Bij den 75sten verjaardag van
Koningin
Emma.
w
Een leven van groote
werkzaamheid.
De keuze de aanstaande vorstin
op de hoogte te brengen van
land, volk en taal viel op Dr.
Laurens Reijnhart Beijnen, die
korten tijd te voren ontslag had
gevraagd als rector van het toen
malige gymnasium te 's Graven-
hage. Aan het einde van 1878
heeft Dr. Beijnen, vergezeld van
zijn dochter, toentertijd mejuf
frouw L. Beijnen, later gehuwd
met den heer Doorman, vrij lan
gen tijd aan het hof te Arolsen
vertoefd, waar hij de jonge
prinses onderrichtte in de aard
rijkskunde, de geschiedenis, de
kunstgeschiedenis van Neder
land en natuurlijk vooral ook in
de Nederlandsche taal, waarbij
zijn dochter hem. door met de
prinses te converseeren, belang
rijke hulpdiensten bewees.
BIJ DE ILLUSTRATIES.
Boven ln het midden: Het laatste
portret van Koningin Emma; daaron
der: het ouderlijk paleis te Arolsen;
links onder: Koningin Emma in 1881;
rechts onder: Een uit de 17de eeuw
dateerend wapentableau, waaruit de ver
knochtheid van het huis Waldeck met de
Nassau's blijkt; daarboven: Koningin
WUhetmina onder de teedere zorg van
haar moede?.
De geschiedenis die zich
herhaalde.
Vorstin en volk nader tot elkaar.
mij lief is. Door deskundigen voorgelicht,
stel ik mij voor op dat landgoed het eer
ste Nederlandsrho Sanatorium te stichten."
Met deze vorstelijke daad zette de Kongin-
gin-Mocder metterdaad de kroon op haar
weldadigheidszin!
Vorstin der Weldadigheid.
Beoefening der weldadigheid, bescher
ming van kunsten en wetenschappen, de
ze al oude twee eenheid aan alle vorsten
hoven, terug gaande tot in het stof der
vervlogen eeuwen, dubbele uiting van
waarlijken vorstenzin, heeft in de vriende
lijke oude vorstin, die thans op drie-kwart
eeuw levensloop terug mag blikken, een
In het stamhuis der Oranje's
is het al te vaak voorgekomen,
dat de weduwen der gevallen
regeerders de zorgen voor op
voeding der nog jeugdige kin
deren zich zagen toevertrouwd.
Na den moord op Willem den
Zwijger was Frederik Hendrik
nog geen jaar oud, viel de zorg
voor zijn opvoeding ten deel aan
Louise de Coligny, die tevens de
vier dochters, gesproten uit het
huwelijk van den grooten Zwij
ger en Charlotte de Bourbon, had te ver
zorgen en op te voeden.
Acht dagen nk het overlijden van Willem
II in het jaar 1650. schonk diens echtge-
noote. Maria Stuart. het levenslicht aan
den lateren Willem III. den Koning-Stad
houder. machtig veel en veel later
als geen andero vorst uit het Huis van
Oranje-Nassau is geweest.
De geschiedenis herhaalt zich steeds,
want toen Johan Willem Friso bij den
Moerdijk verdronk, schonk weinige weken
later Maria Louise van Hessel-Cassel het
iets oudere zusie een jonk broertje, den
lateren Willem IV. Als XMarijken-Meu"
leeft thans nog in Friesland haar naam
voort, als die van een moeder en een regen
tes. van wie men slechts met eerbied
pleegt te spreken.
Zoo bleef, na het overlijden van Willem
IV, ook diens echtgenoote, Anna van Han-
nover, met een drie-iarig zoontje tachter,
den lateren Willem V, aan wien de stor
men van den omwentelingsgeest van het
einde der achttiende eeuw zwaar leed en
gmote moeilijkheden hebben gebracht,
Waardige opvolgster van Louise de Co
ligny. van Maria Stuart, van Maria Louise
van Hessel-Cassel en van Anna van Han-
nover. heeft Koningin Emma zich in alle
opzichten voorzeker getoond!
