Het Bi-Alita-raadse
opgelost.
Woensdag 6 September 1933.
SCHAGER COURANT.
Tweede blad. No. 9342
NA DE AFSLUITING VAN DE
ZUIDERZEE.
De haring en de ansjovis.
Enorme vorderingen op lanpengebied.
Moord te Woerden.
Noodlottige aanrijding.
Russisch vliegtuig neergestort.
Ernaar Mollison op recordjacht.
Mededeelüigen van het Rijksinstituut voor Biologisch
Visscherö-onderzoek te Amsterdam. De teelt
van haring en ansjovis in de Waddenzee
is mislukt.
Bij de visecherij op de vroegere Zuiderzee nam de
haring, zoowel naar hoeveelheid als naar waarde, de
allereerste plaats in, terwijl in sommige jaren ook de
ansjovis een zeer belangrijke opbrengst gaf. De waarde
van de in de Zuiderzee gevangen haring schommelde
gewoonlijk om 1 millioen gulden per jaar, en was er
sedert den oorlog vaker boven dan beneden; een derge
lijke opbrengst behaalde de ansjovis alleen in enkele
zeer goede jaren.
Het is bekend, dat beide vischsoorten alleen ten be
hoeve van de voortplanting de Zuiderzee introkken. Zij
schoten hier hun kult, hun larven groeiden hier op en
de jonge vïschjes verlieten daarna dit gebied om elders
jn volle zee tot volwassen geslachtsrijpe dieren te wor
den. De Zuiderzee werd zeer terecht de kinderkamer
van de haring en de ansjovis genoemd. Hierbij dient
nog vermeld te worden, dat de Zuiderzeeharing tot een
apart ras behoort, dat zich in slechts enkele kustwate
ren voortplant, en zich van de Noordzeeharing onder
scheidt door een aantal kenmerken, o.a. doordat het
kleiner blijft
Dat de Zuiderzee zoo bij uitstek geschikt was om voor
deze beide vischssoorten als kinderkamer te fungeeren,
vond zijn oorzaak vooral hierin, dat de Zuiderzee een
zeer ondiepe binnenzee was, die tengevolge van de engte
tusschen Enkhuizen en Stavoren eenigszins van de
Noordzee werd afgescheiden. Door deze omstandighe
den bereikte het water reeds vroeg in het jaar een
hooge temperatuur, hetgeen zoowel voor de ontwikke
ling van de eieren en larven als voor die van het voed
sel uitermate gunstig was; daarenboven was het water
zeer vruchtbaar. Tijstroomen waren in de Zuiderzee
van zeer weinig beteekenis.
Ook dit jaar hebben groote scholen haring en anjo-
vis getracht hun oude paaiplaatsen weer te bereiken.
Zij liepen toen echter vast op den afsluitdijk: slechts
relatief geringe aantallen wisten nog door de sluizen
het LJselmeer binnen te dringen. De groote massa, die
buiten bleef, was genoodzaakt of terug te keeren of In
de Waddenzee kult te schieten. Dit laatste heeft op zeer
groote schaal plaats gevonden. Op tal van plaatsen langs
den voet der dijken, maar vooral in de nijbijheid van
Den Oever, werden dikke lagen haringkuit aangetrof
fen. Dit kuit is althans voor een deel ook tot ontwikke
ling gekomen, want omstreeks midden April werden
talrijke haringlarven in de Waddenzee gevangen, die
pas uit het ei gekomen waren. De ontwikkeling van het
ei tot larve was dus voorspoedig verloopen.
Toen evenwel midden April getracht werd oudere
larven te vangen, mislukte dit vrijwel volkomen.
Daar hadden de jonge larven het gebied verlaten
of waren ze ben gronde gegaan, slechts sporadisch
werd een wat oudere haringlarve bemachtigd. Begin
Juni herleefde de hoop: op verschillende plaatsen in
de Waddenzee werden toen jonge harinkjes gevangen,
die reeds het larvenstadium achter den rug hadden.
Ook in de havens van Den Helder en Terschelling
werden deze jonge harinkjes opgemerkt. Een nader
ondereoek wees echter uit, dat al deze jonge haring
niet van onze Zuiderzee afkomstig was, maar zonder
uitzondering tot een Noordzeeras behoorde. Jonge, in
de Waddenzee opgegroeide haring is niet bemachtigd.
In het kort samengevat, waren dus de resultaten
van het onderzoek deze: de haring heeft in de Wadden
zee kuit geschoten, de eieren hebben zich goed ont
wikkeld, maar behalve zeer kleine larven zijn geen jon
ge haringen gevonden, zoodat aangenomen moet wor
den, dat deze op een of andere manier verdwenen zijn.
