Geestelijk Leven
Vries
de
Adolf Hitier
Tijdens Uw vacantie
SPOOR's MOSTERD
Uw huis geïnstalleerd
Centr.Verwarmings installatie
Spoor's gestampte Muisjes
Spoor'
Zaterdag 29 Augustus 1936.
Postrekening
No. 23330
SCHAGER
79ste Jaargang. No. 10051
COURANT.
Int. Telef,
No. 20
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Vrijdags. Bij inzending tot
's morgens 8 uur, worden Advertentiën nog zooveel mogelijk in het
eerstuitkomend nummer geplaatst.
XJitgave der N.V. v.h. P. Trapman Co., Schagen
20 PAGINA'S.
Prijs per 3 maanden fl.80. Losse nummers 6 cent. ADVERTEN*
TIëN van 1 tot 5 regels f0.85, Iedere regel meer 15 cent (bewijsno.
inbegrepen). Groote letters worden naar plaatsruimte berekend.
door Astor.
IL
DE lezers zullen zicli herinneren, 'dat ik in
het vorige artikel eindigde met de aankon
diging nader te zullen ingaan op het hoogst
merkwaardige verschijnsel van de snelle op
komst en den groei van het nationaal-socialisme in
Duitschland onder de leiding van Adolf Hit Ier. Het
boek van Kohrad Heiden beschrijft dit, zooals ik
reeds schreef, op waarlijk overtuigende wijze.
Het is interessant om dit boek van Heiden te lezen
naast het boek van Hitier zelf. Ik heb tenminste dik
wijls uitlatingen en beweringen van Heiden verge
leken met en getoetst aan wat Hitier heeft geschreven
in zijn werk: „Mein Kampf" en dan vaak daarin de
verrassende bevestiging gevonden van wat door Hei
den werd gezegd.
Nu is het mij begrijpelijkerwijze niet mogelijk om
de geheele geschiedenis van den groei van de na-
tionaal-socialistische partij te volgen. Daarvoor leze
men het boek zelf. Ik wil alleen maar op enkele din
gen wijzen, waarin dit boek zoo verhelderend werkt,
niet alleen ten opzichte van de persoon Adolf Hitier,
maar ook ten opzichte van de massa van het Duit-
sche volk, dat in al zijn geledingen thans den druk
van het Hit.1 er-stelsel ondervindt en nog duldt.
Velen zullen zich herinneren, dat in Maart 1920
een poging is gedaan onder leiding van den gou
verneur Ka pp, om de regeeringEbert omver te wer
pen. Feitelijk ging deze beweging uit van generaal
Lüttwitz en kapitein Ehrhardt. Zij zou inderdaad ge
slaagd zijn, wanneer niet de algemeene staking van
arbeiders en beambten dit verhinderd had.
Hitier maakt gebruik van de omstandigheden. Zijn
partij groeit. De geweldige verdeeldheid in het volk,
de onderlinge naijver, de algemeene misère veroorza
ken een eigenaardige psychologische gesteldheid bij
de massa, welke haar drijft naar hem, die met kracht
durft op te treden en een weg tot uitkomst en tot
eenheid des volks wijst.
„Steeds zegt Hitier zoo ongeveer hetzelfde, hoewel
het onderwerp nu eens „triomf der beursdictatuur",
dan weer „vrijstaat of slavernij" of ook „de ware
schuldige aan den wereldoorlog" luidt. Altijd heeft
hij nieuwe beelden, nieuwe mopjes en nieuwe scheld
woorden tegen Berlijn en tegen de Joden.
Zoo wordt het voor de 2000 (dit was het aantal zij-
her hoorders te München, dat geregeld "naar hem
kwam luisteren) niet vervelend. En toch zitten de
eenvoudige gedachten na die vergaderingen zoo vast
in de hoofden, dat de luisteraars bij de vierde keer
al denken, dat de spreker alleen uitspreekt wat hij
zelf altijd al had gedacht. Binnen vier weken heeft
de redenaar Hitier zich een publiek geschapen, waar
over een waas van instemming ligt, en wie voor het
eerst in deze vergaderingen komt, wordt reeds daar
door gepakt en meegesleept. De roem van zijn rede
voeringen gaat door het land en schept ook buiten,
ïn de kleine steden, later in de naburige grootere, een
reikhalzende verwachting, die den spreker van te
voren de overwinning garandeert."