Ongetwijfeld is het haar gelukt het aan
haar toevertrouwde kind nader te bren
gen tot het land, dat dit kind betrekkelijk
korten tijd later zou moeten gaan regee-
ren. Het is de wensch geweest van de Ko
ningin-Moeder dat gansch het land, geen
plek uitgezonderd, de toekomstige Koningin
zou kennen van aangezicht tot aangezicht.
Tijd, noch moeite heeft zij gespaard, op
dat die wensch in vervulling zou gaan.
Reeds in Mei van het jaar 1891 bezochten
de beide vorstinnen de hoofdstad, waar het
Prinses Wilhelmina was, die den eersten
steen legde voor het Buiten-gasthuis, dus
aanstonds, gewend rakende aan haar latere
representatieve functie. Zoo was het de
Prinses, die eigenhandig op dc borst van
generaal Vetter het commandeurskruis
der militaire Willemsorde hechtte, wegens
Leven voor anderen.
harer beste handhavers van eerwaardige
traditie gevonden.
Reeds dadelijk na 's Konings dood volgde
zij diens voetspopr, door te bepalen, dat
alle door den overledene genomen beslis
singen, ten opzichte van liefdadigheidsin
stellingen en die van wetenschappen en
kunsten tijdens het leven van den Koning
genomen, onveranderd vervuld dienden te
blijven.
Een enkel voorbeeld moge hier volstaan.
Den 27sten April 1892 bracht de Koningin
Moeder een bezoek aan hot kinder-zioken
huis te Amsterdam. Den 29sten April 1897
kwamen de beide Koninginnen daar de zie
ke Amsterdamsche kinderen verblijden
Tn 1899 kreeg dit ziekenhuis het recht den
naam der Koningin-Moeder als Bescherm
vrouw te voeren en droeg het voortaan den
naam Emma-Kinder-Zickönhuis.
Wie zal tellen, natuurlijk nog minder he-
crooten. de giften door Koningin Emma ge
schonken bii nationale ramnen. bij alle mo
gelijke gelegenheden, waar leed en nood te
lenigen viel? Zoo arbeiden de commissies
van weldadigheid te Raarn en te Soest ge
heel voor haar rekening Een belangrük
eedeelte van het wild. geschoten op de
jachtpartijen door de heeren der hofhou
ding. ontvangen de liefdadigheidsinstellin
gen .gelegen in den omtrek tusschen
Amersfoort en Utrecht.
Toen het landgoed Oranie Nassau's Oord
bij aanbouw verre de beschikbaar gestelde
som van het Nationaal Huldeblijk had
overschreden, aarzelde dr. Koningin-Moe
der niet de garantie voor rente en aOossin"
van het ontbrekende bedrag van f 150.
te verleenen en ten overvloede nog een ren
teloos voorschot van f-10.000.— ter aan
schaffing van menhilair en inventaris ter
beschikking te stellen. Door de stichting
van het Kmmnfop.-'s. waaraan zij 'n dota
tie deed van f3000.—. vertrouwde de Ko
ningin-Moeder. dat ook aan arme longlij
ders. die niets, of slechts weinig, konden
hetalen. de gelegenheid geboden bleef in
het sanatorium Oranie Nassau's Oord ver
pleging, kon het, herstel te vinden.
De jeugd van Koningin Emma.
M ij zullen nu nog iets vertellen over de
opvoeding. die Koningin Emma zo'r
kreeg, om haar te bekwamen voor de taak.
di» haar *»»er te lande zou wachten.
De in 1878 nas twintig'arige Pcinses dien
de uiteraard vnor^reid t« worden vn-»- de
taak. die haar in Nedprl^nd wachtte, ken
de natuurlijk ook geen Nederlandsch.
