Esperanto.
Radioprogramma
DE ZWALUWEN.
De
er nog even bij vertellen, waar we toch de werkelijk
heid aan het behandelen rijn die dikwijls minder „char
mant" is dan de schijn, dat Chevalier in het particuliere
leven vloeiend en correct Engelsch spreekt
Ter. tweede bezit Maurice een mond met handels
waarde. Dat klinkt een beetje vreemd maar een groot
deel van zijn kunst berust op de breede, jongensachtige
glimlach die hy bezit Voor de rest werkt de opgewekt
heid, de melancholie of de droogheid van Chevalier
aanstekelijk.
Eigenlijk is Chevalier een Fransch doorsnee type,
maar... alles wat hij doet is animeerend, brengt de
menschen dadelijk ln de stemming die hij wenscht Het
is dus ccn bewijs dat, ondanks de Babylonische spraak
verwarring die door de tajkie werd veroorzaakt, char
me een soort esperanto blijft-, leder verstaat het In
elk land wordt 't gewaardeerd, onverschillig of we ons
op de Noordpool of in Zuid-Afrika bevinden.
Daarom geldt het in de filmwereld: Een fortuin voor
charme. Tulent, kunnen... wat doet het er toe. Kunst
kan de massa die ge'.d in het laatje brengt, toch voor
een groot deel niet aanvoelen. Maar charme spreekt
tot ieder.
Op zoek naar Goriil a's.
DE RESULTATEN VAN EEN EXPEDITIE.
door
Prof. JOHN MERRIAM.
Prof. Carnegie-Instituut
Do expeditie naar de streek rondom het Tangajlka
Meer, die uitging van het Carnegie-Instituut te Was
hington en dezer dagen beëindigd is, heeft o.a. een spe
ciale studie gemaakt van de gorilla. Gorilla's komen in
Afrika nog slechts in twee streken voor, n.1. In Fransch
Equatoriaal Afrika cn ln het kivoe-gebied ten Noorden
van het Tangajlka Meer, welke eveneens dicht bij den
evenaar ligt De gorilla's ln deze beide gebieden ver
schillen eenigazins; men spreekt daarom wel van kust
en berggorilla's. Tusschen de belde gebieden ligt het
Uitgestrekte oerwoudgebied van 't Boven-Congo-bekken
NOG GEEN DUIZEND STUKS OVER-
Sinds den tijd dat Paul du Challlu ln de oerwouden
van Afrika doordrong en spannende verhalen deed over
zijn ontmoetingen met gorilla's, zijn deze groote staart-
looze apen de prooi geweest van alle jagers op groot
wild. Doordat zoovele dieren zijn doodgeschoten en
doordat zij zich slechts langzaam vermenigvuldigen,
z»jn er nog geen 1000 overgebleven. De berggorilla's,
dio op de berghellingen ln hot Kivoe-gebied leven, wor
den thana beschermd in het natuurmonument, dat in
1926 is Ingesteld bij besluit van Koning AJbert van
België, nadat een aantal Amerlkaansche geleerden een
actie was begonnen om bescherming van de nog over
gebleven gorilla's. Deze actie werd ingezet door Carl
Akeley, die in 1921 een expeditie naar Centraal Afrika
leidde en het eerst de aandacht vestigde op het natuur
schoon en de wetenschappelijke beteekenis van dit ge
bied met zijn rijke planten- en dierenwereld. Midden
in het natuurmonument ligt hans het graf van den op
17 November 1926 gestorven Akeley, slechts bedekt
door een vlakke plaat met zijn naam.
UITBREIDING.
