,en Hollandsch meisje
11
op bezoek bij Servische boeren
jer
n
«I
:n.
Woningen zonder meubilair
Radioprogramma
Saterdag 23 Juli 1938
Tweede blad
neer.
kun-
wor-
ordb
[aar-
ring I
de
Dierenmishandeling aan de or
de van den dafl!
Men heeft den boor zijn hof verbrand,
Zijn vrouw en os vennoord;
Dan spande de boer zichzelf voor
den ploeg
i Maar de boer hij ploegde voort.
Zoo is het; al staan wij daar in Holland
iwoonlijk niet zoo bij stil. misschien
jrdat wij al zoo heel lang geen werke-
Jjken oorlog binnen onze grenzen hadden.
Mij zien in dergelijke woorden meer de
poëzie dan de bittere werkelijkheid, maar
100 is hét toch in alle landen en streken
jeweest, dat de boer zijn oogst werd ver
weid, zijn vee gestolen en zijn bof plat-
ebrand en hij heeft wel een taaie volhar-
ling moeten bezitten om dan toch steeds
reer opnieuw te beginnen en verder te
lloegcn.
Met het vee gelijkgesteld...
Toch geloof ik, dat wel haast nergens dc-
h „ballade van den Boer" van Werumeus
Buning meer waar wordt dan juist hier in
[uid-Scrvië, waar de hoeren 500 jaar on-
nderbrokon door de Turken zijn onder-
rukt, welken tijd zij geen rechten, doch
iikcl zware verplichtingen hadden en zij
ui hun christelijk geloof, door de Moharn-
ledancn met het vee werden gelijkgesteld,
c Turken pasten het Feudaalsysteem toe,
inoemd naar de Feudaalheéren, die vroe-
ir Katholiek waren geworden om van den
aus en den Keizer feudaal rechten over de
rthodoxe boeren te krijgen en die nu, "om
cr wille van den smeer" den Islam aan-
arnon. Zij waren een soort vazallen van
in Turkschen Staat en moesten militaire
ensten bewijzen, - waarvoor zij de op
'engst, van enkele dorpen kregen. Dit be
tekende, dat zij van den boer of „Kmet",
12 tot 19 der oogst mochten vorderen,
igenaar van liet land bleef dc Staat, zoo-
lat de feudaalheeren, de zg.n. „Be.g's", dus
keen bezit hadden.
Om nu zijn inkomen te verlioo-
.gen ging de Beg al spoedig een
grondig uitzuigsystecm toepassen,
waarbij hij hoopte den Kmet te be
wogen, zijn hof te verlaten, om
daarover dan zelf de beschikking
I te krijgen. De belasting werd steeds
verhoogd en bedroeg tenslotte soms
der oogst. Bovendien moest de
Kmet voor zijn heer werken, zonder
daarvoor loon te ontvangen.
Was hij niet in staat de belasting tijdig
!<e betalen, dan werd vaak liet koren door
don Beg van het land gehaald nog voor
dat liet rijp was, het vee in beslag geno
men en hijzelf gevangen genomen, om ver
der op hel land van den Beg te werken on
der toezicht van Turksche soldaten. En of
het nog niet. erg genoeg was, werden af en
toe lieele dorpen verwoest en de vrouwen
ontvoerd.
Het klinkt bijna Middeleuwsch en
toch was het hier nog zoo voor 25
jaar. Natuurlijk heeft deze eeuwen
lange onderdrukking haar stempel
gedrukt op het geheele denken en
doen der bevolking en is het daar
om, dat deze nog zoo uiterst primi
tief leeft en de landbouw er nog op
zoo'n lage trap staat. Vruchtboomen
zijn omgehakt, om de jaarlijksche
heffing daarop te ontgaan, het vee
is verkocht om wegen- en onderwijs-
belasting te kunnen betalen, of
schoon er noch wegen, noch scho
len waren. En overigens verwaar
loosde de Kmet zijn land opzettelijk,
niet zoo zeer omdat de verbeterin
gen toch grootendeels den Beg ten
goede kwamen, maar meer nog om
de waarde der boerderij laag te
houden, zoodat hij die wellicht eens
tegen geringen prijs zou kunnen
koopen.
Onze reis correspondente, mcj.
üockcl uit Delfzijl is op bezoek ge
weest bij de Zuid-Servische boeren.
Zij ontdekt tot haar verbazing, dat
de plattclandsfamilies bij gebrek
aan stoelen op den grond zitten,
om een rond gat geschaard!
Zij gaat op stap met een vrou
welijke veearts en is getuige van
de vrecselijke mishandelingen,
waaraan de boeren het vee bloot
stellen.
