Excursie naar
de Gruyter5 Fabrieken
KING
ZO ziet het zakje er uit,
waarin Uw winkelier
ZO zien de afzonderlijke
in 's Hertogenbosch.
SPORT.
PEPERMUNT
ILLINOIS LAAT ZIJN WERKLOOZEN
VERHONGEREN.
Een lange rit door een dicht gordijn van
regen. Niettemin toch een vroolijke
stemming. Angstgilletjes.
Je moet erop gaan slapen, had men thuis tegen
me gezegd. Want de wekker deed het niet en het
meisje voor dag en nacht „konnte nichts verspre-
chen", toen ik haar vroeg, me om half zes te willen
kloppen. Maar ik doe het toch geloof ik niet meer.
Dan nog maar liever opblijven! Het ls geen pretje
en zonder eenigen twijfel afmattend ook, om ieder
uur met een schrik wakker te worden, in de veron-
onderstelling, dat het al lang over tijd is.
Om half vijf durfde ik m'n oogen niet meer te slui
ten en zoo luisterende naar kwetterende vogelgelui
den in den ontwakenden dag, kwam lk tevens tot
de ontdekking, dat de regen in stroomen neerviel.
Prettig vooruitzicht!
Toen om bij zevenen eindelijk de auto voorreed,
schrok ik toch wel even terug. Een bus vol
dames!
Maar manhaftig heesch ik me naar binnen, in het
besef, dat men als journalist nu eenmaal overal
doorheen moet. Toen ontwaarde ik gelukkig achter
in het voertuig een sexegenoot en liet me op de
bank naast hem neerploffen, tegelijkertijd een „mag
ik me even!" prevelend.
Ik. zat en plots drong met lichten schrik tot me
door het besef, dat ik daar voor minstens vier uur
zat, omdat er voor 's-Hertogenbosch geen gelegen
heid zou zijn de beenen eens uit te strekken.
Intusscben bleek het alras, dat de dames, die deze
excursie maakten naar de fabrieken van de Gruijter,
in de meest opgewekte stemming verkeerden. Hier
toe droeg in niet geringe mate bij de gezellige dikke
juffrouw met de twee levenslustige oogen achter een
vervaarlijke bril. Zij was het. die de dames vrijwel
aan één stuk door deed schaterlachen om haar gees
tige invallen, haar oolijke kwinkslagen.
In Alkmaar voegde zich een tweede bus met da
mes gevuld bij ons en kwam de heer Remme, agent
van de firma de Gruyter te Schagen, van ons man
nelijk duo een trio maken. Mijn eerste reisgenoot had
zich alreeds ontpopt als chef van de Gruyter's fi
liaal in Alkmaar en leider van den tocht.
En dan ging het weer voort; het leek wel of de
regen steeds dichter viel, naarmate we Zuidwaarts
reden. De rit tusschen Amsterdam en Utrecht langs
de Vecht onder de eeuwenoude boomen, voorbij his
torische kasteelen en rijke buitenplaatsen, onder
gunstige weersomstandigheden een intens genot,
werd tot een triest en nat gebeuren; het rijden door
het mooie land van Maas en Waal voorbij groene
boomgaarden, en over breede rivieren, werd een
snellen door een dik gordijn van regen. Somber en
troosteloos!
De pont bij Gorinchem gaf menig angstgilletje,
maar de bekwame H.A.B.O.-chauffeur lachte eens
goedmoedig en dacht er het zijne van.
Na een rit van 4^ uur bereikte het gezelschap
eindelijk om half twaalf Brabant's hoofdstad, verwel
komd door klingelend klokgelui.
Een gastvrije ontvangst. Het nuttige ver-
eenigd met het aangename. Ober-Bayern
in den Raadskelder.
In de Orthenstraat werd voor de fabriek van de
Gruyter even gestopt om den excursieleider der fir
ma, den heer Van Hoof op te nemen, die z'n gezel
schap naar de machtige St. Jans Kathedraal voerde.
