De Brabantsche Brief
De griep
van Dré
SN'JDE N...
binnenkort aan banden
Ulvenhout, 7 December 1936.
Amico,
Weer 'ns 'nen
ïïepl
Da's lang gele-
jen, zult ge den
ken.
Allee, da's veul
waar. Maar in 't
leven is zooveul te
verhapstukken,
'dat ge nie altij dat
kunt doen, wat ge
geren zou doen.
Maar deuze week
dan weer 'ns 'nen
tiep toegevoegd
aan den groeien-
den optocht van tiepen en tiepekens, die al
deur m'n brieven défileerde.
D'n Dries.
Dries van den Buitendijk.
Hij is verlejen maand gestorven én tel
kens als ik aan 'm denk, dan zie 'k 'm daar,
mee zijn lange, witte haren langs den stroe-
,ven, edelen kop, liggen in z'n gemeniede
doodkist, waaraan geen andere versiering
was, dan 'n zwart kruiske op den oranjcn
deksel.
r Want hij was arm, veul arm, den Dries.
Armer, dan ie eigens wist
Niks, niks heeft ie nagelaten, dan zijnen
ijzeren bril. Z'n kleeren waren van 't Huis,
in de stad. En z'nen paternoster heeft ie
meegenomen in 't graf.
Ik heb 'm altij gekend, m'n heele leven.
En hij was altij „oud". Veul oud. Dat zat
'm in z'n grijze haren!
Ook was ie kolossaal groot. D'n grootste
wel, van heel ons dorp. En sterk, sterk lijk
'n peerd! Misschien nog sterker.
W-ant den wagel, te zwaar veur 'n peerd,
kost d'n Dries uit den modder tillen en op
gang brengen.
Wij kinders, wij waren 'n bietje bang veur
Dries van den Buitendijk. Of bang? Bang is
't goeie woord nie. Want den Dries hield
,van ons!
Dikwijls, als wij op den weg aan 't speu-
len waren, dat d'n Dries ons floot! Hij stond
dan bij 't raam van den snoepwinkel.
Rap, zoo rap we kosten loopen, spoeiden
we dan naar 'm toe. Tot.op vijf meters
afstand ongeveer. Hij was zoo schrikkelijk
groot, ziet ge! En als ge dan zoo heel dicht
bij 'm stond, moest g' oewen kop zoo erg in
oewen nek gooien, om den Dries te kunnen
aanzien!
En dan gebeurde 't wel, dat ie mee twee
zeuvenmijlssprongen op ons afkwam en dat
ie mee éenen greep van z'n armen-als-meu-
lcnwieken zoo kolesaal, vijf, zes johgens te
gelijk „opraapte" en ons dan twee meter van
den grond lichtte.
Ja, dan waren we toch wel 'n bietje bang
als we zoo dicht, zoo van vlakbij in zijn
groote, glanzend' oogen keken, diep genoeg
om in te kunnen verdrinken. In die mate-
looze, blaauwe oogen, onder de zware, harde
wenkbrauwen, die alle kanten uitpiekten
Als we zoo van vlakkebij de boskes grijze
haren uit z'n ooren zagen groeien. En als we
zoo, teugen z'n peerdenlijf aangeklemd, zij
nen lach voelden dreunen en knoerscn deur
ons zielement., ja dan, dan hadden we
veur hum alleen meer, veul meer respect,
dan veur meneer pastoor, den bovenmeester
en den veldwachter bij malkaar!
Wat ons veural zoo stil maakte dah:
'dieën mensch lachte nooit. Nooit! Altij ging
ie even stroef zijnen weg. 'n Bietje gebogen,
lijk lange tiepen dat veul doen, z'n „meulen-
wieken" op den rug, beente-n-ie meesten-
tijen, mee z'n zeuvenmijlspassen veurbij.
Maar zoo gaauw als ie zich mee ons, kinders
bemoeide, dan begost zijnen stroeven („defti-
gen", vonden wij) kop te lachen en dan
kwam daar zo'n groote verandering op dat
gezicht, dat wij 't nie begrepen en 'n bietje
stom en angstig er naar keken.
