Hevige spanning
in Midden-Europa
DAGBLAD VOOR HOLLANDS NOORDERKWARTIER
Tsjecho-Slowakije roept twee
lichtingen van de reserve onder
de wapenen
Geruchten over sluiting der grenzen
Han Hollander in
de bloemen
Een Waddenzee
haringras
Reeders verdeelen
dc winst
De aardbeving
op Celebes
r ■•imt
MAANDAG 23 MEI 1938. 81e Jaargang. No. 10578.
Laan, Schagen, Tel. 20.
Uitgave- cfer N.V, Uitg.-Mif. „Hollonds Noorderkwartier"
Met instemming van de Tsjechische regeering heeit de
minister van landsverdediging Zaterdag een lichting van
de reserve en een lichting van de tweede reserve met tech
nische troepen, welke deel uitmaken van de specialisten
eenheden, onder de wapenen geroepen voor een buitenge-
wonen diensttijd overeenkomstig de wet op de landsver
dediging.
De reden van dezen maatregel is de noodzakelijkheid
de reservisten te oefenen in het hanteeren van de moderne
wapenen, welke onlangs in gebruik zijn genomen, evenals
men in andere landen doet. Bovendien heeft men rekening
gehouden met de noodzakelijkheid de legersterkte, welke
te klein is op het oogenblik, te vergrooten, teneinde in deze
woelige dagen de orde en rust en veiligheid van den staat
te handhaven, alsmede te voorkomen, dat de incidenten,
welke zich op verscheidene plaatsen in de republiek heb
ben voorgedaan, zich herhalen.
rfoen
j iinh.
die 2
|ega\
3 Twee Sudeten-Duitschers dood-
i I geschoten.
x f Een incident te Egcr heeft de spanning
sItot het hoogtepunt opgevoerd. Volgens een
itoericht uit Praag wilde Zaterdagmorgen
r^eaj grenswacht te Eger een motorrijwiel
ouden, waarop twee personen zaten,
zich in de richting van Duitschland
igaven.
Aaangezien de bestuurder niet
j naar sommaties luisterde, gaf de
grenswacht vuur. Een der beide
mannen Sudeten-Duitschers
I werd direct gedood, de ander over-
I leed kort daarna in het ziekenhuis.
IEen schot in den rug?
De Duitsche lezing van het geval is
inigszins anders. Een Berlijnsch bericht
jgt dat de beide mannen, de boeren Ni-
las Boehm en Georg Hofmann door een
jkchot in den rug werden getroffen.
Het schot was plotseling gevallen
F en volgens een voor zijn dood afge-
m legde verklaring van den zwaarge-
wonden, Boehm, zijn beiden volko-
men argeloos neergeschoten.
Bewoners, die op het hulpgeroep van
ioelim naar buiten waren gesneld werden
n de huizen teruggedreven. De stad 'ge
raakte in de grootste opwinding Het nader
te ifficiecl communiqué zegt dat beide man-
ïh cn onder verdachte omstandigheden op
er ten motorrijwiel reden. Toen een agent hen
te elastlc te stoppen, reden zij op den politie
man in, die op zij sprong en daarna op
o» e handen trachtte te schieten. Aangezien
le weg stijgt trof hij per ongeluk de beide
en Motorrijders. Daar het verlaten van voer
en ligen van de stad verboden was, schoot
en e agent volgens ziin instructies. Natuurlijk
en langt de uitvaardiging van scherpere orders
is- amen met de
:e" verkiezingen
die overigens zonder incidenten zijn ver-
ist ïoopen.
de In 33 gemeenten in het Sudetenduitsche
pbied heeft Henlein 84.132 stemmen (88.56
rocent) verworven. De Sociaal-democraten
-baalden 10.868 stemmen. Het stemmen-
total der Sud. Duitsche partij is gestegen
et 44.5 procent De communisten vcrwier-
c'cze P°meenten 4266 cn de Tsjechen
•892 stemmen.
In Praag hebben de Sudcten Duitschers
•900 stemmen gewonnen.
De Tsjechoslowaaksche nationaal socia
len zijn 35000 stemmen vooruitgegaan,
ik de communisten boekten een aanzien
de winst.
Over het algemeen kan men zeggen, dat,
f veranderingen in het Tsjechische kamp
et groot zijn. De nationaal-georientcerde
icialisten schijnen een vrij aanzienlijke
inst te hebben behaald. De rechtsche par-
ien hebben eenigszins verloren aan de na-
onal socialisten. De Sudetenduitsche par-
i heeft bijna al haar stemmen van de vo-
ge- verkiezingen behaald, vermeerderd met
er- Be van de christen-socialisten en de Duit-
ien IChe b°eren, die onlangs in de partij zijn
len PPH^omen. De Slowaaksche autonomisten
^•hhen een zware nederlaag geleden.
