In een Portugeesche kolonie
Staatshoofden
Filmliefhebberijen
Liever biefstuk
het ontbijt
dan politiek bij
Steeds meer zelfmoorden
in Duitscbland
Geraffineerde
verduistering
TEVREDEN LEEFT ER DE BEVOL
KING IN HAAR BONTGEVERFDE
HUIZEN.
NOVA GOA, October 1937.
Het is bijna vier-en-een-balve eeuw
geleden, dat de stoutmoedige Por
tugeesche zeelieden op hun kleine
schepen verschenen in Indië, er
handelsbetrekkingen aanknoopten,
kantoren vestigden, later gebied aan
kochten of veroverden. Eerst bijna
een eeuw later kwamen er de Në-
derlanders en daarna de Engel-
schen en Franse hen.
Terwijl de Spanjaarden nieuwe gebieden
en veroveringen zochten in het westen, in
Amerika, deden de Portugeezcn hetzelfde
voornamelijk in het oosten en zij gingen
hierbij minder wreed en bloeddorstig te
werk dan de Spanjaarden in Zuid-Aimerika.
Bijna ongelooflijk is het, hoeveel daad
kracht het kleine Portugeesche volk toen
wist te ontwikkelen in verre gebieden.
Gedurende den tachtigiarigen oorlog werd
Portugal vereenigd met Spanje en kreeg
dus ook de Nederlanders als vijanden, wat
hun groote gedeelten van hun Indische
bezittingen kostte.
Bovendien kreeg hot later, toen het zijn
vrijheid had tcrugvenvorven, oorlog te
voeren met verschillende Indische vorsten
en ook daardoor ging veel gebied dat
thans Engelsch is, verloren.
Waar de Portugeesche kolonie
uit bestaat.
Van de uitgestrekte koloniën in Indië
zijn thans (als wc een deel van Timor
buiten beschouwing laten) slechts drie
kleine gebieden Portugeesch gebleven, na
melijk Daman en Dioe ten noordon van
Bombay, en Goa, ten ruiden van Bombav.
Al deze gebieden staan onder één gouver
neur-generaal en vormen tefeam.cn „Portu-
geesch-Indië", waarvan de hoofdstad in
Panjim oftewel Nova Goa (Nieuw Goa),
ter onderscheiding van de vroegere mach
tige hoofdstad, waarvan niet veel meer dan
eon aantal kerken zijn overgebleven en
welke vroegere hoofdstad thans Velha Goa
(Oud Goa) wordt genoemd.
Vanaf de boot ziet men de for
ten uit vroeger dagen.
De reis van Bombay naar Goa maakt
men liet gemakkelijkst per schip, een reis
van iets minder dan vicr-en-twintig uur
dicht onder de kust. waar men hier en
daar bij den ingang van een baai nog zeer
oude vestingwerken ziet, door den tijd ver
weerde Portugeesche forten, die hier reeds
trots hun wallen eji torens verhieven
lang voordat de Engelschen zich in Indië
vestigden.
In dezen tijd van het jaar, nu de regen
moesson achter den rug is en de warmte
reeds begint te verminderen, is zoo'n zee
reisje van Bombay naar Goa een plezier
tocht.
Daar ligt de stad
De stad Nova Goa ligt op een eiland
dicht onder de kust, aan een brec-
den zee-arm, waarvan de ingang
nog wordt behecrscht door een oud
fort met gemetselde wallen en een
witten toren, een fort, dat in de
zen tijd van ver dragend modern
geschut zoo goed als zonder mili
taire waarde is.
De beide oevers van den zee-arm zijn
heuvelachtig en dicht begroeid met pal
men en ander hTiog opgaand geboomte en
daaronder verschuilen zich vele aardige
dorpjes, waarvan do huizen voor een deel
aan den Europceschen bouwtrant herin
neren. Deze huizen zijn bewoond door echte
Christelijke Goaneezen, die zich met trotsch
Portugeezcn noemen.
