De Srabantsche Brief
van Drê.
Hoe was het in den
„goeden ouden tijd"
De economische crisis in den loop
der jaren
Ulvenhout, 28 Februari 1933.
Menier,
Nouw, d'n eerste
steen is geleed.
Toen d'n Blaauwe me
was komen halen, d'n let-
sten Donderdag, zijn we,
mee twee geheimzinnige
bakkesen naar de vergade
ring geklavetterd, de ver
gadering van de feestcom
missie veur d'n Fielp z'n
zuiver Raadslidmaatschap.
„Maar nouw zulde oiijn
eerst 's vertellen", com
mandeerde kaptein Trui:
„waar ge naar toe mot
mee dieën Blaauwe! Ge
heim, geheim, 'k heb mee jouw geheimkes niks te
maken, dus vertol op, da geheim!"
„En ge hedt er niks mee te maken, zegde zeivers!"
Toen wier ze kwaad! Ze lee d'ren dikken wijsvin
ger op d'n raand van de tafel en 'n bietje bleek, mee
glazige oogen van kwaaiigheid, hakkelde ze: „mè-mè-
mè-mee de gehemkes van 't geheim: begrepte me
houw!"
„Eerlijk gezeed, neeë, ik begrijp oew nie", zee ik:
.„maar
Verder kwam ik nie. Ze zuchtte me tennaastenbij
weg. „Is da-d-'nen mensch z'n leste drupke bloed af
tappen", viel ze toen weer uit, „Luster, peskop!"
„Ik luster. Truike-van-mijn!"
„Gij hedt 'n Donderdagavond vergadering!"
„Gij hedt 'n Donderdagavond vergééderingü! Of
nie?''
„Ta".
„D'n Blaauwe komt oew halen, of nie!!"
„Ja."
„Vergadering in d'n Druiventros
„Of nie?" zee ik.
Ver-ga-de-ring in d'n Druiven-tros, of nie?"
„Ja".
Toen kwam ze dichterbij, trok aan m'n vest en zee,
heel, heel kalm: „wad-is da veur 'n vergadering?"
„Da's nouw sjuust 't geheim, Toeteloeris".
„Leg nie te toeteloerisen, wa-d-is da veur 'n ver
gadering?"
„Kunde zwijgen?"
„Da leet er aan!"
„Kunde zwijgen?"
7e zweeg.
„Kunde zwijgen?"
Zp zweeg.
„Of ge zwijgen kunt?"
„Merkte da dan nie?"
„Goed dan! Luster. Dichterbij. In oew oor."
Wantrouwend lce ze d'r oor teugen me aan en toen
fluisterde-n ik: „Nieuwsgierige prullemuts, 't ga-d-
oew niks aan".
„Zeggen zulde 't."
..En toen ze op afklappen stond, toen zee ik:
„nouw, heurt dan, 't is 'n politieke vergadering."
Minachtend kneep ze d'r oogen wa dicht en snoof
ze deur d'r neus bij wijze van waarschouwing.
Of ik njks merkte, gong ik deur: ,.'n politieke ver
gadering in verbaand mee de a.s. verkiozingen." Ze
trok één oog open.
'lc Was dus op d'n goeicn weg.
„We motten hm motten eh kandidaten
uitzoeken ziede."
Toen zette ze d'r haanden op d'r heupen en vroeg:
„komen die op zicht?"
„Ja", zei ik: „sjuust".
„En mag daar dan d'n bakker nie bij zijn
èh
„En mag daar dan d'n bakker niet bij zijn
„Neeë", zee ik. En meteen liep ik weg, naar 't ach
terhuis.
Kalm kwam ze me achterna.
„Leugenèèr", zee ze vriendelijk: „liegbeest, hoor
's efkens."
Ik keek ze mee m'nen rug nog nie aan, da ver-
stade.
„Gij komt er Donderdag nie uit, lieveneersbeesje,
begrepen?
„Hoe doede da?"
„Ik gaai mee!"
„Gij blijft thuis!"
„Zulde dan wel 's zien."
„Gij blijft thuis!"
