Wat is de Saar waard?
m
U1
m
De Primeur.
GRATIS
SCHAGER
COURANT
De schepper van het
Esperanto.
IS DE STRIJD
OM DE GRAN CHACO BESLIST?
Kort
verhaal
DE AFGEVAARDIGDE ANDRé
FRIROURG, EEN DER VER-
MAARDSTE FRANSCHE POLITI
CI, ZEGT ZIJN MEENING INZAKE
DE SAARKWESTIE.
„Naast dc vermolding van alle mogelijke politieke
gevolgen, vergeet men geheel en al te vragen, wat
het Saargebied vanuit economisch oogpunt bezien,
eigenlijk wel waard is. De koopsom voor de kolen
mijnen ten bedrage van ongeveer één milliard Fran-
sche francs is geen juiste maatstaf. Welke econo
mische voordcelen kan de Saar Duitschland even
tueel Frankrijk bieden?
Economisch kan Duitschland geen voordcel van
do Saar hebben. Integendeel. Mocht het Saargebied
na het referendum weer bij Duitschland komen, dan
zou dit politieke succes op economisch gebied slechts
verwarring stichten.
Het Saargebied toont twee waardevolle factoren;
kolenmijnen en metaalindustrie. Duitschland bezit
meer kolen dan het noodig heeft; de export Is in
de laatste jaren met veertig procent verminderd. De
Saarmijnen leveren tien millióen ton kolen per Jaar
op. Daarvan gaan er vier millioen naar Frankrijk-
Wanneer de Saarkolen in Duitschland een afzetge
bied moeten vinden, dan zou een prijsdaling op de
Duitsche markt onvermijdelijk zijn. Maar deze ko
len zijn om hun geringo kwaliteit niet al te be
geerd. De uitstekende kolen uit het Roergebied
hebben geheel Zuid-Duitschland, het natuurlijke af
zetgebied voor de Saarstreek, veroverd. Het is ook
niet duidelijk, waar elders in Duitschland afzetmo
gelijkheden voor deze kolen te vinden zouden zijn.
De metaalindustrie zou voor de Duitsche markt
eveneens een onaangename concurrentie beteekenen.
Aangezien het Saargebied geen andere producten
levert, zou een evcntueele aansluiting aan Duitsch-
Mr. Henderson, chef van de afdeeling reportage
van het New-Yorksche dagblad „Usa-News", duwde
zijn geweldige sigaar met druk beweeg van zijn lip
pen naar den linkermondhoek, liet vervolgens zijn
oogleden een weinig zakken en keek daarna door dc
spleetjes naar een bijna dandy achtig gekleedcn jon
geman, die zoo juist het privévertrek was binnenge
komen en op een meter afstand van do stoel, dio
getuige het feit dat het meubel nu en dan een krach
tig geluid liet hooren onder protest het lichaam
van den Amerikaan torste, was blijven staan.
„Vriend Clark", zei mer. Henderson opgewekt, „Ik
heb je hier ontboden om je een niet bepaald gemak
kelijk karwei op je lieve schoudertjes te schuiven.
De kwestie is, dat de in Engeland gevestigde Iron
Works aan de United Steel Corporation hebben voor
gesteld, een belangengemeenschap aan te gaan. Onze
financieele afdeeling kan maar niet te weten ko
men of de Amerikaansche maatschappij dit voorstel
al of niet sympathiek gezind is. De commissarissen
zwijgen als het graf en doen net of hun neus bloedt,
liet eenige dat we met zekerheid weten is, dat de
United Steel Corporation de volgende week Vrijdag,
dus over elf dngen met de vertegenwoordigers der
Iron Work een bespreking zal hebben, waarbij in elk
geval een beslissing zal worden genomen.
Dio vergadering is
niet openbaar, dat snap
je. Maar aan den ande
ren kant weet je ook
dat onze krant de re
putatie geniet, het best
geïnformeerde blad van
Amerika te zijn. En
om die reputatie hoog
te houden, waarde
Clark, ga ik een be
roep doen op je beken-
do handigheid en originaliteit. Wat verdien je op
het oogenblik?"