In 1929 werd het natuurmonument nog belangrijk
vergroot, zoodat het nu vier dicht bij elkaar gelegen
stukken ln het K:voegcblcd, omvat met een gezamen
lijke oppervlakte van ongeveer 2000 vlerkante K.M. Alle
planten en dieren binnen do grenzen van het natuur
monument worden beschermd en bovendien alle goril
la's, waar zij zich ook bevinden. Er bevinden zich bin
nen het natuurmonument cenige meertjes cn verschei
dene bergtoppen, w.o. drie vulkanen, de Mikeno, de
Karasimbi cn de Viaeke. Deze bergen zijn tusschen
de 2400 en 3600 M. hoogte bedekt met een gordel van
bamboe en loofboombosschen, waarin de berggorilla's
zich bij voorkeur ophouden cn waar zij thans ook in
hun natuurstaat zijn bestudeerd Het instellen van het
natuurmonument word hoog noodlg, want deze streek
is de laatste jaren opengelegd door wegen en gedeel
telijk zelfs al ontgonnen. De auto's rijden heen en weer
op den grooten weg tusschen Cairo en Kaapstad en
deze wordt nog geregeld verbeterd en onderhouden door
2 a 3000 inboorlingen. De weg tusschen het Tangajlka
Meer en het Kivoe Meer is grootendeels verhard en
werd door de expeditie met auto's en vrachtauto's af
gelegd in 4 uur, terwijl Akeley's expeditie, met dragers
uitgerust, er 8 dagen over deed en daarmee nog alle
toen bestaande records sloeg. Er werd een groot huis
ter beschikking van de expeditie gesteld, dat tevens als
depót kon dienen voor bagage en proviand, terwijr de
missionarissen In het Kivoe gebied, die hetzelfde
plaatsje (Loelenga) tot hoofdkwartier hebben, de expe
ditieleden menigen goeden raad en practische aanwij
zing gaven. De ontberingen waren dus niet zoo groot
als bij de meeste expedities naar Centraal Afrika.
IN HET GORILLA-GEBIED.
Drie dagreizen van Loelenga lag het eerste kamp,
Kabara, waar ook Akeley gewerkt heeft en later aan
de koorts gestorven en ter plaatse begraven la Te Ka-
Door K. R.
Vervolg.
Toen Zamenhof zoover gevorderd was. dus dat hij de
mechaniek voor.de nieuw te scheppen wereldtaal ln de
hand had en roeds do taalregels en een klein woorden
boek had Inschreven, was hij nog gymnasiast en slechts
19 Jaar, en zou men dus licht geneigd zijn voor de schep
ping van dit jongmensch de schouders op te halen. Wan
neer men echter wat dieper op de taal ingaat en zich de
moeite geeft van haar te bestudeeren. is deze neiging
spoedig verdwenen cn kan men slechts eerbied en ach
ting gevoelen voor de manier, waarop hij als bij intuïtie
zijn taal opbouwde en kan men hem niet anders als een
taalkundig genie noemen.
Hiervoor schreef ik reeds, dat hij zich met gevaar
voor eigen toekomst aan zijn zichzelf gestelde taak over
gaf. Ook zijn vader zag dit In, cn meende het jonge
mensch dit onder het oog te moeten brengen, daar hij
niet anders als een ongelukkige toekomst als gevolg van
die jeugdbevliegingcn zag. Botsingen tusschen vader en
zoon waren hiervan het onvermijdelijk gevolg. Zelfs
kwam het zooverdat op zekeren dag. Zamenhofa va
der het geheele jeugdwerk van zijn zoon aan de kachel
toevertrouwde. Voor het heldere hoofd van zijn zoon was
dit. hoewel natuurlijk een gevoelig verlies, geen onover
komelijk bezwaar. Veel zwaarder was hij. die meende,
aan de menschheld een dienst te kunnen bewijzen, ln
zijn gevociens gekrenkt. Doch zich zijn Illusies ontne
men. liet hij niet Alleen moest hy in zooverre ln zUn
vader zijn meerdere erkennen, dat hij moest beloovcn.
zijn nieuwe taal zoolang te laten rusten, tot hy afgestu
deerd zou zijn.
Na dus geslaagd zyn. voor het eindexamen aan het
2e gymnasium ln Warschau in 1879, waarheen Inmiddels
Jn vader was verhuisd als gevolg van een benoeming
bara komt men al dikwijls groepjes gorilla's tegen; zij
vervolgen langzaam hun weg, voortdurend voedsel ver
zamelend. Zij eten graag jongo bamboespruiten of het
hart van de oudere, taaiere spruiten. Wilde selderij
vinden ze blijkbaar een bijzondere lekkernij; het is een
plant, die ruim 2 M. hoog wordt en groote velden met
een weelderig groen overdekt De stelen zijn dik en
bevatten veel vocht terwijl de jonge takjes bros en
teer zijn. Do gorilla trekt de stelen uit den grond en
eet de malsche wortels en ook wel de steel zelf, als
het een van de korte malsche stelen uit het binnenste
gedeelte van do plant is. Ze richten soms groote ver
woestingen aan ln zoo'n veld seldery. Behalve bam
boespruiten en wilde selderij eet de gorilla nog tal van
andere planten.