„Gin denken aan!"
„Gij blijft thuis!"
nou al een jaar of vijf. Ik en me vader en me moeder,
we zijn hier al acht jaar geweest, aanstaande herfst.
Ja, mijnheer, het is daar een gekke boel."
De Sallemander had die inleidende opmerkingen zoo
"klaarblijkelijk ten mijnen bate gelanceerd, dat ik wel
verplicht was er even op in te gaan.
„Wat zyn ze dan, goudgravers?"
„Umja, ze hebben een claim waar ze genoeg
uithalen om te leven, zou ik denken ze. leven ten
minste. Maar dat is 't niet 't is om die meid van
ze." En hij schudde zuchtend zy'n hoofd: „Heer, heer!"
Het was niet mogelijk de uitdrukking van boosaar
dig genot mis te verstaan, die om den slappen mond
van den Sallemander lag, toen bij gretig doorkletete:
„Zie je, 't is zóó: die twee ouwe jongens hadden
die meid bij zich, toen ze ginder in de canon kwamen
wonen. Ze was toen nog maar zoo'n blaag van een
jaar of vertien, en niemand heeft ooit geweten wie of
ze eigenlijk was of waar dat ze vandaan kwam. Ze
zeggen, dat Bob en Thad d'r hadden gevonden, toen
ze aan 't speuren naar goud waren daar esgens langs
de 'grens en dat ze d'r uit een kamp van Mexicanen
ofz oo hadden weggehaald. Dat kan wel waar zijn, en
't kan ook wel niet waar zijn. Maar iedereen is 't er
over eens, dat ze niet uit een behoorlijken boel kan
komen, want waarom zouden de compagnons het an
ders niet vertellen? En dan die malligheid met over d'r
vaderen kijk naar derlui namen: de een is ommers
Bob Hill en de andere is Thad Grove, en de meid heet
Martha Hillgrove Hill-Grove, zei je? En de eene
week is de ouwe Bob d'r vader, en de andere week is
de ouwe Thad het, en de meid schijnt 't heel gewoon
te vinden, dat ze alle twee d'r vaders zijn. Heere Mozes!
j zoudt je er mal over kunnen denken hoe of dat eigen
lijk zit!"
En toen zijn makkers lachten:
„Nou, je ken d'r om lachen, maar ik zeg je dan, dat
er een luchtje aen is, en ik ben de eenige niet die dat
zegt. Wil iemand hier in Oracle dan met 'r te doen
hebben? Nou?" En hij wendde zich tot de overige
leegloopers om bevestiging.
„En 't is een mooie meid, en een pienter ding ook. En
een bijdehandte kat as ze begint ze zit die ouwe
stakkers gewoonweg op d'r kop en trotsch ook.
Poeh, te verdomd trotsch voor sommigen van ons!"
De omstanders grinnikten. „De Sallemander ken 't
weten," zei er een.
„Hoe staat het, Sallemander?" kwam een tweede. „Je
hebt nog al je best gedaan voor d'r, sinds ze in de
buurt is gekomen, hè?"
„Maak je over mij maar niet ongerust," gaf de Sal
„Op oew gezicht!"
„Gij blijft thuis."
„M'n klompen."
„Gij blijft thui-huisl"
„M'n pet!"
„Maar hoe dan ok, amico, veur 't Donderdag was,
wist ze 't. 'k Had gin rustig uurke meer, nog nie in
bed. Heel d'n dag dee ze ginnen mond open en as
ie open ging hou me vast!
„Mensch", zee Ik op 'n oogenblik: „ge zijt gewaar-
schouwd! Ik ben in staat om m'n eigen weduwnèèr
te maken!"
Waarop ze me kalm de pook aangaf, mee de uitnoo-
diging: „dan maar direct".
Nouw, blijft dan maar kwaad!
'k Had dus al heel wa-d-achter m'nen rug, toen 'k
Donderdagavond op de vergadering binnenkwam,
met d'n Tiest. En wie loopen we 't eerste in z'n er-
men, in "t café?
D'n bakker!
