In Tsjecho-Slowakije*
Jet huis
|»ijl
Sovjet-Spanje onvermijdelijk
Woensdag 22 Juli 1936.
SCHAGER COURANT.
Tweede blad. No. 10024
Op_ een kluit van
1000 Meter hoog
met de
DB BRANDWEERMANHEN VAN KLEIN
ISER.
WANNEER ik beweer, dat de eersté dagen dat
ik van ons vlakke land in de bergen van
het Isergebirge was verplaatst, ik me zelf
voorkwam „als een kat in een vreemd
pakhuis", dan geeft dat wel heel juist m'n gemoeds
toestand van dien tijd aan, maar houdt daarmee ook
verder alle overeenkomst met zoo'n valsch gedierte
natuurlijk op. Ik had misschien beter kunnen zeggen
„als een kikker op een kluitje modder", waarmee
de overeenkomst, wat het kluitje betreft, nog beter
is getroffen.
In Klein Iser woont men werkelijk als op een
kluitje van bijna 1C00 meter hoog, waardoor het er
vrij koud is. Toen ik er begin Juni kwam, brandde
nog den geheelen dag de kachel en vroor het 's nachts
nog eenige graden. De-
ze laatste nachtvorsten
maken alle vruchten
en groenteteelt hier bo
ven onmogelijk,
terwijl ook ooftboomen
ten eenemale ontbreken.
Daar bovendien de
groenten hier door de
hooge transportkosten
tamelijk duur zijn, en de
bevolking meest arm
is, heeft men groenvoer
vrijwel van het Klein
Isersche menu ge
schrapt.
Een eigenlijk dorp naar Hollandsche begrippen
is het hier niet. De weinige huizen liggen wijd uit
een verspreid in een kleine driehoekige oase, die
in letterlijken zin is weggesneden uit het onafzien
bare bosch rondom.
Langs den rand van 't bosch heeft men een soort
vogelverschrikkers geplaatst, om de reeën uit de
weiden te houden. Evenwel zijn de reeën hier al
net eender als de spreeuwen bij ons, ze storen zich
eenvoudig niet aan deze ongevaarlijke kunstmen-
schen en komen reeds in schemerdonker tot dicht
bij de huizen om de lekkerste beetjes weg te eten
die voor dc roodbonte koeien bestemd zijn.
De bevolking hier is uitsluitend Duitsch met al
leen enkele Tsjechische douanebeambten om dezén
regel te bevestigen. Als middel van bestaan be
drijft men zonder uitzondering veeteelt, onverschil
lig of men dan nog een nevenbetrekking heeft als
schoenmaker, burgemeester, kroegbaas of houthak
ker.
In het dorp zelf is men gauw uitgekeken.' Er is
maar 1 bezienswaardigheid en deze is in werkelijk
heid het bekijken niet waard; het is de ruine van
wat eens de eerste glasfabriek van het Isergebirge
Onze bijzondere me
dewerkster, die een
reis maakt door
Tsjecho-Slowakije,
geeft in dit artikel
haar indrukken van
het dorpsleven in
Klein Iser.
DE BRANDWEER WORDT GEÏNSPECTEERD
is geweest. Want het was n.1. hier in het dorp
waar de glasindustrie haar intocht heeft gehouden
en van waar ze zich ook in de verdere omgeving
heeft verspreid. Het glaswerk van Gablonz en van
de ongeveer 100 dorpen er om heen, ja van gansch
Bohemen, is nog steeds wereldberoemd; in Klein
Iser zelf is van den roemrijken tijd weinig meer
over. Zoolang de ovens met hout werden gestookt,
was deze plaats door de omringende bosschen zeer
gunstig gelegen; toen evenwel in het dal een spoor
baan werd aangelegd, en de kolen daar goedkoop
konden worden aangevoerd, was het voordeeliger
H
FEUILLETON
Naar het Engelsch
door
A. E. W. Mason
45
VOOR
1.) Hoewel het vermoeden, dat er een moord
was begaan in het allereerste begin eerst ont
stond door het op zijn plaats terugzetten van
het boek over de Sporanthus Hispidus, hebben
achtereenvolgens aan den dag gekomen feiten,
met name de verdwijning van den vergiftigden
pijl, de ten tooneel voering van den slechts be-
faamden Jean Cladel. het verhaal van Ann Up
cott, omtrent haar bezoek aan de schatkamer.
en thans het geheimzinnige van de verdwijning
van het parelen halssnoer van mevrouw Harlowe
geleid tot een prima factie geval voor een nader
onderzoek.