In dit jaar krijgt ook de Hitler-partij haar naam:
Nationaalsocialistische Duitsche Arbeiderspartij
(N.S.D.A.P.).
Wanneer in 1921 de geallieerden van Duitschland
132 miljard herstelbetalingen eischen, roept Hitier de
bevolking van München op in de grootste zaal der
stad; in circus Krone. De vergadering mislukt, wat de
opkomst belreft. Zij is voor de helft gevuld. Maar hij
houdt vol. Een tweede vergadering. Dan een derde
en hij spreekt voor 8000 menschen.
„Taai in zijn leuzen, taai in de daad, taai in de
mislukking en taai ook in de triomfen met con
sequente volharding zoowel onder de zwaarste sla
gen als op de steile ladder van het succes, zoo dringt
Hitier naar boven, door geen nederlaag afgeschrikt,
door geen zegepraal tevreden gesteld."
Hitier verstaat de kunst om de massa te pakken.
Zijn aanhangers zetten zich verspreid in de zaal. Zij
geven het teeken voor 't applaus. Zij slaan hen neer,
die interrumpeeren.
Gewoonlijk laat Hitier de aanwezigen wachten. Dat
brengt spanning.
Een hypnotiseur, die meermalen in vergaderingen
optrad (zoo iets als de in Noord-Holland wel beken
de Malowitz) vertelde mij dat hij gewoonlijk met op
zet te laat kwam. Dat werkte op de zenuwen der
menschen en daardoor kwamen zij sterker onder
zijn invloed.
Het optreden van Hitier doet mij aan dezen hyp
notiseur denken.
In dezen tijd krijgt Hitier een machtigen steun
ïn Röhm. (Bij de beruchte Junimoorden in 1934 is
deze vermoord!) Deze Ernst Röhm wordt de eigenlijke
organisator van de S.A. i
Intusschen wordt de ellende van het Duitsche volk
'steeds, grooter en daardoor groeit de neiging bij de
massa om haar hoop te stellen op hen, die beloven
haar te redden, die de wanhopige verscheurdheid dei-
natie beloven op te heffen.
Op den 2den September 1923 belegt de N.S.D.A.P.
een geweldige demonstratie in Neurenberg. Gene
raal Ludendorf, de afgod der nationalistische jeugd,
staat naast Hitier en' langs hen heen defileeren de
duizenden. Er komt een samenwerking tot stand
tusschen de partij van I-Iitler en andere bonden.
Den 25sten September heeft een groote samenkomst
plaats te München. Het is Ernst Röhm, die haar heeft
georganiseerd.
Hitier spreekt! Hij toont zich in zijn volle kracht
Al zijn redenaarsgaven komen tot uiting. Hij eindigt
met de smeekbede hem als hun politieken leider te
aanvaarden. De hoorders zijn onder den indruk. De
voormannen, o.a. Ileiss, dr. Weber en Röhm, zijn diep
bewogen.
Van dit oogenblik af is I-Iitler de leider.
De Beïersche regeering (München is de hoofdstad
van Beieren) vreest voor oproer. De regeeringscom-
missaris Dr. von Kahr verbiedt veertien vergaderin
gen, die I-Iitler op één avond in München wilde be
leggen.
Hitier is woederd m schreeuwt het uil: ,,dOor
veertien vergaderingen raken de heeren al in de war!
Wat zullen ze dan wel zeggen, als we eens. de eer
ste veertienhonderd, neen de eerste veertienduïzend
aan de lantarens ophangen!"
Op aangrijpende wijze schildert Konrad Heiden
den strijd, die in München gevoerd wordt en de rol,
door Hitier daarin gespeeld. Het einde was de gevan
genneming van Hitier. Hij wordt opgesloten in de
vesting Landsberg. Voor het gerechtshof wordt hij
op 1 April 1924 tot vijf jaar vestingstraf veroordeeld.
Maar slechts negen maanden zou deze straf duren.
En welk een straf was het! Hitler's verblijf was als
een lustoord. Bloemen worden hem gezonden. Rustig
kon hij werken aan zijn boek: „Mein Kampf".
