Een jaar los van het goud
De Duce beroemt zich
op zijn inmenging in Spanje
KIJKEN i: KOOPEN tij CLOECK
DAGBLAD VOOR HOLLANDS NOORDERKWARTIER
Radio-rede van oud-minister Oud
Mussolini en Hitier als vredes-boodschappers
Zomertijd eindigt
Zaterdagnacht
4 *vf%hm*< ml
WOENSDAG 29 SEPTEMBER 1937. 80e Jaargang. No. 10379.
Uitgave der N.V. v.h. Trapmon Co. Schagen.
In een. radio-rede, welke de vorige minis
ter van finantiën Mr. Oud gisteren voor de
A.V.R.O.-microfoon hield, gaf Zijne Excel
lentie allereerst een toelichting op de func
tie van het goud als stabilisator van de
munt.
Op klare wijze zette spreker uiteen de
noodzakelijkheid, voor den handel van een
vaste verhouding tusschen de waarde der
munten van verschillende landen en ging
na hoe het eene land na het andere zijn
munt moest losmaken van het goud," totdat
tenslotte slechts een viertal goudgetrouwen
overbleef, nl. Frankrijk, Nederland, Zwitser
land en België.
Zij vormden tezamen het z.g.n. goudblok.
Hun muntstelsel was dus stabiel, hoewel
twee van hen, n.1 Frankrijk en België niet
meer op de vooroorlogsche basis.
Spreker herinnert dan aan de aanvallen,
waaraan ons ruilmiddel herhaaldelijk heeft
blootgestaan, om dan tenslotte zeer interes
sante mededeelingen te doen over de dagen,
welke aan onze muritdepreciatie vooraf gin
gen.
Hierover zcide mr. Oud het volgende:
Het spannend weekend in Sep
tember 1936.
Het moeilijkste oogenblik brak voor ons
aan in de laatste dagen van September
1936. Ik zal nooit vergeten, hoe mij op Don
derdag 24 September door den Franschen
gezant werd aangekondigd, dat een der
liooge ambtenaren van het Fransche depar
tement van financiën mij over enkele uren
zou komen bezoeken, om mij namens de re
geering een zeer belangrijke mededeeling te
doén. Deze mededeeling hield in, dat de
Fransche regeering den volgenden dag den
gouden standaard zou verlaten. Zij achtte
zich verplicht ons als medeleden van het
goudblok te voren hiervan mededeeling te
doen. Wij hebben toen den toestand aan
stonds onder de oogen gezien en kwamen na
overleg met de Nederlandsche Bank tót'de
slotsom, dat, al zou een druk op den gul
den natuurlijk niet uitblijven, deze toch niet
van zoodanigen aard zou zijn, dat wij daar
om onze politiek zouden mogen prijsgeven.
Nadat op Vrijdag 25 September het besluit
van Frankrijk in den avond wereldkundig
was geworden, bereidden wij ons voor om
den te verwachten aanval op den gulden
af te slaan. Het viel dien Zaterdag nogal
mee met het verlies aan goud. Nadat wij
des morgens den toestand nog eens bespro
ken hadden, gingen wij tegen den middag
naar huis en het scheen voor de hand te
liggen, dat het in ieder geval tot Maandag
morgen nu wel rustig zou blijven en ik een
kalmen Zondag zou hebben.
Ik had voor dien Zaterdagnamiddag een
uitnoodiging om in een vriendenkring aan
een gemcenschappelijken maaltijd deel te
nemen en er scheen geen enkele reden om
daaraan geen gevolg te geven. Toch gevoel
de ik mij niet. rustig. I-Ict was alsof ik een
voorgevoel had, dat 't weekend toch minder
kalm verloopen zou. Ik nam althans het
besluit niet aan dezen maaltijd deel te ne
men en, van de nood een deugd makend,
zei te ik mij aan mijn schrijftafel om eenige
zaken van mijn departement af te doen.
Ik zal ongeveer een half uur rustig gewerkt
hebben, toen de telefoon ging. Het was de
heer Colijn, die mij mededeelde, zooeven
het bericht te hebben ontvangen, dat Zwit
serland den gouden standaard had prijsge
geven.