Hier ligt ook. grootendeels tusschen groen
verborgen, de stad Nova Goa. de residentie
van den gouverneur-generaal van Portu-
geesch-Indië, wiens oud paleis zich ver
heft op een heuvel midden in het stadje,
want feitelijk is Nova Goa, al is het dan
een residentie van een gouverneur-gene
raal en de zetel van Portugals macht in
Indië, meer e«n stadje dan een stad. Maar
het is ongemeen rustig, vriendelijk en be
koorlijk. Indien het niet zoo heel ver uit
de buurt lag, zou men het in gemoede als
een ideale zomcrverblijfplaats kunnen aan
bevelen.
Ik woon ln het voornaamste
hotel.
Het heeft nog een bijzonder voordeel:
vergeleken met het aangrenzende Britsch-
Indië is het leven er ongelooflijk goedkoop.
Als men er den weg weet kan men er
een kamer met volle verpleging krijgen
voor twee roepies (1.36 gulden). Ik betaal
er het dubbele, maar daarvoor woon ik
ik dan ook in het voornaamste hotel, al
moet ik toegeven, dat dit hotel meer ge
moedelijk dan voornaam is. Maar het eten
daar Bij mijn aankomst 's morgens
bestelde ik een ontbijt. Men bracht me
thee, melk, wittebrood, boter, jam, maar
ook nog een groote moot gebakken visch
met aardappelen en daarna een biefstuk en
als dessert vruchten. En de volgende maal
tijden waren van dezelfde soort met dan
nog soep vooraf.
Bevolking en taal.
Met de taal is het eenigszins' moeilijk
te Goa. Lang niet alle menschen kennen
De vriendelijke hoofdstad der Portugeesche
kolonie, Nova Goa.
er Engelsch. De officieele taal, ook die der
voorname klassen der bevolking, is er het
Portugeesch, maar de bevolking spreekt er
over het algemeen een Indischcn tongval
vermengd met vele Portugeesche woorden.
In geheel Portugeesch-Indië is de helft
der bevolking Christen, de rest Hindoe, be
halve dan een handvol Mohammedanen.
In de stad Nova Goa echter bestaat de
groote meerderheid uit Christenen, Roomsch
Katholieken en cr zetelt zelfs een aarts
bisschop.
Een fleurige aanblik.
De huizen zijn er gebouwd naar
Zuid-Europceschon trant en zelfs de
Hindoes wonen er in zulke huizen,
die voor het grootste deel in helle
kleuren, rood, hemelsblauw, mat
geel, zijn geverfd. En vele dezer hui
zen hebben wonderlijke balconnetjes
niet kleurige bloemen.
De straten zijn breed en zindelijk met. tal-
Iooze winkeltjes en grootero magazijnen,
waar van alles te koop is en tegen zeer lage
prijzen, want de invoerrechten in Portu
geesch-Indië zijn uiterst laag. Engelsche
sigaretten hij voorbeeld kosten hier, op Por
tugeesch gebied, ongeveer de helft van wat
men ervoor in Britsch-lndië moet betalen.
Soldaten bewaren de orde.
Het regeeringsgebouw staat aan een goed
onderhouden, fraai parkje met banken in
de schaduw van hooge hoornen. En dicht hij
dit regeeringsgebouw verheft zich op een
heuvel een wonderlijk fantastische kathe
draal, waarheen men op moet klimmen langs
breede trappen. Er ligt ook een garnizoen,
dat voor het grootste gedeelte bestaat uit
Goanezen, al zijn er 'ook enkele onder-offi
cieren en officieren, afkomstig uit het moe
derland. Dit garnizoen noemt men de „poli-
tia", want de soldaten doen tegelijk politie
dienst.
Te Nova Goa schijnt iedereen tijd in over
vloed te hebben en men vraagt zich eenigs
zins verbaasd af, wnarvan dan Joch de tal-
looze winkels en magazijnen kunnen leven.
Even schrikt het stadje op uit
zijn sluimer.