..Ik ga iedere maand met 350 doHars naar huis. mr.
Henderson".
,.Ik garandeer je, dpt het 400 dollar wordt, als je
het klaar speelt dat Usa-News" volgende weck Vrij
dag dc beslissing van de United Steel Corporation
land slechts een belasting voor de Duitsche economie
en een onrustclement beteekenen."
„Er wordt beweerd, dat Fransche economische
kringen oen aansluiting van het Saargebied aan
Duitschland zeer gaarne zouden zien. Bent U ook
de meening toegedaan, dat de instandhouding van
het status quo voor de Fransche economie slechts
nadeelig kan zijn?"
„Zooals U weet'heeft Frankrijk in het Saargebied
groote economische belangen, aldus de Fransche af
gevaardigde. Wij bezitten er kolenmijnen, groote
fabrieken, hoogovens enz. Sedert 1923 geldt de
Fransche franc er als de valuta en groote kapitalen
zijn sedert dien tijd in het Saargebied geïnvesteerd.
De Saar is bovendien een goede klant. In de sta
tistiek van onze buitenlandsche afnemers staat dit
gebied op de vijfde plaats achter do Vereenigde
Staten en Italië.
Maar U heeft gelijk: de Fransche kolen- en me
taalindustrie zou zeer verheugd zijn, wanneer ae
douane-unie tusschen Frankrijk en de Saar opge
heven werd. Frankrijk heeft ongetwijfeld minder
kolen dan Duitschland, maar het heeft voldoende.
De Noord-Fransche mijnen hebben nog lang niet met
volle capaciteit gewerkt en wanneer inderdaad
kolenimport noodzakelijk zou zijn, dan zouden wij
het prefereeren. Engelsche kolen te importeeren om
op den compcnsatieweg contingenten voor onze
eigen export-artikelen te verwerven.
Do Fransche metaalindustrie is goed georganl-
75 JAREN GELEDEN WERD DR. ZAMENHOF
GEBOREN.
Men schrijft ons:
Op 15 December is het Juist 75 jaar geleden, dat
in Polen geboren werd Lodewijk Lazarus Zamenhof,
de man, die later de schrijver van het Esperanto
zou worden,
In Polen, dat pas de opstanden van 1831 en 1863
had doorgemaakt, was het verre van rustig, ook al
door den volksaard, die de verschillende bewoners
elkaar deed bestrijden. Te midden van deze revolu-
tionnaire gebeurtenissen groeiend, leefde Zamenhof
onder zeer sterken invloed van zijn moeder, die een
zeer godsdienstige en idealistische vrouw was Zij.
leerde haar zoon van de eenheid van alle menschen
en bitter was de ontgoocheling, toen Zamenhof zelf
de wereld inging en bemerkte, dat die eenheid slechts
bestond in het strijden tegen elkaar.
Daarin moest verandering komen en de Jongeman
meende, dat het taalverschil wel een grooto factor
in die oneenigheid was. Hij zou dit dus gaan ver
anderen; het latijn moest weer de wereldtaal wor
den als weleer. Het mislukte. Zamenhof zag de on
mogelijkheid daarvan reeds spoedig in. Toen be
gon hij op mathematische wijze een taal samen te
stellen: a, ab, ac, ba, ca, e, eb. be, ce etc. Dat ging
wel gemakkelijk doch et leeren ging nu juist niet
wel gemakkelijk doch het leeren ging nu juist niet
Doch met do kracht van den idealist zette hij door
en begon weer opnieuw. Nu had hij eindelijk den
goeden weg gevonden. Men moest geen woorden,
doch begrippen vertalen en dan met behulp van toe-
voogscls de nuances dier begrippen aangeven. Zoo
als wij ook, minder consequent doen: boer-boerin;
onderwijzer-onderwijzeres. Dus niet eens altijd het
zelfde achtervoegsel! Het gaat niet eens altijd! Man,
vrouw, dus een geheel ander woord (men verge
lijke het woord uit Genesis 2, 23: manninne, waar de
staten-vertalers het Hebreeuwsche isj en isja wilden
weergeven en daartoe een niet Nedcrlandsch woord
voor vrouw kozen).
