Geestelijk Leven de V ries T" KIJKEtl is K0]9l>En tij CLOECK door Astor. ONS PROGRAM: GRATIS PROEVENI TOFFEES V Uw FILMS Fotogr. Atelier en Fotohandel Arpad Moldovan, H. Niedorp Bezoekt den grooten Landdag voor Staatspensioen te Nieuwe Niedorp op Zondag 18 Augustus Zaterdag 3 Augustus 1935. Postrekening No. 23330 SCHAGER 78ste Jaargang. No. 9777 COURANT. Int. Telef. No. 20 Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Vrijdags. Bij inzending tot 's morgens 8 uur, worden Advertentiën nog zooveel mogelijk in het eerstuitkomend nummer geplaatst Uitgave der N.V. v.h. P. Trapman Co., Schagen. 20 PAGINA'S. Prijs per 3 maanden f 1.80. Losse nummers 6 cent. ADVERTEN- TlëN van 1 tot 5 regels f0.85, iedere regel meer 15 cent (bewtjsno. Inbegrepen. Groote letters worden naar plaatsruimte berekend. In het vorige artikel heb ik twee der, uit. de ont- yangen brieven opgemaakte, punten besproken. Ik kom nu aan de volgende. Punt 3: „Het geestelijk leven kan ook onder on gunstige omstandigheden tot bloei komen". Niemand zal ontkennen, dat de omstandigheden een zeer grooten invloed uitoefenen op den mensen als geestelijk d.i. als denkend, willend en gevoelend wezen. Eén enkele blik op onze medemenschen en hunne geestelijke geaardheid is voldoende om er van over tuigd te worden, dat er omstandigheden zijn, die uiterst fataal op den mensch en zijn geestelijken en in 't bijzonder op zijn zedelijken groei inwerken. Om twee uitersten te noemen: zoowel groote rijkdom als groote annoede werken ontaardend. Wie van zijn jeugd af verkeert in een sfeer van overvloed, onder gaat daarvan den invloed. Hij is geneigd zich als een bevoorrechte te beschouwen en vindt 't heel normaal, dat hij zooveel meer kan genieten dan anderen. Daar om zal hij er in den regel niet.toe komen om zich ernstig bezig te houden met die vragen, die onmiddel lijk in verband staan met de menschelijke verhoudin gen. Hij is aan zijn voorrechten gewend, hij profi teert er van en toetst deze niet aan den gulden grond slag der moraal, d.i. aan het beginsel dat zoo treffend juist wordt geformuleerd in de woorden: „al wat gij wilt dat de menschen u zouden doen, doet gij hun desgelijks". Deed hij 't wel, dan zou een verrassend licht voor hem opgaan en zou 't kunnen gebeuren, dat hij in plaats van „voorrecht" van „onrecht" ging spreken. En een gewetensconflict ware onvermijdelijk. En wie zou niet bij ervaring weten, dat een leven van armoede noodwendig bij zeer velen afstompend moet werken? Bij zulk een leven is het haast onvermijdelijk, dat de geest zich alleen bezig houdt met de vraag hoe men stoffelijk kan blijven voortbestaan. Toch werken zoowel in den rijke als in den arme dezelfde driften. Ligt het dan niet voor de hand dat deze bij beiden een uitweg zoeken? Ik ga hier niet verder op in. Het is van algemeene bekendheid dat de grootste degeneratie wordt aan getroffen in de hoogste en in de laagste kringen dei- samenleving. Wel wil ik met nadruk er op wijzen, dat nie mand geheel ontkomt aan den invloed van ongun stige omstandigheden en dat iedereen daar onder leeft. Ik schreef daarover reeds in het vorige artikel. Dit neemt evenwel niet weg, dat onder die ongun stige omstandigheden sterk geestelijk leven zeker m o g e 1 ij k is. Het zou er treurig uitzien als 't niet zoo was. Trouwens de geheele geschiedenis der menschheid levert hiervoor het doorslaand bewijs. Altijd zijn er geweest, die geestelijk boven de groo te menigte zijn uitgestegen. Dat waren de ketters, wier lot vaak hard en bitter is geweest, maar die niettemin nieuwe ideeën, hoogere strevingen aan de menschheid hebben gebracht. En het is verblijdend, dat wij in onzen tijd kunnen opmerken, dat het ras der ketters nog niet is uitgestorven. Of juister ge zegd, dat de verscherpt-ongunstige omstandigheden zeer velen dwingen om zich op de groote levensvra gen te bezinnen. Of is het niet waar, dat in onze dagen een groeiend aantal menschen er toe komt om zijn levensbeschou wing te herzien? De materieele nood wordt een prikkel tot denken, tot kritiek op de