Pietje Suykerbuyk beweerde: „d'en Dries
lijkt sprekend op Onzenlievenheer".
Kulleke Grijseels zee: „ge lieget, hij trekt
top Simon den Kruisdrager!"
En ik lachte huilie allebei uit, want den
Dries was grijs! Dus! Afijn.
Hij ging dan mee ons naar binnen, lee
*t „pak kinders" op de toonbank, na eerst
mee zijn tanden 'nen baalzak rijst van die
toonbank te hebben op zij gezet en dan
zce-t-ie: „zoeken juilie nou allemaal maar
'ns wat lekkers uit!"
Als we dan uitgezocht hadden, uit de
nistels van drop, spinnekoppen van druiven-
suiker, zuurballen, tooverballekes, „onderste
doos" (alderhande snoepafval deur mal
kaar!) (suikeren brillen en „steentjes" (sui
keren grint), dan moesten we nog iets uit
zoeken veur ons broers of zuskes en dan
dan smeerden wij 'm den weg op, zonder
den Dries te bedanken. Maar dan heurden
wij 'm uit de verte lachen en dat klonk, zoo
wijd weg, dan lijk klokkend water.
Thuis wierd weinig over den Dries gespro
ken. Dat wil zeggen, als wij, kinders, er
bij waren, tenminste!
Als we dan thuis kwamen, mee 't snoep
goed? en 't verhaal over den sterken Dries,
die „zoomaar", mee z'n armen vol jong, 'nen
baal rijst opzij zette mee z'n tanden, dan
keken vader en moeder malkander 'ns aan.
Vader schudde zijnen kop, moeder keek 'n
bietje treurig, docht me en d&t viel me
veul op: nooit wierd me gevraagd, zooals
altij in andere soortgelijke gevallen, dat ge
'ns wat gekregen had: „ge hebt dieën
mensch toch netjes en vriendelijk bedankt?
Pas op, als ik ooit hoor, dat ge niet beleefd
zijt geweest, horre!"
Nooit wierd me zooiets gezeed, als ik iets
van Dries van den Buitendijk had gekregen.
Wat me nóg vriendelijker stemde veur den
Dries Want meestal nop-ja, hoe
zijn kinders? Net jonge honden! Ze slob
beren den vetten hap op en huppelen weg!
Als ik omver werd, dan is me een en ander
Iets duidelijker geworden.
Dan hoorde-n-ik dat ie nie altij alleen was
geweest, in z'n huiske. Maar dat z'n vrouw
was weggeloopen, nadat den Dries, die zoo
angstig sterk was, 'nen kearel in z'n huiske
had neergeslagen en toen den weg opgegooid
als 'nen vod.
D'n vent was er nie meer bovenop ge
komen, den Dries was gehaald en enkele
'jaren had z'n huiske leeggestaan»
"Nen buur had planken veur de ramen
getimmerd en na drie jaren kwam den
Dries verom. Grijs. En stroef.
„De rechters waren veul mee 'm begaan"
wierd me verteld en zoodoende was ie zoo
„licht" gestraft.
Maar 't heele dorp trok z'n eigen 'n biet
je angstig terug, van deuzen witten reus,
die sterker was dan 'n peerd.
D'n tijd kwam, da'k an 't hoofd van on
zen hof kwam staan; mee m'n Truike.
Als ik 'nen keer thuiskwam mee den groen-
tenwagel, zat m'n wefke in 't weergaren.
Ze was pas een-en-twintig, amico, m'n toe-
teloeriske!)
„Zeg, Dré, dieën schrikkelijken vent is
hier komen afzetten, dieën grijzen Dries!
Van den middag. Hij is ten goeie weg. Ik
ril en beef! 'k Ben gaar van streek. Brrr!
Hij kost sjuust onder de deur. En 'n oogen,
'n oogen staan er in dieën vent z'nen kop!