Het stadje is evenwel een marktstadje en
een paar maal per week stroomt hierheen
de geheele bevolking der omgeving, die dan
te Nova Goa haar inkoopen doet. Dan beleeft
Nova Goa eenigc uren van levendige drukte,
om daarna weder terug te vallen in een toe
stand van beschouwende rust.
Nergens ter wereld ziet men in een zoo
kleine omgeving zoovele menschen rond
drentelen, alsof ze allen renteniers zijn. Ook
hiervoor is een verklaring.
Duizenden Goaneezen hebben hun
broodwinning buiten het Portugee
sche gebied. In Britsch-lndië bijvoor
beeld zijn de hieeste kellners in
groote café s en restaurants Goanee
zen. Ook Goaneesche handwerkers
en muzikanten vindt men op Britsch
gebied, evenals koks, huisdienaren,
enz. Deze menschen laten zich aan
merkelijk duurder betalen dan de
inlanders, maar ze staan dan ook in
intelligcntiè vere boven den Hin
doe.
Het land zonder bedelaars.
Hebben deze Goaneezen eenig geld over
gehouden, dan komen ze voor eenigen tijd
terug naar hun klein vaderland. Vele Goa
neezen die in Britsch-lndië werken, hebben
hun gezinnen te Goa en zenden daarheen ge
regeld hun geld. Dit heeft tengevolge, dat op
Portugeesch gebied een zekere welvaart
heerscht. Bedelaars bij voorbeeld ziet men
er zoo goed als niet, in elk geval aanmerke
lijk minder dan in Britsch-lndië.
De echte, Christelijke Goances* die soms
even donker van gelaatskleur is als de Hin
doe, staat echter in elk opzicht verre boven
den Britsch-Indischcn inlander. Ook hun
levenswijze is veel meer Europeesch dan in-
landsch. Men heeft, om dit vast te stellen,
slechts een blik te werpen in de huizen der
Christelijke Goaneezen, die zich trouwens
volkomen als Portugeezcn beschouwen. In
die huizen ziet men goed gemeubileerde ka
mers met stoelen en tafels, met wandversie
ring, met vaak een kleed op den grond.
De namen, die men bij deze Christelijke
Goaneezen leest op de deuren en op de
meeste zaken zijn volkomen Portugeesch:
Pereira, Souza, Gonsalves, Dias, Gomcs, enz.
De pers van Nova Goa.
Er verschijnt te Nova Goa ook een Portu
geesch dagblad, dat den naam „O Heraldo"
draagt. De stichter van dat blad heet Mesr
sias Gomes, de directrice en eigenares is
Madame Messias Gomes, de vrouw van den
stichter, want deze mag geen courant bezit
ten, daar hij in openbaren dienst slaat. Hij
is namelijk leeraar in het Fransch, Engelsch
en Duitsch en met hem heb ik onder het
genot van een whiskv-sodn eenigen tijd kun
nen babbelen over allerlei koloniale en an
dere vraagstukken.
En natuurlijk heeft men op dat klein stukje
Portugeesch grondgebied den ouden, groo-
ten tijd niet vergeten. In ccn parkje staat
een standbeeld van Alfonso de Albuquerquc,
die kort na het jaar 1500 hier met troepen
landde en nabij het breede water van den
zee-arm bevindt zich het „Instituut. Vasco
da Gama", dat een openbare bibliotheek
heeft, die vooral 's avonds druk wordt be
zocht
Geen politiek!
En hier, op dat verre Portugpesche
grondgcfiied, wordt aan politiek niet ge
daan. Men spreekt er niet, zooals in
Britsch-lndië. van „vrijheid", van „onaf
hankelijkheid". De Christolij'ken hier ge
voelen zich volkomcp Portugeeren en de
Hindoes schijnen tevreden met hun lot en
koesteren niet de minste sympathie voor
de onafhankelijkheidsbeweging in Britsch-
lndië.
J. K. BREDERODE.
VOORAL ONDER JODEN.
