SchagerCourant
Waarnaar men
luistert
Tweede Blad.
De Ruïne van Brederode.
It&kit
Het snoeien van vruchtboomen in verband
met het bestrijden van ziekten.
Merkwaardige records.
De ontruiming van de Palts.
BILLY BOO.
Donderdag 20 Februari 1930
73ste Jaargang. No. 8616
Den laatsten tijd is weer eens in het bijzonder de aan-
daoht gevestigd op de ruïne van Brederode, doordat de
toegangsweg, welke op particulier terrein loopt, slechts
onder beperkende voorwaarden voor het publiek toe
gankelijk is. In antwoord t>p de desbetreffende vragen
van het Tweede Kamerlid van de Bilt verklaarde de
minister, dat overleg met den Landsadvocaat gaande is.
Bedoelde ruïne, welke op de lijst der Rijksmonumenten
is opgenomen en een zeer interessante geschiedenis
heeft, werd in 1928 nog bezocht door 28.000 bezoekers.
Het kasteel is gebouwd door Graaf Arnout, die in 998
te Winkel tegen de Friezen sneuvelde. Deze schonk
het aan zijn jongsten zoon Silvaert, die een zeer avon
tuurlijk leven heeft geleid. Hij werd door zijn familie
verstooten, daar hij gehuwd was met de Friezin Theda,
die van zeer geringe afkomst was.
Bij gelegenheid van het huwelijk van zijn ouderen
broeder, Diederik, verzoende zijn vader zich met hem
en schonk hem het kasteel, hetwelk Silvaert verder
afbouwde en er als eerste Burggraaf van Brederode zijn
intocht deed. Hij overleed op 5 Juni 1030 en werd op
gevolgd door zijn oudsten zoon Diederik. In de geschie
denis van Holland speelden de heeren van Brederode een
voorname rol.
Willem van Brederode nam in 1256 met Graaf Willem
deel aan den oorlog tegen de Friezen, en Diederik van
Brederode onderscheidde zich als vlootvoogd in de oor
logen van Floris V tegen de Friezen en het Sticht
Diederik deed daarna een tocht naar het H. Land en
overleed te Relms op den terugreis. Frans van Brede
rode, die bekend is door den Jonker-Fransen oorlog, was
een heldhaftige aanvoerder van de Hoeksche partij,
en veroverde o.a. Rotterdam. Hij werd bij Brou
wershaven gewond in 1489 en gevangen genomen,
waarna men hem naar Dordrecht overbracht waar
hij kort daarna aan de bekomen verwondingen^ stierf.
Walraven van Brederode bewoonde n iet het slot doch
vertoefde meestal op het kasteel Batesteïn bij V1 a n e n.
In 1426 1426 werd het kasteel ingenomen door de
Kabeljauwschen, die het in brand staken. Het huis werd
na dezen overval eenigszins gerestaureerd, maar toch
niet meer in zijn vroegeren pracht hersteld; een ge
deelte werd ingericht tot woning van den rentmeester.
In 1445 werd er in tegenwoordigheid van den stadhouder
van Holland een maaltijd gehouden en in 1478 kwam
de weduwe van Reinout van Brederode voor korten tijd
op het kasteel wonen. Vanaf haar terugkeer naar Bate-
etein is het huis ledig en onbewoond gebleven.
In 1573 werden er de Spaansche troepen ingekwartierd
die het huis totaal onbewoonbaar maakten, en waarbij
het ounieuw in brand werd gestoken. In 1679 overleed
Wolfert van Brederode, de laatste mannelijke afstam
meling van het geslacht. Hij liet de goederen na aan
ssijn zuster Hedwig Agnes, die eveneens ongehuwd over
leed.
De goederen van het geslacht Brederode kwamen toen
door huwelijk aan het geslacht van Bippe-Detmold. In
1725 werden de goederen van Brederode en de heerlijk
heid in Kennemerland aangekocht door de Staten van
Holland en West-Friesland. In 1862 werd door toedoen
van Mr. M J. Enschedé, archivaris te Haarlem, de
geheele ruïne grondig gerestaureerd, waaraan het be
houd van dit monument is te danken. Op de ruïne zijn
ondergebracht een groot aantal voorwerpen, bij de op
gavingen gevonden, zooals: aardewerk, steenen voor
werpen, ijzer en metaalwerk, naturalia en munten.
f) (X ©I «S^Wybert-tabletten onder
het oefenen ter bescher
ming van de keel, vóór
het optreden ter zui
vering van de stem.
tn orlgin doozen 45 en 65 ets.