2.) Indien er sprake is van een moord, dan
is deze waarschijnlijk bedreven te half elf de>
avonds, toen door Ann Upcott in de schatkamer
het geluid van een worsteling en het fluisteren
van ;,zoo is het genoeg" werden vernomen.
KLEIN ISER
de industrie naar beneden te verleggen en verdween
deze hier boven weer, de menschen even arm ach
terlatend als ze altijd waren geweest. De ruine van
de oudste fabriek wordt trouw bewaard, door den
staat letterlijk en figuurlijk gesteund en als be
zienswaardigheid vermeld, maar ze is niet meer dan
een paar wankele muren met een schoorsteen, waar
's avonds soms de maneschijn over glanst en waar
bij je hoogstens eén paar vleermuizen"ën een kat
uil kunt fantaseeren, maar waaraan verder alle ro
mantiek ontbreekt.
De verbinding van het dorp met de groote we
reld daarbuiten is vrij primitief. Bus- of treinver
binding kent men hier niet; wie naar het naaste
dorp wil neemt eenvoudig de beenen en wandelt
eenige uren door het bosch, tenzij hij een der wei
nigen is die een fiets bezit en er de voorkeur aan
geeft dit vehikel moeizaam bergopwaartsch te
schuiven om af en toe een eindje naar beneden te
kunnen suizen. Dat dit naar beneden suizen ook
nog geen onverdeeld genot is, heb ik zelve aan den
lijvo ondervonden, waarbij ook het linksche ver:
keer me nog dwars zat en ik bovendien door den
hoogen stand van het zadel en het lage stuur het on
aangename gevoel had er uit te zien als een komi
sche wielrijder in een circus.
Een 3e mogelijkheid om naar het dal te komen
is dat men met een leverancier mee kan rijden in
een auto. Een dergelijke gunstige aanbieding kreeg
ik reeds dadelijk in het begin dat ik hier was en in
m'n vlakkelands naiviteit was ik daarover ook nog
blij. Evenwel bleek me te elfder ure, dat de aange
boden „motorwagen" een motor met zijspan was,
waartegen ik principieel reeds bezwaren heb. Er
werd evenwel een hevige loden mantel om me heen
gehangen, waarna ik niet zonder moeite kon instij
gen. Al spoedig nadat we met veel geknal en ge
knetter waren gestart, hadden we een langdurig op
onthoud, doordat ongeveer 8 houthakkers met 3
slëeperswagens, 3 paarden en tallooze boomstam
men zoo volkomen bezit hadden genomen van den
weg, dat er niet meer langs kon. Het was een
moeizaam gezwoeg, waaraan ieder mee moest hel
pen, voordat er een onwaarschijnlijk smal weggetje
was vrijgekomen. Een paar maal liep de motor nog|
vast, wat mij een pijnlijken schok in mijn rug be-
zorgde, ik schoof vlal? onder een grooten paqrden
kop door (wat ik zonder gillen dóórstond) en toen'
waren we vrij. Vanaf dat moment ging liet hol-'
derdebolder over steenen, door kuilen en om scher-';
pc bochten een serpentineweg langs naai- het dal.