Regeering verbiedt publicaties
der cijfers.
Door de Joodsche gemeente te Berlijn is
dezer dagen een studie uitgegeven over de
sterfte der Berlijnsche Joden. Hoofdstuk 13
van dit werk geeft een overzicht van het
aantnl Joden, dat door zelfmoord een eind
aan het leven maakte, waarbij vergelijkende
cijfers met het niet-Joodsche bevolkingsdeel
worden vermeld.
Bedroeg in de periode van 1924 tot
1926 hot aantal zelfmoorden tc Ber
lijn 4,05 gevallen per 10.000 inwoners,
voor de Joodsche bevolking 5,04 en
voor de niet-Joodsche bevolking 4,01;
het jaarlijksche cijfer voor de perio
de van 1932 tot 1934 was opgeloopen
tot 4.96 voor de totale bevolking, 7.02
voor do Joden en 4,SS voor de niet-
Joden.
Wat scpciaal de Joden betreft, sedert 1926
is het absolute aantal der bij ben gepleegde
zelfmoorden in de laatste jaren van 2 1 tot
338 gestegen, waarmede het aantal der aldus
overleden Joden grooter is geworden dan
dat der aan tuberculose gestorvenen, dat 302
bedroeg.
Van deze 338 gevallen moeten 216 op re
kening worden gesteld van mannen, en 122
van vrouwen, welke aantallen in de periode
van 1924 tof 1926 resp. 173 en 88 bedroegen.
Het aantal zelfmoorden van Joodsche
personen in don leeftijd van 00 tot 70 jaar
nam sedert 1920 toe van 16 tot 29 gevallen.
Nadat dit werk door den genees
kundigen dienst van de Joodsche
gemeente tc Berlijn was uitgege
ven, kwam echter van hoogerhand
het bevel, dat het hoofdstuk, waar
in de gegevens over de zelfmoord
waren vermeld, uit het boek moest
worden gelicht.
De bladzijden 47 tot 53, die dit hoofdstuk
bevatten, zijn vervangen door een blanco,
pagina 47. waarop slechts aan de onder
zijde staat vermeld „blz. 47 tot 53", waarna
biz. 54 volgt...
Vóór dit veif)od waren reeds eenige
exemplaren van het boek uitgegeven, zoo
dat thans in Duitscbland exemplaren met
en zonder zelfrnoord-gegevens in omloop
zijn.
Een bloedig diner
Van je familie moet je het maar
hebben
Een familie in do van Goghstraat te 's-
Gravenhage had Donderdag haar 22-jari-
gen neef op het avondmaal genoodigd, doch
de jongeman heeft zich geenszins volgens
de wetten der gastvrijheid gedragen. Blijk
baar doordat het eten hem niet goed be
viel, kreeg hij ruzie met zijn gastheer, waar
hij hij zich zóó opwond, dat hij op een
gegeven moment een bord opnam en dat
naar den heer des huizes smeet, Deze moest
met snij- en kneuswonden aan het hoofd
naar het ziekenhuis aan den Zuidwal ver
voerd worden en ook zijn echtgemoote be
kwam letsel, n.1. een snijwond aan haar
arm
Deze wond werd door den geneeskundigen
dienst verbonden.
van
Toen men destijds
Hitier de plannen
voor den nieuwbouw
van de Rijkskansela
rij voorlegde, schreef
hij op den rand van
de oorspronkelijke
schets: „En waar
komt de bioscoop?"
Inderdaad, daar had
den de architecten
werkelijk een belang
rijk onderdeel ver
geten! Immers, de
privó-studio, althans
de zaal waar in in-
tiemen kring films
kunnen worden ge
draaid, behoort nu
eenmaal tegenwoor
dig tot de complete
inrichting van een
staatshoofd. Zij die
beschikken over het
poliüekc lot der wc-
rcldpbehooren vrij
wel zonder uitzonde
ring tot de vaste
bioscoopbezoekers,
precies als het groot
ste deel hunner on
derdanen die avond
aan avond aan de cassa's der theaters queue
maken'en'zich* verdringen om een plaatsje
te krijgen. In de paleizen van koningen en
in de woningen van presidenten vindt men
tegenwoordig steevast het fascineerende
witte doek, dat ervoor zorgt, dat de regeer
ders op intensiever wijze dan mogelijk is
door het geschreven woord, op de hoogte
blijven van het wereldgebeuren.