Uit de resultaten van het ondereoek moet men wel be
sluiten, dat de teelt van haring in de Waddenzee mis
lukt is. Voor de ansjovis geldt hetzelfde, als wat boven
van de haring gezegd is. Dit vischje legt eieren, die
in het water zweven. Deze eieren zijn in groot aantal
gevonden, evenals jonge larven. Evenwel zijn blijkbaar
ook deze in de Waddenzee niet tot verdere ontwikke
ling gekomen, want iets oudere exemplaren werden
echts sporadisch gevangen.
De oorzaak van het verdwijnen der larven van ha
ring en ansjovis reeds kort na hun geboorte uit de
Waddenzee, moet vermoedelijk gezocht worden in een
paar ongunstige factoren, waarin de Waddenzee zich
van de vroegere Zuiderzee onderscheidt: de sterke tij
stroomen en de lagere temperatuur. De jonge larven
hebben nog weinig eigen beweging en zijn daardoor
■vrijwel hulpeloos overgeleverd aan de stroomingen, zoo
dat men wel kan aannemen, dat met elke eb belangrij
ke aantallen naar buiten gevoerd worden, die met den
daaropvolgenden vloed niet weer terugkomen. Bij de
Nederlandsche ingenieurs aan de spits. -
Nieuwe machine in de Philipsfabrieken
maakt 1000 lampen per unr.
Reeds eenigen tijd is er onder het Nederlandsche
publiek door een breed-opgezette reclame-campagne
nieuwsgierigheid en spanning gewekt wat de geheim
zinnige woorden B i-A r 1 i t a cn D e c a 1 u m e n wel
mochten beteekenen. Het mysterie is thans opgelost.
We weten nu, dat het een der laatste producten is
van de, over de gansche wereld bekende, Philips-fa-
ibrieken te Eindhoven.
De Bi-Arlita-lamp is een electriscl c groeilamp, die
voortaan op haar ballon het. merk zal dragen harer
lichtsterkte in „Decalurnen" uitgedrukt.
1000 lampen per uurl
Het mag misschien overdreven lijken, van een ^oo
eenvoudig apparaat als een gloeilamp zooveel ophef te
maken, want het bestaat tenslotte voor den leek uit
een ballontje van glas, uit een stukje wolfsramdraad
en uit een beetje gas, dat zoo uit de lucht te halen
is. Maar als ik u vertel, aldus vertelt Dr. VV. Geiss,
chef van het Physisch Philipslaboratorium, dat de
machine die zorgt voor de fabricage ervan, met de
regelmaat van een klok 1000 lampen per uur uit
spuwt, dan zult U beter beseffen dat het met woor-
ansjovis. die in het water zwevende eieren heeft,
treedt dit verlies reeds bij de eieren op. Deze verliezen
worden nog in de hand gewerkt door de in verhouding
tot de Zuiderzee lage temperatuur, waardoor de ont
wikkeling van de eieren en de groei der larven nog
wordt vertraagd, zoodat de ongunstig werkende tij
stroomen nog langer hun invloed kunnen doen gelden.
Het is natuurlijk denkbaar, dat de larven, eenmaal
naar de Noordzee weggestroomd, hier verder opgroei
en; aangaande deze mogelijkheid is echter niets bekend.
Lijk van een fabrieksdirecteur
voor zijn woning gevonden. Met
twee revolverschoten gedood.
De vermoedelijke dader gearres
teerd.
Gistermorgen werd de politie te Woerden
gewaarschuwd, dat op den Singel te Woer
den het lijk van een man gevonden was. Na
dat een onderzoek was ingesteld, bleek hel
slachtoffer te zijn jhr. C. F. E. van I., direc-
teum van de Woerdensche Pannenfabriek.
Twee schoten, vermoedelijk met een revol
ver gelost, waren door zijn lichaam gegaan,
een had het hoofd getroffen, het andere was
op het hart gericht.
Onmiddellijk werd aan moord gedacht en
gistermorgen omstreeks 7 uur de daad
schijnt om 4 uur in den ochtend te zijn ge
schiedis de bedrijfsleider van de fabriek
de B., verdacht van moord, in arrest gesteld.
Het onderzoek wordt voortgezet.
Omtrent de motieven van dezen moordaanslag
tast men in het duister.
Het lijk van den directeur werd juist voor zijn
woning gevonden. Een arbeider, die tusschen vijf uur
en half zes de woning passeerde, vond den heer van
I. op den weg liggen. Hij waarschuwde onmiddel
lijk de politie, die spoedig ter plaatse was. De ge
meentearts, H. .1. Verhagen, constateerde den dood.