Het snoeien van de vruchtboomen is geen bewer
king, waardoor de vruchbaarheid der boomen direct
wordt verhoogd, maar het is meer een kunstbewer
king, waardoor het ons mogelijk is de boomen te
dwingen hun vruchten daar te geven, waar wij ze
hebben willen (dicht bij den hoofdstam b.v.) en ver
der bereiken we ermede, dat de vruchten die eraan
komen van goede kwaliteit zijn. Het doel van snoeien
is dus in geen geval veel vruchten te krijgen, maar
wel goed9 vruchtn
Dit zou dus eigenlijk in het geheel niet tot de taak
van den Plantenziekenbstrijder behooren, ware het
niet, dat men door het snoeien de kans verhoogd,
dat de boomen ook gezonder zullen worden.
Lieten we b.v. de vruchtboomen aan hun lot over,
dan zouden het ten slotte dichte bosschen worden,
waardoor de zon en de wind onmogelijk zouden kun
nen doordringen.
Nu zijn licht en lucht de voornaamste eischen, die
de vruchten stellen, willen ze tenminste toonbaar
en smakelijk worden, zoodat het gemakkelijk te be
grijpen is, dat het flink uitdunnen der boomen di
rect te bespeuren is aan de kleur en den smaak der
vruchten.
Van de meeste schadelijke dieren kan juist het
tegenovergestelde gezegd worden, namelijk, dat ze
het liefst tieren in een omgeving, die wat bedompt
en beschaduwd is, zoodat men in die dichte, ver
waarloosde boomen veel meer ongedierte zal aan
treffen, dan in goede, opengesnoeide boomen.
Het voornaamste punt, dat bierbij in het oog moet
gehouden worden is echter wel het feit, dat bij een
te dichten stand de takken in vele gevallen elkan
der kruisen en op die plaatsen, waar ze elkaar
kruisen .ontstaan zoo goed als zeker wonden, die
uitstekende ingangspoorten vormen voor verschil
lende zwammen, b.v. de kanker.
Die schuurplaatsen geven verder in den winter
een buitengewone beschutting aan de eieren van
verschillende luizensoorten, maar vooral aan de
bloedluizen, die daar ten slotte de zgn. bloedluis-
kanker doen ontstaan. Die zgn. bloedluiskanker be
staat uit kankerachtige gezwellen, lie echter in de
meeste gevallen, vootal later, niet meer te onder
scheiden zijn van de echte kankerziekte der ooft-
boomen. Een boom, die eenmaal goed aangetast is
door de kankerziekte, is wel als verloren te beschou
wen, want, helaas is daartegen nog geen goed mid
del gevonden.
VRIJDAG 21 FEBRUARI 1980.
Hilversum (1875 M.)
10.0010.15 Tijdsein en Morgenwijding, 12.00 Politiebe
richten, 12.152.00 Mlddagmuziek door het A.V.R.O.-
trio, 2.052.45 Uitzending voor scholen, over Sport en
Gymnastiek, 2.453.00 Gramofoonmuziek, 3.004.00
Maak het Zelf! door Céline SchaakeVerkozen, 4.00—
4.30 Verzorging van den zender, 4.305.00 Gramofoon
muziek, 5.005.30 Lezing over Cinematografie voor
den amateur, 5.306.00 Dinermuziek door „The Slnging
Fooi" uit Amsterdam. 6.00 Tijdsein, daarna voortzetting
Dinermuziek, 6.306.45 Gramofoonmuziek, 6.457.15
Radio-cursus voor de Binnenvaart over „Lager Onder
wijs en Binnenvaartscholen", 7.45 Politieberichten, 8.00
Tijdsein. 8.019 00 Aansluiting van het Muziek-Lyeeum
te Amsterdam, Moderne muziek, 9.0011.00 Concert
door het omroeporkest o.l.v. Nico Treep; vervolgens
persberichten Vas Dias; daarna Dansmuziek van „The
Singing Fooi" en Sluiting.