OP ZOEK NAAR VOEDSEL-
De gorilla's hebben niet de gewoonte om op eenzelfde
plaats te blijven, uit te gaan om voedsel te zoeken en
weer naar hun nest terug te keeren. Zij trekken voort
durend heen cn weer en brengen eiken volgenden
nacht op een andere plaats door. Zij leggen in zoo'n
dag geen groote afstanden af, zy bewegen zich op hun
gemak. Zy gaan, waar zy voedsel vinden en verlaten
daarom ook nooit de zóne. waar de levensvoorwaarden
het gunstigt voor hen zyn. Zij slapen wel in een soort
nest. doch waar dat slechts voor één nacht dienst doet,
is het zeer eenvoudig en wordt het gemaakt door de
planten en de takken in de buurt uit te trekken of af
te breken en daarvan een Kedje te maken. In sommige
streken maken ze hun nesten altyd op den grond, In
andere daarentegen ln boomen. Men heeft nog niet
kunnen ontdekken, van welke omstandigheden dat af-
hankeiyk is. Het is echter opmerkelyk, dat op de
lagere berghellingen de meeste boomnesten worden ge
vonden. soms 15 M. boven den grond. Er werden tal
van foto's en films opgenomen, ook van de gorilla's
zelf, die zeer gewillig bleken, zoo lang men ze niet te
dicht naderde. Het mooiste zijn wel de gorilla's met
een „zilveren" vacht op den rug. Dat zyn de mannetjes,
die 1.75 M. lang kunnen worden en een gewicht van
195 K.G. kunnen bereiken. De wyfje.< en jongen zyn
byna zwart.
(Nadruk verboden).
Kort verhaal
Door WILLIAMS.
Nee. zuster ik heb nu met myn man afgesproken,
dat onze kleine Maurits maar weer thuis moet komen.
Wy zyn U natuuriyk dankbaar voor de goede behande
ling en de zorg aan onzen jongen besteed. Hij verlangt
zoo naar het eigen huis. Misschien dat hy ln het uit
bouwkamertje dat over de tuinen uitziet, beter mag
worden.
We mogen hem tegen Uw zin natuuriyk geen dag
langer hier houden, mevrouwtje. De kleine vent schynl
zich niet te kunnen aanpassen aan de gewoonten en
levenswyze op een ziekenzaal, en dat kan niet geleerd
worden. Misschien hebt u geiyk, dat het helmwee naar
hüis een mogeiyk herstel tegenhoudt
Twee dagen later werd Maurits voorzichtig uit zyn
bed genomen, gekleed en op het wagentje in de lift ge
reden. Toen het deurtje weer openging, stonden zyn
ouders met open armen gereed om hem van do zuster
over te nemen. Beiden ontstelden van het opeens zoo
vermoeid uitziende kind. dat zy. in zyn bed liggend,
in betere conditie meenden te hebben aangetroffen.
Voorzichtig, mevrouw, zachtjes loopen, en aan den
chauffeur zeggen, dat hy het kalm-aan moet doen. En
niet schreien vooral, zie maar eens hoe hU uw gezichten
bespiedt. Probeer maar te lachen, zooveel u kan. 't Is
een teer vogeltje.
In den auto, tusschen vader en moeder in gezeten,
keek Maurits begeerig door de ruiten, en zyn mooie,
donkere oogen werden als maar grooter om het drukke
stadsverkeer geheel te volgen: tot eindeiyk groote dorp
pels zweet op het bleeke voorhoofdje kwamen en hy
het gelaat tegen moeke's arm verborg.
Moeke!
Wat lieveling?
Moeke, waar zyn nu de zwaluwen?
De belde ouders zagen elkaar wat verrast aan. Dan
antwoordde vader: Ik zal jou morgen een mooie zwa
luw meebrengen, en dan mag je daarmee spelen zooveel
als je wilt.
