Meubelen
Men praat veel
de V ries
Geestelijk L,even
M. KLERCQ ZOON
ZIJH EEN SIERA&D IN UW WONING
Centr.Verwarmings installatie
SPOOR's MOSTERD
Spoor's gestampte- Muisjes
SPOOR
Zaterdag 6 Juni 1936.
Postrekening
No. 23330
SCHACEB
79ste Jaargang. No. 9991
CBUBANT.
Int. Telef.
No. 20
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Vrijdags. Bij inzending tot
's morgens 8 uur, worden Advertentiën nog zooveel mogelijk in het
eerstuitkomend nummer geplaatst.
Uitgave der *N.V. v.H. P. Trapman Co., Schagen
20 PAGINA'S.
Prijs per 3 maanden f 1.80. Losse nummers 6 cent. ADVERTEN-
TIëN van 1 tot 5. regels f0.85, iedere regel meer 15 cent (bewijsno.
inbegrepen). Groote letters worden naar plaatsruimte berekend.
door Astor.
Een harde noot om te kraken
voor
de Synode van de Ned. Herv.
Kerk
IN mijn laatste artikel schreef ik, dat ik een
volgend „geestelijk leven" zou wijden aan de
brochure: „Smaad over de kerk van Christus",
van ds. Boers te Roordahuizum (Friesland).
Voor wie, na lezing van dit artikel, nader met deze
brochure kennis willen maken, deel ik mede, dat zij
verkrijgbaar is (vijftien cents) bij de uitgeverij
V.V.S.U. te Amsterdam C, Sarphatistraat 74b.
.Om haar ontstaan te begrijpen moet ik wijzen op
het feit, dat twee predikanten Dr. Snethlage (vroeger
in Eenigenburg) en ds. Boers behooren tot de commu
nistische partij en zeer groote sympathie koesteren
voor het tegenwoordige Rusland.
Tegen de genoemde twee hceren is door een Rotter-
damschen collega, Dr. F. J. Krop, een aanklacht in
gediend bij de Synode. In deze aanklacht wordt hun
onder meer ten laste gelegd, dat zij smaad en ver
achting brengen over de kerk van Christus.
Gevolg dezer aanklacht is geweest, dat zij voor
de Synode zijn geroepen om zich te verantwoorden.
Dit hebben zij gedaan. En goed!
Daarna heeft de Synode het noodig geacht om aan
ds. Boers (en, naar ik vermoed, eveneens aan dr.
Snethlage) een brief te zenden, waarin hem wordt
verweten zijn „koud en liefdeloos oordeel over de
kerk." Zijn antwoord daarop is de brochure.
Deze brochure noem ik: „Een harde noot om te
kraken voor de Synode van dè Ned. Herv. Kerk".
Want deze brochure is knap geschreven niet alleen,
maar bovendien geworden tot een vlammend protest
tegen de kerk, die hoe langer hoe meer haar invloed
gaat verliezen op de groote massa, vooral der arbei
ders, omdat zij niet dapper en fier durft op te komen
voor de beginselen van het evangelie, maar angstval
lig zich blijft scharen aan do zijde der machthebbers.
Het is goed gezien, dat ds. iBoers begint met er
op te wijzen, dat ook menschen, die van een gansch
andere richting zijn dan hij, met ernstige verwijten
tegen de kerk komen.
Ik wil er enkele van noemen.
Prof. Heering, de bekende anti-militairist, schrijft:
„De werkelijkheid spot met de idealen van het
Christendom. En de christenheid laat. ermee spot
ten. Hoelang nog? Hoelang zult gij u met uw
evangelie in een hoek laten dringen?
De onmacht dor Kerk is een ontstellend feit in
de moderne wereld.
De Nederlandsche Protestantsche kerk wordt
steeds meer een bolwerk van het behoud.
De eenige stem, die zuiver klinken kan, zwijgt. In
de groote wereld heeft Christus geen stem, want
Zijn Kerk zwijgt", enz.