Deze wijze van werken gelukte en Zamenhof kon
na veel moeilijkheden in 1905 voor hot eerst in pu
bliek optreden in Boulogne sur Mer. Het gelukte:
men verstond elkaar, wat eenigen tijd vroeger bij
Volaptik niet het geval was geweest.
Toch wns Zamenhof de taal niet het hoogst. Zijn
begeeren was slechts te dienen, te dienen aan de
menschheid, die in duisternis was gehuld door het
in een extra editie kan afdrukken. Ik laat alles aan
je eigen initiatief over. So long!"
En mr. Henderson wierp zijn half opgebrande si
gaar, die hij geen oogenblik uit den mond had ge
nomen, met een handigen zwaai uit het half geopende
venster.
„Ik zal mijn best doen, mr. HendorStm", was alles
wat de jonge reporter antwoordde en hij" verliet op de
hem eigen kalme wijze het vertrek.
In de groote, kostbaar gemeubelde vergaderzaal
van de United Steel Corporation zaten do directie
en de raad van Commissarissen om de hoefijzervor
mige, met een groen laken bedekte tafel geschaard.
Hun gezichten waren strak en ernstig en hun lippen
zaten op elkaar geklemd alsof ze vast govroren wa
ren. Mr. Morrisson, de kleine schraal in zijn haar
zittende voorzitter, bladerde nerveus in een bundel
papieren. Het groote openvak aan den binenkant der
tafel was gedeeltelijk gevuld met een in de breedte
geplaatste, rechthoekige tafel, waar achter vier hee-
ren hadden plaats genomen. Het geheel maakte den
indruk, alsof deze vier heeren verdachten waren in
een strafzaak, welke voor een bijzondere rechtbank
berecht zou worden. Het waren laatstgenoemde hee
ren, die met z'n vieren door de Iron Wirks waren
afgevaardigd en over een absolute volmacht be
schikten.
Mr. Morrison drukte op een van een kostbare
kroonluchter afhangende bel en even later trad een
jong meisje, dat een zwart japonnetje met wit schort
droeg, het vertrek binnen.
„Breng thee en cake, alsjeblieft wat vlug!" beval
mr. Morrisson kort.
„Pardon, monsieur?" deed het meisje aarzelend.
„Of u zoo vriendelijk wilt zijn om voor thee en
cake te zorgen", klonk het erbarmelijk Fransch van
den aan de rechterzijde van den voorzitter gezeten
commissaris. En zich tot Mr. Morrisson wendend,
zeide hij:
„Je vergeet steeds dat het kind een Fran<;aise is,
die geen woord Amerikaansch spreekt, Morrisson."
„En ik spreek geen woord Fransch", bromde de
voorzitter. „En al kon ik het, dan deed ik het nog
niet?" voegde hij er koppig bij.
Na eenige minuten keerde het meisje terug, een
theetafeltje op wielen voor zich uitduwend. Gracieus
en handig had zij de aanwezigen in een oogwenk
bediend.
„Wilt u zoo goed zijn, hier te blijven, voor het ge-
seerd, maar zij .vreest toch de concurrentie van hef
Saarland."
„Hot lijkt er dus veel op, dat economisch bezien
noch Duitschland noch Frankrijk elkaar de Saar
afhandig willen maken. Waardoor is het Saargebied
dan van zooveel belang?"
„De geheele bevolking van het Saargebied leeft
direct of Indirect van de kolenmijnen en van de
metaalindustrie. Zooals daareven reeds gezegd wordt
door verbinding met Duitschland geen gunstig af
zetgebied geschapen. De economie van het Saar
gebied is in de laatste jaren geweldig voouitge-
gaan en wel door de samenwerking met de Fran
sche economie. Zestig procent van den uitvoer
gaat zonder rechten over de Fransche grens.