En, apropos, bezit de Koninklijke woning
van ons Prinselijk Paar in Socstdijk niet ook
zulk een zaaltje met een complete filminstal-
latie, waar de resultaten van Prins Bcrn-
hard's filmwerk in huiselijken kring ver
toond worden en waar o.a. niet lang geleden
voor de Koninklijke fainilic de Engelsche
film Queen Victoria met Anna Ncagle werd
gedraaid?
Zelfstudie voor den Duce.
Mussolini heeft in de groote villa Torlonia
de voormalige kinderkamer van zijn beide
oudste zoons in een kleine bioscoop-zaal la
ten veranderen. De Duce verklaarde nog
niet lang geleden tegenover den Amerikaan-
schen filmmagnaat Wiiliam Hays, dat het
bekijken van films een vast onderdeel van
zijn dagelijksch werkprogramma is gewor
den. In het hijzonder zijn het de wekelijksche
wereldjournaals waarvoor Mussolini een
groote helangstelling koestert en die hij zich
regelmatig laat vertoonen en daarbij geeft
hij toe dat hij hij het zien van zijn eigen
filmbeeld veel ge'eerd heeft omtrent zijn
persoonlijk optreden. De film-installatie van
zijn particuliere bioscoop is dan ook zoo in
gericht, dat hij do filmstrook op zijn wensch
langzamer kan laten draaien om een detail
een ontmoeting, een handdruk, een stap of
een gebaar precies tc kunnen controleeren.
De Führer is romantischer aan-
Een eigen iilm-zaal en filminstal
latie is het onmisbare moderne
attribuut voor het hedendaagsche
staatshoofd. De Koning van Enge
land en de President van Amerika,
Mussolini en Hitier en niet te ver
geten ons Nederlandsch Prinselijk
Paar zij allen beschikken over
een dergelijke moderne particuliere
installatie.
Roosevelt voelt meer
voor de waarheids-
lievende documen
taire film.
J
Ernest Hemmingway,
aan het Spaansche oor
logsfront een voortreffe
lijke reportagefilm,
„Spaansche Aarde" had
gedraaid en de presi
dent overtuigde den
Hollander van zijn dank
baarheid en eerbied
voor zijn werk. Op het
oogenhlik is de particu
liere bioscoop van Roo
sevelt in beslag geno
men door diens echtge-
noote, alsmede door 'n
staf van technici van
„United Artists", omdat
de echtgenoote van den
President tegen een
behoorlijk honorarium
er in toegestemd
heeft haar medewer
king te verleenen aan
de nieuwe 'Amerikaan-
sche rolprent, „Stella
Dallas".
Verfijnde luxe bij den
Engelschen koning.
Ten slotte: een der
meest stijlvolle privé-
liioscopen ter wereld bezit de koning van
Engeland. Zijn broer Edvvard heeft die voor
zijn troonsafstand laten inrichten. In de
loges van de verrukkelijke Rococo-zaal, die
nauwkeurig naar de hof-theaters van een
vroeger tijdperk werd gecopieerd, is voor
een vijftigtal gasten van den koning plaats.
Het bioscoop-theater bevat voorts een kleine
bar en is verder geïnstalleerd met een mo
derne koel-instalatae.
Maar ook in het particuliere vliegtuig
van don koning, de „C. L. 43" is het moge
lijk om films te draaien. Koning George,
die zich reeds als Hertog van York als
„camera-man" verdienstelijk maakte, ver
toont. er zijp gasten behalve de jongste
speelfilms, ook zclf-opgenomen scènes uit
zijn particuliere leven. En... in de privé-
bioscoop van den Engelschen koning wordt
no" iedere maand eon vertooning gegeven
van den beroemden Kroningsfilm en de
kronings-feestelijkheden.