Maar Maurits keek teleurgesteld voor zich uit...
Toen de wagen voor het ouderlijk huls stilhield, moest
do kleine patiënt uit de auto getild en naar binnen ge
dragen worden: de rit had hem geen goed gedaan, hee-
lemaal niet
De oudste zus had voor bloemen gezorgd, die op het
kastje naast zyn bed stonden.
Doch Maurits toonde geen belangstelling, hij bleef
doodmoe liggen, 't Avonds wees de koortsmeter 39.1. En
welk een vreemde gedrukte stemming was er met het
kind binnengetreden. Men sprak en liep. en deed zyn
werk mot de grootste omzichtigheid, alsof men vrees
de „het gevaar", het „doodsgevaar" wakker te maken,
dat nu nog sluimerde en men toch aanwezig waande;
niet slechts in do ziekenkamer, maar in elk hoekje van
de woning dreigde het spook der onontkoombare tala-
litcit, slechts de kleine Maurits Het het schynbaar on
gemoeid.
Moeke bleef by het bed zitten, en luisterde naar de
als professor aan een school, ging de jonge Zamenhof
In de medlcUnen studeeren, waartoe hij de universiteiten
in Moskou en Warschau bezooht. In 1885 was hy afgestu
deerd, waarna hU echter nog speciale cursussen ln War
schau en Wecnen bezocht voor oogarts. In 1886 vestigde
hy zich als zoodanig in Warschau, waar hy den 14en
April 1917 overleed.
Niettegenstaande de belofte aan zyn vader, was hy
echter zyn roeping getrouw gebleven en had hU al den
tyd tusschen 1879 en 1886 zyn taal niet laten rusten,
doch steeds gewerkt aan haar vereenvoudiging en ver
betering. Reeds in 1885 had hy het eerste manuscript
voor zyn broohure gereed. Doch reeds nu ondervond hy
zyn eersten tegenslag.
De uitgevers stonden zoo sceptisch tegenover zyn uit
vinding, dat hy geen enkele bereid vond zyn brochure
uit te geven, zoodat hy, zeker overtuigd van het suc
ces, ln 1887 er toe overging deze zelf In het licht te stel
len, onder den schuilnaam Esperanto (hopendo). eerst
In het Russisch, doch in hetzelfde jaar ook In het
Poolsch, Fransch en Dultsch.
Moeiiyk waren zyn eerste jaren voorzeker. Een spot
tende of medeiydende glimlach en een schouderophalen,
waren bij de eerste kennismaking by velen het eerste
onthaal. Doch er waren ook anderen gelukkig. De eer
ste Esperantisten waren voornameiyk Russen, Zweden
en enkele Duitschers. Snel ging de verbreiding echter
nog in geen geval. Echter vond Dr. Zamenhof onder de
weinlgo aanhangers niet alleen enkelen van goeden wille,
doch was hij ook zoo gelukkig onder de pioniers men
schen te ontdekken, die hem financieel wilden steunen.
En door toedoen van hen was het mogeiyk ln 1SS9 ln
Nürnberg de eerste Esperantokrant uit te geven, „Da
Esperantisto", waarvan Dr. Zamenhof redacteur was,
welke werd uitgegeven door L. Einsteln, terwijl do Duit-
scher Trompeter voor financieelen steun zorgde.
Het pad scheen zich te effenen. Helaas werd echter
in 1895 de invoer van het tydschrift in Rusland verboden
wegens het publiceeren van vertalingen van Tolstol. Ten
gevolge van dit verbod zag men zich genoodzaakt de
verschijning te staken, alleen al omdat toen meer dan
*4 deel der abonne's Russen waren. Doch dit niet alleen
was de oorzaak van de langzame verbreiding.
Terloops heb ik reeds eerder gewezen op het vcrschU-
nen en niet slagen van Volapück. En Dr. Zamenhof on
ademhallng; schrok herhaaldelyk als haar kind sprak
ln koortsgoyl, in de vreemdste toonaarden, alsci een
oudere daar te spreken lag. 't Was haast ook niet moge-
lijk de onsamenhangende zinnen te volgen. Angstig vroeg
zy zich af of het nog wel haar kleine Maurits was die
daar zulke vreemde gesprekken voerde. Zou zy hem
roepen? Terughalen uit de vreemde wereld waar hy thans
leefde? Was dit de overgang naar het andere, het drei
gende ryk van den dood?