'k Zie ze allemaal nog veur me! 't Wit is
rood deurloopen. De kassen zijn zoo groot
en zoo dik als m'nen vuist; deer! En hij
ziet oe aan als, als 'n peerd, als 'n\ koei,
a-a-a-a-als 'n beest oe aanziet. Sjuust zoo
zoozoo seerjeus, zoö triestig, dunkt me!"
Och, schei uit wefke, dieën mensch doet
geen vlieg kwaad! Wat kwam ie doen,
daar ben 'k nieuwsgierig naar
„Geen vlieg kwaadEn zoo, zoo
lichtveerdig praat gij? Gij, die op Ulven
hout geboren en getogen zijt? Is jou dan
nie bekend dat
„Wat kwam ie doen?"
„Hij wilde jou spreken. Ik denk veur
werk, maar ik zeg oe, Dré, ge haalt dieën
vent nie in huis! Enne... enne... hij komt...
hij ko-ko-ko-komt trug...!"
Ik zee maar niks meer, amico, want
zoo jong ik was, ik begreep al lang, teugen
zoon vrouw, zoo vol angst en afkeer viel
niet te praten.
Maar 's avonds, als den Dries verom,
kwam, dan heb ik 't toch zoo aangeleed, dat
Trui er bij was, bij 't gesprek.
Ik begost maar dalijk mee 'm te praten
over zooveul jaren (tien, ocherme...!) gele-
jen, dat ie me, mee de andere jongens op
pakte, naar den snoepwinkel droeg en 'n
rondje tooverballen weggaf. We lachten
'ns, rookten 'n sigaar enverduuveld!
Trui schonk 'm 'nen bak koffie in.
D'n kearel genoot.
„Bedankt, Truike" zee-t-ie: „dat zal sma
ken! 't Is lang gelejen dat 'n vrouw veur
mij 'n tas koffie gereed maakte". En z'n
groote koeienoogen staarden wijd, wijd weg
'nen weg van twintig jaren op. Ja 't was
over werk, dat ie praten kwam.
Ik zee: .volgende week gaan we hooien.
Kunt ge Maandag komen, Dries?"
„Bedankt, Dré. Ja".
„D'n Dries komt morgen", zee Trui: „dan
kan is den hooizolder alvast ruimen en zoo"
„Ja Dries?" vroeg ik.
„Geren, mcnschen!"
Ja amico, zoo zijn die wefkes. Als ze
eenmaal omslaan, dan afijn!
En zoo is den Dries veul op onzen hof
gekomen, 'k Had in die dagen meer volk
noodig, dan teugenwoordig, ook in 't boe
renbedrijf concurreerde de machine den
mensch naar den steun en in drukke
tijen, alle, dan kwam 't op éénen arbeider
méér nie aan. (wel op ecnen minder!)
D'n Dries was nou vijfenveertig jaren
omtrent. Als ie in 't hooiland stond, 't
boezeroen los, daarboven 'nen nek als 'nen
pileer, die 'nen kop droeg, wijs als. van
tachtig jaren levenservaring, scherp en
bruin als gegoten uit brons, waarlangs 'nen
golf van witte manen viel, als d'n reus
daar dan z'n zeis mee breeje, regelmatige,
als machinale slagen deur 't gewas sloeg,
dan stond daar 'n levend geworden stand
beeld, amico' waar g'oew oogen op uitkeek.
De mouwen omhoog gestroopt en weer
was 't gebeeldhouwd en gegoten brons wat
ge aan armen zag die mee de regelmaat
van stalen machinestangen den knuppel
van de zeis deur den broeiheeten dag sloe
gen, van 's morgens vier, tot 's avonds ne
gen uren.
Niemand sprak teugen 'rri. En hij, hij dee
geen oogenblik moeite om anderen te la
ten spreken. Hij ging zijnen eenzamen _zwa-
ren gang en lachte wel 'ns teugen kinde
ren. Ook kost ie 'n peerd staan aankijken
op den schoeft kloppen en veurzichtig stree
len. Maar verder gingen z'n vriendelijkhe
den nie.
't Volk haatte 'm.