Eenige malen werd me nog op de mooie uitzichten,
gewezen, maar ik heb niets gezien dan boomen,
die langs me vlogen en een bultigen weg voor me,
en ik had het verantwoordelijke gevoel dat ik daar
geen oog af mocht houden. Het was dan ook niets
anders dan een opluchting-toen we op de plaats
van bestemming aankwamen en ik met een lucht
hartig gezicht kon uitstappen. Beneden in het dorp
bleken alle menschen bekenden te zijn en aange
zien een buitenlandsche ook iir Tsjecho-Slowakije
een attractie is, word ik aan iedereen bekend ge
maakt, schudde tallooze handen, beweerde dat ik
„schr erfreut" was en „ach ja, dat het in Holland
heel anders is dan hier, veel platter", maar was
tenslotte blij dat we bij den bakker terecht kwa
men, waar we ook „Kaffee mit Kuchen" konden 'be
stellen. In een gróote keuken vonden we de dikke
bakkersvrouw, die blootsvoets heen en weer liep
en zich onledig hield met het bereiden van een
maal.
Met onze koffie was ze vlug klaar; er stond n.1.
nog een restje in den oven te koken waardoor een
beetje melk werd geknoeid en toen kon het bestelde
reeds worden geserveerd. Onder de hand hield ze
een interessante verhandeling over het weer en
vroolijkte het gesprek nog wat op met enkele pittige
Witze, waarnaar ik nauwelijks durfde te luisteren.
3.) Het is evenwel duidelijk dat wie den moord
ook begaan heeft. Betty Harlowe daarmee met
het geringste had uit te staan. Zij genoot een
ruim jaargeld. Dien avond was zij ten huize van
mijnbeer de Pouillac op een bal. Voorts, me
vrouw Harlowe eenmaal dood zijnde; was het
halssnoer ht eigendom van Betty geworden In
dien zij den moord begaan had, zou het hals
snoer niet verdwenen zijn.
4.) Wie mogen dan als schuldig worden ver
ondersteld?
(1) Het dienstpersoneel.
(ii) Jeanne Baudin, de verpleegster.
Aan deze had men meer aandacht behooren
te schenken.
Men heeft te grif aangenomen, dat zij niets
met het geval te maken heeft.
(iii) Francine Rollard. Er valt niet aan te
twijfelen, dat zij van middag zeer beangst was.
Het halssnoer zou haar in verzoeking, hebben
gebracht.
Was zij het, die zich in de duisternis over
Ann Upcott heeft gebogen?
(iv) Ann Upcott.
Door bemiddeling van Boris Waberski en
onder twijfelachtige omstandigheden, is zijin
Maison Grenelle in huis gekomen. Zij is arm.
een gesalarieerde gezelschapsjuffrouw en een
paarlen halssnoer is een vermogen waard.
In den nacht van den dood van Mevrouw
Harlowe was zij thuis. Zij zeide Gaston, dat hij
dien avond de lichten vroeg kon uitdraaien en
Inmiddels verscheen ook de witbestoven Herr
Backermeister met z'n zoon, eveneens barrevoets,
en begonnen een bord soep te eten, dat op een vrij
gemaakt hoekje tusscbcn de uien, meel en verdere
ingrediënten was klaar gezel. Het gezelschap werd
voltalligd door de dochter, die haar toilet kwam
voltooien en ons vertelde over haar „Herz aller-
liebste", die momenteel „leidergottes" een spijsver
teringsziekte had. Een en ander maakte den maal
tijd meer vermakelijk dan appetijtelijk; en toch was
het, door de hartelijkheid van de menschen, prettig.
De terugweg moest te voet worden afgelegd, waar
aan ik na de opgedane ervaring ook de voorkeur gaf
Het eerste feest dat ik hier meemaakte, was het
probeeren van de brandspuit, waarbij de feestelijk
heid alleen aan de zijde der toeschouwers was, want
het feit' dat een inspecteur uit de stad alles zou ko
men controleeren, maakte dc betreffende brand
weerlieden merkbaar nerveus. Regel is hier, dat uit
ieder huis minstens 1 mannelijke persoon zich bij de
vrijwillige brandweer aansluit. Daarnaar berekend
zouden pl.nï. 40 mannen voor de „Prüfung" hebben
moeten aantreden; er hadden zich echter slechts een
'twintigtal vereenigd onder het commando van buur
man Neumann, die als teeken zijner waardigheid
een rood koord met een fluit er aan en een sabel
droeg. De gewone brandweerlieden waren, behalve
door hun helm, nog door een uniformjas van ordi
naire stervelingen te onderscheiden. Voor een uni
formbroek was tot nu toe de kas niet toereikend ge
weest; maar daarop wordt in geval van gevaar
immers ook. niet gelet. Toen de inspecteur was gearri
veerd, moest de afdeeling in het gelid komen, wat
wel eenige moeilijkheden met zich bracht, doordat
boer Neumann het commandeeren, en zijn man
schappen het gehoorzamen niet gewend zijn. Wan
neer evenwel een bevel niet precies werd begrepen,
wees hij eenvoudig met den vinger aan waar een
ieder moest staan of geleidde ze gemoedelijk aan
den schouder naar de bestemde plaats. De inspectie
zelf verliep niet geheel zonder op- en aanmerkingen.