Het Saargebied heeft het buitengewone voordeel
zoowel met Frankrijk als Duitschland een douane
unie te hebben. Deze is met Frankrijk door verdra
gen vastgelegd, met Duitschland bestaat zij de facto.
Wanneer het Saargebied voor den status quo zou
stemmen, dan zou de toestand dus blijven bestaan
en zou het Saargebied daarvan wederom profiteeren
Het Fransche kapitaal en ook de Fransche valuta
zouden in het land blijven en het Saargebied zou
zijn veilig en groot afzetgebied behouden. Wanneer
het Saargebied bij Duitschland zou komen, dan zou
Frankrijk verlangen dat de economische-, de douane-
grens met de politieke samenvalt Dat zou dan het
einde beteekenen van den Franschen gocderenruil
met het Saargebied".
slechts verheerlijken van eigen volk en natie. Daar
voor werkte hij. Daarvoor streed hij. Moeilijkheden
moest hij overwinnen en offers brengen. Doch hij
volbracht alles Totdat hij, die in 1905 reeds de hoog
ste Fransche onderscheiding had verworven, het
legioen van eer, in 1914 weer in Parijs kwam om
het „menschdomsfeest" te vieren, zooals hij de jaar-
lijksche congressen noemde. Doch toen reeds hon
derden waren aangekomen, begon de menschdoms-
slachting en Zamenhof moest terug. Reizen over
Scandinavië naar Polen. Deze slag was te groot voor
den man, die reeds zooveel had medegemaakt. Hij
begon te sukkelen en stierf na enkele jaren (1917):
de vredesapostel onder het kanongebulder: de
menschheidsvriend onder de menschenafslachting,
de dokter, die ieder gratis hielp onder het gekerm
op de slachtvelden, waar jonge, krachtige menschen
hun pijnen uitgilden, lijdend en stervend voor de
gewetenloosheid van enkele lieden, wier zwendel
eerst nu is bekend geworden; naar zijn graf volg
den hem honderden, die hem als dokter liefhadden.
Aan zijn graf sprak hij, die ook het eerst met hem
in Esperanto gesproken had.
DE GROENE HEL.
Waardevolle petroleumbronnen.
Het schijnt, dat in den strijd tusschen
Paraguay en Bolivia de beslissing ten
gunste van'heY éërstegenoemde land zal
vallen.
Volgens berichten uit Zuid-Amerika schijnt het,
dat do Boliviaansche troepen zich over het geheele
front terugtrekken. In de hoofdstad van Paraguay
heerscht een ware overwinningsroes. Berichten over
den terugtocht der Bolivianen zijn overal in de stad
aangeplakt en sedert dagen gillen de fabriekssirenes
ter eere van de overwinning.
De Boliviaansche regeering heeft bekend gemaakt,
dat een ieder die daartoe in staat is, zich bij het le
ger moet voegen. Het schijnt echter toch wel vrij ze
ker te zijn, dat Bolivia den oorlog verloren heeft.
Te Buenos Aires is men de meening toegedaan, dat
de Bolivianen er niet in zullen slagen hun op den
terugtocht zijnd leger te reorganiseeren en Para
guay weer opnieuw te ontmoeten.
De verrassende verandering ten gunste van Para-
val men u noodig mocht hebben?" vroeg hoffelijk
de Fransch-sprekende heer naast den voorzitter.
„Volontiers, monsieur", aei het meisje bedeesd, en
zij trok zich in de richting der ramen terug.
Op dat oogenblik stond de voorzitter op en juist
wilde hij met een tik van een ivoren hamertje de
vergadering openen, toen hij als door een adder ge
stoken in zijn stoel terugviel. „Ik-ik-heb-heb op iets
weeks getrapt", stamelde hij verschrikt. Alle commis
sarissen richtten hun blikken naar omlaag en een
van hen trok het tot op den grond bengelend tafel
kleed omhoog. Meteen kroop een menschelijke ge
daante, voorzien van een langen baard en een uile-
bril, van onder de tafel te voorschijn.