De gereformeerde predikant uit Amsterdam, ds. Bus-
kes, zegt:
„Velen zijn door het officieele christendom god
loochenaars geworden.
In de nood der arbeiders daalde de kerk niet
af.
Wat heeft het proletariaat van de kerk ver
wacht? Alles! Wat heeft de kerk het proletariaat
gegeven? Niets!
Nergens wordt sterker tegen de macht van het
geld gewaarschuwd dan in den Bijbel. Maar de
kerk heeft het gevaar niet beseft. In de kerk werd
weinig of niets gevonden van den geest, die de
profeten van het Oude Testament bezielde".
Merkwaardig is een aanhaling uit een preek van
den orthodoxen predikant Stegenga te Amsterdam.
Zij luidt als volgt:
„Ik ben eenmaal in Parijs geweest. Weet ge,
wat me daar zoo trof? Dat ik daar op verschil
lende kerken de woorden zag staan: Liberté,
Egalité, Fraternité (Vrijheid, gelijkheid, broeder
schap.) Heerlijk, zegt ge. Jamaar dat heeft helaas
het christendom er niet op gezet; dat. wilde het
niet. Maar toen riep God de revolutie en deze
heeft - o ontzaglijke terechtwijzing Gods! op
de christelijke kerken de idealen geschreven, die
de Kerk zeif van God gekregen had, maar die ze
meende niet te kunnen gebruiken en die daar
om door de revolutie waren gegrepen."
Ik zal niet alle getuigenissen van andere chris
tenen, die ds. Boers geeft, hier aanhalen. Maar ik
mag niet nalaten op de vóórlaatste te wijzen. Zij
is afkomstig van niemand minder dan van den
nobelcn zendeling-arts Dr. Albert Schweitzer: „Het
(christendom) is op een vreeselijke wijze ontrouw
geworden aan den geest van Jezus. Wij zijn diep
gevallen."
Terecht wijst ds. Boers er op, dat de smaad en
verachting-niet door hèm over de kerk wordt ge
bracht. maar dat ze zelf deze zich op de hals
heeft gehaald, omdat zij niet heeft durven opkomen
en nóg niet opkomt voor de volle verwezenlijking
van de eischen door het evangelie gesteld.
De kerk heeft nooit, den moed bezeten om tegen
den Mammom d.i. tegen den god van het geld een
onverzoenlijken strijd, ja, een strijd op leven en
dood aan te binden. End at, terwijl het evangelie
er zoo zeer op aandringt!
In den brief der synode wordt aan ds. Boers ver
weten, dat hij te veel den nadruk legt op den dienst
van Mammon, terwijl het Evangelie toch meer af
goden kent.
Schitterend merkt hier B. het volgende tegen op:
„Dat weet ik, Hoogeerwaarde Heeren, maar vraag U
onmiddellijk: welke andere afgod is zelfs in de
allerverste verte bij hem te vergelijken? Welke
andere afgod speelde in de geschiedenis van
menschen en volken een zoo afzichtelijke, een
zoo diep-tragische rol? Waar zijn de woorden,
die dat beschrijven? De geldgod' speelt en
spot eenvoudig, naar zijn monsterlijk welbeha
gen, zonder ophouden met letterlijk alles wat
volksbelang heet, stoffelijk, geestelijk, zedelijk,
naar de ziel. Geen politiek, geen economie, geen
diplomatie, geen humanitair streven, geen en
kele kerk, geen Vrijmetselaarsloge, geen Rotary-
beweging, geen drankstrijd, geen Volkenbonds
vergadering, geen Vredesconferentie etc. etc. of
ze kennen de enorme kracht van zijn machtige
willekeur. Wat op aarde is veilig voor hem? Hij
nam de aarde. Die „des Heeren" is, zingt de
christenwereld met Psalm 24. Hij' nam „haar
volheid", haar schatten. Die „des Hoeren" zijn,
vernemen we in preek en Psalm. Hij heeft zich
nimmer aan eenig ander eigendomsrecht ge
stoord dan het zijne. Hij schiep er de buitcn-
sporigste, de krankzinnigste en tegelijk ver
derfelijkste weelde mee, en daarvan onafschei
delijk de meest hemeltergende armoe onder ge
slacht op geslacht, van' eeuw tot eeuw. Sata
nisch daveren zijn kommando's over den aard
bodem, en de oorlogen barsten los, het bloed
van millioenen stroomt. Hij beveelt, .en milli-
oenen vormen dc ontzettende werkloozenlegers,
zonder vooruitzicht voor talloozen dan op zoo
mogelijk nog dieper ellende, nog wanhopiger
worsteling met de nood. Alles op een rijk geze
gende aarde, die feitelijk aldoor paradijs is, die
alle volken alle dagen noodigt tot haar altijd
overvloedige tafel! Maar waartoe niemand toe
treden mag dan met den wil van den wereld-
geweldenaar, die geeft en neemt naar zijn be
hagen, al naar zijn belang, zijn zelfbehoud het
eischt. Hij rooft aldoor licht en is tegelijkertijd
van duisternis nimmer zat. Dezelfde aarde te
gelijkertijd paradijs en hel. Door hem. Beide
door hem geëxploiteerd.