Intusschen breidt de nat.-socialistische beweging
zich uit. De verkiezingen voor den Beierschen land
dag maken haar tot de tweede partij, wat het aan
tal zetels betreft. In den rijksdag veroveren zij twee
en dertig plaatsen.
Vanuit zijn aangename gevangenis benoemt hij
Gregor Strasser tot politiek leider.
Maar Hitier blijft in werkelijkheid de leider. De
massa maakt, zich niet los van de geweldige sugges
tie, die van hem uitging.
Het bruine hemd wordt het symbool van het na
tionaal-socialisme.'
Na negen maanden wordt Hitier uit de gevange
nis ontslagen. Het eerste wat hij doet, is het uit
geven van een extrablad van zijn courant „de Völ-
kische Bcobachter". Dan belegt hij op 27 Februari
1925 een groote demonstratie in de groote Bürger-
briiuzaal. Hier is hij weer in zijn volle meeslepende
kracht. Hier wordt hij onder geestdrift de Führer
genoemd. Julius Streicher roept uit: „Hitier is er
weer Volk van Duitschland, dat is een beschik
king Gods."
Door den steun van Adolf Muller wordt de Völ-
kische Beobachter een dagblad.
Voor Hitier is 't een goede tijd. Zijn kansen stij
gen.
De werkloosheid is onrustbarend groot. In den win
ter van 1932 is het aantal werkloozen zeven a acht
millioen.
Op treffende wijze beschrijft Konrad Heiden den
toestand:
„Uit alle klassen der maatschappij maken zich
groote groepen gedeklasseerden (dat zijn men
schen, die uit hun maatschappelijke positie naar
omlaag zakken) los. Zij houden hun oude maat
schappelijke pretenties en idealen, geraken ech
ter tegenover het falen van den huidigen staat
noodzakelijk tot de overtuiging, dat alleen een
omwenteling hun eischen kan vervullen. De ge-
deklasseerde arbeider wil werk; de gedeklaseer-
de bediende een inkomen volgens zijn stand, de
gedeklasseerdc neringdoende waardeverhooging
van zijn bezit, omdat hij gebukt.gaat onder ren
te-, concurrentie- en belastingdruk; dus wil hij
rente- en belastingverlaging en verbod van groot
bedrijven; de gedeklasseerde fabrikant evenals
de gedeklasseerde aandeelhouder wenscht op
drachten van den staat, de gedeklasseerde boer
eischt minimumprijzen. Bont en flakkerend komt
de revolutie opzetten.
Het wezen van deze revolutie is, dat niemand
van haar eigenlijk iets nieuws verwacht, maar
alleen datgene, wat hij vroeger al bezat. Dit geldt
ook zelfs in de eerste plaats voor den ge
deklasseerden arbeider, die de socialistische idéé
heette te dienen. Juist hij denkt in zijn wanhoop
allang niet meer aan socialisme en reorganisa
tie der maatschappij, maar aan werk en verder
niets; en ook zij die nog werken wenschen in
feite alleen een herleving van het zieke kapita
listische stelsel, opdat hun loonen en arbeids
voorwaarden weer beter kunnen worden. De po-
litiek-bewuste socialisten zijn een vliesdun boven-
laagje op deze arbeidersmassa; ze zouden zich
-onder gunstiger omstandigheden en onder een be
tere leiding hebben kunnen vereenigen tot een
voorhoede die handelend kon optreden, maar nu
spatten zij meer en meer uiteen in machtelooze
druppels. Hoe dan ook: allen die de revolutie wil
len, willen het oude, niet het nieuwe.
Zoo komt de revolutie tot behoud van het be
staande naderbij."
Het is begrijpelijk, dat er een strijd op leven en
dood tusschen de nationaal-socialisten en de com
munisten moest ontstaan.
Daarbij is het verklaarbaar dat de jeugd, die leeft
zonder verwachting, die zicli de gelegenheid om te
arbeiden ziet ontnomen een sterke neiging gevoelt
om zich aan te sluiten bij de Hitler-beweging vooral
ook omdat daarin zij kan komen tot actie en tot uit-
leving van allerlei oerinstincten, zooals b.v. de vecht
lust. En bij duizenden zullen zij toetreden tot de S.S.
en de S.A.
iiiraiiiiraiiiCT
met een
W TTECHN. BUR.
KONINGSTRAAT ZES.