Nie, omdat ie 'ns „gezeten" had. Icdor,
den lompsten kever zelfs, weet genoeg: 't
is geen misdaad sterk te zijn en in edelen
drift 'n ongeluk te begaan!
Neee, dat was 't nie!
Maar den Dries, ja hoe zal 'k 't zeg
gen?
Hij was te... te sterk in eiken zin, in elke
beteekenis!
Hij kost langer werken, dan wie ook?
Hij kost beter werken, dan wie ook?
Hij was ijveriger, dan wie ook?
Punctueeler, sjccuurder, gewetensvoller in
zijnen arbeid, allee, ge verstaat!
Hij dee z'nen arbeid goed, beter dan ieder
ander enhij ging zijnen eigen, eenza
men gang. Hij moeide zich mee 'n ander nie
Had geenen raad noodig! Geen hulp noo
dig. Hij werkte en werkte veul en goed!^
Praat ging langs z'n kouwe kleeren. 'n
Opmerking van den baas nam ie ter harte.
Zee: „jawel" en dee 't zoo, als den baas
'm vroeg.
Achter z'n huiske had ie nog n lapke
bouwgrond. Dat bebouwde-n-ie veur z'n
eigen „huishouwen". Dus den boer had aan
hum geenen bedeleer, geenen kearel, die
nou eeuwig en altij van alles gebruiken
kost en... dus nie zoo sjecuur te vertrouwen
is.
Maar.daar waren ook boeren, waar den
Driek evenmin voldoen kost, als bij 't per
soneel!
Want, amico, 't klinkt gek, maar... daar
zijn „bazen", die nie houwen van 'nen
knecht, waarop nooit iets te zeggen valt!
Daar zijn zeuns van bazen ook, die nie
geren veurbeeld nemen aan 'nen knecht!
Daar zijn kortom, van die „meerderen"
die dikwijls de minderen zijn, van huilie
minderen!
En zo'nen mindere, onder zo'nen „meer
dere" is dan weinig te benijen.
't Vrouwvolk had ie ook teugen. Want
den Dries keek de wijven nie meer aan!
En... dat laat 't vrouwvolk z'n eigen nie
welgevallen van 'nen.. knappen kearel!
Dat alles wier dan ook den groot-en
strijd van dieën monujnentalen Dries, die
Dat wil zeggen: Inhalen, terwijl
uit tegengestelde richting ver
keer nadert en de weg te smal
is voor drie auto's naast elkaar,
'n Manoeuvre, die bijna zeker
naar hospitaal of huis-van-be-
waring voert!
nou eenmaal nie anders werken kost, dan
die werkte: puik, ijverig, onvermoeid en
vol plichtsgevoel!
Als den Dries bij mij werkte, had ik meer
dan anders last mee m'n volk. Ik spreek
dus uit ervaring.
Zoo heeft deuzen mensch gewerkt en ge
leefd tot z'n tachtigste jaar! Eenzaam, vlij
tig, verbéten.
Toen ging ie, mee 'n paar overgespaarde
centen naar 't „Huis".
Waar ie vijf jaren later, verlejen maand,
stierf. Stillekes, in den slaap. Geen poeierke
geen pilleke hoefde aan hun gespendeerd te
worden.
Achter den zwagel ging één gerij. Mee
eenen mensch, die 'm eer bewees op zijnen
lesten gang. Eenen ouwen „baas", die den
Dries waardeerde boven al z'n andere per
soneel en tóch den Driest in lossen dienst
moest houwen. Dries van den Buitendijk
die te sterk was, om gelukkig te zijn!
Bij de veule zwakkelingen op deuze
weareld is Dries v. d. Buitendijk wel 'n
uitzondering.
Maar amico daar zijn toch meer van deu
ze tiepen, dat ge denkt!
Daar wordt weinig van gesproken! Wie
des. De zwakkelingen spreken nie geren van
„den Dries" in hufjiën kring. En als ze
van 'm spreken dan is 't over dat ongeluk,
dat is 't dat ie„gezeten heeft. „Heer,
ik dank U, dat ik niet ben, als hij". Weet
ge wel, amico?