Welke afgod komt deze „opperste der dui
velen" nabij?
Ja, voorwaar, daar zijn ook nog andere af
goden. We kennen ze alle. Maar wiens kroost
zijn ze maar al te vaak? Worden ze niet stel
selmatig gekweekt in den vergiftigden damp
kring van Mammonrs behoeften, van zijn ijdel-
heicl, zijn grootheidswaanzin? Op zijn markten,
zijn beurzen,in zijn speelzalen, in zijn palei
zen? Dat kroost van afgoden is er, zoolang hij
er is. Valt hij, dan sleept hij een leger van boo-
ze geesten mee. En wie mochten overblijven,
zullen gedoemd zijn tot een sterk afgezwakt
'bestaan; hun sociale voedingsbodem ontbreekt
in de eerste plaats, en daarenboven missen de
geest- en zielskracht van een uit de grof-mate-
rialistische omkluistering van den geldgod ver
lost volk hun invloed niet. De gevaarlijke, ver
leidelijke paradijsslang moge nooit geheel ster
ven maar het wordt voor haar straks in
den strijd om het bestaan een harde dobber."
Zéér Juist wijst ds. Boers hier op het rampzalige
verschijnsel, dat nooit tè sterk kan worden be
licht, n.1. dat in de bestaande wereld de groote
motor, de fatale beweegkracht in het leven der
menschen is geworden de zucht naar stoffelijke
zelfhandhaving, wat in dc praktijk neerkomt op
het jagen naar geld en dat daaraan alles, letterlijk
alles wordt ondergeschikt gemaakt.
En tegenover dit kapitalisme verdedigt hij het
communisme en stelt zich met volle overtuiging
naast Lenin, voor wien hij een groote bewondering
koestert.
Nu hebben wij twee dingen scherp te onderschei
den. Wij moeten nooit het communisme vereen
zelvigen met wat men gewoonlijk daarvoor houdt,
n.1. het tegenwoordige regime in Sovjet-Rusland,
hetwelk misschien tot communisme kan voeren,
maar 't nog lang niet hoeft verwezenlijkt. Gedurig
weer kunnen wij opmerken dat de doorsnee-beoor-
deelaar dit doet. Dit is m.i. volkomen foutief, ja
zelfs noodlottig. Want wie ter wereld moet als
hij den durf heefto m zuiver en onpartijdig te oor
dcelen, niet erkennen dat het communisme de
hoogst denkbare vorm van gemeenschap is?
In haar artikel „Vrije werking van sociale en eco
nomische krachten" (Referendum-nummer van de
Groene Amsterdammer) schrijft mej. Mr. E. C. van
Dorp: „Alleen het communisme zou men, als het
met onvolmaakte menschen mogelijk was, de ver
werkelijking der christelijke gedachte kunnen noe
men."