Zy werd onverwacht by den arm genomen en verzocht
weg te gaan. t' Was haar man, die zacht was genaderd,
en de ingehouden smart der tranenlooze moeder had aan
gezien.
Toen den volgenden dag de dokter verscheen, meende
deze op de gedane vragen te moeten zeggen, dat men
ter wille van het gezin verstandig had gedaan, den pa
tiënt in het ziekenhuis te laten. En op de tegenwerking,
dat het kind zoo graag thuis wilde zUn, zei de arts, dat
een kind nu eenmaal geen wil heeft. Wat den ziekte-aard
betreft, deze liet zich in het stadium nog niet geheel
definieeren. Men moest vooral den stand der verhoogin
gen nauwkeurig opnemen.
Op een middag kwam vader in wat meer opgewekte
stemming thuis. Het was hem gelukt een opgezetten
vogel, die veel op een zwaluw geleek, te bemachtigen.
De juffrouw ln den winkel, die hulsmoeder was. had
het speelgoed zoo noodig wel voor niemendal willen
afstaan, toen de vad^r de bestemming ervan had meege
deeld.
Behoedzaam trad hU naast het ziekbed.
Maurits, jongen, weet je wat ik voor je heb mee
gebracht!
Langzaam wendde het kind het moede hoofd om.
Zie eens: je wilde immers zoo graag een zwaluw?
Hier is een echte. Dadr.
Toen de magere witte handen het harde voorwerp be
tastten, viel de vogel op den deken.
Maar... dat is een doode... hoe hard, en zoo koud.
Nee, va. houd die maar.
Teleurgesteld bleef de man met het stuk speelgoed
in de handen staan. Hoe kon hy nu zyn kind een leven
de zwaluw bezorgen? Dat ging toch niet
Telkens, ook in de nachtelijke waak-uren. als de koorts
het zwakke knaapje martelde als ccn demonische furie,
had moeke uit het gewirwar van klanken meenen te
verstaan, dat hy bezig was met de zwaluwen, sprekend,
wenkend en schreiend, waarbU de dunne handen in
zwaaiende beweging heen en weer bewogen.
Wie het begrypt, beseft meteen de wanhopige situatie,
de onmogelijkheid namelük om een met den dood kam
pend kind zyn laatste verlangen te bevredigen.
De maand April bracht zonnige dagen en Zuid-oosten
wind. De temperatuur werd milder, zoodat de babies
naar buiten mochten. De trekvogels keerden terug; In
groote zwermen fladderden zy boven de buitenwyken
van de stad. Moeke koesterde den wensch, dat nu ook
M"
gauw de zwaluwen zouden komen. Dan kon
zieken knaap op het plat in een lekker-zachten st^
fyn van de gezonde voorjaarslucht doen proflt««.
Tot op een morgen met heel mooi weer, d«
ziekenvertrek binnentrad. Laat den patiënt bq,
eens gerust van 't zonnetje genieten, had hij g^J
Heel voorzichtig, lieve woordjes fluisterend.
gen en handen streelend werd het geel-bleeke
op den met plaken belegden vloer van het plat t
ligstoel gezet
Do zon vroolykte alles op met gouden stralen,
zongen, musschen sjirpten om 't hardst, en ve»
de daken boden andere eenlge proeven van hun
kunst Hoog opwiekend, dan plotseling als onbe»,
stilstaand in de lucht, zwierden de ranke vliegen m.
praohtige zweefvlucht omlaag, richtten zich weerl
een deinenden gang. Op-neer-wegscherend langs d« J
toppen, zwalkend en vleugelend, duikend, klimmend,
lend en genietend van het onbegrensde vry« lucvJ
hun mooie goudblauwe lyfjes koesterend in en nj
rend naar de zon, op onnavolgbaar eleganten
de zwaluwen.
De zwakke patiënt volgde met groote oogen het
dere vliegspel in de lentelucht
De zwaluwen! lispelde hy, de lieve zwaluw, °Pr
Hy vouwde de handjes, de mond opende ziet
zachtjes viel het hoofd terug in het kussen. De j
sloten zich... als van een doode. t
Toen eenigen tijd daarna moeke verscheen.
als versteend toekyken.