Het. was of ik door den grond ging.
Wij hadden Vrijdags inlichtingen
ontvangen, op grond waarvan wij
meenden te mogen aannemen, dat.
Zwitserland evenals wij aan den gou
den standaard zou vasthouden. Hun
nationale bank stond er, wat den
goudvoorraad betrof, nog beter voor
dan wij. Nu gaven ook zij den
strijd op. Men gevoelt, hoe daardoor
den geheelen toestand veranderde.
Aanstonds moest worden onder het oog ge
zien, wat thans het belang van ons land
vergde. Er verliep dan ook geen half uur,
of de heer Colijn en ik bevonden ons in
conferentie met den president van de Neder
landsche Bank. De moeilijkheden van den
toestand waren in 't kort samengevat deze:
zouden wij opgewassen zijn legen den aan
val op den gulden, die nu ongetwijfeld met
ongekende, kracht zou loskomen?
Wij zouden ons besluit natuurlijk nog even
hebben kunnen aanhouden en afwachten hoe
de Maandag verloopen zou. Zou er dan een
groote hoeveelheid goud afvloeien, dan zou
den wij echter Maandagavond voor dezelfde
vraag staan met een veel verminderden
goudvoorraad. Misschien zouden wij dan nog
een dag zoo voortgaan. Maar als wij dan
toch uiteindelijk den gouden standaard zou
den moeten loslaten, en dan met een mi
niem kleinen goudvoorraad, zouden wij ons
dan niet het verwijt op den hals halen: „Dit
had gij kunnen voorzien, waarom nu niet
tijdiger den gulden losgelaten, zoodat gij over
een behoorlijken goudvoorraad beschikkend,
aldus voor de gemeenschap een goudwinst
zoudt. hebben behouden, die nu aan de par
ticulieren is ten eoed" gekomen." Het onaan
genamo in de situatie was bovendien, dat
wij, indien wij zouden besluiten te blijven
Vasthouden, dit aanstonds met nadruk zou-
Mr. P. J. OUD.
den moeten verklaren. Het is duidelijk dat
een regeering in dergelijke dingen geen
oogenblik van aarzeling mag blijk geven.
Zou het publiek ook maar even den indruk
krijgen: „De reg. aarzelt, zij gelooft zelf
niet dat zij het kan houden", dan zou de
zaak verloren zijn geweest.'Men gevoelt ech
ter ook welk een verantwoordelijkheid men
met het afleggen van een dergelijke verkla
ring op zich neemt, wanneer later blijkt,
dat men het toch niet houden kan. Het volk
moet op zijn regeering kunnen vertrouwen.
Stelt u voor, dat die rcgcering Zaterdag
avond of Zondagmorgen met nadruk ver
klaart: „Wij houden onverzwakt aan den
gouden standaard vast" en dat Maandag
avond, zonder dat er iets nieuws gebeurd is
en er kon nu niets nieuws meer gebeu
ren, nu Zwitserland ook van het goud af
was het bericht komt: „De regeering heeft
den gulden losgemaakt van het goud".
Dit zou het gezag der regeering, om het
zacht uit te drukken, zeker niet hebben
versterkt.
Dergelijke beslissingen zijn voor een re
gering buitengewoon moeilijk. De gave der
profectie is ook haar vreemd. Zq weet van
te voren ook niet met zekerheid, hoe een
besluit precies zal werken. Wij hadden met
vastberadenheid onze munt vastgehouden,
doch moesten ons thans afvragen of het nu
nog vastberadenheid zou zijn en niet in
koppigheid zou overslaan. En waar vast
beradenheid een deugd is, is koppigheid
een ondeugd. Waarlijk wij waren in om
standigheden, waar wij de beslissing hadden
te nemen, niet te benijden.
De gulden los van het goud.
Het is duidelijk, dat de verantwoordelijk
heid voor een dergelijk besluit niet kon be
rusten bij een of twee ministers Hier moest
het kabinet beslissen.