We genoten van het prachtige, rijke interieur der
kerk; het schitterende hoofdaltaar met den statigen
Bisschopstroon trok wel bijzonder de aandacht. Maar
ook de fraaie reliefs, het kunstig gesmeede 16e eeuw-
sche koperwerk en de mooie rijk met bloemen ver
sierde zijaltaren waren waard gezien te worden. De
zware welluidende stem van de torenklok riep ons
naar buiten, om te luisteren naar het beroemde klok
kenspel.
Daarna had op de Groote Markt in restaurant „Lo-
hengrin" een lunch plaats, aangeboden door de fir
ma de Gruyter, waar de heer Van Hoof de gasten
welkom heette en hun een leerzamen middag toe-
wenschte. Toen het maal beëindigd was, begaf het
gezelschap zich te voet naar de in de onmiddellijke
nabijheid gelegen Orthenstraat, waar zich de oude
fabriek bevindt.
Door de massale toegangspoort werden we opge
nomen in het gedreun en gestamp der machines; wa
ren we één met de zangers van het lied van den
arbeid.
Het zou me te ver voeren, hier alles te vertellen,
van wat ons te zien werd gegeven. Ik moet een en
ander in een kort bestek doen en dien me dus tot
enkele grepen te beperken.
De theefabriek.
De rondwandeling begon in de theefabriek. Uit het
Rijksdepót, waarin 800.000 pond thee ligt opgestapeld,
komt die thee in de fabriek, nadat de douane er 75
cent per kilo invoerrecht van ontvangen heeft. De
eerste bewerking ondergaat de thee in de sorteerma-
chine, waar ze voorgezuiverd en gebroken wordt. Na-
dit proces verdwijnt ze in den mengtrommel, om ver
volgens naar de pakmachines te gaan. Deze machi
nes maken eerst de theeverpakking kant en klaar;
een stel automatische weegschalen weegt de thee af
en stort deze in de gereedgemaakte zakjes, waarna
die ook al weer automatisch worden dichtgevouwen
en geplakt, om dan in de verzendcartons te worden
gedaan voor onmiddellijke verzending.
Waar de koffie werd gebrand.
Na de thee, de koffie. Als onze geleider een zware
deur opent, komt me een heerlijke geur van versch
gebrande koffie tegemoet uit een hooge zaal met een
gewirwar van buizen en buisjes. Twaalf machines
branden er 20.000 pond koffie per dag, nadat de
boonen van tevoren zijn gezuiverd in de sorteerma-
chine.
De geheele bewerking, welke zeker de meest in
teressante was, die getoond werd, duurt niet meer
dan een kwartier of twintig minuten. Als ik nu nog
vertel, dat de silo's alleen aan nieuwe koffie 1 mil-
lioen, 200.000 pond bevatten, dan zal men mij geloo-
vcn als ik zeg, dat dit onderdeel der fabriek wel het
meest belangrijke is van het geheele bedrijf.
Chocoladepoeder; reepen en
mooi geglansd.
hagelslag,
Maar zeer belangrijk en niet minder belangwek
kend was zeker ook de cacao- en chocoladefabriek.
Onze begeleider toonde allereerst het sorteeren der
cacaoboonen, vervolgens het breken en branden. De
gebrande boonen worden dan vermalen tot een vloei
bare massa. Voor de bereding van cacaopoeder wordt
uit deze massa de 75 procent cacaoboter geperst en
de aldus verkregen cacaokoeken worden tot poeder
fijn gemalen.
Voor de fabricage van reepen, hagelslag en tablet
ten chocolade blijft de cacaoboter in de massa en
wordt deze met melk en suiker gemengd.
In geweldige ketels, zgn. „congés" wordt de choco
lade als het ware geslagen en gewreven, om dan in
de vormmachines tot reepen, flikken, tabletten, ha
gelslag, napolitains enz. te worden gevormd. Zonder
met de hand te zijn aangeraakt, worden dan deze
artikelen door pakmachines keurig verpakt.
