EESTELIJK LEVEN
„Laat er vreugde zijn in
uw huis en in uw hart!"
Kf erstnacht
erstland.
Kerstmis.
LAAT er vreugde zijn in uw huis
en in uw hart op dezen dag,
waarop de wereld haar Kerstfeest
viert Niet de vreugde die zich openbaart
in uitgelatenheid en vermaak, maar de
ctille vreugd, welke kan wonen in de ziel,
wanneer zij zich van iets heerlijks bewust
wordt
Ik weet wel, dat de oude Kerstfeestvie
ring heel veel verschilt van de tegen
woordige. Hoe kan 't anders? Wijzigt zich
niet alles onder den invloed der nieuwe
denkbeelden, die aan de menschen zich
opdringen. Wordt niet iedereen losser
van de oude tradities?
Hoevelen hebben thans nog de gedachte
hij zich, dat het Kerstfeest het hóóge feest
der Christenheid is?
Hoevelen zullen er zelfs zijn, die ter
nauwernood weten, waarom dit feest
wordt gevierd en waaraan het is gewijd?
En tot die menschen zeg ik vandaag:
laat er vreugde zijn in uw huis en in uw
hart!
Ik heb er mijn reden voor om dit te
zeggen en ik wil een poging doen om
iets van die vreugde bij u wakker te roe
pen door te wijzen op het verheffende
van de Kerstgedachte.
Zeer wel ben ik er mij van bewust, dat
ik misschien sommige lezers niet zal be
vredigen. Want ik zal niet, in aansluiting
aan de oude gewoonte, schrijven over het
kindeke Jezus in de wieg, noch over de
ster van Bethlehem of de herders of de
drie koningen,*v.ant hoe kettersch dit
ook moge klinken dit alles behoort
voor mij tot het gebied der legenden, der
vrome verdichtselen.
Maar niettemin is de Kerstgedachte mij
lief.
Want voor mij beteekent zij de geboorte
van den nieuwen mensch of wilt ge 't
anders: het doorbreken bij den mensch
van het besef, dat hij geroepen is tot een
leven van waarachtigheid en liefde. En
waar ten allen tijde licht het zinne
beeld is geweest van het goede, het reine,
het ware, waar daartegenover duister-
n i s altijd heeft gegolden als het sym
bool van het kwade, het onreine, het
onware, van in 't algemeen: de zonde,
daar begrijpen wc dat de Christelijke
Kerk er wel toe moest komen de geboorte
van haar heiland te plaatsen op den dag
van 25 December, den dag van den win-
tcrzonncstilstand, waarop een periode van
duisternis werd overwonnen door een tijd
perk van vernieuwing van het licht. Op
die manier werd een oud-heidensche feest
dag tot een der meest gevierde hoogtijden
?oor de Christelijke wereld.
Ik zal mijn lezers niet vermoeien met
beschouwingen over het legendarische, d.i.
over het onhistorische der geboorteverha
len in het Nieuwe Testament; ik zal geen
poging doen om aan te wijzen dat Christus
een nieuwe naam is geweest voor den
ouden Zonnegod.
Mijn bedoeling is slechts dat, wat ik
beschouw als de Kerstgedachte, iets nader
voor u uit te werken. Mocht 't mij geluk
ken hiermede een enkele te bemoedigen
en te sterken, dan zal mij dat een groote
voldoening wezen.
Zij, die een weinig thuis zijn in de Chris
telijke literatuur en die wel eens lezen in
het nieuwe testament, kennen het woord
wedergeboorte.
Welnu van wedergeboorte spreekt mij
het Kerstfeest.