„Zoo?" zeo-t-ie zoow hatelijk meugelijk teugen
ons, bij wijze van „goeiendag."
„Goeie", groette d'n Blaauwo en beende deur naar
achteren, naar de vergaderkamer.
„Ok goeie", zee ik en 'k beende d'n Tiest na.
„Die is net zoow nuuwsgierig as 'n wijf", zee d'n
Tiest. mee da we binnenkwamen.
„Ok last g'ad thuis, Tiest?"
„Last, last is 't woord nie, Dré, maar daar zit 'r
toch één thuis mee de pest in! Gij?" vroeg ie toen.
„Niks, horre", zee ik: „aan mijn lijf gin pollenaise."
Nouw, toen we binnenkwamen, was 't aarig' vol.
De kamer sting blaauw van de rook. Onwillekeurig
trok ik m'n hoofd trug, bij 't binnenkomen.
„Navond", zeeën me allebei op goed geluk af, deur
d'n dichten nevel.
„Navond samen", groette de vergaderink trug en
as me om de groote. ronde tafel gezeten waren mee
'n sigaar en 'nen pint pils, die de kastelein alvast
brocht, „namens de feestkommissic" zoowda 'k al
vast wist da k vast gin penningmeester worren rouw
van die feestkommissie, de tijen zijn te slecht dan
zee d'n burgemeester, die veurzitterde: „ik open de
vergadering".
Daar waren verscheien leden van den Raad, bestu
ren van verschillende vereenigingon en partikuliere
vrienden van d'n Fielp, die veur in 't café zat. D'n
Jaan was er ok. In verschillende kwaliteiten. As ka
meraad van d'n bakker, as rechterhand van d'n Bur
gemeestér en as veldwachter, naar z'n eigen gedacht.
Maar z'n werk kwam hoofdzakelijk neer op 't pre-
zenteeren van de sigaren.
As er iemaand nie rokte, dan keek ie d'n Burge
meester mee 'n Sjerlok Holmes-oog aan, koek dan
van de kist naar d'n niet-rooker en op n coiuman-
doow-mee-de-burgemeester-oogharen prezenteerdo
d'n Jaan dan de sigaren. En as ie er zelf gèren een
hebben wou, dan keek ie net zoow laank straf naar
't kistje, tot dn Burgemeestor zee: „ga-d-oewer
gaank, van den Heuvel."
„Mja laat ik da nog 's doen Burgemeester. Wel
bedaankt, asteblieft."
„Ik open de vergadering", zee d'n Burgemeester
nog 's- „Van den Heuvel, kekt s deur 'n splitje van
de deur of d'n jubelaris nog in 't café zit."
Janus keek enpats, gooide ie meteen de deur
verschrikt toe.
„Burgemeester," flusterde Janus: „hij zit hier vlak
teugen de deur aan."
W'a schoten we in d'n lach. amico.
„Zal ik 'ca d'r even uitrollen. Burgemeestc^T'
kwekte d'n Tiest,Izobw hard dat d'n bakker "i w^l
heuren moest.
„Stil toch," smoorde d'n vourzitter, die z'n eigen
ok nie goed houwen kos.
„Zijde 'm gèren kwijt. Burgemeester?' vroeg toen
de zeun van Jan Schellekcs, die illectrizijn van z'nen
stiel is en lid van de Morianen, du rookclub van
d'n bakker: „Lot mijn dan maar 's m'n gaank gaan".
„Veuruit dan maar", zeo d'n veurzltter.
Kees Schellokes, nen gèève tiep, gong laankst ach
teren de huiskamer van d'n kastelein in. kwam
na tien minuten lachende trug en zee: „Janus, gade
gij nouw in 't café 'n pintje bier halen en lot dan
kwansuis de deur open staan, dan kunnen guilie t
allemaal meemaken hoe hard dn Fielp m daüjk
smeert." Toen gong ie weer naar de huiskamer. Ja
nus gong de kroep in, bier halen Kees had er 'nen
goeie veur uitgezocht, en ineens wier de muziek
uit d'n Radio afgebrokon.