Reeds hij de eerste 3 mannen, die allen een tros
touw om den schouder hadden, bleek een muscaton
niet te functionneeren; de 4 volgende hadden geen
leeren ceintuurs om hun jas. De inspecteur staarde
een oogenblik naar de gordellooze buiken en vroeg
loen verwijtend: „Wat. is dat nu, kameraden?" De
kameraden keken zelf ook eens, maar schenen het
geval ook niet te begrijpen. Eén der mannen uit het
2c gelid, die allen over de schouders van hun colle
ga's in de-eerste rij kijkend de inspectie van het le
gelid meebeleefden, deélden mede, dat het kwam,
omdat ze zelf die ceintuurs moesten koopen, waarna
de Inspecteur „hmm" zei en verder ging naar den
man met' een groen kruis op z'n mouw, die nog niet
voldoende piet.de-waarde van den inhoud zijner mi-
niatuur-verbandkist op de hoogte bleek en zenuw
achtig eén p.aarrolien verbandlinnen in. liet onste
riele gras'liet vallen. De 2e rij was inmiddels met
1 persoon vermeerderd, doordat een kleine jongen
met de mededeeling: „dies ies mei Vati", een hrand-
weermari aan de broekspijpen was gaan hangen.
Na de inspectie volgde een kort. mondeling examen,
waarbij de inspecteur vrijwel de eenige was, die
isprak en" wel over; waar men een uniform behoort
te bewaren; dat men bij aankomst op een brand
niet moet beginnen met blusschen, zooals ik altijd
met m'n domme leekenverstand heb gemeend, maar
met kijken, waar de brand is; verder nog over aan
sprakelijkheid van derden in allerlei omslachtige ge
vallen en over zuig-duw-trek-pompinstallaties en
dergelijke. Met wezenlooze gezichten stonden de
brandweerhelden alles aan te hooren. het hoofd dooi
den'zwaren helm een weinig tusschen de schouders
gedrukt, de armen slap langs het lichaam. Met het
toepasselijke citaat van Goethe: „Edel sei der
Mensch, hilfreich und gut", hetgeen van de zijde van
de „Feuerwehr" voor kennisgeving werd aangeno
men, werd dit deel van het programma besloten en
ging men over tot het practische gedeelte: het exer-
ceeren. Wel is waar ging dit niet geheel feilloos,
maar een duw of een wenk van Neumann bracht
ieder waar hij wezen moest. Evenwel, dit was vol
gens dén inspecteur juist heelemaal verkeerd, want
dan viel het juist op, dat er fouten gemaakt werden
welke anders de „Offentlichkeit" zeker zouden ont
gaan. Ik schaarde me bescheiden aan de zijde der
„Offentlichkeit" maar moet zeggen, dat me toch
enkele verkeerde manoeuvres waren opgevallen.
Wanneer bijvoorbeeld wordt gecommandeerd
„linksom" en de manschappen staan beurtelings
met de ruggen en met de neuzen tegen elkaar, dan
moet er toch iets niet kloppen.
Nadat tenslotte nog een onzichtbare brand met
droog water was gebluscht, was het feest afgeloopen.
om 's avonds in 't café „de Pyramide" onder 't genot
van een kan bier nog eens te worden besproken.
Maar daaraan heb ik niet meegedaan.