Snelle gedachten doorflitsten haar hoofd. Haar
de dood...? Gesloten oogen...?
Een spoedig geroepen naast 'haar wonende men 6
trachtte haar te troosten. Uw kleine baas Ia h* 1
gaan met zyn zwaluwen... Laat hem zijn gein
Doch toen 's avonds de dokter versoheen, om de
te constateeren, ontdekte hy, dat hoewel uiterst,
er een totale verandering in het ziektebeeld wyi
men. De koorts was nameiyk overwonnen en
naar genezing was nu gebaand.
Deze openbaring ln den schoonen lentedag,
zwiepende zwaluwen tegen de blauwe lucht
ouverture van blijde verwachting en volkomen
welke moeke nog heden ten dage aan de
dankt
En de dokter verklaarde dat zy waarheid spi
haalde hoe de zwaluwen ln zyn jeugd hun neïL
beschutte plaatsen tegen de muren der woningen!
ten; de menschen wachtten zich wel deze kuniï
bouwde nestjes te verstoren: immers, de zwaluwl
geluk aan! Thans zoeken de zwaluwen de wcJ
der menschen niet meer op. En toch: van harteJ
gewenscht met dit resultaat! zei de reeds l
arts, toen hy vertrok.
(Nadruk verboden).
Vrijdag 28 Augustus.
HILVERSUM (1875 M)
VAR-A.
6.457 00 en 7.307.45 Ochtendgymnastiek; 8.00 Tyd-
sein; 8.01 Gramofoonmuziek.
VPRO.
10.00 Morgenwyding.
VARA.
10.15 Voordracht door Ferd. Koolbergen; 10.30 Voor de
Zieken; 11.30 Gramofoonmuziek.
AV.RO.
12.00 Tydsein; 12-002.00 Concert door het Omroep
orkest o.l.v. Nico Treep; 2.00—2.30 Lezing; 2.30—4.00
Het AVRO-Kwartet o.l.v. Dlck Groeneveld.
V-A-RA.
4.00 Orgelspel door Johan Jong; 4.30 Voor de kinderen;
5.15 Vooravondconcert door het VARA-Orkest o.l.v.
Hugo de Groot; 6.00 Toespraak door W. Drop. Onder
werp: „Het socialisme, van ideaal tot noodzakeiyk-
heid"; 6.15 Vervolg concert; 6.45 Actueel allerlei uit de
Arbeidersbeweging; 7.00 Vervolg Concert.
V.P.R-O.
8.00 Tydsein; 8.01 Lezing door Ds. F. W. Dryver: Reli-
gieuse Volksgebruiken; 830 Concert Lezing door Ds.
J. Ph. Backx. Onderwerp: Amerika; 9.30 Concert; 10.00
Persberichten van het Vryz. Godsd. Persbureau; 10.05
Vaz Dias; 10.15 Concert.
VARA.
11.00 Gramofoonmuziek; 12.00 Tydsein en Sluiting.
HUIZEN (298 M)
KRO
8.009.15 Morgenconcert; 10.0011.30 Gramofoonmu
ziek; 11.3012.00 Een halfuurtje voor Zieken en Ouden
van Dagen; 12-00 Tydsein; 12.0112.15 Politieberichten;
12.151.45 Lunchconcert door het K.R.O. Qulntet o.l.v.
Piet Lustenhouwer; 1.452.00 Gramofoonmuziek; 2.00
2.30 Verzorging van den zender; 2.303.30 Concert; 3.30
4.30 Orgelconcert door Evert Haak ln de St. Domini-
cuskcrk te Amsterdam; 4.30—5.15 Gramofoonmuziek;
5.156.30 Dinerconcert door het K.R.O. Kunstensemble
o.l.v. Piet Lustenhouwer: 6.307.00 Gemengd Koor „Het
Oosten" o.l.v. Otto de Waal; 7.007.30 Lezing over:
Denekamp; 7.30—7.45 Politieberichten; 7.45—8.00 Ge
mengd Koor „Het Oosten"; 8.00—8-45 Concert door het
K.R.O. Orkest ol.v. Johan Gerritsen; 845900 Ge
mengd Koor; 9 00 Nieuwsberichten van Vaz Dias; 9.15
—1100 KRO. Orkest: 11.00—12.00 Gramofoonmuziek.
dervond nu, dat het niet slagen daarvan de verbreiding
van zyn Esperanto ernstig in den weg stond. Met taaie
volharding en ernstige toewijding bleef hy zich ten koste
van zyn dokterspraktyk aan Esperanto geven met ge
heel zyn ziel. Met het klimmen der Jaren steeg ook zijn
liefde voor de menschheld en werd zyn taal, om als brug
voor verbroedering en vrede te dienen, zijn levenstaak.