Er kan een oogenblik komen in het
leven van den mensch, waarin hij zich
bewust wordt van zijn roeping en bestem
ming. Hij heeft voortgeleefd zonder zich
ooit diep rekenschap te geven van de
motieven, waaruit hij leefde. Hij heeft
gedacht aan de bevrediging van zijn be
hoeften en lusten; hij heeft gestreefd naar
eigen voordeel al was het ten koste van
anderen; hij heeft zichzelf liefgehad en
den kleinen kring der zijnen, maar onbe
wogen was hij voor het lot van de dui
zenden, die wegteerden in ellende
Maar dan plotseling is een andere ge
dachte bij hem opgekomen. Een ernstig
woord trof hem of een aangrijpende ge
beurtenis opende hem de oogen voor de
werkelijkheid en bracht hem tot naden
ken. En zie hij speurt nu zijn eigen
geestelijke armoede, hij komt tot de ont
dekking van zijn tekort aan liefde, aan
toewijding en een nieuwe mensch
staat in hem op. Zijn levenshouding wordt
anders, want hij heeft iets ontdekt van
hoogerc roeping.
Laat mij een klassiek voorbeeld noe
men, daarbij uitgaande van de veronder
stelling dat Jezus genaamd Christus en al
wat van hem verhaald wordt, geschied
kundig vaststaat (wat voor mij niet
het geval is).
Jezus wordt dan geboren in Bethlehem,
maar Christus, de verlosser, de God-
mensch, vele jaren later in den woestijn.
En dat is zijn wedergeboorte, d.w.z.
de mensch Jezus wordt zich ten volle van
zijn zending bewust, wanneer hij in de
eenzaamheid, na veel innerlijken strijd,
komt tot het besef dat liefde het groote
gebod is, dat deze liefde hem moet ver
vullen, dat deze liefde hem moet voeren
tot de wereld om haar te redden en zóó
wordt hij de Christus. Wat is er in hem
gebeurd? Hij heeft verstaan de Eeuwige
Stem, hij heeft zich daaraan gegeven en
kon sindsdien spreken: Ik en de Vader
zijn één.
In den loop van dit jaar is herdacht de
groote kerkvader Augustinus. Van hem
is bekend, hoe hij langen tijd een leven
van losbandigheid leidde. Dan wordt hij
getroffen door de prediking van Ambro-
sius en hij breekt met zijn oude leven.
Een nieuwe mensch staat in hem op. Uit
de duisternis treedt hij in het licht.
Maar waarom zou ik putten uit de ge
schiedenis, waar het heden mij de oude
waarheid nog telkens leert?
Ik heb een mensch gekend, die het
leven doorging als een zorgeloozc ver-
maakzoeker, nooit zich bekommerend om
zijn medemenschen. Hij werd ziek, ern
stig ziek. Hij vreesde, dat de dood tot hem
zou komen. Toen beangstigde hem de
vraag: wat heb ik van mijn leven ge
maakt? En hij werd gepijnigd door do
gedachte, dat hij dit leven had vergooid
en een sterk verlangen naar herstel
kwam in hem op. O, als hij nog eens beter
mocht worden! En een zachte warmte
ging gloeien in zijn ijzige hart. En hij
werd beter! En hij werd weer gezond als
voorheen! Maar hij was een ander mensch
geworden.
Ik zou u den naam kunnen noemen
van een gewezen in rang hoog geplaat
sten officier van het Nederlandsche le
ger. Jaren lang is hij militair geweest.
Maar hij heeft den tijd van 19141918
meegeleefd. En diep heeft hem ontroerd
de verschrikking van den oorlog. En hij
heeft zich ingedacht in diens wreede,
onmenschelijke werkelijkheid. Hij heeft
geleden met de millioenen slachtoffers
en een nieuwe mensch is in hem*
geboren. En dezelfde officier is thans een
bestrijder van militairisme en oorlog. En
hij wil de rest van zijn leven wijden aan
dien strijd alléén.
Nog meer voorbeelden?
Het is immers niet noodig. Ieder mij
ner lezers weet het wel, dat zulke dingen
gelukkig meer dan eens voorkomen, dat
er menschen zijn, die door een kleine ge
beurtenis in hun leven, een simpele ont
moeting met een ander, tot andere we
zens worden, d.w.z. tot menschen, die
breken met een verkeerde beschouwing
om zich te wijden aan dingen, welke hen
voorheen koud lieten.