„Dames en Heeren", zee d'n luidsprekert: „we mot
ten even de muziek onderbreken voor 'n Es Oow-Es-
bericht. Wil Fielp Beekers, ik spel: de F van Flip,
de I van is, de E van Ben, do L van Leuke, de P van
Piemel, ik herhaal: Fielp is een leuke Piemel:
Beekers, ik spel: de B van Bolle, dubbel E van Ezel,
de K van Kaffer, de E van Ezelsveulen, de R van
Rolmops, de S van Sufferd, ik herhaal: Bolle. Dub
bele ezel, Kaffer, Ezelsvoulen, Rolmops, Sufferd, -—
wil Fielp Beekers, bakker te Ulvenhout, zich zoow
lemander met een gemeenen grijns ten antwoord. „Mijn
dag komt nog. Ik heb toch nog maar niet gehad wat
Chuck Blllings overkomen is.
„Ohuck Billings," ging hij voort ten bate van wie'
soms minder met het plaatselijke nieuws bekend mocht
zijn, „die was veedrijver bij George Wheeler, en hij
wou op een avond met 'r meeloopen, toen ze van Sint
Jimmy terugkwam, en ik mag gehangen worden, as
die twee ouwe goudgravers 'm niet zoo aftuigden, dat
George 'm wel naar 't hospitaal in Tucson moest zen
den. Ohuck heb zich nooit weer hier vertoond. Ze zeg
gen, dat George 'm gewaarschuwd heb, dat as ie weer
beter was en terug dorst te komen, hij 'm zelf eens
even zou helpen."
„Flink van George! Woont die ook in Canada del Oro?'
„Nee, hij heb een groote vee-rancho een eind hier
achter Oracle, Maar George en zijn drijvers rijden de
heele streek door. En wij uit de canon moeten door
zijn paadenwei, als we naar Oracle komen. George en
z'n vrouw zijn zoowat de eenige lui, die met die meid
te doen willen hebben. Nou ja, George en z'n vrouw
die zouwen met iedereen goed zijn- En dan Sint Jimmy
en z'n moeder, bij die komt ze natuurlijk ook."
„Sint Jimmy, is dat de geestelijke?"
„De wat?"
„De geestelijke de predikant?"
„O, een dominee welnee! Sint Jimmy is net een
van die lui, die met iedereen goed vriend zijn. Hij
want met z'n ouwe vrouw op de berg boven Juniper
Spring, een drie mijl van Wheelers rancho, net op zij
aan 't pad uit de kloof naar boven.Zoo'n klein wit huls
Je ken 't van de meeste plaatsen zien. Hij heet Bur-
ton. Hij is dokter, dat was ie tenminste vóór ie 't op
z'ni ongen kreeg. Hij woonde vroeger in 't oosten, toen
is ie daar ziek geworden, en toen kwamen 't ouwe
menech en hij hierheen. Het lijkt hier wel genoeg;
maar ze zeggen, dat ie nooit meer uit Arlzona weg kan
naar z'n vroegere dokterswerkplaats. Het is een rare
baas ie speelt op de fluit as je nog nooit gehood
heb. Op een mooien avond kun je 'm haast altijd hoo-
ren. Dan zit ie ergens op een stuk rots en toetert er op
los tot midden in den nacht; maar ie wil nooit spelen
as je 'm derom vraagt, ook niet as we hier bal hebben.
Ik heb George Wheeler eerua hooren zeggen, dat Sint
Jimmy een erg knappe dokter was waar ie vandaan
kwam. Nou, en Sint Jimmy die zou die meld van de
compagnons dan wel leenen uit de boeken."
De Sallemander sperde zijn grooten mond op in een
lach, die al zijn gele tanden liet zien. „Ik denk wel,
dat ie d'r les geeft. Ik heb ze wel samen in de bergen
fen in den canon gezien poeh boeken! Je hoeft mij
spoedig mogelijk naar huis begeven, daar zijn bak
kerij in lichterlaaie staat. Fielp Beekers bevindt zich
hoogstwaarschijnlijk in een café te Ginneken.