Er hecrschen toestanden op het
Servische platteland, zóó primitief,
dat wij er bijna geen geloof aan
zouden hechten, ware het niet, dat
onze medewerkster ze met eigen
oogen heeft kunnen aanschouwen.
.Tuist het landleven wilde ik ook van nabij
leeren kennen. Maar hoe? In een dorp is
niets dat ook maar eenigszins naar ©en
hotel zweemt en op een boerderij logeeren
was uitgesloten werd me verzekerd, ook al
wilde ik het dan wel een poosje zonder
comfort doen. Toch vond ik een oplossing
Ik leerde n.1. een Russjsche dame kennen,
veearts van beroep en begiftigd met een
flinke dosis courage, die geregeld naar dc
dorpen trok om er de zieke, varkens, buf
fels en ezels te curecren. Zij noodigde -mij
uit met haar mee te rijden in haar twee
wielige wagen met een onoogelijken hit er
voor. welk plan me zeer toelachte, zoodat
we er maar spoedig werk van maakten en
ik terstond mee ging naar haar huis.'.Daar
stond echter een patiënt, een hengst, en het
bleek, dat die eerst nog geopereerd zou
moeten worden. „Ha!" zei m'rf nieuwe vrien
din, „dat treft U; clan kunt U meteen toe
kijken". Nu ben ik werkelijk een he'din.
zoolang er maar geen spinnen in de buurt
zijn en er geen bloed is te zien. Maar om
dat ik wat mannenmoed betreft, toch ook
niet bij dc Russin wilde achterslaan, zei ik
kordaat, ah ja, dat was nou net iels voor
mij en ging gedwee nvee naar het erf, waar
ik een plaatsje kreeg op de ecre-tribune,
n.1. op -'n groot formaat konijnenhok, waar
in dc veearts een paar varkens hield. Daar
zat ik met m'n bluf en zag toe boe zij een
witte.jas aantrok en toen met het Moham-
mcdaansche knechtje het paard in touwen
en lussen verstrikte. Wat was het ineens
heet! Onder me gierden de varkens; met
m'n zakdoek sloeg ik de vetle, groene mest
vliegen van m'n beenen. De hengst, zakte
langzaam op den grond. „Hebt U 't gezien?"
riep de operatrice geestdriftig. Ja, ik zag
het; ook hoe ze de te operccrcn plek met
creolinc begon te wassclrcn en loon..., wel,
loon... hadden de varkens weer vrij uitzicht,
want toon wist ik eindelijk een uitvlucht
en beende liet erf af en de straat uit....
Een onvergetelijk ritje!
Maar een uur later was ik terug en zal
tevreden in de kar. D.w.z., zoolang die nog
stilstond. Zoodra we over dc kleine keitjes
begonnen tc jakkeren, moest ik meteen wel
vaststellen, dat deze wagen 'blijkbaar meer
voor liet noodzakelijke dan voor liet mooie
en makkelijke, was' geschapen. Het. stoolte
afgrijselijk, zoodat m'n Voeten een roffel
op het voorbankje sloegen. Ik had vaag het
gevoel, dat ik een bijzonder vermakclijken
aanblik bood en was stiekum blij, dat we
niemand van m'n kennissen ontmoetten.
Alleen de voerlui in hun gescheurde hem
den en bontgclapte broeken wuifden ami
caal tegen ons, zijnde klanten van mijn
gastvrouw. Buiten dc stad werd liet niet be
ter. Onverstoorbaar draafde Wiedrie", onze
bit, over kuilen en keien en soms dwars
door dc beken, zoodat ik me niet beide
handen aan zij- en rugleuning yasthieid om
na m'n luchtsprongen tenminste weer op
het bankje terug te komen. En nu zaten
we nog op een zak hooi! Op den terugweg
was dit kussen inmiddels in Wiedrie's maag
verdwenen. Toen moest ik me bovendien
met één hand in evenwicht houden, want
toen droeg in in de andere liet hart van 'n
gestorven varken.
De vrouwelijke veearts buigt zich liefdevol over het stervende paardje...
Ja. deze tocht en de andere tochten die
ik niet deze onverschrokken dame onder
nam, waren wel eens wat avontuurlijk,
maar ik had een prachtige gelegenheid om
het land tc zien en de menschen te leeren
kennen.
Waarom de Serven graag „hoog"
wonen.
Gewqonlijk zijn hier de mais- en koren
velden in dc daLen, terwijl de dorpen in de
bergen verscholen liggen, waar de bevol
king zich veiliger voelde voor de Turken.
Men kon vanuit de hoogte bij evcntueele
overvallen ook de indringers zien komen,
zoodat cr tijd was een goed heenkomen te
zoeken. Daarom zijn ook de woningen zoo
spaarzaam bemeubeld. Men heeft steeds
alle bezit omgezet in goud, dat bij een
plotselingen vlucht gemakkelijk kon worden
meegenomen.