Da's 't verhaal van Dries van den Bui
tendijk, die nou mee zijnen paternoster
bij 'm, daar in z'n gemeniede kist ligt, in
'n graf dat niemand weet aan te wijzen.
Waar ik 'm gebrocht heb op 'nen vroegen
donkeren Novembermorgen, toen den ha
gel op de kist kletterde.
Da's 't verhaal van deuzen tiep dan.
Veul groeten van Trui en als altij geen
haarke minder van oewen.
t.a.v.
De geleerden staan op het punt
de ziekte ongevaarlijk te maken
Zürich, December 1936.
Het is nog niet zoo heel lang geleden,
dat het demenschheid gelukt is, door in
enting met serum en ante-toxinet de ver
breiding van epidemieën te voorkomen Hoe
ver de wetenschap hierin reeds gevorderd
is, bleek wel het best tijdens den wereld
oorlog. Zoo werden b.v. de klonische kram
pen welke ziekte in vroegere oorlog on
der de gewonden honderdduizenden slacht
offers maakte met succes bestreden door
middel van het tctanusserum. Desondanks
dook juist in de laatste oorlogsjaren een
ziekte op, die men vroeger uit andere lan
den kende en die met enorme snelheid on
der de verzwakte menschheid om zich heen
greep: de griep. Tegen deze ziekte, die men
tot op dat oogenblik voor onschuldig gehou
den had, kende men geen geneesmiddel en
de dood had een rijke oogst. In dezen nood
herinnerde men zich de ontdekking van
professor Pfeiffer, die reeds in 1892 de in-
fluenzabacil gevonden had, een bac
bij alle grieplijders gevonden werd.
dat deze bacil weliswaar bij zieken, die on
getwijfeld aan influenza leden, ge^
werd, maar en dat was het telc
lende ook bij andere soorten ziekten op
trad. Deze ontdekking werd de groote hin
dernis en tegelijkertijd ook de groote aan
sporing in den strijd tegen den griepplaag.
In den loop der jaren heeft nu de bekende
professor Waldmann de veelomstreden ont
dekking van de influenza van 1892 verder
uitgewerkt. Het gaat erom. de geheimen
dezer griepbacil waarvan 't aanwezig zijn
niet steeds griep beteekent, op te helderen
Het nuchtere verstand was echter niet vol
doende om het geheim op te lossen; daartoe
was een verfijning van het microscopische.
ZONDAG 13 DECEMBER»
-d
c
bi)
-o
HILVERSUM H.
-O
a
.d
■o
O
Orkest Concerten
VARA Groot orkest
10.30
VARA Groot orkest
U.30
Omroeporkest AVRO
12.35
Omroeporkest AVRO
10.30
Nieuwsberichten A.N.P.
8.00
11.00
Gramofoonmuziek.
8,55
5.30
6.45
Lichte Muze
Chansons AVRO
9.00
Godsdienstige Uitz.
Rem. kerkdienst
VPRO
7.00
Dansmuziek
AVRO-dansorkest
4.30
AVRO-dansorkest
11.10
Lezingen
Tuinbou wpraat j e
VARA
9.05
Causerie VARA
9.20
Natuurhist. lezing
VARA
10.15
Van Staat en Maat
schappij VARA
11.15
Boekbespreking
AVRO
12.10
Gesprekken met luis
teraars VPRO
5.00
Causerie VPRO
6.30
Causerie AVRO
9.30
So!isten-concc rt
Concertgeb.orkest
met solist AVRO
2.30
Omroeporkest en
solist AVRO
9.40
Sport
Sportnieuws VARA
9.00
Sportnieuws ANP
AVRO
4.55
Sportpraatje VARA
6.00
Sportnieuws ANP
VARA
6.15
O rgelbes pelingen
Orgelconcert AVRO
12.00
Diversen
De VPRO zendt uit
naar Holl. en Indië
1.45
Televisiepraatje
AVRO
2.15
Gemengd koor Zang-
lust AVRO
4.00
Radiotooneel AVRO
8.15
Radiojournaal AVRO
10.15
HILVERSUM I.