Hulzen (298 M., na 6 uur 1071 M).
N.C.R.V.10.30 Tijdsein en tot 11 uur Korte Zleken-
dienst, 110011.25 Halfuurtje voor de jeugdige zieken.
K.R.O.: 11.3012.00 Godsdienstig halfuurtje, 12.00
Tijdsein, 12.151.15 Lunchmuzlek door K.R.O.-t.rio,
I.15—3.00 Gramofoonplaten. N.C.R.V.: 3.30 Tijdsein,
3.305.00 Concert van het Haagsche Trio, 6.00 Tijd
sein, 6.006.S0 Gramofoonplaten. K.R.O.: 6.306.40
Beursberichten van Vaz Dias, 6.407.00 Lezing over
de teelt van aardappelpootgoed in westelijk Noord-Bra
bant, 7.007.30 Cursus Schriftverbetering. V.P.R.O.:
Weekultzending: 7.30 Persberichten, 7.40 Cyclus „Kerk
en Kerkgaan", 8.15 Concert en gramofoonplaten, 8.50
Cursus Occultisme, 9.30 Concert en Gramofoonplaten,
10.00 Declamatie door Mevr. Bokhorst Holtrop, 10 20
Concert en gramofoonplaten.
Zeesen (1635 TM.)
II.20—12.15 Gramofoonmuziek, 1.50—2.20 Kinderuurtje,
3.504.50 Concert uit Leipzig, 4.505.15 Von Schiffen in
alter und neuer Zeit, 7.20 Uitzending van het programma
uit Dresden.
Kalundborg (1153 M.)
11.20 Tijdsein en Klokkenspel van het Raadhuis, 11.20
I.20 Strijkorkest uit het „Palace"-hotel. 2.00.—4.00 Con
cert door het Radio-Blaasorkest, 5.10—5.40 Moderne
Deensche poëzie, 6.457.15 Lezing over Mozart's Opera
„Figaro's Hochzeit", 7.20—10.40 Opera „Figaro's Hoch-
zelt".
Langenberg (473 M.)
9.8510.30 Gramofoonmuziek, 12.251.50 Middagconcert,
2.202.50 Kinderuurtje, 4.505.50 Vesperconcert, Lie
deren bij de luit, 7.00—7.20 „Das neue Weltbild", 7.20
8.40 Populaire muziek, 8.409.50 Kamermuziek.
Londen (356 en 1553 M.)
II.20 (alleen 1553 M.) Gramofoonmuziek, 12.50 Orgel
concert, 1.20—2.20 Gramofoonmuziek, 4.05 Muziekuitzen-
ding voor scholen, 4.50 Populair concert, 5.35 Kindir-
uurtje, 8.05 Liederen, gezongen door Vernon Watson,
8.20 Symphonie-concert, 11.0012.25 Dansmuziek.
Hamburg (372 M.)
12.25 Gramofoonmuziek, 3.35 Concert, door het Norag-
orkeot, 4.20 Sprookjesuurtje. 5.15 Populair concert, 7.20
Concert door versterkt Norag-orkest, 10.40 Concert uit
restaurant Osterman.
Weenen (517 M.)
7.20 Pianoconcert door Tibor Szarmari, 8.20 Concert van
het Tautenhayn-kwartet.
Radio Parys (1725 M.)
12.50 Gramofoonmuziek, 6.55 en 7.40 Gramofoonmuziek.
8.20 Lezing over Chopin met gramofoonmuziek, 9.05
Concert, „Die Zauberflöte"
Brussel (509 M.)
6.50 Gramofoonmuziek, 8.35 Concert, 8.50 „De Belgische
Letterkunde".
Bij het snoeien kan men het beste de slimst aange
taste takken er totaal uitnemen en dan de snijvlak
ten insmeren met vruchtboomcarbo'ineum, zooals
dat trouwens voor alle grootere wonden aan te be
velen is. Bij het snoeien make men zoo weinig mo
gelijk gebruik van een zaag, want, de wonden, die
men daarmede maakt zijn te ruw, dus m ieten ze
toch nog weer op de een of andere manier glad ge
maakt worden. De gereedschappen die men gebruikt
moeten verder zoo scherp mogelijk zijn. Gladde
wonden toch genezen gemakkelijker dan ruwe
wonden.