Door armoede noch miskenning liet hy zich weerhouden
En ln dit opzicht moeten wy ook aan haar denken, die
hem steeds trouw in zijn pogingen terzUde stond cn lief
maar nog meer leed met hem deelde, zyn vrouw Klara.
Gelukkig vond hU de kracht om allen tegenstand het
hoofd te bieden en langzaam, zeer langzaam groeide het
aantal zyner aanhangers. Tot 1900 bleef Esperanto ln
veel landen van Europa zoo goed als onbekend. Toen
echter begon het de aandacht te trekken van eenlge
professoren van Universiteiten en vooral ook van de
Fr&nsche Touringclub. die op energieke wyze Esperan
to ln geheel Frankryk ging propageeren. Het gevolg
hiervan was. dat de algemeene belangstelling was opge
wekt. en In onderscheidene plaatsen groepen en afdee-
llngen werden opgericht. Door dezen tot nog toe ongeken
den bloei ln Frankryk begonnen ook andere landen be
langstelling te tooncn. en na dien tijd begon dan ook 't
internationale tijdperk.
Echter was tot nog toe de bruikbaarheid van de taal
voor een internationaal congres b.v. nog niet aan de
praktijk getoetst. Levendig kunnen wij ons dus voorstel
len, met hoeveel belangstelling dit eerste congres werd
tegemoet gezien, dat de bruikbaarheid er van moest be
wijzen. Wat zal er in dien tyd omgegaan zyn in den ziel
van Dr. Zamenhof. Voor hem moet dit het gewichtigste
moment zyns levens geweest zyn, want nu moest ook
hy bewyzen. of hij. of zyn tegenstanders geiyk hadden,
of hy zou slagen, of dat andermaal het bewys geleverd
zou worden, dat ook zyn poging een hersenschim zou
biyken to zijn.
Zoo kwam do 5e Augustus 1905. op welken datum in
Boulogne sur Mer (Frankrijk) pl.m. 800 Esperantisten
waren samengekomen uit allo dec'.cn der wereld. Espe
rantisten. die Esperanto thuis hadden geleerd, en hoog
stens met eigen landslieden de tanl gesproken hadden,
of misschien zelfs al eens met andere landslieden gecor
respondeerd hadden. Het beslissende oogenblik kwam
met de voor het eerst voor een internationaal gezel
Zaterdag 29 Augustus.
HILVERSUM USjJport
vajT ln
6.45—7.00 en 7.307.45 Ochtendgymnastiek; &>30s~
sein; 8.01 Gramofoonmuziek.
10.00 Morgenwyding. ■ïij
k:«.
10.15 Uitzending voor Arbeiders in de Contlnubeéj
12.00 Tydsein; 12.01 Middagconcert door het 1
Septet o.l.v. Is Eyl; 1.30 Onderbreking voor
van den zender; 2.00 Tydsein; 2.01 Kwartiertje
Instituut voor Arbeidersontwikkeling; 2.15 l
door het VARA-Mandoline-Ensemble o.l.v. Joh.