Wat er precies gebeurd is' kon nog niet worden
vastgesteld. De B. moet in den nacht ten huize van
den directeur zijn geweest. Samen zijn zij uit de
woning gegaan. De heer van 1 was in nachtgewaad
met alleen een broek daarover aangetrokken. Hij
droeg voorts schoenen. Op den weg zou De B. den
directeur hebben doodgeschoten, zonder dat tot dus
ver de motieven daarvoor bekend zijn. Nabij de
plaats van het misdrijf heeft de politie twee pa
troonhulzen gevonden. Het wapen, wuarmede het
misdrijf is gepleegd, is tot dusver niet opgespoord.
De B., die ontkent het misdrijf te hebben gepleegd,
doch tegen wien sterke aanwijzingen zijn, wordt
vandaag ter beschikking van de justitie gesteld.
Bekentenis van den dader. Waarom
doodde hij den fabrieksdirecteur? On
verschillige houding.
Nader vernemen \ve, dat De B. een
volledige bekentenis heeft Afgelegd.
Hij is gevankelijk naar Utrecht over
gebracht.
De B., die een Duitscher is, heeft vermoedelijk be
trekkingen onderhouden met de Duitsche dienstbo
de van jhr. Van Ingen. Na afloop van het feest van
een buurtvereeniging, dat De B Maandagavond
heeft bijgewoond, moet hij zich 's nachts naar het
huis van jhr. Van Ingen hebben begeven met de be
doeling, het meisje tc spreken te krijgen. Wat zich
verder heeft afgespeeld is nog niet precies bekend.
De bedrijfsleider is ongeveer 45 jaar oud en ge
huwd. Hij heeft den geheelen oorlog meegemaakt.
Toen hij heden met het slachtoffer werd geconfron
teerd, bleef hij volkomen onverschillig.
De heer Van Ingen was 34 jaar oud en laat een
vrouw en een kind na.
Nader verneemt de Tel. nog dal de dader te on
geveer halfvier s nachts door een raam van het huis
van jhr. Van Ingen is geklommen ten einde de
dienstbode te bezoeken. Hij wist niet, dat deze van
huis was en heeft zich al speurende naar boven be
geven en getracht de deur te openen van een ka
mer, waar een loge sliep. Vandaar begaf hij zich
naar de kamer van den heer Van Ingen, tegen wien
hij allerlei wartaal sprak. De beer Van Ingen be
greep wel, dat de B. in abnormalen toestand ver
keerde en trachtte hem met een zoet lijntje naar bui
ten te krijgen. Dit gelukte ook spoedig, maar bui
ten werd het gesprek voortgezet, hetgeen wel een
uur geduurd moet hebben. Ten slotte heeft de heer
Van mgen den indringer buiten het hek op den Sin
gel gezet.
Volgens verklaring van den dader werd hij plot
seling door een driftbui overvallen. Hij wist niet goed
meer wat hij deed, trok zijn revolver en loste twee
schoten op zijn slachtoffer, dat met zijn rug naar
hem gekeerd stond. De schoten troffen jhr. Van In
gen in het achterhoofd. Daarna heeft de dader nog
van zeer nabij een derde schot gelost op het hart
van den directeur. De kleeren van het slachtoffer
waren hier geschroeid. De B. heeft zich daarop uit
de voeten gemaakt en zijn revolver zoover mogelijk
in de Singelgracht gegooid.
Het zoontje van den heer Van Ingen had nog ge
hoord dat de Duitscher zijn vader toevoegde; „Ik zal
je wel krijgen." Niettegenstaande de vele aanwijzin
gen bleef de moordenaar ontkennen tot ongeveer
half twee, toen hem door den agent Welp brood en
melk werd gebacht,. Deze agent wist zoodanig met
hem te praten, dat hij eindelijk toegaf den moord ge
pleegd te hebben. Terstond daarna heeft hij zijn be
kentenis aan den officier van justitie gedaan. Hij
toonde veel berouw over zijn daad en kon zich niet
begrijpen, hoe hij daartoe gekomen was. Na den
oorlog heeft hij wel veel last gehad van driftbuien.
De B. zeide nog, dat hij zijn leven zou hebben willen
geven als het niet gebeurd was, dar hij met jhr. Van
Ingen goed bevriend was.
Als tragische bijzonderheid kan nog gemeld wor
den, dat de schoonvader van jhr Van Ingen, prof.
