd.
Op 16 Augustus '94 keurde de algemeene vergadering
de door het -voorloopig comité ontworpen statuten goed
en richtte een Naamlooze Vennootschap op onder den
naam:
Be heer G. Nobel te Tuljewinkel. die. als afgevaar
digde voor de Kamer van Koophandel Ie
Alkmaar den laatsten lijd nog verschil
lende pogingen heeft aangewend,
om de tram Schagen-Wognum,
al was het dan maar voor
loopig voor eenige jaren,
te behouden.