traditioneela zedelijke en religieuse begrippen. Ik meen dus de bespreking van dit punt te kyn- nen beëindigen met deze opmerking: de ongunstige omstandigheden zullen, hoewel bij zeer velen scha delijk inwerkend op het geestelijk leven, op den duur nieuw geestelijk leven oproepen. Punt 4. Is het einddoel van het menschelijk stre .ven de socialistische staat? Mijn antwoord kan kort en bondig zijn: Neen! Bij dit enkele „neen" kan en mag ik echter niet blijven. Ik ben er sterk van overtuigd, dat de ontwikkeling gaat in de richting van het socialisme en dat het socialisme na korten of langen tijd moet komen. Om dat het socialisme, van zedelijk standpunt bezien, een hoogere vorm van samenleving vertegenwoordigt dan het kapitalisme. Toch wil ik er tegelijkertijd op wijzen, dat naar mijne meening nooit sprake zal kunnen zijn van een socialistische staat, wel van een socialistische gemeenschap. Men vergete hierbij niet, dat het socialisme geen nationale gren zen kent en dat de staat niet alleen nationalistisch is, maar dienst doet als het instrument, waarvan een heerschende klasse zich bedient om zich te handha ven. Dit echter in 't voorbijgaan. De vraag loopt over het einddoel van het men schelijk streven. Een einddoel bestaat niet. Immers dit zou beteekenen dat elk streven voor goed ge ëindigd was en dat is m.i. eenvoudig ondenkbaar. Er zal nooit een oogenblilc komen, waarin de menschheid kan zeggen: ik kan niet verder, alle mogelijkheden zijn uitgeput, voor verbeteringen is geen plaats meer. Nemen wij eens aan dat het socialisme werkelijkheid is geworden. Dan zou de menschheid leven in een toe stand, waarin voor ieder het stoffelijk bestaan is ver zekerd, waarin de moordende concurrentie plaats heeft gemaakt voor samenwerking om in de behoeften van allen te voorzien. Maar dan leeft die mensch heid nog niet in een paradijs, dan zal ze blijven groeien. De techniek zal steeds worden verbeterd, de kunst, de wetenschap, de religie zullen voortgaan zich te ontwikkelen. Wij moeten ons heusch niet ver beelden dat, wanneer voor allen het stoffelijk bestaan is verzekerd (en dit is, dank zij de geweldige vorde ringen der techniek, direct mogelijk) daarmede een einde is gekomen aan alles wat het leven leelijk maakt, omdat 't menschen verbittert en tot vijand schap voert. Er zal omdat de menschen, in dezen dezelfden blijven steeds afgunst, vijandschap, haat zijn, als gevolg niet van economische verschil len, maar van verschil van gaven. Het is een ken merkende eigenschap van den mensch dat hij wij zien dit reeds bij het kind graag de eerste is, op welk terrein dan ook. En hierin ligt een blijvende oorzaak van wrijving. Buitendien hebben wij rekening te houden met moeilijkheden, die in verband staan met de sexualiteit, met meer of minderen aanleg voor geestelijke verfijning, voor uiterlijke beschavingsvor men, met onaangename karaktereigenschappen, met ziekelijke afwijkingen, enz. Maar dit ééne staat volgens mij onomstootelijk va9t: wanneer de economische ombouw der samen leving zal voeren tot een maatschappij, waarin de strijd om het bestaan is vervangen door redelijke samenwerking, gepaard gaande met eerlijke distri butie, dan wordt daarmede de gelegenheid geopend voor een geestelijke ontwikkeling, zóó groot, dat wij ons daarvan slechts bij benadering een voorstelling kunnen vormen en dan wordt daarmede tevens een einde gemaakt aan de waanzinnige vernietiging van stoffelijke en geestelijke waarden, welke wij thans waarnemen en welke tot een satanische hoogte wordt opgevoerd door militairisme en oorlog. Ja, ik zou het zóó sterk willen uitdrukken: de waarachtige beschaving zal pas beginnen, wanneer het economische probleem is opgelost in bovenge- noemden zin. Wij weten immers maar al te goed, hoe het mooi ste en nobelste in den mensch thans kapot wordt gemaakt terwille van het stoffelijk bestaan. Daarom is van waarachtige beschaving in deze maatschappij geen sprake. Als wij eerlijk zijn, moe ten wij spreken van gevernisd barbarisme. Niemand kan zeggen hoe het verloop van de maat