En ik ben er zeker van dat minister Colijn en de
paus van Rome, dat Slotemaker de Bruine en Duys,
iiraiiiiiMiira
over het weei% dikwijls over de zware tijden, en
zelden over een ander, maar men verwarmt zijn
huis met een
van
TTECHN. BUR.
Nieuw adres: ALKMAAR
KONINGSTRAAT ZES.
TELEFOON 2197—3897.
'S SPECERIJEN
IN STROOIBUSJES
van
Spoorstr. 8-10, Tel. 206, Den Helder
Vert. Auping Matrassen.
MEER DAN 100 TOONKAMERS
iaiBiiD
ja dat Mussert en Henri Deterding dit volkomen
beamen zullen.
De hoogste samenleving (let wel: ik zeg niet de
volmaakte!) kunnen wij ons niet anders voorstellen
dan als een communistische, d.w.z. als een maat
schappij, waarin de broederschap werkelijkheid is
geworden en waarin ieder „werkt naar zijn krach
ten en neemt naar zijn behoeften", zooals de oude
leuze zegt. Zij is de eenig mogelijke verwerkelijking
van de zedelijke grondgedachte van het evangeiie
d.i. van de zuivere menschelijke solidariteit, gelijk
deze is geformuleerd in het bekende „hebt uw naasten
lief als uzelf".
Dit lijkt mij zoo klaar en duidelijk, dat ik het vol
komen overbodig acht om er nadere motiveering
aan toe tè voegen.
Om cleze reden behoorde men het vanzelfsprekend
te achten, dat elke kerk, die zich christelijk noemt,
vóór het communisme, als maatschappij vorm partij
kous en dit met overtuiging predikte.
Nu zal men zeggen, met Mr. E. C. van Dorp, dat
do onvolmaaktheid der menschen de verwezenlij
king van het communisme in den weg staa-t, ja zelfs
onmogelijk maakt. Zóó oordeelen inderdaad verre
weg de meeste menschen. Maar daar heeft.de kerk
niets mede te maken. Zij -heeft het ideaal ongerept
hoog te houden, omdat zij wil doorgaan voor de
verkondigster van het evangelie van Chfijstus.
Eenandei-e vraag is nu of men in Ruslaiy& dit
zuivere communisme ziet komen en of men de wij
ze, waarop men daar deze komst voorbereidt al of
niet kan goedkeuren.
Het is opmerkelijk, dat de synode zich dan ook be
paalt tot wat tegenwoordig in Rusland gebeui't en
de algemeene vraag of het communisme de maat
schappelijke consequentie is van het christelijk lief
debeginsel, in het geheel niet aani-oert.
Ds. Boei-s is zoo eerlijk om te erkennen, dat in
Rusland vele fouten worden gemaakt; hij weet heel
goed, dat er van werkelijk communisme nog geen
sprake is, maar hij is er daorbij diep van overtuigd
dat dit millioenënvolk, onder de leiding van Sta-
lin, zich beweegt in de goede richting en de grond
slagen legt voor de nieuwe, niet-kapitalische maat
schappij, waarin de afgod Mammon voor goed zal
zijn onttroond.
Vandaar zijn groote sympathie, zijn geweldige
liefde voor het hedendaagsche Rusland. En niets
zou hem aangenamer zijn, dan de gansche kerk te
kunnen raobiliseeren voor den strijd r-m hier te
lande het sovjetsysteem te doen zegevieren.
Hij zal echter geen oogenblik er aan denken dat
dit ooit zal gebeuren! Hij weet maar al te goed, dat
geen enkele kerk officieel zich schaart in de rijen
van hen, die een nieuwe maatschappelijke orjle be-
geeren. Wel kunnen enkele voorgangers in bepaal
de kerken deze neiging tooncn en daarvan ook in
derdaad getuigen. Het blijven uitzonderingen. De
kerken als zoodanig hebben zich steeds doen ken
nen als conservatieve, zoo niet reactionaire machten
in de w.ei*eld.