Een buitengewone vergadering van
den Raad van ministers werd dan
ook met spoed dien Zaterdagavond
tegen acht uur bijeengeroepen. Ook
de directie van de Nederlandsche
Bank werd uitgenoodigd daar tegen
woordig te zijn. Van acht uur tot
tegen middernacht hebben wij toen
beraadslaagd. Het vraagstuk werd
van alle zijden onder het oog gezien.
Tegen het middennachtelijk uur viel
het besluit. De gulden werd van het
goud losgemaakt.
Eenige hoofdambtenaren van de departe
menten van financiën en koloniën, die zich
daartoe den geheelen avond hadden beschik
baar gehouden, werden in de vergadering
geroepen om met spoed de eerste uitvoe
ringsmaatregelen te nomen Er moesten te
legrammen worden gezonden aan alle
douaneposten, dat de gouduitvoer verboden
was, de regeeringen van Neerlandsch-Indië
Suriname en Curacao moesten worden ge
waarschuwd, enz.
De deskundige spreker wijdt dan verder
uit oven* de maatregelen die getroffen moes
ten worden, om te sterke schommelingen in
de koers van onze gulden te voorkomen en
zet dan in grove trekken de werking van
het geschikte egalisatiefonds uiteen: Hier
door werd een vrij vaste verhouding ten
opzichte van de leidende munten als dol
lars en pond sterling verkregen.
Wij mogen ons, zegt spreker gelukkig
prijzen, dat de groote verandering van 2(5
September 1936 zich in een zoo rustige
sfeer heeft voltrokken.
Over den loop van zaken, zooals in het
afgeloopen jaar is geweest, mogen wij ze
ker niet ontevreden zijn. De oud-minister
van financiën, de heer de Geer, heeft in de
Tweede Kamer, sprekende over het gebeurde
op 26 September 1936, herinnerd aan een
woord van den kerkvader Augustinus, die
eens had gesproken van een „Felix Culpa"
een gelukkige schuld. Hij hoopte, dat men
wat den val van onzen gulden betrof, eens
zou kunnen gewagen van een „felix cala-
mitas", een gelukkige ramp.
Laat mij eindigen met den wensch dat
het zoo zal blijken.
Grootsche betooging op het Maifeldt
„Wanneer het woord niet voldoende is, dan moet men naar de wapens
grijpen en dit heeft Italië in Spanje gedaan, waar duizenden Italiaan-
sche fascisten vrijwillig zijn gevallen voor de redding van de Europee-
sche cultuur", aldus de Duce in zijn gisteren te Berlijn gehouden rede.
Bezoek aan Göring.
Gistermiddag heeft de Duce, vergezeld van
graaf Cia.no en andere personen uit zijn on
middellijke omgeving een bezoek gebracht
aan generaal Göring en diens echtgenoote
op Karinhall, het landgoed van den gene
raal. Op den rit naar Sohorfheide werd de
Duce overal luide toegejuicht. Göring over
handigde Mussolini het eereteeken v. vlie
ger der Duitsche luchtmacht in brillanten.
Omstreeks vier uur in den middag verliet
de Duce Karinhall weer.
De betooging op het Maifeld.
Eenige minuten over zes verliet de Duce
in gezelschap van minister Frank het huis
van den rijkspresident om zich naar het rijks
sportveld te begeven.
Hun aankomst werd bekend gemaakt door
trompetsignalen op de tribunes van het Mai
feld. Het veld zelf was ingenomen door een
ontelbare menigte. Achter de tribunes waren
op een vaandelheuvel ongeveer 2500 vaan
dels van de verschillende nat ionaal-socialis
tische afdeelingen opgesteld. Onder een da
verend „Heil"-geroep van de menigte bege
leidde Hess en Göbbels de beide staatslie
den naar de eeretribune, waar het spreek
gestoelte stond opgesteld en waar ook de
vooraanstaande Duitsche en Italiaansche
persoonlijkheden hadden plaatsgenomen.