Toch incidenten?
Het schijnt wel vast te staan, oolc in Ber
lijn geeft men dit toe, dat in Praag, waar
de regen van de lucht stroomde, de verkie
zingsdag rustig is verloopen. Het D.N.B.
weet echter mede tc declon, "dat het buiten
Praag in verscheidene plaatsen tot inciden
ten is gekomen. In Presburg zouden volgens
deze berichten Tsjechen, die roode banden
om den arm droegen, leden der Sudctcn-
Duitsche partij hebben aangevallen. In Ga-
blonz zouden gewapende Tsjechische leden
der nationale garde voorbijgangers het in
signe der Sudeten-Duitsche partij hebben
afgerukt, Sudctcn-Duitsche jonge gymnas
ten hebben aangevallen en hen hebben mis
handeld.
Te Mistelbach hebben Zondag 10 Tsjechi
sche soldaten getracht over de brug op
Duitsche gebied te komen. Toen zij Duitsche
douanebeambten zagen, namen zij de vlucht.
Volgens Tsjecho-Slowaaksche lezing zijn
verontschuldigingen aan den Duitschen ge
zant aangeboden.
Het D.N.B. zegt van dit geval, dat
de soldaten hebben getracht de brug
in de lucht te laten springen.
Er waren reeds dynamietpatronen en lon
ten aangebracht. Toen twee Duitsche grens
beambten naderden, vluchtten de Tsjechi
sche soldaten over de grenzen.
Een Duitsch bericht zegt verder, dat de be
volking van bet Sudetenduitsche plaatsje
Hermanshütte geterroriseerd is door com
munisten. Er werd geschoten en vensters
werden ingeworpen.
Het Sudetenduitsche partijbestuur te Rei-
chenberg heeft, naar het Duitsche bureau
verder meldt, den leden opgedragen het par
tij-insigne voorloopig niet meer te dragen,
daar ook hier gevaar voor molestatie door
Tsjechen en communisten bestond.
President Benesj spreekt tot zijn
volk.
Benesj heeft te Tabor in Zuid-Bohemen een
optimistische redevoering tot het Tsjechische
volk gehouden. Hij betoogde, dat het nationa
liteitenstatuut,, dat wordt uitgewerkt, de
rechtsgelijkheid zal bevestigen van alle
staatsburgers en alle nationaliteiten. De re
geering zal deze beginselen verwerken in
concrete voorstellen.
Men kan, aldus Benesj, met vertrouwen de
toekomst tegemoet gaan.
Wij bandelen zoo, zeide Benesj o.a., omdat
de ontwikkeling van den toestand in Europa
zulks eisclit. Ik heb nog niet lang geleden
gezegd, dat deze maatregelen onze bijdrage
voor den Europeeschen vrede zijn. Ik weet,
dat de extremisten in het tegenovergestelde
kamp zijn. In mijn hoedanigheid van pre
sident der republiek richt ik mij tot beide
kampen en beveel ik wederzijdsch begrip
en een geest van verzoening aan. Ik ver
lang voor de bescherming van onze ge
meenschappelijke belangen, dat alle poli
tieke partijen, Tsjechische en Duitsche, bij
dragen tot verwezenlijking van dezen geest
van verzoening.
De laatste weken hebben zich cenigc in
cidenten voorgedaan. Onze staat en ons
gezag gaven blijk van bedachtzaamheid en
discipline. Ilier wilden wij het buitenland
toonen, dat de bron van de voortdurende
opwinding en spanning en gebeurtenissen
in het buitenland moet worden gezocht.
Ik heb de klacht gehoord dat onze demo
cratische instellingen niet snel genoeg wer
ken, terwijl de autoritaire regimes der
buurlanden in versneld tempo arbeiden.
De Britsche oud-minister van buitenland-
sche zaken heeft gezegd, dat de democra
tieën van thans zich van dit gevaar bewust
moeten zijn. De democraten, die haar lei
den en de burgers dezer landen moeten
zoo handelen, dat zij de Vergelijking met
de autoritairen kunnen doorstaan. Zij moe
ten voldoende gedisciplineerd zijn, zij moe
ten er zich van bewust zijn, dat het demo
cratische regime slechts daar kan voortbe
staan, waar men in versneld tempo werkt.
Hodza spreekt niet de Sudeten-
Duitschers.