Ook moet men bij het snoeien niet denken, dat het
mogelijk is een achterstand van eenigo jaren in een
jaar weg te nemen, dat wil zeggen, dat men nu niet
denken moet, dat zeer verwaarloosde boomen met
een keer snoeien weer goed zijn, want. indien men
dat zou doen, dan zou men veel te veel takken in
een jaar weg moeten nemen en dan zou het even
wicht, dat er bestaat tusschen het ondergrondsche
deel (de wortels) en het bovengrondsche deel (de
takken) verloren raken. Het gevolg zou zijn, dat
men het volgend jaar veel zgn. waterloten zou krij
gen, die heelemaal niet gewenscht zijn Men snoeie
dus niet te veel dikke takken in een en het zelfde
jaar weg, maar men doet 't beste er dan liever twee
jaren over te doen.
Bij steenvruchten (kersen, morellen, perziken,
abrikozen, pruimen, enz.) late men het wegsnoeien
van dikke takken liefst geheel achterwege, als dat
tenminste mogelijk is. Bij deze vruchtensuorten heeft
men nl. spoedig last van het zgn. gommen der boo
men, welk gommen tenslotte in een ziekte ontaar
den kan.
Dat mem een goed gesnoeiden boom bij het spui
ten veel gemakkelijker raken zal, zij hier slechts
terloops opgemerkt.
St. Pancras. VAN HERWIJNEN.
„U moogt het gelooven of niet!" Onder dezen titel
heeft onlangs te Londen een verzamelaar van curiosi
teiten. die zich onder den schuilnaam „Ripley" verbergt,
een boek gepubliceerd, waarin hij een menigte van de
meest ongelooflijke dingen vertelt, welke volgens hem
alle op waarheid berusten. Zoo vertelt hij b.v. een en
ander van de langste boksmatch, welke zeven uur en
19 minuten duurde. Deze merkwaardige ontmoeting vond
den 6den April 1893 plaats tusschen Jack Burke en den
neger Andy Bowen. Er werden in totaal 110 ronden
gespeeld; het merkwaardige ervan was, dat de scheids
rechter tijdens de laatste ronde deed eindigen en haar
„ongeldig verklaarde.
Een andere wonderlijke geschiedenis ls die van een
zevenjarige, die wegens ouderdomszwakte stierf. In
Staffordshire woonde een jongetje. Charles Charlesworh
geheeten, die op zijn zevende jaar reeds een volledige
ZATERDAG 22 FEBRUARI 1930.
Hilversum (1875 M.)
A.VR.O.: 10.0010.15 Tijdsein en Morgenwijding, 12.00
Politieberichten, 12.152.00 Mlddagmuziek door het
A.V.R.O.-Ensemble, 2.002.30 Filmpraatje door Max Tak,
2.304.00 Illustratieve Filmmuziek uit het Tuschinsky-
Theater, 4.004.30 Modepraatje door mevr. De Leeuw-
Van Rees, 4.305.00 Sportpraatje door H. Hollander,
5.005.30 Gezondheidshalfuurtje, 5.306.00 Rustpoos
voor verzorging van den zender, 6.00 Tijdsein, 6,017.45
Concert door de Stafmuziek van het 5e Regiment In
fanterie; in de pauze populaire Hollandsche liederen van
Dirk Witte, 7 45 Politieberichten.
V.A.R.A.: 8.00 Concert door het V.A.R.A.-orkest, 9.00
Koning Oedipus" van Sophocles; voor te dragen door
Willem van Capellen, 10.00 Persberichten Vaz Dias,
10.10 Concert door het Jazz-orkest, 11.00 V.A.R.A.-
varla, Gramofoonplaten.
Huizen (298 M.. na 1 uur 1071 M.)
K.R.O.: 11.30—12.00 Godsdienstig halfuurtje. 12.00 Tijd
sein, 12.151.00 Gramofoonplaten. 1.002.00 Lunchmu
zlek door het K.R.O-trio, 2.003.15 Kinderuurtje.