ALKMAAR
Telef. (distr. Alkmaar K=400)
No. 2197.
1HI1H
De vraag kan opkomen hoe het mogelijk is ge
weest, dat het nationaal-socialisme er in is geslaagd
een volkomen overwinning te' behalen op de commu
nisten, die toch werkelijk een nieuwe orde wilden
scheppen.
Konrad Heiden ziet deze vraag onder de oogen.
„Oök de communistische propaganda (zoo
schrijft hij) richt zich tot de wanhopigsten in de
maatschappij en het zal altijd een centraal histo
risch probleem blijven, waarom in Duitschland
en ook elders, in een naar alle uiterlijke kentee-
kenén revolutionaire situatie het radicalisme van
links door het radicalisme van rechts werd ver
slagen. Daarop bestaan twee antwoorden: de com
munisten richtten zich met al hun theoriën, be
grippen en leuzen alléén tot de gedeklasseerden
van het proletariaat, de nationaal-socialisten tot
de gedeklasseerden aller klassen; zc kregen daar
door eenvoudig meer menschen achter zich. Ten
tweede speculeerden de nationaal-socialisten, ook
bij het proletariaat op de reactionaire instincten,
de communisten op de revolutionaire; de nationa
listen maakten het den gedeklasseerde gemakke
lijk, de communisten verlangden actie. Optimis
tisch gezegd: de communisten verlangden daden,
Hitier gehoorzaamheid; pessimistisch: de com
munisten deden een beroep op dc afgunst, Hitier
op de luiheid; de eersten beloofden meer genot,
de laatste meer veiligheid. „Gij kent. het volk
niet", zei Hitier op het partijcongres in Neuren
berg in 1927; „Het volk wil niet met plannen
lastig gevallen worden; het wil een leiding, waar
in het kan gelooven en verder absoluut niets!"
Van belang is ook wat Heiden schrijft over den
finantieelen steun, dien Hitier geniet. Waaruit maar
al te duidelijk blijkt, hoe zijn streven niet werd be
schouwd als een aanslag op het kapitalisme, al droeg
het ook den naam van nationaal-socialisme.
In zijn hart had Hitier feitelijk minachting voor
de massa. Maar hij wist haar meesterlijk te gebrui
ken voor zijn doel, dat hij nooit uit het oog verloor.
Tegenover Otto Strasser getuigde hij: „De groote
massa der arbeiders wil niets anders dan brood en
spelen. Ze snappen niets van idealen. Wij mogen
er nooit mee rekenen, de massa der arbeiders te win
nen. Neen, wij willen een selectie (een keuze) van
heerschers, die niet op grond van medelijden, maar op
grond van hun betere ras het recht heeft te heerschen
en deze heerschappij genadeloos handhaaft".
Hoe zullen deze woorden ééns, als de Hitlerpartij
de overwinning heeft behaald, worden bevestigd door
de wreede terreur, de harde, meedogenlooze tyran-
nie!
Intusschen gaat de geweldige propaganda door. In
September 1930 stemmen 6.400.000 kiezers nationaal-
seriaiistisch en 107 rijksdagleden vormen de in aan
tal tweede partij in Duitschland.
Belangwekkend is wat Heiden mededeelt over den
strijd tusschen Iiitler en den rijkspresident Hinden
burg. Het geeft ons een merkwaardigen kijk op de
houding ook van de van ouds machtige grootgrond
bezitters in Oost-Pruisen.
In het 15de hoofdstuk van zijn boek geeft Heiden
een typische karakteristiek van Hitier:
„Hij heeft veertien jaren tusschen jubelende
inenschenmuren gemarcheerd wat kan er nog
van Oom Paul Krüger met de gekleede jas uit
het Weensche mannenasyl zijn overgebleven?
Alles. Van huis uit kon hij slechts absoluut zijn:
of hij nu vorst was of vagebond. Hij kan niet
leven, zonder te mogen doen wat hij wil; maar hij
moet het gevoel hebben, dat iedereen het goed
vindt. Zijn diepste instincten zijn niet die van
een grandseigneur (een groote mijnheer), maar
van een „Führer" (een leider, een aanvoerder);
hij gaat alleen dan vooraan, als hij weet dat
anderen hem volgen. In de eenzaamheid zit hij
te piekeren en te droomen; voor de massa staan
de is hij een en al eerzucht. Hij kan wel alleen
dénken, maar niet alleen staan. Dat is Duitsch-
land's groote tragiek in dezen overgangstijd;
zestig jaren keizerrijk gewenden het, aan ge-
hoox-zaamheid, maar een echten souverein le
verden ze niet op.