J. te Leiden, per auto door Woerden kwam om te
zien of zijn dochter, die m Parijs had vertoefd, reeds
was thuisgekomen. Tot zijn groote ontsteltenis ver
nam hij toen welk een ongeluk zijn schoonzoon had
getroffen.
Door een vrachtwagen aangereden. Het
slachtoffer aan z\jn bekomen verwondingen
bezweken.
Gistermorgen omstreeks zes uur heeft op den Utreoht-
sohestraatweg in de gemeente Jutphaas een doodelijk
ongeval plaats gehad. De heer v. d. M. begaf zich naar
zijn werk en liep aan den rechterkant van den straat
weg, in de richting Utrecht. Van de richting Jutphaas
I gaderde een vrachtwagen met groote snelheid, welke
met steenen was geladen, die den heer v. d. M. in den
rug aanreèd en tegen den grond wierp. Eenige voorbij
gangers droegen het slachtoffer bij den heer de J. bin
nen. vanwaar hij later per auto van den G.G.D. in zorg-
wekkenden toestand naar het Stads- en Academisch
Ziekenhuis te Utrecht is overgebracht.
De politie heeft later den vrachtauto aangehouden,
welke omstreeks den tijd waarop het ongeval heeft
plaats gehad langs dien weg heeft gereden. De inzit
tenden verklaarden echter van het ongeval niets uit
staande te hebben.
In den loop van den morgen omstreeks halftien, ont
ving de politie reeds bericht, dat de heer v. d. M. aan
de bekomen verwondingen was overleden. Het slachtof
fer was 49 jaar oud en laat vrouw en kinderen achter.
Op bovenstaande afbeelding ziet men de eerste foto van de nieuwe wondermachine, die per uur
1000 lampen uitspuwt. Geheel rechts wordt het glazen chassis voorzien van metalen armpjes,
om in het midden de\ foto de bi-spiraal-gloeidr aad te ontvangen. Door het meisje in het midden
wordt* er een ballon overheen gezet; de ballon wordt dichtgesmoUen, leeggepompt en van
metalen schroefdraad voorzien en valt tenslotte geheel links in de rekken.
den duidelijk te maken is, welke eischen deze lamp
aan de fabricage stelt, welke eischen de fabricage
aan de precisie van zoo'n machine stelt en hoe de
eigenschappen van alle grondstoffen absoluut gelijk
matig moeten zijn. Dit geldt van het begin tot het
einde; de machine laat niets door, wat niet bij el
kaar past, ze weigert onmiddellijk indien een onder
deel niet voldoet aan haar eischen
De technische bijzonderheden der Bi-Arlitalamp be
halve de dubbel-gespiraliseerdc draad zijn: een van
binnen gesatineerde ballon (die ook minder energie
opneemt dan een gewatteerde) en een vulling van
edelgas. De bi-spiraal echter blijft de groote nieuwig
heid, die de tethnici reeds in 1927 in principe kenden,
waarvoor echter zes jaren ingespannen samenwerken
van de physisch-chcmische, technische, scheikundige
cn chemische fabriekslaboratoria, alsmede van het
laboratorium voor machineontwikkeling en bedrijfs-
mechanisatie, noodig waren om ze tot werkelijkheid
in de normale gloeilamp te maken.
De vervaardiging der Bi- Arlita-lampen geschiedt op
de geheel nieuwe gloeilampen-Unit"-machine, een
combinatie van 6 onderling-verbonden machines,
waar de afzonderlijke onderdeelen aan 't begin in ver*
1 dwijnen en waar aan 't eind de complete gloeilam
pen, in een tempo van1000 per uur, uit te voorschijn
komen vallen.
Geweldige eischen worden aan de precisie dezer
machine gesteld, die op haar beurt weer een volstrek
te gelijkmatigheid van alle grondstoffen eischt.. De
machine laat niets door, wat niet bij elkaar past; ze
weigert onmiddellijk indien een enkel onderdeel niet
voldoet aan de eischen.
Om maar een enkel voorbeeld te noemen: is de bal-
lomvand in zijn geheel of ook maar plaatselijk iets
dikker, dan voorgeschreven, dan kan de machine de
lamp niet insmelten, omdat de tijd, die haar ter be
schikking staat, niet voldoende is om het glas week te
maken. Zoo stelt dus de lampenfabricage de hoogste
eischen aan de glasfabriek en wat geldt voor dit
onderdeel, geldt natuurlijk voor alle grondstoffen.
De ziel van deze nieuwe lampen. T meest kostbare
De groote vinding: de dubbel gespiraliseerde
gloeidraad van de Philips' lampen.