In een onderhoud met den Sudetenduit-
sohen afgevaardigde Frank heeft minister
president Hodza geweigerd de Tsjechische
nationale garde terug te trekken. Ten aan
zien van andere maatregelen zeide hij tege
moetkomendheid toe.
Frank had, aldus het Duitsche Nieuws
bureau, den premier er op gewezen, dat de
oproeping van reservisten onder de bevol
king een stemming teweeggebracht hebben,
die in haar labiliteit een gevaar voor de
handhaving van de orde en rust vormt.
In zijn besprekingen met den eersten mi
nister, die den geheelen dag voortduurden,
heeft Frank betoogd, dat de door de regee-
rïng genomen maatregelen de spanning en
opwinding onder de bevolking nog vergroo
ten. Overeengekomen is voorts dat de Su
deten-Duitsche partij zich belast met de
handhaving der orde in bet Sudeten-Duit
sche gebied. Frank stelde daarbij den ciscli,
dat ongehinderd van post en telefoon ge
bruik zou kunnen worden gemaakt, hetgeen
topgezegd is.
Daar echter daarna opnieuw telkens sto
ringen in het telefoonverkeer werden ge
constateerd, en bovendien in bijna alle Su-
detenduische steden gewapende leden van
de Tsjechische nationale garde patrouillee
ren, heeft Frank opnieuw den minister
president nadrukkelijk opmerkzaam ge
maakt op den ernst van den toestand.
Voorts beeft bij er op gewezen, dat het
de zaak der Praagsche regeering is de
voorwaarden te scheppen opdat het streven
der Sudetenduitsche partij tot verzekering
van orde en rust verder succes zal. hebben.
Sluiting van de Tsjechisch-Hon-
gaarsche grens. Polen vraagt
opheldering.
Twee maatregelen der Tsjechische regee
ring hebben ernstige protesten der betrok
kenen ton gevolge gehad.
Ten eerste de sluitfr^z der Tsjechisch
Hongaarsrhe grenzen, welke maatregel
na Hongaarsch dyplomatiek protest is op
geheven. Ten tweede de troepenbewegingen
in de richting der Poolsche grenzen. Praag
ontkent beide. Van officieuse zijde wordt
vernomen, dat de Poolsche regeering haar
gezant te Praag, Papee, heeft opgedragen,
de Tsjechische regeering opheldering te
vragen over de troepenbeweging, welke in
Tsjecho Slowakije langs de Poolsche grens
werden opgemerkt. Deze onverwachte troe
penbeweging beeft onrust verwekt onder
de bevolking van het gebied Cieszya waar
de stemming- zeer gespannen is.
Van Poolsche zijde zouden voorzorgsmaat
regelen zijn genomen, doch dit wordt niet
bevestigd.
Prins Bernhard beschermheer
Van het verbond van vereeni-
gingen voor veilig verkeer.
In het jaarbeursrestaurant te Utrecht
vergaderde Zaterdag het verbond van ver-
eenigingen voor veilig veikeer.
In zijn openingswoord deelde de voor
zitter, mr. A. Baron Schimmelpenninck
van der Oycn, mede, dat bericht was bin
nengekomen. dat Z.K.H. Prins Bernhard
liet beschermheerschap over het verbond
heeft aanvaard.
Tevens is Z.K.H. Zaterdag jl. geïnstal
leerd als beschermheer van de Hollandsche
Maatschappij der Wetenschappen.
Grootsche huldiging van dei
radioreporter.
A.V.R.O.'s radioreporter Han Hol
lander versloeg Zaterdagmiddag met
de ontmoeting NederlandSchot
land zijn vijftigsten interlandwed
strijd.
Ter gelegenheid van dit feit vormde zich
onlangs een comité, dat zich tot taak stel
de den heer Hollander na diens vijftigste
reportage van een wedstrijd, waarin het
Ncderlandsche elftal de nationale driekleur
hart te verdedigen, op hartelijke wijze te
huldigen.
Deze huldiging, welke gistermiddag in
het Amstelhotel plaats had, is voor den
jubilaris in alle opzichten onvergetelijk ge
worden.
De receptie was druk, zeer druk bezocht.
Velen voerden het woord en spraken har
telijke woorden, welke bijna steeds verge
zeld gingen van stoffelijke blijken van waar
deering.
Na de receptie vereenigden de leden van
bet comité, waarin o.m. zitting hadden de
heeren Euwe, Vogt en Lotsy en de familie
Hollander zich aan een gemeenschappelijken
maaltijd.
Productie van de Zuiderzeeha-
ring dertig maal kleiner gewor
den. Opbrengst IJsselmeer-
visscherij gestegen.