Om een idee te geven van den groot en omvang
der chocolade-fabricage kan ik mededeelen, dat de
productie der reepenmachines meer dan 20 millioen
stuks per jaar bedraagt. Aan elkander gelegd zouden
deze reepen reiken van den Bosch tot... Napels.
Puddingpakjes maken met filmsnelheid.
Rijst en graan.
We zagen vervolgens de groote pakkamers voor
puddingen; zelfrijzend bakmeel, havermout en mai-
zena en stonden verstomd van een meisje dat met
filmsnelheid puddingzakjes met de hand inpakte.
Dat was haast ongelooflijk.
We namen een kijkje in de rijstafdeeling, waar
men de rijst 6 bewerkingen deed ondergaan, alvorens
ze voor detailverkoop geschikt is; wij stonden stil
bij de breekmachines der spliterwten en de vernuf
tige sorteermachines en verbaasden ons over de wij-
KANTOOtf ÏN ?A8WE«M QftTHENUWAT sHEWOGENBOSCH
ze waarin in een uur tijds niet minder dan 40.000
pond graan uit een schip wordt gezogen.
Dat de gezamenlijke inhoud der graansilo's 5 mil
lioen pond bedraagt, zij hier nog terloops gemeld.
Nog bezichtigde het gezelschap de Zuidvruchten-
afdeeling en de peulvruchtenleeskamers.
Een eigen drukkerij.
Ik zou wel erg onvolledig zijn, als ik geen melding
maakte van de eigen drukkerij, welke in de fabriek
is ondergebracht. Zeven persen zorgen voor het
drukken van alle zakken en zakjes en van dc car-
tonnages. Ze hebben een capaciteit van 220250 zak
ken per minuut en bedrukken hot papier desge-
wenscht in vier kleuren. Op de zolders ligt een voor
raad van 600.000 pond papier opgestapeld.
De huisdrukkerij zorgt voor de vervaardiging van
reclame-drukwerk, dat op een eigen reclame-atelier
ontworpen wordt.
Reinheid een hoofdvereischte. Safety first.
Dat reinheid in een dergelijk bedrijf hoofdver
eischte moet zijn, spreekt welhaast vanzelf. Immers,
zindelijkheid is in een fabriek, waar levensmiddelen
worden vervaardigd, van het grootste belang. Auto
matische stofzuigers zorgen daarvoor.
En wanneer eens in deze enorme fabriek brand
mocht uitbreken, welaan, dan zorgen 5300 miniatuur
brandweermannetjes ervoor, dat deze in de kiem
gesmoord wordt. Want door de geheele fabriek is
een buizennet aangebracht met op onderlinge afstan
den van 2 meter een sproeier, waarvan de dop af
smelt, zoodra de temperatuur er onder wordt ver
hoogd.
De sociale belangen van het nersoneeL
In de oude fabriek, welke in 1817 werd ongericht,
arbeiden 500 man personeel; in de nieuwe fabriek,
welke eerst kortgeleden tot stand kwam, vinden
250 man werk en brood.
De sociale belangen van het personeel worden
door de firma in ruime mate behartigd. Vooreerst
zijn er keurig ingerichte schaftlokalen, afzonder
lijk voor meisjes en manpen; waschinrichtingen en
kleedkamers.
Regelmatig Kan worden gebruik gemaakt van
douches. Een juffrouw, met diploma Maatschappe
lijk Werk ziet op de hygiène bijzonder toe. Deze
juffrouw is tevens belast met het bezoeken van ac
ouders der meisjes, om aldus contact te krijgen
tusschen gezin en fabriek.
De Gruyter's zaak begon met een kleine Krui
denierswinkel en groeide uit tot een enorm bedrijf,
waarvan de eigen fabrieken de producten dageliik*
versch naar meer dan 230 eigen winkels verzen
den. De besparing, welke die eigen productie met
rechtsreeksche verzending heeft, laat de Gruyter
ten goede komen aan de klanten in den vorm van
10 kortingbons.