Maar veur ie uitgesproken was, was d'n Fielp 'm
al gesmeerd. Janus ok, die is bij de Braandweer en
aan de deur stonden ze mee drieën mekaar veur de
voeten om weg te komen. D'n Fielp, 'ne omgevallen
stoel en d'n Jaan.
„Braóaand!" riep d'n Fielp ondertusschen om d'n
tijd n bietje te korten. En as ze buiten waren, sloot
de kastelein de deur op 't nachtslot, waant meer
klaanten kon ie toch nie verwachten, heel Ulvenhout
was binnen; in de vergadering.
D'n burgemeester liepen de tranen over z'n gezicht
en as me allemaal uitgelachen waren, en Kees Schel-
lekes weer trug was, dan zijn me seerjeus gaan ver
gaderen.
„Ik open de vergadering", zeo d'n veurzitter weer:
„en roep juilie allegaar 'n hartelijk welkom toe!"
„Bravo", applaudiseerde d'n Tiest 'n bietje voor
batig: „en as ik oew in de rede mag vallen, burge
meester, dan stel ik m'n eigen ter beschikking in de
plak van onzen braandweer die weggeloopen is om
't bier aan te halen, horre!"
Onduidelijk was de wenk nie en as er weer vol
gedaan was, zette d'n veurzitter de openingsrede
voort.
„Ik stel 't op hoogen prijs, da guillie in zo'n groot
getal zijt opgekomen en huis en hof en de vrouw
hebt willen achterlaten veur dezen avond, om deze
bijeenkomst bij te wonen."
(Hi,i hee-g-'t thuis ok nie makkelijk g'ad, Dré, om
weg te komen",, flusterde d'n Tiest.)
„We zullen maar dalijk spUkers met koppen
slaan", gong io deur: achting en kameraadschap
veur d'n Fielp hebben ons hier bijeen gebracht,
daar hoeven we verder niet veul woorden veur
eh
En we leven nog allemaal!
Een historisch onderzoek prof. Dr. E. Cramer.
DE reeds sedert jaren heerschende economische
crisis, onder wier druk geheele volkeren gebukt
gaan, is zegt men de ergste, die de wereld
wel óóit geteisterd heeft! Is dat waar?...
Is het werkelijk waar. dat In den „goeden, ouden tyd"
alles geregeld en ordelijk zijn gangetje ging, dat wij
menschen uit de 30ste eeuw. de terecht zoo gehate 20ste
eeuw, alle onaangenaamheden, welke aan zoo'n crisis
verbonden zijn, ten volle moeten kosten?...
En verder: Is het werkelijk geoorloofd zoo wanhopig
en mistroostig te zijn. als h.et een tijdlang mode scheen
te zijn geworden? Deze drie vragen kunnen alle drie
met een „neen" beantwoord worden!.Aan onze groote,
zware economische crisis is niets anders zonder voor
beeld, dan haar omvang een vanzelfsprekendheid, als
men bedenkt, dat In de laatste eeuw de bevolking van
alle landen zich welhaast verdubbeld heeft, terwijl men
de stijging van de lndustrieele capaciteiten, het .Inom
loop zijnde kapitaal, enz. in het geheel niet meer kan
schatten!
De ..goede, oude .tijd".heeft intusschen ook zlin crisis
sen gehad, .crisissen, welke door hun tijdgénooten mins
tens. even zwaar gevoeld werden, als de tegenwoordige
en steeds weer heeft het economische leven gelegen
heid en tijd gevonden om weer te herstellen, steeds heeft
men nieuwe zaadjes gevonden, waaruit een andere eco
nomische maatschappij opschoot het mag dan een
reden zijn om ernstig bezorgd te zijn... om te wanhopen
in geen geval.