2.45 Zang door Elize de Haas; 3.00 Onthulling]
Nieuwenhuis-Monument op het Nassauplein
sterdam; 4.00 Vervolg concert; 4.30 Zang ei
4.45 S.D.A.P.-kwartlertje; 5.00 Gramofoonmu;
Radio-Volks-Universlteit. Otto van Tussenbrt
.Reizen en Trekken"; 5.35 Vooravondconcert i
VARA-Septet o.l.v. Is Eyl; 6 30 Literair halfi
A. M. de Jong; 7.15 Vervolg Concert; 7.45 VA
7.50 Bestuursmededeellngen; 8.00 Concert dol
VARA-Orkest o.l.v. Hugo de Groot; 8.30 HoM
caal Kwartet; 9.00 Teun de Klepperman. Wei
Nieuws by de pomp te Nergenshuizen; 9.15 Ih
Concert; 9.45 Vervolg Hofstad Vocaal Kwartet®]
Persberichten en Voetbalmededeelingen; 10-1J in
volg concert; 11.0012.00 Gramofoonmuziek. -
HUIZEN (I
8.009.15 Morgenconcert; 10.0011.30 Grai
ziek; 11.30—12.00 Godsdienstig halfuurtje; 1240J
sein; 12.01—1215 Politieberlchten; 12.15—145
concert door het K R.O. Sextet; 1.45—1.50 Postdi
berichten; 1.503.00 Gramofoonmuziek; 3.00—48
deruurtje; 4.304.45 Verzorging zender; 4.45—5#
mofoonmuzlek; 5.006 00 Dinerconcert door het I
Kunstensemble o.l.v. Piet Lustenhouwer; 6!'.-
Nieuwsberichten ln het Esperanto; 6.156.35 J
listiek Weekoverzicht door Paul de Waart; 635-
K.R.O. Kunstensemble; 7.00—7.25 Lezing; 7-B- |r
Politieberichten; 7.458.00 Sportpraatje; 8-00 Ca
door het K.R.O. Salon Orkest o.l.v. Marlnus
Woud: 8.45 Humoristisch Solokwartet; 900 Nie»
richten van het Persbureau Vaz Dias; 9-15 Vl
Concert Salon-Orkest; 10.00 Humoristisch Soloki
10.30 Vervolg Concert; 11.00—12.00 Gramofoonmul
vit
±1
schap uitgesproken rede van den grooten
En, oh. wonder, het was als een openbaring. D«i
terende rede van Dr. Zamenhof, legde noch
spraak, noch wat duidelykheld betreft niets, nui'
ook absoluut niets ln den weg. Daarom was het du
werkeiyk als een openbaring, voor allen, die des»
aanhoorden. Denk u eens even ernstig in, lezer».
U eens een congres voor waar vertegenwoordig»^
20 verschillende landen byeen zyn, waar wy dus 9
veronderstellen, dat minstens 15 verschillende taitf
tegenwoordlgd zyn. Deze 800 Esperantisten korwfl
kander verstaan en begrypen zonder van het gesp^ Hen
ook maar één woord te behoeven to missen. Ks val
zich het enthousiasme van al deze pioniers voorïtt
Is het wonder, dat by deze openingsrede het appla^
van de lucht was? En zal het door Dr. Zamer.fcöï and
het einde van zyn rede in het Esperanto uitgeef De
gebed ooit met meer gevoel en met inniger gf |fr
dankbaarheid zyn uitgesproken?
Het stond vast, hy was geslaagd. Zyn tegenuu hei
konden het niet meer ontkennen, de mogelijkh»-
het maken van een wereldhulptaal was bewezen Un.
poging was geslaagd. Vol eerbied voor Dr. 'n
en vervuld met enthousiasme vertrokken na DI?:
geslaagde congres ullo deelnemers als evenioowë f"*1
pagandisten voor de goede zaak. de schoon*
door een wereldhulptaal de vrede onder de men*: oal
to bevorderen. !..f'
Na dien valt dan ook een snelle verbreiding
peranto waar to nemen, doch van een groote vln^
het neemt, kunnen wy eerst spreken na den i
log. nu de vredesgedachten onder alle volkeren1
der alle rangen en standen meer en meer veld g
nen, en men meer en meer van het werkelijk
Esperanto overtuigd geraakt
Doch niet alleen voor idealisten bleek de br
van Esperanto. Het voldoet dermate aan alle
die men aan een internationale taal mag stelles-1
gebruik ervan overal, op elk gebied, mogelijk W
b.v. reeds vele Kamers van Koophandel, zooakj^
land, Frankrijk. Dultschland, Amerika.
Spanje. Australië, Japan enz., het aanbevelen,
of geldelyk steunen.
Wordt
Tl
■Ullei
I L'
I H
deel
van
Por
tou
1
Ple