„Wie, wie is u voor don duivel!" sisto de voor
zitter.
„Mr. Mortimer van de „Daily Mirror", antwoordde
de man met den baard prompt, terwijl hij zich zorg
vuldig afstofte. „Is deze vergadering toegankelijk
voor de pers, als ik u vragen mag?"
Op de gezichten van de vier afgevaardigden der
Iron Works verscheen iets, dat op een blimlach leek.
„Als u niet dadelijk verdwijnt, meneer, zal ik om
de politie tclcfoneeren", brieschte mr. Morrisson. „Uw
brutaliteit zal u in elk geval opbreken, dat verzeker
ik u!"
„Ik groet de geachte aanwezigen", antwoordde mr.
Mortimer bedaard en hij liep met opgeheven hoofd
de zaal uit Op den geheel verlaten corridor verwij
derde hij met een flinken ruk den baard van zijn
gezicht, zette zijn bril af en keek tenslotte in een
zakspiegeltje. „Mr. Clark", zei hij tegen het gelaat,
dat hem vriendelijk toelachte, „Mr. Clark, dat heb je
er beroerd afgebracht. Voor er nog maar één belang
rijke opmerking gemaakt was, liet je je door dien
pedanten voorzitter op je hand trappen. Dat was
een onvergeeflijko fout van je. Enfin, we zullen wel
zien!"
„En?" vroeg mr. Henderson in spanning, toen
Clark, bedaard als altijd, het vertrek van zijn chef
binnentrad. „Is het gelukt?" „Tot mijn spijt werd
mijn aanwezigheid onder de tafel ontdekt, voor de
vergadering begonnen was, mr. Henderson", ant
woordde de jonge reporter. „Ik had met die moge
lijkheid rekening gehouden en me vermomd. De
heeren kunnen in geen geval bewijzen, dat ze met een
verslaggever van „Usa-News" te doen hebben ge
had.
Wie zich vanaf heden
op de
abonneert, ontvangt alle
In de maand December
verschijnende nummers
guay wordt voornamelijk verklaard door dc poli*
tieke omwenteling in Bolivia. De afgezette Boli*
viaansche ministerpresident Salamanca was vast
besloten den oorlog, ondanks de elkaar opvolgen
de nederlagen verder te voeren en was zelf naar
het front gegaan, ten einde het opperbevel van het
leger op zich te nemen. Het feit( dat het leger den
minister gevangen nam, toont wel, dat de Boliviaan
sche troepen iedere hoop op een overwinning had
den laten varen.
Het lijkt er veel op, dat eindelijk de groote be
slissing in dezen eeuwigen oenvoudoorlog zal val
len en wel ten gunste van Paraguay, dat dan in
de gelegenheid gesteld wordt, het geheele gebied
in bezit te nemen.
Van den Volkenbond, die steeds getracht hee-ft,
een einde aan den strijd te maken, zal men thans
geen inmenging meer dulden. Paraguay zal zijn
eigen vredesvoorwaarden dicteeren. Het zal niet al
leen het omstreden Chacogebied inlijven, maar mis
schien zelfs zijn positie uitbuiten door een deel van
Bolivia te veroveren.
Wat is de beteekenis von het Chacogebied, waar*
om dezen vreeselijken strijd in de „groene hel" go<
voerd wordt? Dit ongeveer 300.000 Km2. groote ge*
bied, een geweldig oerwoud, is sedert de onafhanke
lijkheid van Spanje in 1810 een voortdurende haard
van onrust in Zuid-Amerika geweest. De „groene
hel", waarin blanken door het moordende klimaat
nauwelijks kunnen leven, waar in den zomer ge
weldige overstroomingen zijn, gevolgd door maan
denlange droogten, waar een gloeiende zon de om
geving teistert, is voor de beide landen van waarde,
daar in het westen van de Chaco sedert eenige jaren
rijke petroleumbronnnen geconstateerd zijn.