N.D.O 4.004.30 Cursus Esperanto voor beginners, 4.30
—5.00 Cursus Engelsch voor beginners. K.R.O.: 5.00
6.00 Gramofoonplaten, 6.00 Tijdsein 6.016.15 Lezing:
Groet uit het Rijnland, 6.156.40 Gramofoonplaten, 6.40
—7.00 Journalistiek Weekoverzicht, 7.007.30 Gramo
foonplaten, 7.308.00 Lezing over de Sociale positie van
de werkneemster in fabriek, winkel en atelier, 8.00 Tijd
sein, 8.018.45 Concert door het K.R.O.-orkest, 8.459.13
Optreden van het Trio v. d. Laar, 9.159.45 Vervolg
K.R.O.-orkest, 9.459.55 Persbureau Vaz Dias, 9.55
10.25 Optreden van het Trio v. d. Laar, 10.25—11.00 Ver
volg K.R.O.-orkest, 11.0012.00 Gramofoonplaten.
Zeesen (1635 M.)
11.2012.10 School-ultzending: „Wanderungen durch
den Schwarzwald", 1.201.50 Gramofoonmuziek, 3.50—
4.50 Uitzending concert uit Hamburg, 4.505.15 Lezing
over: „Von Schiffen In alter und neuer Zeit (III), 5.20
5.45 Programma uit Berlijn, 7.20 Programma uit Langen
berg.
Kalundborg (1153 M.)
12.05—12.35 Gramofoonmuziek, 2.202.50 Concert door
het Omroeporkest, 7.20 Tijdsein van het Raadhuis, 7.20
8.35 Oude dansen, gespeeld door het Omroep-orkest,
8.359.05 Declamatie, 9.4510.10 Mandoline-concert, 10.10
11.35 Dansmuziek, 11.20 Tijdsein en Klokkenspel van
het Raadhuis.
Daventry (479 M.)
3.50 Concert door het orkest der Dunlop-fabrieken, 4.50
Dansmuziek, 7.05 Concert, 7.22, 7.50 en 8.07 Sextet, 8.20
Pianorecital, 9.20 Concert uit Birmingham, 10.00 Orkest.
Hamburg (372 M.)
12.25 Gramofoonmuziek, 3.50 Concert, 5.35 Populair con
cert, 6.20 Concert, 7.20 Vroolijk programma, 10.20
Dansmuziek uit Trocadero.
Langenberg (473 M.)
11.30 Gramofoonmuziek, 12.251.50 Populaire Kamer
muziek, 2.202.50 Kinderhalfuurtje, 4.505.50 Vesper
concert door het Mandoline-orkest, 11.2012.20 Dans
muziek en Gramofoonplaten.
Londen (356 en 1553 M.)
1.202.20 Populair concert, 5.05 Orgelconcert, 5.35 Kin
deruurtje, 6.20 Pianorecital. 7.20 „My Day's Work: Een
brandweerman spreekt, 7.50 Vaudeville, 11.0512.20
Dansmuziek uit het May Fair Hotel.
Weenen (517 M.)
6.20 Frans Nabi leest uit eigen werken, 7.30 „Der Zi
geunerbaron", operette in 3 bedrijven, muziek van
Strauss.
Radio Par(Js (1725 M.)
12.50 Gramofoonmuziek, 4.50 Dansmuziek, 6.55 Gramo
foonmuziek, 9.05 Concert, 9.20 Nieuwsberichten, 9.50
Gramofoonmuziek.
Brussel (509 M.)
5.20 en 6.50 Gramofoonmuziek, 8.35 Concert, 9.20 Nieuws
berichten.
baard had. Toen hij stierf, had htj een zwaar gerimpeld
gezicht. Zijn haar en zijn baard waren op zijn zevende
Jaar spierwit Zijn gang was altijd als die van een
ouden man geweest Hij stierf onder verschijnselen van
ouderdomszwakte.
Het ziekterecord staat volgens den schrijver ten name
van den Amerikaan Henry Smythe, die in 47 jaar maar
liefst 148 groote operatle's onderging! Meer dan 200 uren
heeft deze meneer op de operatie-tafel gelegen. Doch
niettegenstaande al deze wederwaardigheden, werd hij
een invloedrijk zakenman. Hij had een zeer gelukkig
huwelijk.