Aan het maandoverzicht omtrent de uit
komsten der visscherij over April is het
volgende ontleend:
Aan de zeevisscherij namen 369 (v. 392)
Nederlandsche vaartuigen deel. Door Neder-
landsche eil vreemde vaartuigen werd vol
gens voorloopige opgaven hier tc lande aan
gevoerd 2.916.671 (2.857.022) kg. visch met
een waarde van f 598.S53 (f 511.112).
In de Waddenzee en het niet-afgesloten
gedeelte van de Zuiderzee werd de vissche
rij minder druk uitgeoefend dan in April
1937.
De geldelijke uitkomsten der vis
scherij in het IJsselmeer waren be
ter dan in April van het vorige jaar
De hoeveelheid en opbrengst der
aangevoerde visch bedroeg n.1. vol-
volgens voorloopige opgave 205.035
(162.621) kg. en f 80.484 (f 63.03S).
Omtrent de haring in de Waddenzee schrijft
Dr. B. I-Iavinga, (rijksinstituut voor Biolo
gisch visscherijonderzock)
Het productievermogen van de haring is,
doordat zij zich thans in dc Waddenzee
moet voortplanten, in plaats van in de Zui
derzee, 30 maal geringer geworden. Het is
duidelijk, dat een dergelijk sterk geredu
ceerd voortplantingsvermogen een noodlot-
tigen invloed op den haringstand moet heb
ben.
Een Waddenzee-haringras?
Dikwijls is de vraag gesteld, of er geen
kans bestaat, dat de haring zich op den
duur gaat aanpasen aan de gewijzigde om
standigheden; een Wadden-ras zou dan in
Dit nummer bevat 8 pagina's
DB BILT SEINT:
Verwachting: Zwakke tot ma
tige, Noordelijke tot Ooste
lijke wind, gedeeltelijk be
wolkt, waarschijnlijk droog
weer, zelfde temperatuur.
Verdere vooruitzichten: Onzeker;
de plaats moeten treden van het tegen
woordige Zuiderzee-ras. Het is natuurlijk
ook denkbaar, dat sommige exemplaren
zich wel, andere daarentegen niet onder
omstandigheden die de Waddenzee biedt,
•kunnen voortplanten. Op die wijze zou op
den duur door selectie een W<addcnzee-ras
kunnen ontstaan. De kans hierop lijkt dr.
Havinga zeer gering; onder de vroegere
omstandigheden, toen de Zuiderzee nog niet
was afgedamd, was de Waddenzee ook van
geen beteekenis voor de haring. Daaren
boven zien wij aan de raskenmerken nog
niet de geringste verandering optreden. Dc
haring die in de Waddenzee is geboren,
heeft bijv. nog hetzelfde aantal wervels als
het echte Zuiderzeeras, terwijl toch de erva
ring heeft geleerd, dat dit kenmerk uiterst
variabel is.
Voorloopig lijkt dus de kans niet groot,
dat zich uit den tegenwoordigen stam een
andere ontwikkelt, die wel gunstige voort-
plantingsmogelijkheden in de Waddenzee
vindt.
Visschers geven niet toe.
Het hoofdbestuur van den Centra-
len Bond van Transportarbeiders
heeft in verband met het conflict in
de haringvissclierij, met algcmeene
stemmen vastgesteld, dat in de af
wijzende houding der reeders niet
kan worden berust en niet tot
monsteren mag worden geadviseerd,
alvorens een redelijke tegemoetko
ming aan de gestelde eischen zal
zijn verkregen. Het beleid van het
dagelijksch bestuur werd volledig
goedgekeurd, terwijl besloten werd
de leiding en verantwoordelijkheid
van het conflict te aanvaarden.
Tevens werd besloten naast de eigen leden
ook de bij het conflict betrokken christelijke-
en niet georganiseerde visschers financieel
te steunen.
In de buitengewone algemeene ledenver
gadering der reedersvereenigingen voor de
Nederlandsche haringvisschcrij, is met alge
meene stemmen besloten:
„Zoo lang de staking duurt, zullen
als gevolg van de bestaande situatie
door de reederijen der varende sche
pen tc maken abnormale winsten in
een gemeenschappelijke kas worden
gestort, welke zal strekken ten gun
ste van de reederijen der gezamen
lijke op dc betreffende oogenblikken
tot varen gerechtigde schepen".
Dit houdt dus in, dat de varende schepen,
d.w.z. de schepen van de reederijen, die in
de gelegenheid zijn bemanningen te mon
steren, uit den bestaanden toestand geen ex
tra profijt zullen trekken.