Wat geeft men om de gele koorts, om de groote
Chaco-ri vieren, wanneer het om petroleum gaat?
Wat geeft men dan om de vergiftigde pijlen van de
verradelijko Indianenstammen, die door de blanken
hierheen verdreven, hun woede op de indringers
koelen en een ieder dooden, die zij te pakken kun
nen krijgen?
Ieder dér beide landen eischte het gebied voor
zich op, Met machinegeweren en vliegmachines
stuurden Bolivia en Paraguay hun troepen in het
oerwoud. Bolivia, dat ongetwijfeld hot eerst tot den
aanval overging, wilde niet alleen petroleum, maar
ook een verbinding met den Atlantischen Oceaan
veroveren. En de Paraguayrivier, die door het Gran
Chaco-gebied loopt, zou een prachtige weg naar zee
verschaffen.
Het overwicht van Paraguay is op het oogenblik
niet zóó groot, dat men niet binnenkort een nieuwe
strijd zou moeten vreezen. Wanneer de strijd weder
om uitbarst, kan natuurlijk niet voorspeld worden,
en of dit ooit gebeurt, hangt voor een groot deel
van de wapenleveranties af.
„Ik had er alles voor over gehad om de primeur
van de beslissing te hebben", zei mr. Henderson
spijtig.
„U zult dan nog een uurtje geduld moeten heb
ben", antwoordde Clark kalm.
Met open mond staarde mr. Henderson naar zijn
ondergeschikte. „Wat vertel je me nou voor non
sens", merkte hij geërgerd op.
„Ik geloof niet, dat het U bekend is, dat de Jonge
dame, die U sinds negen dagen om elf uur uw kof
fer brengt, voordien in betrekking is geweest op het
hoofdkantoor van de United Steel Corporation", zei
Clark rustig. „Op mijn advies heeft ze op staand.en
voet ontslag genomen, omdat ze hier meer verdie*
nen kon. Om mogelijk wantrouwen te vermijden
heeft ze niet verteld, dat ze hier een nieuw onder
dak heeft gevonden. De leege plaats, die zij achter*
liet, is tijdelijk ingenomen door miss. Carpentier,
mijn verloofde. Ze is Frangaise van geboorte, maar
spreekt perfect Amerikaansch. Vandaag werd zij
vereerd met de opdracht, om de bijeenkomst in de
groote vergaderzaal met thee te laven, terwijl bo
vendien prijs werd gesteld op haar aanwezigheid tij
dens de vergadering; dat heb ik zelf gehoord toen ik"
onder de tafel zat. Nu weet ik met groote zekerheid
dat miss Carpentier over puike ooren beschikt,
zoodat ze U, als ze zich hier straks zal laten aandie
nen, stellig zal kunnen vertellen of de United Steel
Corporation in de toekomst met do Iron Works zal
samenwerken of niet. Miss Carpentier was om zoo
te zeggen mijn tweede proef, begrijpt U? Men moet
in bet leven nu eenmaal op tegenslag voorbereid
zijn!"
Mr. Henderson sloeg van louter vreugde wel zes
maal met zijn vlakke hand op het blad van zijn bu
reau. „Jij bent van het hout, waaruit men de ware
reporters snijdt", zei hij vergenoegd. En toen heel
bescheiden:
Ik zelf zou het je niet verbeterd hebben.
Terwijl het gezelschap in de groote vergaderzaal
na afloop der gewichtige besprekingen nog vrat
over koetjes en kalfjes praatte, verscheen er van
„Usa-News" een slechts aan één kant bedrukte edi
tie, welke in de zakenwereld gretig aftrek vond.
Zij bevatte het sensationeele bericht, dat er dien
middag tusschen de United Steel Corporation en de
„Iron Works"' een belangengemeenschap tot stand
was gekomen.
PARKER H1LTON',