En dat moge dan tegelijkertijd het ©enige
„theater" zijn, waar deze film volkomen on
verkort vertoond wordt, zij het voor slechts
enkele uitverkorenen
Hitler daarentegen geeft de voorkeur aan
speelfilms. Er zijn dagen dat hij er twee of
drie voor zijn genoegen in zijn privé-bioscoop
in het huis Berghof of in de Wilhelmstrasse
laat draaien.
Er is geen ander staatshoofd dat per jaar
zooveel films ziet als de Duitsche Rijkskan
selier. Ook talrijke huitcnlandsehe produc
ten worden hem vertoond en van zijn oor
deel hangt het, af of de invoer van een, bui
ten Duitscbland gemaakte film, wordt toe
gelaten of niet.
Een interessante hij-omstandigheid
in deze uren, doorgebracht in de
donkere show-zaal, is de verbetering
van Hitler's taalkennis en uitspraak
van vreemde talen en hoogstwaar
schijnlijk stamt het lichte Ameri-
kaansche accent dat hij heeft, wan
neer hij Engelsch spreekt, van...
Clark Gable en Gnry Cooper...
Documentaire film boeit Roose
velt.
Een vriend bij uitnemendheid van de
documentaire film is President Roosevelt.
In het Witte Huis, dat eerst na zijn aan
vaarding van het Amerikaansche presi
dentschap werd uitgerust met eon bioscoop
zaal en een volledige installatie, liet hij
alle film-reportages voor ich draaien, die
door de verschillende Amerikaansche maat
schappijen daarvoor beschikbaar werden
gesteld.
Niet lang geleden ontving President Roo
sevelt in het Witte Iltiis onzen landgenoot,
den Nederlandschen cineast Joris Iwns,
die in samenwerking met den journalist
Amsterdamsclie politie vangt
twee oplichters.
Door de politie van het bureau Linnaeus-
straat te Amsterdam is aangehouden een
24-jarige bakker verdacht van diefstal van
een motorrijwiel uit een garage aan de
Eerste Oosterparkstraat.
Bij zijn verhoor bleek, dat men hier te
doen had met den jongeman, die sinds
eenigen tijd werd gezocht voor oplichting
ten nadeele van handelaren in schrijfma
chines.
Hij maakte er zijn gewoonte van
schrijfmachines te bestellen. Deze
moesten dan aan een bepaald adres
op een vooruit vastgesteld tijdstip
worden bezorgd. Vóór de betaling
wist de man zich dan met de schrijf
machine op een of andere wijze
uit de voeten te maken.
Zoo moest bijvoorbeeld een machine, ter
waarde van f 150.worden afgeleverd aan
een perceel in de Dapperstraat hoek Pieter
Vlamingstraat. De man, die de trap af
kwam alsof hij in deze woning thuis be
hoorde, verzocht den bezorger liet noodige
wiselgeld bijeen te garen, terwijl hij alvast
zijn aankoop naar boven bracht.
Hij kwam echter niet meer naar beneden,
doch verdween via den zolder naar het be
lendende perceel, dat zijn uitgang in de Pie
ter Vlamingstraat liéeft.
Voor zoover dc politie tot nu toe bekend
is, hoeft hij op een dergelijke wijze nog een
tweede schrijfmachinehandel weten op te
lichten.
Zijn patroon voor f 200 benadeeld.
Door liet bureau Linnaeusstraat te Amster
dam is aangehouden een reiziger van een
Amsterdamsclie firma, die een preparaat
voor het stoppen van gaten in klccding in
den handel brengt.
Do man, een Amsterdammer, heeft in ver
schillende steden in den lande dit preparaat
verkocht en een gedeelte van den opbrengst
daarvan, een bedrag van f 200.— zou hij ten
eigen bate hebben aangewend.