Voor de nieuwe fabriek geen tijd. Terug
naar huls! Middernacht en nog regen.
De rondgang door de fabriek eindigde ln het
schaftlokaal voor de meisjes, waar limonade en
chocolade werd aangeboden en waar de heer Van
Hoof mededeelde, dat er tot z'n spiit geen tiid meer
over bleef voor de bezichtiging van de nieuwe fa
briek aan de Veemarktkade,
We zagen dus niets van de iamaideeling. de ver-
micelli-fabriek, de biscuit-bakkerij, de keuringsr
lokalen en het laboratorium, wat wel zeer Jam
mer was.
Na afscheid van den vriendeliiken en gastvrijen
heer Van Hoof te hebben genomen, bleef er nog
een ruim uur over om do stad te zien. Het gezel
schap raakte verspreid, doch vond het elkaar terug
in den Raadskelder. waar het bii de muziek van
Ober-Bayern zeer gezellig was.
Maar alles komt een eind en zoo werd ruim 6
uur de terugtocht aanvaard. Er werd veel gedon
gen en er werd veel gelachen. In Amsterdam on
derbrak de leider de reis en kreeg men gelegen
heid bii Heek op het Rembrandtplein wat te ge
bruiken.
Het sloeg, middernacht van den Ruïnetoren toen ik
in Bergen uitsiapte. en nog steeds vi"el de regen!
C. t. B.
PROGRAMMA N.H.V.B.
23 Juni.
Kampioenschap N.H.V.B.: Strandvogels—K.V.V. 2.
Promotie-degradatie 1D: M.L.DH.R.C. 4.
Gouden Kruis, district.Den Helder derde ronde
D.O.S.K.O.Wieringerwaard (alg.sp.).
PROGRAMMA K.N.V.B.
23 JunL
K.N.V.B.-Bekerfinale: FeyenoordHelmond wordt
gespeeld in Rotterdam.
Men ziet dus dat Helmond in de demi-finale van
de landskampioen P.S.V. heeft gewonnen. Inder
daad was dat zoo. P.S.V. is Zondagavond uit Am
sterdam naar Eindhoven teruggekeerd en is na de
huldiging naar Brussel vertrokken, waar de bloe
metjes nog eens zijn buiten gezet.
Vele spelers maakten er Dinsdagavond tegen
Helmond dan ook niets van.
ADSPIRANTENDAG N.H.V.B.
Het Alg. Sp. meldt dat zich verder nog hébben
opgegeven o.a. Succes a en b. Schoorl a. M.F.C. a.
BRUSSEL BEDANKT.
De N.II.V.B. deelt in haar officieele orgaan mede,
dat den heer H. Brussel heeft bedankt als bestuurs
lid van den N.H.V.B. Hij heeft hiervan tijdens de
bestuursvergadering op 8 Juni i.1. mcdedeeling
gedaan.
„GEEN PERS".
Met belangstelling hebben we van de week het
officieel orgaan van den N.H.V.B. afgewacht, 't
Groentje, om te zien wat volgens de N.H.V.B. wel
zwart op wit mocht staan. Daarbij blijkt ons dat. de
discussies zich in hoofdzaak hebben bezig gehouden
met de vraag hoe ln de toekomst onregelmatighe
den kunnen worden voorkomen. Weinig bliikt er
gezegd te zijn er wordt althans niets over gepu
bliceerd over de kwestie hoe de thans geconsta
teerde en gelukkig weer gecorrigeerde onregelmatig
heden konden ontstaan.
We zien dan dat de volgende vereenigingen
blanco hebben gestemd over het voorstel om den
heer Brussel décharge te verleenen voor zijn be
leid als penningmeester in 1933'34. Het zijn:
Z.F.C.. Z.V.V., West-Frisia, Kwadiik. Schagen, Vro
ne. Zilvermeeuwen en N.-Niedorp.