Wat is dat? Hoe gebeurt dit en hoe kan
dit gebeuren?
Ik heb over dit verschijnsel vaak ge
dacht en ik meen er een verklaring voor
te hebben gevonden.
Ik ben n.1. van oordeel dat in alle men
schen iets is van den eeuwigen geest,
om het in* beeldspraak te zeggen: een
vonk van het groote licht, een klein deel
tje van de goddelijke liefde. Maar daar
naast is in dien mensch de zelfzuchtige
dierlijkheid. En deze laatste is machtig
en sterk en overheersohend. En zij is voor
dat mooie en goede en reine in den
mensch eene belemmering om uit te
groeien. Daardoor wordt dit verstikt. En
in die verstikking dreigt het te verster
ven. Maar iedere mensch wéét dat dit be
teekent zijn dood, zijn dood als geestelijk
wezen. En dit kan hem zóó hinderen
heeft niet zelfs de meest onverschillige
in zich een vertwrgen huivering voor
dien dood? dat hij niet langer kan dra
gen de gedachte, dat zijn hoogste waarde
wordt verworpen, vertrapt? Hij wil léven.
Welaan, dan zal hij doen als de verlo
ren zoon in de bekende gelijkenis. Hij
zal opstaan en tot den vader gaan. En
dit krijgt dan voor hem deze beteekenis:
hij zal luisteren naar de stem, de stem die
altijd weer gaat door de ziel der mensch-
hcid haar oproepend tot waarheid en
liefde. Is dit niet de werking van den
Eeuwigen Geest zelf, die zich verwerke
lijken wil in ons.
Laat ons dankbaar zijn dat dit zoo is.
Ons verheugen, dat onze Kerstoverden
king deze meening in ons versterkt. Het
kan ons bewaren voor een moordend pes
simisme, dat dreigt den mensch te over
weldigen juist nu wij een ernstigen zwa-
ren tijd doormaken.
Is het niet heerlijk, dat we ons nu eens
kunnen bezinnen op die Kerstgedachte,
welke ons spreekt van de geboorte van
den nieuwen mensch? Is het niet noodig,
bitter, bitter noodig?
Want om nieuwe menschen roept de
wereld van heden, welke dreigt te ster
ven aan haar onrecht, haar leuzen, haar
machtshonger, haar geweld, haar liefde
loosheid,. Groot is de nood der tijden. En
daar is een groeiende werkeloosheid met
alle vreeselijke gevolgen daarvan. En de
regeeringen persen uit de volken de mil-
liarden, die zij verspillen aan een krank
zinnige bewapening en de volken wor
den gedwongen hun zonen te laten op
leiden tot toekomstige menschenmoorde-
naars met een volledige verloochening
van alle humaniteit. En ópwast in dui
zenden harten vertwijfeling, welke straks
kan uitlaaien tot daden van wanhoop...
Waar gaan wij heen? Gaan wij den af
grond tegemoet?
Ik zal mij niet wagen aan voorspel
lingen.
Maar één ding durf ik zeggen: de den
kende mensch, die, de wereld van thans
ziet en dóórziet, wéét met innerlijke ze
kerheid, dat 't anders moet worden.
Hij begrijpt, dat er moet worden geleefd
uit een ander beginsel.
En dit beginsel heet: liefde.
Och, ik weet wel dat%om dit woord
liefde vaak wordt gelachen. Begrijpelijk,
want 't is zoo vaak misbruikt en men
heeft 't vereenzelvigd met weekheid en
slapheid en sentimentaliteit.
Maar deze zijn een karrikatuur van ech
te, waarachtige liefde.
Echte liefde is sterke liefde, is de
liefde van den toornenden Christus, die
de huichelaars ontmaskert en de schijn
vromen geeselt.