Het is hier niet do plaats om te onderzoeken, of de
economische crisis, waaronder wij thans lijden. onver
wacht en zonder schuld onzerzijds over ons landje is
uitgebroken. Maar desniettemin willen wij hier een
woord citeeren. dat een wijs man. de Lübecksche bur
gemeester Broeker tusschen 1603 en 1620 in zijn dagboek
schreef: „Daarom, kinderen en andere verwanten, heb
ik dit als spiegel en voorbeeld te boek gesteld, opdat Gij
God zult vreezen en in deemoed en vlijtigen arbeid der.
tijd doörmaakt. niet Uw zaken steeds tracht te vergroo-
ten, terwijl God openlijk te kennen geeft, dat Hij zulks
niet wil. Want hij. die met geweld zoo spoedig mogelijk
rijk wil worden, ontvangt gewoonlijk armoede en bank
roet"
Broker's dagboek.
Als spreuk, door de vlijtige vingers van een naarstige
huisvrouw op een reep stof geborduurd, zouden deze
woorden heel goed passen boven de schrijftafel van een
ouden zakenman want als wij de ineenstorting be
niet te gelooven: je ken ieder vragen wat de nette lui
van Marta Hillgrove denken. Die
Hoeveel langer de Sallemander nog over zijn gelief
koosd onderwerp door had kunnen gaan, moet onbe
kend blijven, want op dat oogenblik vertoonde zich
een man in de open deur van den winkel.
Geen der leegloopers zeide iets, maar aller blikken
wendden zich naar dien man, die met koele minachting
op hen neerzag.
Hij droeg de gewone kleedij der beschaving, maar
zijn donker, onbewegelijk gelaat met het ravenzwarte
haar en de somebre oogen was onmiskenbaar dat van
een Indiaan.
Zonder een woord te zggen ging de roodhuid het
groepje voorbij en den weg op, zwijgend door de an
deren nagestaard tot hij uit 't gezicht was.
De Sallemander haalde diep adem.
„Dat was Nataohee. Een Injun. Die woont daar
ergens heelemaBl alleen in de bergen, heel bovenaan
de Canada del Oro. 't Is zoo'n geleerde Injun, uit de
scholen. Hij praat as een boek as ie verkiest, maar
meest wil ie niks zeggen. Hij draagt blankenmans-
kleeren, as ie in stad moet zijn; maar daar in de bergen
loopt ie rond net as vroeger al die Injuns deden. En
daaraan ken je zien. dat een Injun een Injun blijft,
al leer je 'm nog zooveel, dat zeg ik."
„Dat is zoo," stemde een der aanwezigen toe.
,,'t Is 'n gezellige vent, hè?" grinnikte een ander.
„Mei Sint Jimmy is ie goed vriend,5' zeide de Salle
mander, „en die ouwe compagnons zeggen, dat ie geen
kwaad doet. Maar ik mot niks van 'm hebben, 't Is
hire witmansland, zeg ik!"
Een koor van „En of!" „Dat is 't" en „Gelijk heb
jo!' stemde dit gevoelen van den Sallemander in.
Toen vroeg iemand:
„Denk je, dat die Natachee werkelijk wat meer weet
van die ouwe mijn in den canon, zooas ze zeggen?"
Maar de Sallemander schudde veelbeteekenend en af
keurend het hoofd, om te kennen te geven, dat al was
'hij ten allen tijde bereid om over de dochter der beide
goudgravers te kletsen, de Mijn met de IJzeren Deur
géén onderwerp was om lichtvaardig te worden be
sproken in 't bijzijn van een vreemdeling.
HOOFDSTUK IIL
Het meisje van de Compagnons.
Het huis in de Goudkloof. waarin de beide compag
nons met hun dochter woonden, was niet veel meer dan
•en ruwe planken hut. Maar het had een ruime, met
„vuil te maken", hielp d'n Blaauwe;
„te gebruiken," gong d'n veurzitter deur. Boven
dien, daar voor krijgen we volop gelegentheid bij de
feesten zelf. Ik stel voor om dus direct aan 't werk
te gaan. We motten hebben lo. een kommissie veur
de verslering, 'n Kommissie van ontvangst, 'n Finnn-
cieele kommissie, terwijl de feestkommissie, wel
die zit hier al: dat zijn we samen. Maar wel moeten
we benoemen een voorzitter, een secretaris, een pen
ningmeester, die voorzitter wordt van de financieele
kommissie, kortom een bestuur, mijne heeren. Ik heb
gezegd."