Nadat eerst dr. Göbbels het woord had
gevoerd, wees Hitier op de geschiedkundige
beteekenis van het oogenblik, noemde Mus
solini een „eenzame", die zelf geschiedenis
maakte en hield een loflied op het nationaal
socialisme als vredes-garantie.
Tenslotte zei de Führer:
In den tijd van de bitterste beproeving,
heeft Italië en in het bijzonder het fascis
tische Italië niet meegedaan aan het ver
nederen van het Duitsche. volk. Uit. de ge
lijke gezindheid van de fascistische en de
nationaal-socialistische revolutie is thans
ook een gemeenschappelijk handelen voort
gekomen. Dit is een geluk in een tijd en
een wereld, waarin de tendens van ver
nieling overal zichtbaar is. Het fascistische
Italië is door de geniale scheppende kracht
van een man tot een nieuw Imperium ge
worden.
Doch ook Duitschland is thans dooi
de houding van zijn volk en door
zijn militaire kracht weer een we
reldmacht De kracht van deze beide
staten is thans de sterkste garan
tie voor 't behoud van Europa, dat.
nog niet door den invloed van ver
nielende elementen uiteen wil val
len. Allen die dit hoóren zullen
moeten erkennen, dat twee souve-
reine nationale rijken den weg tot
elkaar hebben gevonden in een tijd,
dat de democratisch-marxistische
internationale overal slechts haat
en daarmede tweedracht toont. Iede
re poging een dergelijke gemeen
schap van volken door verdacht
making of anderszins te breken zal
schipbreuk lijden, door den wensch
van de 115 millioen menschen van
beide volken en door den wil van
de beide mannen die hier spreken.
De Duce spreekt.
Hierna werd het Italiaansche volkslied
gespeeld en vervolgens gaf dr. Göbbels het
woord aan den Duce. Deze sprak in het
Duitsch. Hij zeide o.a. dat het bezoek dat
hij aan Duitschland brengt en de rede,
welke hij thans uitspreekt, een gewichtig
punt vormen in de geschiedenis van beide
volken. Spreker is diep getroffen door deze
betooging. Men mag zijn bezoek niet met
eenzelfdcn maatstaf meten als gewone di
plomatieke bezoeken. Dat hij thans naar
Duitschland is gekomen, bewijst niet, dat
hij morgen ergens anders heen zal gaan.
Niet alleen als leider van de Italiaansche
regeering is hij gekomen, doch voor alles
als leider van een nationale revolutie waar
mede hij het bewijs wil leveren voor de
verbondenheid met de Duitsche nationaal-
socialistische revolutie.
Al is ook het verloop van de beide revo
luties verschillend, het doel was hetzelfde,
n.1. de eenheid en de grootheid van het volk.
Verder verklaarde de Düce, dat de plechtige
bekrachtiging van de as RomeBerlijn zich
niet richt tegen andere staten. Fascisten en
nationaal-socialisfen willen den vrede en
zijn steeds bereid voor den vrede te arbei
den:
Indien men vraagt wat het gevolg
van de ontmoeting te Berlijn zal zijn,
oorlog of vrede, dan kunnen de
Führer en Duce met luider stem
antwoorden: Vrede.
Het fascisme heeft zijn ethiek.
Zooals voor vijftien jaar de fascistische
revolutie Italië een nieuwe aanschijn heeft
gegeven, zoo heeft ook de nationaal-socialis-
tische revolutie Duitschland herschapen. De
Duce gelooft, dat de reden van veel misver
stand tusschen de volken is, dat men het
nieuwe, de zich vormende werkelijkheid niet
kent. Het leven der volken is een zich steeds
wisselend proces. Indien men de nationale
revoluties van Duitschland en Italië beter
zou kennen, dan zouden vele vooroordeelen
wegvallen. Beiden hebben dezelfde vijanden.