Een ander wonder, dat Ripley „gevonden" heeft is het
record van het vaderschap. Deze eer valt te beurt aan
den eens beroemden heerscher van Marokko, Ismail.
Deze man werden tijdens zijn leven door zijn talrijke
vrouwen 548 zonen en 340 dochters geboren.
Den meest „gelukkige" man noemt de schrijver een
Engelschman; den vlieger Hedley. Op 6 Januari 1918
meldde het offlcieele Engelsche legerberlcht, dat Hedley
bij een aanval op de Duitsche linies, welke hij gewoonlijk
met den luitenant Makepaece uitvoerde, van een hoogte
van meer dan 3000 meter stortte en... toch geen nadeeli-
ge gevolgen daarvan ondervond. Als de „ongelukkigste"
wordt tegenover dezen vlieger een Dultscher geplaatst,
die in Mainz tot een gevangenisstraf van 14975 jaren ver
oordeeld werd. Zooals destijds de Duitsche bladen meld
den, had deze man, die bierbrouwer van beroep was, de
wetten op het blerbrouwen overtreden. Hij werd deswe
gen tot een geldboete van 82 millloen mark veroordeeld,
waarby 1 dag gevangenisstraf in de plaats van 15 mark
trad. De veroordeelde kon het bedrag niet betalen, dus...
de noodige jaren „zitten". Voorwaar, om medelijden mee
to hebben.
Een Hongaarseh echtpaar valt de eer te beurt, het
langst getrouwd te zijn geweest. De echtelieden, zekere
Janosch Roven en zijn lieftallige vrouw Sara, zoo wordt
verteld, werden ln het dorpje Stradowa ln Hongarije ge
boren. Zij stierven daar beiden ook, Janosch in den ge-
zegenden leeftijd van 172 jaar en Sara 162 jaar oud. Zij
waren 147 jaar gehuwd; bijna hadden zij dus de derde
maal hun gouden bruiloft kunnen vieren. De oudjes
stierven zeer kort na elkaar. Hun 118-jarige zoon en
hun twee achter-achter-klelnzoons stonden aan het doods
bed.
Zoudt u willen gelooven, zoo schrijft Ripley, dat wan
neer alle Chineezen ln geleden van vier, in paradepas
ons voorbij marcheerden, deze parade nooit zou eindi
gen? En toch is het zoo. Hij geeft daarvoor de volgende
verklaring: 26.280.000 Chineezen zouden in den loop van
een jaar voorbij kunnen marcheeren, maar daar ieder
jaar 30 millioen Chineesjes het levenslicht aanschouwen
zouden er steeds weer nieuwe zonen van het Hemelsch®
Rijk verschijnen, die tot in eeuwigheid zouden kunnen
doormarcheeren. ,U moogt het gelooven of niet!" Wan
neer het 1 April was, dan zou men geneigd zijn te
Maar nu?
Do uittocht der Fransche troepen uit de
derde Rynlandzöne.
(Van onzen correspondent).
Nadat op 30 November J.l. Fransche bezettingstroepen
Aken hadden ontruimd, zal in den loop der volgende
maand een begin worden gemaakt met de vrijmaking
van de Palts,
De Palts, gelegen aan den linker Rijnover, beslaat een
oppervlakte van 5929 vierkante kilometer en behoort po
litiek aan den staat Beleren; in het Noorden en Westen
wordt zij begrensn door Pruisen en Hessen, zuidelijk
door Elzas-Lotharlngen en oostelijk door Baden, waar
van het door den Rijn ls gescheiden.
De Palts wordt door het Haard tgebergte geheel door
sneden en de oostzijde van het gebergte behoort tot een
van de mooiste landstreken van het Duitsche Rijk; de
Donnersberg vormt het hoogste punt, n.1. 687 meter. De
irrigatie van de Palts geschiedt ten Oosten door den
Rijn, door de Lauter, Erlenbach, Quelch, Speyerbach;
Isenach, Pfrimm Blies en de Glan. Het vlakke land van
de Palt/ ls zeer vruchtbaar; voornamelijk akker- en
wijnbouw worden er beoefend en de wijnen van de Palts
zijn door de geheele wereld beroemd. In wijn en tabak
wordt een levendige handel gedreven en in het Weste
lijk gedeelte der Palts vindt men kolenmijnen.