Op 't lest wier d'n Burgemeester Eere-Veurzittcr,
d'n Secretaris Veurzitter, ikko Secretaris, vanweu-
ges de oudste vrindschap mee d'n bakker, Kees
Schellekes wier Veurzitter van de Versieringskom
missie en as me zóó ver waren, dan sting d'n Jube
laris buiten veur do deur d'n kastelein uit to schel
denomdat ie nie binnen mocht en d'n braand
kollcsaal was meegevallen.
Afijn, me zijn druk in de weer.
De datum is ok vastgesteld.
't Zullen heele feesten worren. D'n directeur van
de Hermonie zal 'nen feestmarseh in mekaar knut
selen en opdragen aan d'n Fielp
Heel 't durp weet 't nouw zuutjesaan.
'k Ben benieuwd hoe laank d n bakker er koud
van zal biyvon. Op 't oogenblik is 't net as mee 'n
schandaaltje. Iedereen weet 't, behalve d'n betrok
kene.
Kom, ik gaai er afscheien. 't Is wellekes gewiest
en 'k ben staampvol. Tot de noste week.
Veul groeten van Trui en as altij gin horke min
der van oew en
toet a voe
DRé.
zien van heel Europa, van de machtige Vereenigde Sta
ten zelfs, dan zien wij hoe waar zij zijn!
Thans nog een stukje uit Broker's dagboek, dat aan
toont, hoe een stad in nood kan geraken en wij weten
thans, hoe zij zich weer heeft hersteld en opgewerkt
heeft tot groote welvarendheid en macht en hoe zij
zich daardoor heen slaat! „In deze. mijne dagen heeft
een zoo geweldige stillegging van heel het economische
leven plaats gehad, zoo'n enorme prijsstijging en strem
ming van handels- en geldverkeer, als de wereld nooit
heeft gekend. De voornaamste burgemeesters, raadshee-
ren en burgers, alsmede de heeren in Holstein met hun
groote geldzaken begonnen te woekeren, hingen met
vreemd geld de „groote meneer" uit en leefden er goed
van, op deze wijze God vergetende en God's toera op
zioh ladende, terwijl zü tot hun schade niet inzagen, dat
de renten daarvan hen in het verderf sleepten, zoodat
de straf hen op de hielen volgde! Wederzijds, de een
tegenover den ander hadden zij elkaar geld geleend, zoo
dat zij alle minder hadden en menig eerlijk man, die
voor hen borg had gestaan, vloog er in. Wie kon beta
len, moest over de brug komen, wie het niet kon
moest wijken. En vele menschen, waaronder tal van jon
gere lieden, stierven van louter zorgen."
Is dat niet een beeld van onzen zieken tijd, dat de
oude Broker daar schildert? En Lübeck staat er nog
steeds!
Tweemaal crisis!
Een andere crisis; De tijd na de Napoleontische veld
tochten. Toen geleken de verhoudingen veel op die van
tegenwoordig. Het land was door een voortdurenden oor
log uitgeput
Men begon zich door tolmuren van het buitenland af
te sluiten en toch had men geen werk genoeg voor da
eigen landskinderen. De valuta's vooraan het door
allen voor onaantastbaar gehouden Pond tuimelden
als dronken omlaag, de levensmiddelen waren ontzet
tend duur het schijnt een economische wet te zijn.
dat een oorlog, of hij gewonnen of verloren wordt, culke
gevolgen met zich meesleept
Tot ongeveer 1821. dus ongeveer zeven tot acht jaar
had men noodig. voordat de verwoestingen van de ja
ren 17961813 weer eenigermate hersteld waren. Moe
ten wij or ons daarom over verwonderen, dat het op
het oogenblik, na den verschrikkelijkste aller oorlogen,
die de geschiedenis ooit zag. waarbij de veldtochten uit
den Napoleontischen tijd kinderspel zijn, langer dan ze
ven tot acht jaren duurt? Maar ook toen is de wereld
en is Europa or bovenop gekomen.