Echte liefde moet hard zijn en streng
en onverbiddellijk tegenover het kwaad
in de wereld, terwijl zij tegelijkertijd den
kwaaddoeners haar deernis schenkt.
Niet zij is de moeder met echte liefde,
die alles aan haar kind vergoelijkt en in
alles toegeeft, maar zij is het, die streng
kan zijn, omdat zij weet daardoor haar
kind te leeren zich te beheerschen, waar
door het groeit als persoonlijkheid.
En met onze menschenligfde is het niet
anders.
Daarom zal onze menschenliefde, als zij
van zuiver gehalte is, ons maken tot strij
ders tegen alles wat naar ons beste weten
slecht is in deze wereld. En de strijd zal
ons groote levensdoel worden, de strijd
tegen het kwaad in onszelf en in de an
deren.
En nu grijp ik nog eens terug naar het
verleden en ik leef in de wereld der
schoone sproken en der dichterlijke ver
beeldingen. Over de velden om Bethlehem
stolpt de donkere nachthemel en daarin
schittert één groote heldere ster. En her
ders houden de wacht bij hunne kudde.
En een lichtende gestalte staat naast hen
en spreekt: Vreest niet! want, ziet, ik
verkondig u groote blijdschap, die al den
volke wezen zal. Namelijk dat u heden
geboren is de Zaligmaker, welke is
Christus, de Ileere, in de stad Davids.
En een zang van engelen ruischt door het
luchtgewelf: Eere zij Gcxd in de hoogste
hemelen en vrede op aarde, in de men
schen een welbehagen.
Een sprookje, mompelt gij.
Ja, een sprookje, maar een mooi sprook
je! En zooals ieder ander met een diepe
beteekenis. En op die beteekenis komt
het voor ons aan. Ik lees er dit in: waar
de sterke liefde geboren wordt, daar komt
het waarachtige leven, daar daalt de
vrede, het welbehagen neer in de harten
I
der menschen en wordt de wereld her
schapen.
En wanneer gij behoefte hebt aan per-
sonifêcring, dan kunt gij spreken van het
beginsel der waarachtige liefde als van
den Christus. Als gij maar wilt bedenken,
dat deze niets voor u is, zoolang hij
niet leeft in uw hart.
Ten slotte wil ik al wat ik hierboven
•schreef samenvatten in deze woorden:
dit is voor ons de verheugende Kerstge
dachte, dat wij weten, hoe ook tot ons
komt de roep om de wereld te dienen uit
liefde en in liefde, dat wij daarom heb
ben te kampen tegen al wat onrecht
vaardig, onwaar, liefdeloos is. Deze roep
verstaan èn volgen is de geboorte van
den nieuwen gclouterden mensch in
ons, is onze wedergeboorte.
ASTOR.
ten oeroud gebruik in hot
Ertsgebergte.
Het eigenaardige en mooiste Kerstfeest
wordt in Duitschland zeker gevierd dooi
de bevolking van het Ertsgebergte, deze
bevolking van speel-goed-arbeiders, ge
wezen mijnwerkers, kantmakers, indu
strie- 'en boscharbeiders. Voor menigeen
die dit gebied kent, is het Ertsgebergte
het ware Kerstland. Hier wordt immers
in de vele hutten van het gebergte het
bonte houten speelgoed vervaardigd, dat
in Duitschland haast nimmer bij de
Kerstgeschenken ontbreekt. Het is voor-
namel. te Olbernhau, Seiffen, Grunhainn-
chen en voorts in tal van andere plaats
jes. dat de kleine houten kudden schapen,
de*paardenstallen, de poppenkamers met
hun meubeltjes, de hobbelpaarden, de mi
niatuur-trams en andere verkeersmidde
len en ten slotte ook houten notenkra
kers ontstaan. De houten dieren worden
gesneden uit het hout van versch ont
wortelde sparren van het Ertsgebergte.