Bovendien hebben beiden vele levensopvat
tingen gemeenschappelijk: beiden verheerlij
ken den arbeid en beide steunen op de
jeugd, welke wordt opgevoed in discipline,
moed, taaiheid, vaderlandsliefde en verach
ting van een gemakkelijk leven. Het Italiaan
sche imperium is het werk van dezen nieu
wen geest. De Duitsche wedergeboorte is
eveneens het werk aan een idee, eerst van
een enkele vervolgens van een schare voor
vechters en martelaren, dan van een min
derheid en eindelijk van een geheel volk.
Duitschland en Italië streven een gelijk doel
na op het gebied van autarkie.
Mussolini en Göring bij de legermanoeu vreg in Mecklenbusg.
Dit nummer bevat 8 pagina's
U/EERBERICHT
DE BILT SEINT:
Verwachting: Matige Noord
westelijke of Zuidwestelijke
wind, nevelig tot half be
wolkt, waarschijnlijk droog
weer, aanvankelijk koeler.
Verdere vooruitzichten: Krim
pende en toenemende wind,
later kans op regen.
Barometerstaadhedeamorgea 8 aar 774
De zomertijd zal dit jaar eindigen
in den nacht van Zaterdag 2 op
Zondag 3 October.
In dien nacht zullen de klokken
om 3 uur worden teruggesteld op
2 uur.
Zonder economische onafhankelijk
heid kan de politieke onafhankelijk
heid van een land in gevaar ko
men. Italië heeft dit bemerkt toen
de 52 te Genève vereenigde staten
besloten tot de misdadige economi
sche sancties tegen Italië. Duitsch
land heeft zich hierbij niet aangeslo
ten en Italië zal dit nooit vergeten.
Het fascisme heeft zijn ethiek en
deze is helder en duidelijk: Wan
neer men een vriend heeft, met
hem tot het einde te gaan.
Noch in Duitschland noch in Italië bestaat
een dictatuur, zoo ging de Duce verder. Geen
regeering heeft zoo de toestemming van het
volk als deze beide regeeringen, het zijn de
beide grootste democratieën. Hier is het uit
gesloten, dat de politiek wordt beheerscht
door geldmachten, door het kapitaal van
geheime genootschappen en met elkaar strij
dende politieke groepen. In beide landen
wordt het bolsjewisme, de moderne vorm
van duister Byzantisme, de ongehoorde uit
buiting van het lagere volk, bestreden. Dit
heeft het fascisme met woord en daad be
streden.
Waneer het woord niet voldoende
is, dan moet men naar de wapens
grijpen en dit heeft Italië in Span
je gedaan, waar duizenden Italiaan
sche fascisten vrijwillig zijn gevallen
voor de redding van de Europeesche
cultuur.
Europa zal fascistisch worden.
Tot slot van zijn rede verklaarde de Duce
dat beide landen buiten hun grenzen geen
propaganda in den gewonen zin des woords
voeren: zij gelooven, dat de waarheid zelf
kracht genoeg heeft om overal door te drin
gen en eindelijk zal zegevieren.
Europa van morgen zal fascis
tisch zijn door de logische drang van
de gebeurtenissen en niet door pro
paganda.
Twintig jaar geleden riep de Führer
„Duitschland ontwaakt", en Duitschland is
ontwaakt, het Derde Rijk bestaat. Spr. weet
niet of en wanneer Europa zal ontwaken,
want zooals te Neurenberg is gezegd, gehei
me en toch welbekende krachten zijn aan
het werk om uit een burgeroorlog een we
reldbrand te voorschijn te roepen. Het is
van groot belang dat de geweldige macht
van 115 millioen menschen vastberaden sa
mengaat, Hiervan is deze groote betooging
een bewijs.
De rode van den Führer zoowel als van
de Duce werd luide toegejuicht. Nadat
beide staatslieden hadden gesproken gaven
de muziek co i*psen van het leger een con
cert.
Toen dit was afgeloopen keerden de
Führer en zijn gast naar de Wilhelmstrasse
terug. Overal langs den weg werden zij dooi
de groote menigte, welke in den stroomen
den regen -was blijven wachten, luide toe
gejuicht. Voor de ingang van bet paleis van
den rijkspresident, waar de Duce logeert,
nam Adolf Hitier afscheid van zijn gast.