De afbeelding toont ons een klein deel van de
nieuwe ballonblaasmachine. die honderddui
zend balonnen per week blaast. Boven de rij
buizen ziet men op de foto de vierkante leemen
glasovens. Hieruit valt regelmatig een groote
druppel vloeibaar glas. die langs een goot je rde
schuim baan achter de buizen) in den vorm
terechtkomtwaar de ballon wordt geblazen. Na
verschillende bewerkingen verdwijnt tenslotte de
voltooide ballon door de gaten op den voorgrond
naar een lagere verdieping.
LUCHTVAART.
Acht dooden. Ook een hooge Russische
ambtenaar omgekomen.
Reuter meldt uit Moskou: Ten Zuiden
van Rodolsk in de nabijheid van Lohasnia is
gisteren een vliegtuig neergestort.
De plaatsvervangende volkscommissaris
voor de groote industrie, Baranow, zijn echt-
genoote, vier hooge beambten der Sovjet-
regeering, benevens de vliegtuigbestuurder en
nlecano vonden dèn dood.
Zij willen Codor en Rossi overtreffen.
Reuter seint uit Chicago: De bekende aviatrice
Aany Mollison—Johnson hoopt, dat haar echtgenoot
en zij binnenkort een poging zullen kunnen doen om
het onlangs door de Fransche vliegers Codos on Rossi
gevestigde lange-afstands-record op hun naam te
brengen.
In een onderhoud verklaarde Amy, dat zij voorne
mens waren gedurende de herfst van Amerika naar
Bagdad te vliegen over de Zuidelijke route.
De nieuwe machine, die in plaats van de vernielde
„Safearer" zal worden gebruikt, is binnen veertien
dagen gereed, zeide de aviatrice, Jim zal dan weder
naar de Vereenigde Staten komen en dan is het wach
ten alleen nog maar op gunstig weder.
Mevrouw Mollison zette uiteen, dat hun kans om
te winnen afhangt van het feit, of de nieuwe machine
groot genoeg zal zijn om de hoeveelheid benzine me
de te nemen, die voor de voorgenomen prestatie noo
dig is.
onderdeel, een condensaat van wetenschappelijke me-
tallographie en technische prestatie, is echter de bi-
spiraal. Voor de vervaardiging van een dergelijke
dubbel-spiraal moet een ragfijne wolframdraad om
een molybdeenkern, dunner dan een menschenhaar,
worden gewikkeld met een snelheid van 3000—G000
toeren per minuut en hierbij mag deze niet uitrekken
en niet beschadigd worden, want, zooals vroeger reeds
gezegd, een plaatselijke dikteverandering van 1/5000
■m.m. zou funest zijn.
Uit het bovenstaande blijkt reeds de enorme fijnheid
dezer machine, die de lampen bijna zonder hulp van
menschen fabriceert, omdat alle handelingen van den
mensch alsook het verstandelijk werk, zijn verwerkt
in de machine en de fabricage van het product een
precisie vraagt, welke met menschenhanden niet te
bereiken is.
Levensduur van 1000 uur.
Naast lichtsterkte en stroomverbruik
spreekt natuurlijk ook de levensduur van de
lamp een hartig woordje mee. Het één gaat dikwijls
ten koste van het ander en het is nu maar de kwestie
om de juiste verhouding te vinden. Proefnemingen in
de laboratoria der Philips-fabrieken op duizenderlei
wijze herhaald, hebben aangetoond, dat. de fabricage
een lamp haar hoogste rendement, bij redelijken prijs,
kan geven, wanneer zij afstemt op een gemiddelden
levensduur van 1000 uren. Duizend uren is niet zóó
kort, wanneer men bedenkt, dat woonhuislampen,
door elkaar genomen, (dus het gemiddelde tusschen
veel-gebruikte en minder-gebruiktc gerekend) daarbij
ongeveer vier jaren meegaan.
De nieuwste lamp is een stroom besparende lamp,
die opnieuw tot 20 meer licht uit de opgenomen
energie haalt.
De inspanning der krachten van allerlei laboratoria
was noodig om in nauwe samenwerking met de
gloeilampenfabricage, deze technische toppresstatie
tot stand te brengen. Geen kosten, geen werk en
geen proeven werden gespaard; het uiterste werd uit
materie en machines gehaald om een nieuw, beter,
economischer product te voltooien en het lijdt geen
twijfel of. de "'hilipsfabrieken mogen zich gelukkig
achten daarin volkomen tc zijn geslaagd.
In dezen zomer is de fabricage an dit nieuwe pro
duct met volle kracht, oppenomen, zoodat binnen kor
ten tijd geheel Nederland van deze nieuwe sprong
naar betere kwaliteit kan profiteeren.