Ds. Boers stelt in zijn brochure de vi-aag:
„Zal die „Kerk van Christus" het millioenen-
volk der „kleinen", z ij n kleinen, nog ooit tot
zich trekken? Ja of neen. Ja?" En dan vervolgt
hij: „Maar dan moet ze zich waarlijk haasten!
Dan moet ze onvoorwaardelijk zorgd ragen, dat
eenmaal de geschiedschrijver zal kunnen te boek
stellen deze woorden: Toen ging Christus' strij
dende kerk samen met 't strijdende volk, om
den gemeenschappelijken vijand, den geldgod te
verslaan en samen te winnen de broederlijke
gemeenschap der menschen". Welnu, dit samen
gaan zullen wij voorloopig niet beleven. En als
gevolg daarvan zal de kerk steeds meer worden
beschouwd als een sta-in-den-vveg en de liefde
voor haar zal bij do massa plaats maken voor
wantrouwen, straks misschien voor haat.
En dit zal zijn de schuld der kerk zelf.
Ook in de roomsche kerk dringt dit besef door. Ge
durig weer ontmoet ik katholieken, die, terwijl zij
trouwe kinderen der moederkerk blijven en al hun
„kei-kelijke plichten" vervullen, toch diep door
drongen blijken te zijn van het feit, dat de kerk zelf
haar plicht verwaarloost, haar heilige plicht, om
zich te stellen, krachtens het beginsel dat zij zegt
te vertegenwoordigen tegenover de bestaande marn-
i monistische maatschappij.
Moderne foto's en vergrootingen
van buitengewone kwaliteit
Geopend: behalve 's Maandags -
dagelijks, ook Zondags
Fotogr. Atelier Arpad Moldovan
N ie uwe N ie dor p
Inderdaad ds. Boers heeft met zijn brochure aan de
synode een noot aangeboden, welke niet gemakkelijk
gekraakt kan worden.
Maar om haar buitengewone belangrijkheid hoop ik,
dat niet alleen synodale heeren en kerkelijke men
schen de brochure zullen lezen, maar dat duizenden
menschen zich er in zullen verdiepen en daardoor
tot denken gebracht.
En wanneer de synode zich hevig ergert aan de god-
looze beweging in Rusland, dan moge zij zichzelf
eens ernstig afvragen hoe de kerk in Rusland zicli
heeft gesteld tegenover het lijden en de onderdruk-
king van de volksmassa's ten tijde van het tsaris
tische bewind.
Een andere vraag is of het huidige Russische be
wind, of de Stalin-dictatuur werkelijk het communis
me zal brengen. Ds. Boei's twijfelt daaraan geen mo
ment. Hij aanvaardt zonder aarzeling de richting
welke door Stalin en de zijnen wordt gevolgd. „Het
doel heiligt de middelen" verwerpt hij niet.
Hier moet ik met bezwaren komen.
Ik heb heel wat lectuur over Rusland onder de
oogen gehad. Ik geloof daarom onvoorwaardelijk, dat
er reusachtige verandei'ingen ten goede hebben
plaats gehad, sedert het optreden van Lenin. Wat
er tot stand is gebracht op technisch gebied is een
voudig fabelachtig.
Maar wat voor mij het belangrijkste is, is dit: of
nu ook de communistische idéé een begin van ver
wezenlijking beleeft.
De loonarlxeid, de loon verschil! en zijn gebleven. Tij
delijk of blijvend? De tijd zal hierop het antwoord
geven.
Het militairisme is onder de communistische
meesters reusachtig gegroeid. Het wordt goed gepi-aat
met het ai-gument. dat het communistische land te
genover de kapitalistische landen zich moet kunnen
verdedigen. Maar waarom hielp Rusland het fascisti
sche Italië in den zuiver impei'ialistischen krijg te
gen Abessynië?
Hoe staat het in Rusland met het recht van mee-
ningsuiting der minderheden? Toont dit land dan
niet bedenkelijk veel gelijkenis met Italië en Duitsch-
land?
Ik weet wel, dat dit bedenkingen zijn, welke niet
rechtstreeks in verband staan met de door ds. Boers
geschreven brochure.