Er is heel wat angst voor de eenzaamheid
noodig, voordat iémand in de politiek gaat. De
eenzaamheid in München dreef den jongen
Adolf Hitier den oorlog in; toen hij zich bij zijn
kameraden niet thuis voelde, vluchtte hij naar
het spreekgestoelte. Beklemd door zijn onver
mogen met enkelingen om te gaan, is de ont
dekking, dat de massa naar hem luistert, een
verlossing. Deze ongewone sterveling heeft de
massa niet als individuen leeren kennen, maar
als massa. „Net als een vrouw bemint de massa
eerder den heersoher dan den smeekeling",
zegt hij. Een oogenschijnlijk intelligente uiting,
die in zijn mond echter onwaarachtig klinkt.
De spreker Hitier beheerscht. de massa's niet,
maar paait ze en vermaakt ze".
Hitier wordt ons geteekend als een gespleten per
soonlijkheid. In hem zien wij nu eens den Führer,
dan weer den mensch Hitier. Hij kan honderden
menschen laten doodschieten, maar hij kan ook
teerhartig zijn. Hij is soms onverschrokken, daarna
weer laf.
Maar niemand zal kunnen ontkennen, dat er ge
nialiteit in hem is; daardoor heeft hij de machtigste
heerschappij over Duitschland gevestigd, die het
ooit kende.
Zij, die de naaste medewerkers zijn van Hitier,
mannen als Röhm en Goebbels, worden door Kon
rad Heiden ook met kennis van zaken geteekend.
En het respect voor deze heeren, vooral de twee
laatsten wordt er niet grooter door!
Wij leeren ook een Baldur von Schirach, de
jeugdleider en Julius Streicher, den fanatieken jo
denhater uit dit boek nader kennen.
Natuurlijk wordt ook aandacht geschonken aan
het groote feit, dat misschien de zwartste vlek is
in heel de geschiedenis van het Duitsche nationaal-
socialisme: de rijksdagbrand.
Het is weerzinwekkend op welke geraffineerde
wijze de Hitler-partij aan de macht komt. Maar wij
worden daarbij tevens herinnerd aan de groote fi
guur van Dimitrov, die torenhoog uitsteekt boven
Göring.
Hitier aan de macht! Deze macht is grooter dan
die, welke Wilhelm ooit bezeten heeft. Niemand
kan hem ter verantwoording roepen.
En nu is Duitschland nationaal-socialistisch.
Is het gelukkiger geworden? Is het levenspeil
verhoogd?
Het eenige wat men kan zeggen is; het Duitsche
Moderne foto's en vergrootingen
i van buitengewone kwaliteit
Geopend: behalve 's Maandags
dagelijks, ook Zondags
Fotogr. Atelier Arpad Moldovan
Nieuwe N ie dorp
CPOnP'5 SPECERIJEN
9rUUI\ IN STROOIBUSJES
Szwitsersche Kaas
volk is rustig. Maar zijn rust is het gevolg van angst
en vrees. Als een angstige dreiging staat voor ieder
de gevangenis, het concentratiekamp, de foltering.
Niemand durft zijn werkelijke meening te uiten. De
gestapo (de geheime staatspolitie) speurt overal.
Ik zal hierover niet uitweiden. Maar onweerstaan
baar dringt zich de vraag aan ons op: hoe is het
mogelijk, da in de twintigste eeuw het barbarisme
zóó kan herleven?
Ik kan me voorstellen, dat zij die de macht aan
zich hebben getrokken, deze willen behouden, dat
zij daarom tegenstanders onschadelijk trachten te
maken, maar ik sta verbaasd tegenover het feit,
dat, zij die tegenstanders stelselmatig martelen en
folteren. Dat is niet alleen onmenschelijk, maar
zelfs beneden-dierlijk.
Wat zegt Konrad Heiden-hiervan?
Leest, wat hij schrijft:
Het is een vaak gestelde, martelende vraag:
hoe konden menschen uit de twintigste- eeuw
tot deze bestialiteit komen?