Twee eigenschappen hebben wel Immer
het leven van de Koningin-Moeder ge
kenmerkt; te leven voor haar plicht en te
leven voor anderen. Toen bij het overlij
den van Koning Willem Hl de gebruike
lijke eerewachten voor het paleis het Loo
dienden vervuld, was het Koningin Emma.
die er zorg voor droeg, dat die eerewachten
van de plotseling ingevallen scherpe kou
de zoo weinig mogelijk te verduren zou
den hebben, door den tijdsduur der wach
ten te beperken, veelvuldige aflossingen te
gelasten en de manschappen regelmatig
warme koffie te laten verstrekken. Getui
gend van een diep menschkundig inzicht
is ook haar persoonlijke beschikking, dat
de rouw-estrade. waarop het Koninklijk
overschot ter bezichtiging stond, niet toe
gankelijk was voor kinderen beneden den
leeftiid van vijftien jaar.
Gedurende gansch den tijd van haar re
gentschap heeft Koningin Emma immer
weten te accentueeren. dat zij, als Ko
ningin-Regentes, niet was de eigenlijke
draagster van het gezag; slechts de verte
genwoordigster van de Koninklijke macht
begeerde zij te wezen. Bij al haar ver
schijnen in het openbaar heeft de Koningin.
Moeder deze door haar zelf gewilde ver
houding, niet alleen staatsrechtelijk, maar
vooral ook persoonlijk tot daadwerkelijke
uiting weten te brengen Na de uitvaart
van Koning Willem III verleende zij na
tuurlijk audiënties aan vreemde vorsten
en afgezanten van buitenlandsche vorsten;
reeds bij die audiënties was de nog slechts
10-jarige Prinses Wilhelmina, de eigenlijke
toekomstige Koningin
van Nederland, tegen
woordig. Gehuld in
zwaren rouw legde Ko
ningin Emma op den
8sten December 1890, in
de Vereenigde Verga
dering van de Eerste
en Tweede Kamer der
Staten-Generaal, den
eed af, als regentes en
voogdes van hare doch
ter. Kalm en waardig
legde do Koningin-Moe
der eerst de eed als Re
gentes af. Doch war
mer klonk haar toon bij
bet afleggen van den
eed als voogdes, vooral
op het oogenblik toen
zij den nadruk legde op
de liefde die zij de jeug-
diere, toekomstige ko
ningin zou inboezemen
voor het Nederlandsche
volk. Dat. juist dM, ge
voelde zij als het be
langrijkste deel van
haar actieve taak. Hier
week uitdrukkelijk de
regentes op den achter
grond, gevoe'de z;;
zich Moeder, daardoor
voogdes van de minder
jarige koningsdochter.
het handhaven van het op Lombok bedreig
de Nederlandsche gezag.
Wie de thans 75-jarige Koningin kennen,
roemen om strijd haar warme en eenvou
dige menschelijkheid; met menschen van
allerlei slag weet zij om te gaan; zij be
weegt zich buitengewoon gemakkelijk; zij
bezit een rustige waardigheid en eenvou
dige voornaamheid.
Met groote dankbaarheid en genegen
heid zal thans het Nederlandsche volk een
vorstin herdenken, die nu al meer dan 44
lange jaren het openhaar leven van ons
land met den zachtcn en innigen glans
van haar persoonlijkheid vervult.
Op den 2den Augustus 1933 zal gansch
het Nederlandsche volk in de Koningin-
Moeder een vrouw ceren. die zich waarlijk
Landsvrouwe heeft getoond, die zich als
zoodanig de liefde van breede lagen der
bevolking heeft verworven, die gewerkt
heeft zoolang het dag was!