Toch meende ik dat het goed was om ze even te
uiten. Want ik wil met klem waarschuwen tegen de
vereenzelving van h e t communisme, met dat wat mo
menteel in Rusland geschiedt.
Het communisme is onaantastbaar en verheven;
het is de maatschappelijke beleving van het hoogste
beginsel, n.1. dat der liefde; gelijk ik in 't begin van
dit artikel reeds zcide.
De groote vraag evenwel is of 't ooit zal kunnen ko
men langs den weg van dictatuur en geweld, d.w.z.
of het van bovenaf kan worden opgelegd.
Duizenden gelooven het: zij zien in de staatsmacht
het middel om dit doel te bereiken.
Daarom zijn zij de verbitterde vijanden van het
fascisme (het nationaal-socialisme) dat óók door den
staat zijn regime aan het volk wil opleggen. Het is
niet onverklaarbaar dat gezagscommunisten en na-
tionaal-socialisten met gi'oote felheid tegenover el
kaar staan. Beide willen zij de massa gelukkig ma
ken. De ééne groep door een op nieuwen grondslag
opgebouwde samenleving, de andere groep door de
schepping van den totalen staat als alregelaar op den
ouden grondslag van den privaat-eigendom. Omdat
zij beide dezelfde methode aanvaarden, is de botsing
des te heviger.
Daar zijn er echter ook, die den weg door Rus
land betreden, niet kunnen gaan. Dat zijn de men
schen, die meenen dat niet van bovenaf, maar
van onderaf de groote verandering in de struc
tuur der samenleving kan komen. Zij meenen dat
daarom het communisme zonder meer gepropageerd
moet worden onder de breede massa en dat het volk
zélf buiten den staat om, ja, tegen den staat in, de
nieuwe maatschappij vormen heeft te scheppen. Zij
zijn vooral hiervan overtuigd, dat geen revolutie blij
vende en grondige verandering kan brengen, wanneer
deze revolutie ziclx niet eerst heeft voltrokken in den
geest van duizenden, van tienduizenden. Dat zijn bo
vendien de menschen, die zeggen dat de middelen,
welke men aanwendt, evenredig moeten zijn aan het
doel, dat men poogt te bereiken.
De hoofdzaak voor mij echter is de psychologische
vraag: Is de mensch geschikt voor het communis
me (wel te verstaan het vrije communisme!)? Is
zijn aard en wezen niet vijandig daaraan? Terug
komende op de uitlating van Mr. van Dorp komt
dit voor de meesten hierop neer, dat zij dan vol
maakt zouden moeten zijn. En wij kunnen dan
ook algemeen hooi'en, als wij spreken over een
communistische gemeenschap, dat men haar de
meest begeerenswaardige acht, maar dat zij niet
bestaanbaar is, omdat de menschen, die haar zou
den moeten vormen niet deugen. Dit ontken ik. En
voor die ontkenning heb ik vele argumenten. Eén
ervan wil ik noemen: de mensch is met al zijn ge
breken en onvolkomenheden ten slotte een ge
meenschapswezen. En dit enkele m.i. onloochenbare
feit moet voeren tot een samenleving, welke den
gemeenschapszin ten volle bevredigt.
Laten wij toch nooit uit liet oog verliezen tot
welke vreeselijke toestanden het „ieder voor zich"
heeft geleid!
Juist die met alle moraliteit spottende toestanden
dwingen de denkende menschen steeds meer zich
bezig te houden met de vraag: communisme of ka
pitalisme. En dan moet ieder met zijn eigen gewe
ten maar uitmaken langs welken weg hij liet com
munisme wil benadei'eii en verwezenlijken.
Daarom is dit voor mij het belangrijke van de
brochure van ds. Boers, dat zij den lezer dwingt
om over dit gewichtig probleem na te denken.
ASTOR.
P.S. Aan de briefschrijfster: ik reken de kleine
boeren ook tot den middenstand. Misschien had ik
beter gedaan hen afzonderlijk te noemen.