De gev'uchte Spanjaarden
Vragen van Tweede Kamerlid.
1. Is het waar, dat sinds 18 Mei j.1. weder
een viertal geinterneerde Spanjaarden
(Franco-aanhangers) uit de hun aangewezen
verblijfplaats ziin ontvlucht, en wel dezelf
de personen, die reeds eerder wegens het
breken van hun eerewoord en het doen van
een poging tot ontvluchting op Ameland
zijn geïnterneerd geweest?
2. Zijn de ministers niet van meening
wanneer dit inderdaad waar is dat na
de eerste ontvluchtingspoging dezer man
nen, en na de ontvluchtingen, waarover on-
dergeteekende op 6 December 1937 vragen
heeft gesteld, ten aanzien van de overige
krachtens internationale overeenkomst, wet
en Kon. Besluit (art. 3 van het K.B. van 11
Juni 1937 Staatsblad 163) geinterneerden
een strengere controle noodzakelijk is, dan
de melding, eens per week, aan 't politie
bureau?
3. Zijn de ministers bereid, ter nakoming
van de uit de genoemde overeenkomst voort
spruitende internationale verplichting en
ter uitvoering van bovengemeld K.B. ten
aanzien van de nog aanwezige geinterneer
den strengere bewakingsvoorschriften te
geven en te doen handhaven, zooals blij
kens het antwoord op bovengenoemde vra
gen tijdelijk is geschied, zulks in overeen
stemming met de maatregelen ten aanzien
van andere vreemdelingen, die onder hij
zonder toezicht staan?, aldus vraagt het
tweede kamerlid Mr. van der Goes van Na-
ters aan de ministers van Buitenlandsche
Zaken en Justitie.
Gevolgen ernstiger dan werd
vermoed.
Groote schade aangericht.
Dooden en gewonden
In aansluiting op ons bericht van Zaterdag
kunnen wij thans mededeelen, dat de gevol
gen van de aardbeving op Celebes ernstiger
zijn dan aanvankelijk werd vermoed.
Uit Tongala meldt men, dat Parigi ernstig
is getroffen. Te Toriboeloe had een vloedgolf
tot op 100 meter landinwaarts een vernielen
de werking. Acht personen worden vermist,
drie lijken zijn gevonden. Veel vee, tiendui
zenden klappernoten enz., zijn weggespoeld.
Van Toriboeloe tot Parigi zijn ongeveer 450
huizen ingestort. Honderden huizen zijn
scheefgezakt. Ook de omgeving van Ampi-
babo, is zeer ernstig geteisterd. De weg van
Toriboeloe naar Parigi is zwaar beschadigd.
Er zijn een massa scheuren ontstaan, lood
recht en parallel aan de kustlijn. De kust
is op vele plaatsen verzakt. Vrijwel alle
bruggen zijn vernield of ontzet. Een grijze
cn gele modder is uit. den grond geperst. De
weg van Toboli naar Kobonkopo is onbegaan
baar door steenstortingen en verzakkingen.
Met moeite kan men op handen en voeten
passeeren.
Dc schade is aanzienlijk. De bevolking
van de geteisterde streken is rustig en ge
laten. Het bestuur treft maatregelen. De te
lefoonverbinding met Donggala is verbro
ken, zegt de N.R.Crt.
Uit Tinombo zijn nog geen berichten bin
nengekomen.
De Tawaeli zijn dertig huizen beschadigd.
Te Paloe is ernstige schade toegebracht
aan de waterleiding. De wegverbinding tus-
schen Paloe en Koelawi is verbroken.
De tribunes van de racebaan en een pas-
sar-loods te Boeloebete zijn ingestort. Er is
één doode en één gewonde. Ook thans nog
worden bevingen gevoeld.
Ook op Nieuw Guinea.
Uit Fak-Fak op Nieuw Guinea wordt ge
meld. dat ook daar cergisternacht en gister
ochtend eenige aardschokken zijn geconsta
teerd.
Omtrent schade wordt niets bericht.
Von Cramm in hooger
beroep
De Duitsche tenniskampioen von Cramm,
die verleden week wegens een misdrijf tegen
de zeden werd veroordeeld tot een jaar ge
vangenisstraf, is in hooger beroep gegaan.
Om den K.N.V.B. beker
De uitslagen van de in de zesde ronde van
het tournooi om den K.N.V.B.-beker ge
speelde wedstrijden zijn de volgende:
iU.V.V.—A.G.O.V.V.
HaarlemC.V.V,
v.u.c.v.s.v.
23
4r-l
2—3