M. T. B.
Naar aanleiding van de in Spanje uit
gebroken opstand schrijft onze corres
pondent:
Deze opstand komt zeker niet als een bom uit de
lucht vallen. Zelfs niét voor hen, die geneigd zijn,
spanningen en incidenten in het politieke leven van
een. natie te onderschatten.
Een burgeroorlog zooals thans in Spanje woedt, is
slechts mogelijk, indien-de autoriteit van den staat
zoo verzwakt is, dat zelfs .de organen, die met het
bewaren van de órde en veiligheid zijn belast, in
een toestand van verwording geraken. Niemand
waagt te beweren, dat de moordenaars van Calvo
Sotelo gewone burgers zijn geweest, die de politie-
uniform slechts aangetrokken hadden, om hun mis
daad ongehindèicï 'ieh* tii-tv'oer 'kunnen brengen
Het tegendeel is bewezen. Dc leider der Spaansche;
monarchisten werd door communistische politie
ambtenaren om het leven gebracht. Weliswaar heeft
de regeering daarna strenge maatregelen voor de
toekomst aangekondigd, maar, naar nu gebleken is,
was het reeds te laat, om het vertrouwen in de lei
ding van de regeering te herstellen. Monarchistische
en fascistische elementen, ziende, dat de regeerïng
niet meer in staat was hun leven te beschermen,
hebben thans zelf naar de wapenen gegrepen.
Wie draagt de schuld?
Dc huidige burgeroorlog,een gevolg van de aan
anarchie grenzende toestanden in het land, is in de
eerste plaats te wijten aan de dubbelzinnige houding
van de socialistische partij. In Spanje gevoelen de
marxisten zich slechts in zooverre aan het kabinet
gebonden, als dit aan hun wenschen gevolg geeft.
Daarom kon de regeering ondanks het uithangbord
van liet Volksfront nimmer een werkelijke autoriteit
geldend maken. „De regeering biedt naar buiten den
indruk van volkomen normaliteit, terwijl alle overi
ge staatsorganen en -instellingen, ja het geheele
Spaansche leven, de belichaming van onorde, recht
loosheid en den chaos zijn". Met deze scherpe
naar bed gaan. Zij kon Waberski gemakkelijk
hebben binnengelaten, en het halssnoer tot loon
voor haar medeplichtigheid hebben ontvangen.
Het verhaal, dat zij ons in den tuin deed. kan
de geschiedenis van het gebeurde zijn geweest
met. eenige wijziging. Zij kan degene zijn ge
weest, die gefluisterd heeft „zoo is het genoeg"
Zij kan het gefluisterd hebben tot Waberski.
Haar betrekking tot Waberski was nauw ge
noeg. om dezen te doen rekenen op den steun
van Ann Upcott. toen hij Betty beschuldigde.
(v) Waberski.
Hij is een schavuit een auasichanteur.
Hij was hard verlegen om geld en verwachtte
een bom duiten van mevrouw Harlowe.
Hij kan Ann Upcott in huis gebracht hebben,
toen hij reeds plannen tot moord in zich om
droeg.
Toen alle voordeelen, die uit zijn misdrijf
voor hem moesten voortvloeien, hem ontvielen,
wordt Betty door hem van den moord beschul
digd, met de bedoeling daar geld uit te kloppen.
Zoodra hij wist dat het lijk van mevr. Harlowe
was opgegraven en een schouwing had plaats
gehad, haalde hij bakzeil. Indien hij van den pijl
gebruik gemaakt had. moest het bekend zijn ge
weest. dat geen sporen van vergif zouden wor
den aangetroffen.
Hij wist van Jean Cladel het een en ander af
en werd volgens zijn eigen bekentenis in de "Bue
Gambetta, in de nabijheid van diens winkel aan
getroffen. Mogelijk had hij zelf een bezoek bij
Cladel afgelegd, om dezen voor het oplossen
van Sporanthus te betalen.
woorden lfeeft Calvo Sótelo, kort vóórdat hij ver
moord werd, de situatie in Spanje gekenschetst.