De bezettingstroepen ln de Palts tellen ongeveer 13.000
man; deze zijn gelegerd ln Splers, Zwelbrucken, Ger-
mersheim, Kaiserslautern en Landau. Splers, gelegen In
de Opper-Palts ls de oudste nederzetting aan den Boven-
Rijn. De stad, welke in 1111 een Rijksstad werd, is ge
sticht ongeveer 500 jaar vóór Christus. In het Jaar 1689
werd de prachtige stad geheel vernield en eerst tien
jaar later begon men met den opbouw.
Het prachtigste bouwwerk van de geheele stad is on
getwijfeld de machtige kelzersdom. De kerk, welke 153
meter lang en 60 meter breed is, heeft vier torens, elk
van 75 meter hoogte en 2 koepeltorens. Deze werd ge
bouwd van 1030 tot 1103. Tot 1689 werd dit prachtige
Romaansche bouwwerk meermalen door brand geteis
terd, tot ln 1689 de stad en de dom gedeeltelijk verbrand
den. In 1772 begon de wederopbouw, welke in 1778 werd
beëindigd. Het Interieur van de kerk werd ln 1793 ver
woest, maar in 1819 weer gerestaureerd. In de crypte van
de kerk liggen acht Duitsche keizers uit de Middeleeu
wen begTaven, benevens vier vrouwelijke leden van de
keizerlijke familie.
Germersheim is ook een eeuwenoud stadje; reeds ln
den Romeinschen tijd wordt het genoemd. Landau ls een
vriendelijk stadje met een rijk geschiedkundig verleden.
Landau is het middelpunt van den wijnbouw in den
Opper-Haardt, Kaiserslautern is de tweede groote stad
van de Paltz en Is schilderachtig gelegen te midden van
de bosschen. Keizer Frederik Barbarossa Het er In 1153
een keizerlijk paleis bouwen. Gedurende den dertigjari
gen oorlog had de etad veel te lijden.
In Kaiserslautern is een goed ontwikkelde textiel-,
ijzer- en houtindustrie. Zwelbrucken was eertijds de
grensplaats tusschen Lotharingen en het Saargebied en
wordt voor het eerst in 1170 genoemd; in 1352 verkreeg
de plaats stadsrechten. Als stad was Zwelbrucken de
residentie van de hertogen uit het huis Wlttelsbach, het
stamhuis van de Beiersche koningen. Het hertogelijk
slot, In monumentalen barocstijl uit de jaren 17201725,
„Vooruit," commandeerde Bllly, de roovers met
zijn pistool bedreigende, en zij volgden nu de
kasteel wachters over de ophaalbrug. En toen
zij aan den anderen kant van de gracht waren
gekomen, riep de bruggewachter, die met een
lange speer in de hand voor den Ingang van het
kasteel stond: „Halt! Wie zijt ge?"
„Goede vrienden," antwoordden de mannen van
de wachthuisjes.
„Kom voorwaarts, vrienden," zei de brugge
wachter, „geeft me het wachtwoord."
„Manoona", antwoordden de mannen en toen
liet de bruggewachter de speer zakken en ging
terzijde om hun toegang te verleenen.
„Gij kunt binnengaan, vrienden, alles is ln orde"
zeide hij.
En zoo kwamen zij 't kasteel binnen, door een
poort en hielden ln een groote hooge zaal stil.
„Wacht hier, als het u belieft", zeide een van de
wachters, „lk zal den graaf bij mijn meester be
kend maken, met uwe tegenwoordigheid.''
„Dat is goed, als het maar niet te lang duurt,"
zeide Billy, en zij tegen de roovers dat zij hun
last op den grond mochten zetten en gaan zitten.
Spoedig keerde de wachter terug en met hem
kwam een troep van kastsoldaten in prachtige
uniformen gestoken, groote kerels, wel zes lang.
„Onze meester wacht u," zei de wachter tot
Bllly, „hij heeft deze soldaten gezonden om op
de roovers te passen en heeft mij opgedragen
in de onmiddellijke nabijheid van u en uwe
vrienden te blijven, om u zoo noodlg van dienst
te kunnen zijn."
Nou zal het komen*