Orkest Concerten
KRO-orkest
KRO-symphonie-ork.
Nieuwsberichten A.N.P.
Gramofoonmuziek
Godsdienstige Uitz.
Morgenwijding NCRV
Ned. Herv. kerkdienst
NCRV
Ziekenlof KRO
Geref. kerkdienst
NCRV
Epiloog KRO
Lezingen
Boekbespreking
KRO
Vragenhalfuur KRO
Causerie KRO
Esperanto lezing
KRO
Sport
Sportnieuws KRO
Orgelbespelingen
Orgelspel NCRV
Radiotooneel met mu
ziek AVRO
R.K mannenkoor
KRO
8.30
10.30
12.15
2.30
4.15
5.50
1.00
2.00
8.10
10.30
7.50
11.00
MAANDAG 14 DECEMBER
HILVERSUM I.
-O
a
O
ba
03
•o
a
HILVERSUM H.
■o
O)
bi
_cö
•o
a
Si
TJ
O
2
o
Orkest-concerten.
O
S
Nieuwsberichten A.N.P.
O
8.00
Gron. orkestvereen.
10.00
AVRO
12.30
Gramofoonmuziek
8.15
12.15
10.35
Nieuwsberichten A.N.P.
8.00
11.30
1.30
11.00
3.30
5.00
G raiuof oonmuziek
8.00
4.00
11.30
Godsdienstige Uitz.
5,30
10.30
11.45
11.00
Schriftlezing NCRV
8.00
Lichte Muze
Lyra- trio AVRO
Jetty Cantor AVRO
De Violiers AVRO
2.00
Morgendienst NCRV
Chr. Lectuur NCRV
Bijbellezing NCRV
10.30
11.09
4.00
5.30
Schriftlezing NCRV
11.20
De Violiers AVRO
6.35
Lezingen
Godsdienstige Uitz.
Vragenuur NCRV
6.30
Causerie NCRV
7.15
Morgenwijding .AVRO
10.00
Dansmuziek
Solister-ci ncert
AVRO-dansorkest
11.10
Pianorecital NCRV
5.45
Lezingen
Causerie AVRO
7.00
Voor de jeugd
Voor de Scholen
Solisten-concerten
NCRV
2.00
Omroeporkest en so
listen AVRO
9.30
Orgelbespelingen
Orkest Concerten
Orgelspel NCRV
12.15
Orgelconcert AVRO
10.30
Diversen
Diversen
Opwekking tot de
Muzikale causerie
4.30
Ned. Schooljeugd
AVRO
NCRV
5.20
Opwekking tot de
Uitz. v. 't Com. voor
Ned. schooljeugd
Bijz. Nooden NCRV
8.10
AVRO
6.20
Koorzang NCRV
9.15
Frieseh halfuur AVRO
7.25
Uitz. ten bate v. 't
Com. voor Bijzond.
Nooden AVRO
8.10
apparaat noodzakelijk. Want het gelukte,
een stof, waaiwan de bestanddeelen nog
veel kleiner zijn dan een bacil, en die tot
nog toe als doode materie met schadelijke
chemische eigenschappen beschouwd was,
zichtbaar te maken. En dat is de virus.
De grootste verrassing bij deze sensatio
neele ontdekking was, dat deze z.g. levens
iooze stof toch typische levensverschijnselen
vertoonde. Waldmann trok nu de volgende
conclusie:: De ontdekking van 1892 is on
volledig geweest. De bacil alleen kan niet
beslissend voor het ontstaan van de griep-
zickte zijn. Een chemische „bemiddelaar",
de virus, is noodig om het lichaam te scha
den.
Het is nu gelukt, verschillende virus
soorten in reageerbuisjes te dooden. Daar
entegen is het nog niet gelukt de virus in
levende organismen te vernietigen. Maar
men zoekt en zoekt in de medische wereld
en misschien is men reeds binnenkort zoo
ver, dat de griep niet langer gevaarlijk
voor. de mensclilieid zal zijn.