We meencn het ingezonden stuk van den heer
Slikker in ons nummer van Woensdag veilig te
kunnen laten rusten. Het beperkt zich tot enkele
vage algemeenheden, die noch aan de grondslagen
of de bewijsvoering, noch aan de strekking van ons
artikel van Maandag ook maar eenige afbreuk
doen.
NED. WIELERKAMPIOENSCHAPPEN.
Kampioenschap op den weg.
Maandag a.s. wordt in Hoogerheide (N.-B.l het
Ned. Kampioenschap op den weg verreden. We
treffen de volgende renners uit onze streek aan:
Amateurs: J. v. Diike. Texel: C. Hollander. Den
Helder; J. v. Ziil. Oudkarspel;
Onafhankeliiken: Jaap Kuiper. Juliq^adorp; J. M.
Renaud. Z.*Scharwoude:.
Dinsdag volgt het clubkampioenschap, waaraan
D.O.K., Den Helder en ..Ons Genoegen". N.-Schar-
woude meedoen. Tevens vindt een wogwodstriid
voor nieuwelingen plaats. We lezen daarbii: M.
Deiikers. Slootdorn: D. Klink. TVn Oever; N. Kos-
sen, J. Snijder, C. Dienaar. F. Zoons. Den Helder
en J. Tigchelaar. Julianadorp.
Veel succes, mannen!
Tweede Kamer.
Zitting van Donderdag 20 Juni 1935.
NAASTING VAN ENKELE TRAMLIJNEN.
N.V. „NOZEMA" GOEDGEKEURD.
Allereerst kwam Donderdag aan de orde de voorge
stelde naasting van de spoorweg EdeWageningen,
terwijl ook een lans werd gebroken voor het voort
bestaan van het lijntje HoornGrootebroek.
Ook de zeer kostbare lijn Winsum-Zoutkamp kwam
onder de loupe.
Allerlei bezwaren tegen de voorgestelde bezuini
gingen werden te berde gebracht, doch minister van
Lidth de Jeude maakte korte metten met de oppo
sitie en wees er op, dat ieder steeds om bezuinigin
gen schreeuwt, maar dat, zoodra concrete plannen
ter tafel kwamen het verzet losbreekt.
Overigens beteekende naasting nog niet direct stil-
ligging.
De naasting wordt daarna z.h.s. goedgekeurd.
Het wetsontwerp tot het merken van eieren in in
ternationaal verkeer werd daarna geratificeerd. Jam
mer dat tot nu toe nog slechts drie landen daartoe
zijn overgegaan.
Zooals te verwachten was en wij gisteren reeds
voorspelden, is het wetsontwerp tot oprichting van
de N.V. Nederlandsche Omroep Zender Maatschappij
„Nozema" zonder moeite door de Kamer geaccep
teerd.
Geen enkel amendement werd aangenomen en de
radiovrede werd in den vorm van de nieuwe N.V.
„Nozema" binnengehaald met slechts de stemmen
van de heeren Visser (C.P.) en Sneevliet (R.S.) te
gen.
De Kamer zal thans weder op Dinsdag, 9 Juli bij
eenkomen, ter behandeling van de wijziging der be
grooting van het gemeentefonds, de verkeerswet
en de regeling van uitverkoopen en opruimingen.
In de volgende maand staan ons dus zeer belang
rijke beraadslagingen te wachten.
UIT DE DAKGOOT GEVALLEN.
Dordrecht, 21 Juni. In de Nicolaasstraat te
Dordrecht had Donderdagavond een ernstig onge
luk plaats.
De 51-iarige fabrieksarbeider K. E. Nelissen. wo
nende in de Van Marisstraat. was in de dakgoot
van het huis aan het werk. toen hii. doordat hij
ziin evenwicht verloor, van W* m. hoogte naar
beneden stortte.