Twintig paren oorlog en na-oorlog maken veel
duidelijk. Maar ide ergste kwelgeesten waren
vaak jongens, die vlak voor den oorlog werden
geboren.
Deze jongens zijn opgevoed in een zeer merk-
waardige mentaliteit. Voor hen zijn Marxisten
en Joden heelemaal gèeh menschen. Het wóórd
„Untermensch" is geen scheldwoord, maar tee
kent een wereldbeschouwing. Het mishandelen
van iemand, die iets tegen Adolf Hitler en zijn
beweging heeft misdreven, is slechts het ver
delgen van een schadelijk insect.
Het kenmerkende is echter: kwellen is- toege
staan.
De schuld ligt bij ben, die de toestemming
gaven en den menschen de verantwoordelijk
heid ontnamen. Genlis aan verantwoordelijkheid
leidt onontkoombaar tót moord.
Hitier zei: „Ik draag de volstrekte verant
woordelijkheid voor alles wat in de beweging
geschiedt". Hij draagt ze echter niet, want er is
niemand, die hem ter verantwoording kan roe
pen. Hij heeft zijn aanhangers alleen de ver
antwoordelijkheid -ontnomen en die toen van
zich geworpen".
Hierin.ligt .de verklaring van het gruwelijk op
treden van de bewakers in de concentratiekampen
en de gevangenissen met hun folterkelders.
Aangrijpend is de beschrijving van het optreden
van Adolf Hitier tegenover Röhm, aan wien hij zoo
veel had te danken, omdat hij het strijdwapen, de
S.A., voor hem had opgebouwd.
Röhm wordt gearresteerd. Hij zit in zijn cel. Naast
hem een revolver. Als laatste gunst heeft men hem
toegestaan zelfmoord te plegen. Maar hij weigert
dat
„Als Adolf mij-wil doodschieten,, moet-hij het zelf
maar doen". Na tien minuten bedenktijd wordt hij
afgehaald en
Een salvo: Ernst Röhm, bouwer der S.A.,' be
langrijkste medestichter derpartij, Adolf Hitler's
vriend, grondlegger der nationaalrsocialistische staat,
is dood.
En aan dienzelfden Röhm schreef indertijd (30
Januari 1934) Adolf Hitier het volgende briefje:
„Jou, mijn beste Ernst Röhm, dank te zeggen
voor de onvergankelijke diensten, die je aan de
nationaal-socialistische beweging en het Duit
sche volk hebt bewezen, en je ervan te verzeke
ren, hoezeer ik het lót dankbaar ben, dat ik
zulke mannen als jij mijn vriend en strijdge
noot mag noemen. Met mijn hartelijke vriend
schap en dankbare waardeering, je Adolf Hitier."
Ik heb met al wat ik schreef en overnam uit het
boek van Heiden slechts één bedoeling gehad: op
wekken om dit buitengewoon belangrijke werk te
lezen.
Wie Hitier wil lee'ren kennen, wie den weg van
het tot macht komende nationaal-socialisme in
Duitschland wil volgen, mag dit werk niet ongele
zen laten.
Wanneer men het niet alleen kan koopen (de
prijs is f2.90, gebonden f3.90) dan koope men het
gezamenlijk.
Daar zijn er nog zoo velen, die het gevaar van
het opdringende nationaal-socialisme niet voldoende
beseffen!
En men makc er zich niet van af door de bewe
ring in ons land draagt het nationaal-socialisme een
ander karakter en hier zullen die gruwelen van
Duitschland zich niet voordoen.
Ik ben ervan overtuigd, dat Hitier zelf nooit be
wust dit alles heeft gewild maar waar men een
maal den weg naar het absolutisme opgaat, daar
wordt men de slaaf van zijn streven en grijpt naar
alle middelen, om te slagen.
In ieder geval behoort naar mijn meening ieder
mensch. die den ernst van dezen tijd begrijpt, dit
boek met de grootst mogelijke aandacht te bestudee-
'ren. En dit te meer, omdat het op geen enkele blad
zijde den indruk wekt geschreven te zijn met de be
doeling om sensationeel te zijn, maar alleen met de
bedoeling om Hitier te laten zien zóó als hij is.
ASTOR,