Gecrp Trct/irtrL, tfttsabcth CkarlrUt
rvrst van^a/s/r^l i: (p/rz ytnJlx:- ran
Cu/emtorc
Toen op den 3den Juni 1877 Koningin
Sophie van Wurtemberg overleed
en Koning Willem III weduwnaar
was geworden, was het uitermate
droef gesteld met dc toekomst van het al
oude stamhuis van Oranje-Nassau, sedert
drie lange eeuwen nauw verbonden, schier
innig verweven zelfs, met de geschiede
nis der lage landen rondom de vroegere
Zuiderzee Z6ó oogenschijnlijk bloeide nog
de Oranie-stam. edoch hier speelde schoone
schim der werkelükheid parten. Behalve
Koning Willem III waren nog in leven
diens heide zoons: de Kroonprins, Prins
Willem, toen ongeveer 37 iaar oud, bene
vens Prins Alexander. in die dagen van 26
jarigen leeftijd. Verder leefde nog de broe
der des Konings. Prins Hendrik, evenals de
reeds hoogheiaarde oom van den Koning.
Prins Frederik. Maar de Kroonprins huw
de niet. ondanks alle pogingen in die rich
tine door Koningin Sophie aangewend-
Prins Alexander was ziekelijk en hem
ecbeen geen lane leven beschoren. Onaf
wiisbaar moest het voorkomen, dat het
door het Nederlandsche volk. in schier al
zijn geledingen, beminde en zelfs voor de
waarachtige belangen van Nederland on
misbare stamhuis Oranje-Nassau tot uit
sterven gedoemd was.
De dvnastie der Oranje's voor
ondergang behoed.
Het is aan Prinses Adelheid Emma Wil
helmina Tberesia van Waldeck en Pyr-
mont. dochter van den regeerenden Vorst
George van Waldeck en Pyrmont en van
Helena Prinses van Nassau voorbehouden
geweest de dvnastie der Oranie's voor on
dergang te hebben behoed. Op den 7den
Januari 1879 is dc huidige Koninein-Moe
der, wier 75sten geboortedag wij allen he
den berdenken, op hot stamslot, te Arolsen
niet Koning Willem UI in het huwelijk tre
treden, waaruit dpn Sisten Augustus 188A
de tegenwoordige Landsvrouwe is ge
6proten.
Geen gunstige voorteekenen hebben dat
huwelijk begeleid, want reed* op den 13en
Januari 1879 overleed dé broeder van den
Koning. Prins Hendrik, te Luxemburg aan
de mazelen waardoor de ..blijde incomste"
van het. pas-gehuwde paar in Noérland's
hoofdstad diende verschoven, totdat de
rouwtijd over het geleden verlies in de
koninklijke familie zou zijn verstreken.
Daardoor was Amsterdam ee-st op den
Eisten April 1879 in de gelegenheid der
nieuwe Koningin buide te breneen. Korten
tiid later, den llden Juni 1879. stierf te
Parijs de Kroonprins. Prins Willem, od
38-«arigen leeftijd- den 21sten Juni 1884
zou Prins Alexander. pas 32 iaar oud hem
volgen. Maar toen was het Prin«esje. dier
reeds ver van ons liggende dagen, als bij
na 4 iaar oud, daagde dus een zacht och
tendgloren voor de toekomst van Neder
land en Oranje.
net-Mackay bezweek, plaats
moest maken voor het liberale
ministerie van Amsterdams bur
gemeester. Van Tienhoven, met
Tak van Poortvliet, als minister
van binnenlandsche zaken. De
door Tak gewenschte kiesrecht
uitbreiding struikelde op het
amendement-De Meijier, waarna
nieuwe verkiezingen t oud-libe
rale kabinet Roel'Van Houten
aan het bewind brachten dat
echter in 1897 reeds moest
wijken voor een meer vooruit
strevend liberaal ministerie on
der leiding van Pierson en met
Goeman Borgesius als tweede
man.
Voeg daarbij de intrede in de
Tweede Kamer van de beide
sociaal democraten Troelstra en
Van Kol. van den onafhankelij-
ken socialist Van der Zwaag
en het zal een ieder duidelijk
zijn, dat de Koningin-Regentes
niet van Nederlandschen oor
sprong zijnde, zeer, zeer moei
lijke dagen mogt hebben door
gemaakt, alleen reeds op het ter
rein van de binnenlandsche po
litiek.