Door den Geneeskundigen Dienst werd het slacht
offer met een zware hersenschudding en een sche
delbreuk naar het Gemeentelijk Ziekenhuis ver
voerd. waar hii eenige uren later overleed.
De man was gehuwd en vader van eenige kin
deren.
OOK DUITSCHE SCHEPEN WORDEN NAAR
RUSLAND VERKOCHT.
Bremen. De Duitsche Stoomvaart Mii. ,.Han-
sax" te Bremen heeft het Duitsche stoomschip
..Hohenfels" aan Soviet-Rusland verkocht. De lei
ding der Russische handelsvloot heeft een vrouwe
lijke kapitein benoemd tot gezagvoerster van het
schip, dat gedoopt is met den naam ..Siaviga".
Gisteren heeft de overdracht plaats gevonden en
is de niéuwe Russische aanwinst onder commando
van de vrouweliike kapitein Sjetinina naar dc
Zwarte Zee vertrokken.
KING-PEPERMUNT
per ons verkoopt, en
tabletten er uit.
Indien U dus hier op let, ontvangt
U de originele
en U leert de edele
eigenschappen kennen van het
onvervalste natuurproduct.
TONNEMA C'E SNEEK
WAT ER IN AMERIKA AL ZOO MOGELIJK IS.
New Y or k: Een wetsvoorstel van Henry Hor-
ner, gouverneur van Illinois, dat betrekking had op
de instelling van een omzetbelasting, om uit de op
brengsten daarvan steun aan de werkloozen uit te
keeren, is thans voor de tweede maal door het par
lement van dezen staat verworpen. Daardoor zien
zich op het oogenblik duizenden families aan den
allergrootsten nood overgeleverd.
Binnen weinige dagen zullen 1.200.000 menschen,
die op de ondersteuningslijsten staan ingeschreven,
zonder een stukje brood zijn, daar het Hoogerhuis
van Illinois hun geen credieten wil toestaan. De ver
schillende liefdadigheidsvereenigingen zijn na twee
weken hulp eveneens aan het einde hunner finan-
cieele krachten gekomèn.
Alleen reeds in Chicago hebben 3000 families, waar
voor de huur tot nog toe door het steun-comité werd
betaald, de aanmaning gekregen, hun woningen te
ontruimen. De leiders van verschillende politieke en
sociale organisaties hebben aan de huiseigenaren om
uitstel verzocht, totdat een nieuw wetsbesluit zal zijn
genomen.
Terwijl de wetgevers naar een oplossing zoeken,
willen de vverkeloozen een nieuwen hongermarsch
organiseeren. Het moet een indrukwekkende herha
ling van dien van den negenden Maart zijn, toen
duizenden werkeloozen Chicago binnentrokken en
dreigden, op dc trappen van het Parlement van hon
ger te zullen sterven wanneer men hun niet de ge-
wenschte hulp verschafte.
Voor probleem voor Illinois bestaat daarin een be
drag van 3 millioen dollars te betalen, dat de maan-
delijksche bijdrage van dezen staat voor de wcrkloo-
zenstcun is. Eerst dan zal Illinois van de federale ore-
geering de 11 millioen dollars ontvangen, die echter
niet worden uitgekeerd als de staat in het begin van
de maand zijn aandeel niet. betaald heeft.
Het is kenteekenend voor de verhoudingen in de
Vereenigde Staten, dat dergelijke toestanden in een
groot, gebied, zooals Illinois is, kunnen plaats vinden.
In New York spreekt men erover, als gebeurde dit
alles in een vreemd land. Het is echter ook een ge
volg van de bureaucratie, wanneer Washington de
11 millioen dollars niet betaalt, voordat het de bij
drage van 3 millioen heeft ontvangen. Bij wijze van
verrekening zou het toch minstens 8 millioen dollars
kunnen overwijzen, inplaats van duizenden burgers
buiten hun schuld aan den hongerdood prijs te ge
ven.
Bij den jongleur thuis, dekt hij natuurlijk
de tafel!