Dit bedrijf sterft uit. Mijnwerkers waren
het overigens, die in de Vle eeuw, toen
de zilveren tinmijnen van de streek uit
geput waren, speelgoed begonnen te snij
den
Reeds weken voor Kerstmis hangt in
alle woningen aan de zoldering een met
kaarsen en kleurige linten versierde Ad
ventskrans. Haast elk gezin in het Erts
gebergte bezit een zelfvervaardigde „py-
ramide", of „permetf, zooals men in het
dialect van de streek zegt. Door de
warmte der kaarsen wordt deze pyramide
in beweging gezet en draait steeds door.
Zij bestaat uit verschillende houten stroo-
ken, die elk een tooneel uit de Heilige
Geschiedenis weergeven. In tal van ste
den van het Ertsgebergte wordt elk jaar
een „Kerstberg" opgericht, die de geboor
te van Christus weergeeft. De „Kerstberg"
van Neustadtel bij Schneeberg heeft een
omvang van 20 M. en een hoogte van 3
M. De gansche bevolking van het Erts
gebergte verlaat de bergen, om deze
„Kerstbergen" te gaan aanschouwen. Ma
ria draagt, zooals de vrouwen uit het
Ertsgebergte, een kleurige doek om het
hoofd en Jozef is een timmerman uit het
gebergte. Zij zijn omgeven van engelen
en herders met rijke kudden. De heilig©
drie Koningen zijn eveneens menschen uit
het gebergte en de geschenken, die zij
brengen, zijn stukken erts. Op den Kerst
berg staat ook de overige bevolking van
het gebergte afgebeeld: Kantwerksters en
vrouwtjes met groote manden op den
rug, bezembinders, mijnwerkers, land
bouwers. Handige houtsnijders hebben
aan al deze poppen het uiterlijk van be
kende menschen uit de streek gegeven.
En ook de „Stülpner Karl", die de held
is van de sagen uit het Ertsgebergte,
ontbreekt niet. Men ziet op den houten
berg het landschap van de streek met
haar spanen huisjes, haar bergkerkjes
en burchten, haar dorpsbruggen uit wor
telhout alles netjes met mos getooid.
De gansche Heilige Geschiedenis is op
den berg samengevat in enkele toone©-
len.
Op Kerstavond verschijnen niet minder
dan negen gerechten op den feestdisch
in het Ertsgebergte, liet „Neunerlei"
noemt het volk dit feestmaal. Elk ge
recht beantwoordt aan een bijzonderen
wensch. Zoo beteekenen deegballetjes
groot geld, linzen veel klein geld, haring
slag gezondheid en kracht, schapen-
vleesch voorspoed.
De bevolking van het Ertsgebergte zingt
gaarne en bezit natuurlijk ook een schat
van Kerstliederen, t. Vermaardste dezer
liederen is het „Heiligchma lied", van de
Heilige grootmoeder, dat uit dertig cou
pletten bestaat. Op Kerstochtend om vier
uur worden de oeroude Kerstkoren door
mannen op de torens van de kerken ge
zongen. Om vijf 's ochtends trekt oud en
jong vervolgens naar de kerk, naar de
„Mette". Bij echt winterweer is de stem
ming het bost. In sommige deelen van
het Ertsgebergte bestaat de gewoonte den
weg te verlichten mot kleurige papieren
lantaarn!jes. In de kerk wordt bij de
„Mette" de geboorte Christi elk jaar op
nieuw verkondigd. Vroeger waren de ker
ken bij deze gelegenheid met duizenden
kaarsjes schitterend verlicht. In onkol#
gemeenten bestaat nog de gewoonte om,
na de godsdienstige plechtigheid, het
„Mettenspiel" op te voeren, een oud her
dersstuk. dat de verkondiging voorstelt.
De wegen die naar het gebergte leiden,
zijn, als de terugtocht aanvaard wordt,
feestelijk verlicht. Voor alle vensters
staan brandende kaarsen.
Zoo heeft het Kerstfeest in het Ertsge
bergte zijn eigenaardig karakter bewaard
door de eeuwen heen.