Maar ook Barrio kwam kort voordat de monarchis
tische opstand uitbrak, tot een dergelijke conclusie:
„De toestand is zoo .ernstig, dat de toekomst zich niet
laat overzien. Indien de organen van den staat niet
werken,- zooals zij behooren te werken, zal het moei
lijk zijn, onverantwoordelijke elementen te verhinde
ren hun wandaden in Spanje te bedrijven."
Dictatuur van links of van rechts.
Deze uitlating van Barrio, die immers geen tegen
stander van het huidige regime, doch een zeer be
slist linksgeoriënteerd politicus is, treft de kern der
dingen. Hoe moeten de opgehitste massa's terugkec-
ren naar ordef indien zij zich dagelijks van de zwak
heid van dé regeering kunnen overtuigen, ja erger
nog, indien zij zien, dal staatsorganen zelf tot ter
reur overgaan? En is het dan verwonderlijk, dat
onder deze omstandigheden uiterst rechts, dus de
fascisten en monarchisten, zijn toevlucht in een op
stand zoekt? Radicaliseering kan zich nu eenmaal
niet tot een zijde beperken.
tDe mogelijke gevolgen^ van. den huldigen burger
oorlog liggen voör de hand. Dat de monarchisten
kans zouden zien, het bewind in Spanje tot zich te
trekken, gelooft niemand, Daarvoor is de monarchis
tische idee in Spanje te weinig populair. Met meer
of minder moeite zal het de regeering dus wel ge
lukken den opstand van de monarchisten te onder
drukken, zelfs indien deze den steun krijgen van
meer gematigde elementen, die ten koste van alles
een eind aan de terreur van uiterst links willen ma
ken. Daarna zijn er twee mogelijkheden: óf het ge
lukt den radicalen, den door communistische en
anarchistische elementen opgehitste massa's zich
van de regeering meester te maken; dan zou Spanje
in een avontuur gestort worden, waarvan de gevol
gen niet zijn te overzien. Of de regeering gaat alsnog
flink optreden en met behulp van den staat van be
leg, de gendarmerie en het leger de orde in het land
herstellen; dat zou gelijk staan met de dictatuur.
Maar hoe dit ook zij, de toekomst van Spanje is
dreigend en onzeker en het valt moeilijk, aan d©
derde mogelijkheid te gelooven: dat overeenkomstig
het Spaansche volkskarakter op de revolutionaire
improvisaties weer een tijd van lethargie (doffe on
verschilligheid) zal volgen.
(Auteursrecht (V.P.B.) (Nadruk verboden).
TEGEN
Doch bij ontstentenis van eenig spoor van ver
srif in de overblijfselen van de gestorven vrouw
is moeilijk na te gaan. hoe de misdadiger voor
het gerecht kan worden gebracht tenzii door
a) een bekentenis.
b) het begaan van een misdrijf van den zelfden
aard. De theorie van Hanaud dus een
maal een giftmenger altijd een giftmenger.
Het verhaal van Ann Upcott kan geheel of
gedeeltelijk valsch zijn. Zij wist, dat de slaap
kamervan Mevrouw Harlowe geopend en onder
zocht zou worden Indien zij evenzeer wist, dat
het parelen halssnoer verdwenen was, moet
zii tot het inzicht zijn gekomen, dat het voor
haar raadzaam zou zijn, het een of andere
verhaal op te disschen, vóór deze verdwijning
werd ontdekt, ten einde zoodoende de ver
denking, van zich af te wentelen.
Het is mogelijk, dat de vermissing in geener
lei verband staat met den moord, zoo er van
moord sprake is.
(i) Al deze kunnen tot hun voordeel op ver
scheidene dienstjaren wijzen. Het is niet aanne
melijk, dat een van hen voldoende van de ver
handeling over Sponranthus Lipidus zou heb
ben begrepen om daarvan gebruik te maken
Zoo een van de bedienden de hand in het geval
heeft gehad, kan het alleen zijn geweest als
middl of werktuig handelende op aanwijzing
van een ander.
Niemand verdenkt haar. Zij heeft uitmunten
de getuigschriften.