In 1839 was er een andere crisis in Europa, een die
voor de eerste maal bewees, dat "net economische leven
een internationale aangelegenheid is. Deze crisis ging
uit van de Ver. Staten, maar tal van Europeescho ste
den werden er door getroffen. Met de 959 Amerlkaan-
sohe banken, die destijds failleerden stortten ook ster
ke, voor de eeuwigheid opgericht schijnende Europ.
huizen ineen. In 1841 sprak bijna niemand er meer over.
Het economische leven, zoowel het onze als dat van
de geheele wereld, heeft nog elke cri3is overwonnen, zal
ook olke crisis overwinnen, zelfs de tegenwoordige. Mis
schien, ja zelfs hoogstwaarschijnlijk zal de huidige cri
sis langer duren dan alle vroegere, maar eenmaal za!
ook zü tot het verleden behooren en zal de handel en
industrie tot dien bloei geraken waarop zij volgens hun
capaciteiten recht hebben. Slechts één ding staat deze
economische opbloei in den weg: hopeloosheid en don
ker pessimisme.
klimplanten overdekte veranda en er was een tuintje
bij voor bloemen en groenten. Achter dat tuintje was
een op Indiaanscho wijze van sahuarostammen en klei
gebouwde schuur, met een kleinen corral er bil van
doornige ocotillo-etruiken, terwijl de geheele plaats was
omgeven doore en ruwe heining van mesquite-palen en
prikkeldraad. Aan alle zijden verhieven zich de toppen,
spitsen en ruggen van het gebergte ten hemel en dag
en "nacht in drogen zomertijd of winterregens, murmul-
de, ruischte of loeide het stroompje in de kloof, terwijl
het zijn weg zocht van uit het beboschte binnenste der
Catalina's om zich in het zand van de woestijn beneden
te verliezen. De kleine mijn, door de compagnons be
werkt, lag aan d« overzijde van het stroompje, een goede
honderd schreden van hun keukendeur.
Het was in den tijd van het jaar. waarin, als de re
gengoden der Indianen goedgunstig zijn geweest, da
woestijn en het bergland van Arizona oplaaiden in een
feest van kleur. Tegen de berghellingen wuifden de zil
verwitte pluimen van het Apache-gras er Ie bevallige
stengel» van schitterend roode malven ti-^schen het
lichte paars van het loco-kruid, en in lede. vochtige
verdieping van den bodem of open boschplek ilansde
het goud var. de waterklaver in zijn helder groen. Op
de bodem der kloof vormden de rose en witte bloemen
der canon-anemonen met gele sleutelbloemen en ben
gelende klokjes kleurige lichtplekken in de schaduw
der rotswanden.
De dochter der beide compagnons verdiende ten vollt
den ietwat twijfelachtigen lof van den Sallemander, en
meer dan dat. Maar dat meerdere was niet iets, dat de
Sallemander of zijn kornuiten konden waardeeren, Zij
had Iets jongensachtigs, zooals meisjes die in 'n gezond
buitenleven zijn opgegroeid, plegen te hebben, maar het
was een verfijnde schoon kloeke jongensachtigheid
die aan haar uitgelezen vrouwelijk schoon geen afbreuk
deed. Haar oogen en haren waren donker, en haar wan
gen rijk getint door gezondheid en zonneschijn en zij zag
iemand in do oogen met 'n mengeling van onschuld en
vrijmoedigheid, die gevoegd bij haar meisjesachtige be
koorlijkheid, voldoende was om ieder mannelijk wezen
in de war te brengen, wat ook zijn rang of stand of zijn
vroegere verbintenissen mochten zijn. Om kort te gaan
de zonderlinge betrokking waarin Marta Hillgrove tot
de beide oude compagnons stond, was niet eens noodig
geweest om haar tot het praatje van de streek te maken
Zij was een soort, meisje, dat als vanzelf veel besproken
wordt, zoowel door mannen als vrouwen schoon dik
wijls om zeer verschillende redenen.
Wordt vervolgd.