schappelijke ontwikkeling in de toekomst zal zijn. Wel voelt ieder, die het wereldgebeuren waarneemt, dat groote veranderingen, gepaard gaande misschien met geweldige catastrophen, in aantocht zijn. Wij hebben dit te aanvaarden als een evolutionaire nood zakelijkheid. Een nieuwe samenleving is op komst en zij zal een hoogere orde vertegenwoordigen Maar zij zal daarover loopt de vraag niet het einddoel beteekenen. Zij zal integendeel m.i. ver rassende mogelijkheden scheppen voor de ontwik keling der menschheid. Zij zal den dam doorbreken, die thans den stroom der geestelijke evolutie tegen houdt. iiimiiiiimiBin MEER WARMTE MEER GEMAK MINDER KOSTEN MINDER STOF Neem Centrale Verwarming TTECHN. BUR. ALKMAAR. Tel. 2197-3897 „Honderden referenties". Een pakje prima Toffees bij ieder half pond VANAF 24 CENT Bij Uw winkelier steeds versch verkrijgbaar Punt 5. In plaats van de regeering door de massa, moet komen de regeering door den leider. Dit punt is tegenwoordig aan de orde van den dag. Sedert het optreden van Mussolini en nog ster ker na de Hitleroverwinning in Duitschland, zien wij overal in de wereld een streven ontwaken, dat gaat in de richting van het fascisme of, zooals onze oostelijke buren zeggen: van het nationaal-socia- lisme. Dit beteekent dat een groeiend aantal men schen geen vertrouwen meer heeft in de democratie en geen anderen uitweg ziet om uit den chaos te komen dan de aanvaarding van het leidersbeginsel, d.w.z. dan de dictatuur. Hierop wensch ik in de eerste plaats de aandacht te vestigen dat de benaming leider (Führer, Duce), in hooge mate bedriegelijk is. Daar zit iets gemoe delijks in, iets van „geef me maar gerust de hand, ik zal u brengen waar gij verlangt te zijn". De wer kelijkheid is echter iets heel anders. Daar kunnen dè gevangenissen en concentratiekampen van getui gen, en, in 't bijzonder in Duitschland, de behande ling van onze medemenschen, die tot het joodsche volk behooren. Laat ik op den voorgrond stellen, dat ik heelemaal geen bewonderaar ben van de democratie en dat ik de gebreken van het parlementarisme goed meen op te merken. Ik treed dus niet op als een verdediger daarvan. Ik ben van meening, dat de werkelijke re geerders in de moderne maatschappij niet aan de ministertafels zitten, maar in de kantoren der groo te bankinstellingen, der machtige industrieën en in de generale staven. Wat beteekent nu regeering door den leider? Zij, die om een leider roepen, die dus wenschen dat één man regeert en de absolute macht in han den heeft, verkeeren in de naieve meening, dat die ééne man als een soort van messias de maat schappij opnieuw zal ordenen en aan den heer- schenden nood en de bestaande wantoestanden een einde zal maken. Maar zien zij dan niet, dat daar niets van terecht komt en niets van terecht komen kan? Waarom niet? Omdat aan het karakter der samenleving, aan wat men noemt haar structuur (samenstelling), door de leiders niet wordt getornd. Als wij een oogenblik zouden aannemen, dat Mus solini of Hitier dit zouden willen (wat ik niet geloof) dan nog zouden zij 't niet kunnen. Zij zijn met handen en voeten overgeleverd aan de groote geldmagnaten. En*deze machtige mannen begeeren niets zóó vurig, als het behoud van het stelsel, waardoor zij in staat worden gesteld zich onmete lijke fortuinen te verschaffen. In mijn artikelen gaat het steeds in de eerste plaats om den mensch als geestelijk wezen. Wel ko men wij daarbij natuurlijk ook telkens in aanraking met de maatschappelijke verhoudingen, omdat deze een belangrijke factor zijn voor de geestesgesteldheid van dien mensch. En daarom mag deze factor nooit uit het oog verloren worden. De hoofdzaak blijft voor ons echter het geestelijk leven. Welnu: welke waarde voor het geestelijk leven heeft de leidersregeering, d.i. het absolutisme in den vorm van het nationaal-socialisme? Deze waarde is zuiver negatief, of met andere woorden gezegd, de leidersregeering beteekent de dood voor het geestelijk leven, omdat de vrije mee- ningsuiting evenals het vrije onderzoek door haar niet wordt geduld. In de nationaal-socialistischen staat is noch de kunst, noch de wetenschap, noch de religie, noch de pers vrij. Hoe vele groote geesten hebben Duitschland moe ten verlaten, hoe vele zijn gedwongen tot gehuichel de sympathie met de nat.