Moeilijkheden baiten de grenzen.
Scherper voetangels en klemmen bleven
haar buiten de grenzen evenmin bespaard.
In Nederlandsch Oost Indië had het op
perbestuur twee opstanden te onderdruk
ken, in Atjeh, op Lombok, hetgeen ten
koste van veel bloed en goed is geschied.
Een der meest tactvolle, nu wellicht reeds
weer vergeten daden van de Koningin-Re
gentes is wel geweest haar houding tijdens
den inval van Jameson in 't begin van Jan
1896, waardoor tc Londen de toestand
voor do daar wonende Nederlanders zeer
moeilijk was. aangezien hier te lande een
ontstemming tegen Engeland tot uiting
Koninnln Emma neemt de re
geering in handen.
Den 23sten November 1890 ontsliep Ko
ning Willem III on drukte de last van op
voedster voor het tienjarig Koningskind op
de schouders der alleen-staande, pas 32-ja-
rige, vorstin in volle zwaarte. Het was toen,
dat Beets, na den lijkdienst op het Loo te
hebben geleid, kon zeggen:
,,'k Zag Drie Oranje's op den troon,
En Zeven, van ziju glans beschenen,
Nu slaapt het Tiental bij de doón
En 'k leef om ze allen te beweenen."
Acht lange jaren heeft Nederland toen
een Hoofd van Staat gehad, dat ons land
hoeft weten te besturen op een wijze, die
den republikeinschen tegenstander van het
huis van Oranje eerbied afdwong, iedere
aanhanger van het regecrendc vorstenhuis
met innige dankbaarheid wist te vervullen.
Op politiek terrein maakte de Koningin
Regentes al dadelijk de grootste moeilijkhe
den mede, daar in 1891 het rechtsche kabi-
kwam, die het ergste deed vreezen. Volko
men onverwacht verscheen de Koningin-
Regentes toen op een avondfeest bij den
Engelschen gezant in het gebouw van het
Engelsche gezantschap in het Hooge West
einde te 's Gravenhage. waardoor de goede
verstandhouding tusschen Nederland en
Engeland bleef bewaard.
De opvoeding van Haar doch
ter Wilhelmina.
Hoe do nu 75-jarige vorstin haar eenig
kind heeft opgevoed, komt wellicht het
best tot uiting door de woorden aan te ha
len, die Koningin Wilhelmina in haar pro
clamatie op den 31sten Augustus 189S to'
het Nederlandsche volk gericht, heeft ge
bruikt de woorden:
T,.,.!y,. .Mijne innig geliefde
Moeder, aan wie ik on-
- uitsprekelijk veel ver-
schuldigd ben, gaf mij
||§J het voorbeeld van een
1 edele en verhevene op-
vatting der plichten, die
nu op mij rusten. Ik
stel mij tot levensdoel
dat voorbeeld na te vol
gen, te regeeren zooals
van een vorstin uit het
huis van Oranje wordt
verwacht." Kon schoo-
ner hulde der als Regen
les aftredende vorstin
worden gebracht?
Een Nationaal Comi
té, onder voorzitter
schap van Mr. Sjoerd A
Vening Meinesz, burge
meester van Amster
dam, heeft vervolgens
namens het dankbare
Nederlandsche volk aan
de Koningin-Moeder 'n
Nationaal Huldeblijk
aangeboden, hestaanclc
uit een fraai album, be
nevens een som van
driehonderdduizend
gulden. Bij de aanvaar
ding van het geschenk-
sprak de vorstin o.a
het volgende: „Ik hoop
eerlang de vrije be
schikking te krijgen
over het landgoed
Oranje Nassau's Oord
bij Renkum en dit af te
staan voor het doel, dat