-socialistische levensbe schouwing? Hoe vele worden er gebrutaliseerd en gemarteld in de afschuwelijke concentratiekampen? En het zal iedereen duidelijk zijn, dat het geeste- vakkundig ontwikkelen, afdrukken en vergrooten. Ons speciaal werk is een waarborg voor de beste resultaten. Vlug en goedkoop. Verzending dagelijks. Alle merkartikelen, films, papieren, camera's enz., in voorraad. lijk leven bron van waarachtige beschaving voor alles vrijheid noodig heeft om tot volle en rijke ontplooiing te komen. Het is niet zonder reden ge weest, dat eeuwen aaneen voor deze vrijheid gestre den en geleden is. En de wereld in Europa en Aröe- rika kon er tot voor korten tijd trotsch op zijn dat deze vrijheid was veroverd. Thans wil het nationaal- socialisme door middel van weerzinwekkend geweld deze vrijheid vermoorden. Of het daarin slagen zal? Misschien tijdelijk; op den duur nooit. Want het is m.i. niet denkbaar dat de menschheid kan worden teruggedrongen naar een eenmaal met groote moeite en heldhaftigen strijd overwonnen standpunt. Feitelijk predikt het nat.-socialismc een nieuwen God en de naam van dien nieuwen God is: Staat. Deze staat moet optreden als de alregelaar, moet gansch het leven beheerschen. Aan hem moet de mensch zijn persoonlijkheid offeren. En wat beduidt dit anders dan dat de wil van hen, die de staatsmacht bezitten, door ieder moet worden opgevolgd? En wee dengene, die staatsgevaarlijk wordt ge acht! In het nat.-socialistische Duitschland heeft men de gevreesde geheime staatspolitie (Gestapo) en deze is almachtig. Het Pruisische hooggerechts hof heeft uitgemaakt dat geen enkele rechtbank bevoegd is klachten tegen de Gestapo te behandelen. Er is dus geen hooger beroep mogelijk tegen'arres taties, verbeurdverklaringen of andere maatregelen welke deze Gestapo neemt. Als wij daarbij bedenken, dat deze geheime staatspolitie nagenoeg geheel is ge- recruteerd uit de beruchte S.S., dan voelen wij al het afschuwelijke van het schrikbewind in Duitschland en beklagen een volk, dat toch zoo veel groote den kers en geestelijke werkers aan de wereld heeft geschonken. En allen, die in dezen gruwelijken tijd in hun wan hoop roepen om een leider, mogen zich wel eens ernstig bezinnen over wat een volk boven het hoofd hangt, als het den weg van Duitschland gaat betre den en zich vóór alles de vraag voorleggen: is het voor iemand, die nog hecht aan geestelijke waar den, geoorloofd dien weg op te gaan? In een volgend artikel zal ik nader ingaan op de diepe verontzedelijking, welke het van boven af op dringen van een door den staat gewilden levensbe schouwing als gevolg heeft. Dan zal ik iets vertel len van de gruwelijke concentratiekampen, waarin de somberste tijden uit het verleden schijnen terug gekeerd te zijn. Ik kom nu tot het laatste punt: „Onze tijd vraagt om kracht. De slappe humaniteit moet worden over wonnen." Ik kan hierover zeer kort zijn. Deze woorden on derschrijf ik onvoorwaardelijk. Aan niets is grootere behoefte dan juist aan kracht, aan geestelijke kracht om zich met zijn idealisme, met-zijn geloof in den groei der menschheid, met. zijn vertrouwen in de evolutie te handhaven. Nü komt het er op aan niet tc wanhopen en te vertwijfelen. Nü, meer dan ooit. Want de gevaren zijn groot. En het allergrootste gevaar is, dat de mensch van heden zijn idealisme verliest. Hoe vaak ontmoeten wij niet menschen, die met noodlottige berusting alles om zich heen aanzien, die zelfs niet meer verontrust worden door de dreiging van een nieuwen wereldoorlog, waar toe de staten zich voorbereiden? Waar halen wij die kracht vandaan? Die kracht Medewerking van Muziek- en Zangvereeniging van Nieuwe Niedorp SprekersDs. BAAR, Alkmaar en H. BRUIN, Alkmaar.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Schager Courant | 1935 | | pagina 1