Over de soberheid der woonhuizen
stond ik dari ook versteld. De keu
ken is meestal beneden en staat in
verbinding met den stal, of vormt
daarmee één vertrek. In den vloer
is een rond gat, waarin gestookt
kan worden en bij gebrek aan stoe
len of banken, zit de familie daar
om heen op den grond. Het eenige
werkelijke meubel is gewoonlijk een
laag schomrhelwiegje. De faijiilies
zijn hier als regel zeer kinderrijk
en daar de getrouwde zoons vaak bij
de ouders blijven wonen, is er in
huis ook altijd wel een wiegbewo-
ner.
Verder valt er in dit vertrek niets te be
zichtigen, zoodat je het steile trapje op
kunt. klimmen om de slaapkamers te be
kijken, meestal 2 of 3 in getal. In één
daarvan hangt de beeltenis van de schuts
patroon van de familie, die overal in hooge
cere wordt gehouden. Als verdere versie
ring dient dan soms nog een reclameplaat
voor naaimachines of een onherkenbaar
portret van -den in 1934 vermoorden Koning
Alexander,
Het bed is nog het minst opvallend
van liet weinige dat in de kamer is
en ligt... opgerold in een hoek. Want
liet bed is niets meer dan een biezen
mat, die 's avonds word uitgerold
en dan plaats biedt voor 5 a 6 per
sonen, wat natuurlijk afhangt van
den omvang der slapers.
Dekens zijn wel aanwezig, maar aange-
ZONDAG 24 JULI 1938.
Hilversum I, 1875 en 415,5 m.
12.00 AVRO. 5.00 VARA. 6.30 VPRO. 8.00
—12.00 AVRO.
8.55 Gramofoonmuziek.
9.01 Berichten.
9.05 Tuinbouwpraatje.
9.30 Viool, piano en gramofoonmuziek.
10.39 Berichten.
10 *0 Declamatie en gramofoonmuziek.
11.00 VARA-orkest en -Kinderkoren.
12.00 Het woord van de week.
12.05 Ensemble Jetty Cantor en gramofoon-
muzek.
1.30 Causere „In een opium-fabriek".
I.50 Gramofoonmuziek.
2.00 Boekenhalfuur.
2.30 Omroeporkest, solist en gramofoonmuz.
4.00 Gamofoonmuziek.
4.15 Stan Brender's Jazz-orkest.
5.00 Meisjeskoor „Jong Leven" en gramo
foonmuziek.
5.30 De Ramblers.
6.00 Sportuitzending.
6.15 Sportnieuws ANP. Gramofoonmuziek.
6.30 Nederduisch Hervormde Kerkdienst.
7.30 Gramofoonmuziek.
7.40 Wijdingswoord.
8.00 Berichten ANP. Mededeelingen.
8.15 Residentie-orkest en solisten.
9.05 Radio-journaal.
9.20 Gramofoonmuziek.
10.00 Radiotooneel.
10.-0 John's Hawaiian Serenaders en solist.
II.00 Berichten ANP, hierna tot 12.00 Dans
muziek (gr.pl.).
Hilversum II, 301.5 m.
8.30 NCRV. 9.30 KRO. 5.00 NCRV. 7.45—
11.00 KRO.
9.30 Morgenwijding.
10.CO Hoogmis.
11.45 Gramofoonmuziek.
12.15 Causerie „Het geheim van de groote
match".
12.20 KRO-orkest (1.00—1.20 Boekbespre
king).
2.00 Godsdienstonderricht voor ouderen.
2.30 De KRO-Melodisten en solist.
3.00 Gramofoonmuziek.
3.45 Kamermuziekensemble en gramofoonmuz.
4.30 Voor de zieken.
4.55 Gramofoonmuziek.
5.05 Gereformeerde Kerkdienst. Hierna: Ge
wijde muziek (gr.pl.).
7.50 Causerie.
8.10 Berichten ANP. Mededeelingen.
8.25 Gramofoonmuziek.
8.30 De KRO-orkesten.
9 30 Radiotooneel.
9.45 Vervolg concert.
10.30 Berichten ANP.
10.40—11.00 Epiloog.
MAANDAG 25 JULI 1938.
Hilversum I, 1875 en 415,5 m.
Algemeen programma, verzorgd door de
AVRO.
8.00 Gramofoonplaten. (Om 8.30 Ber.).
10,00 Morgenwijding.
10.15 Gramofoonmuziek.
10.30 Ensemble Johnny Kroon.
11.15 Declamatie.
11 40 Vervolg concert (Om 12.15 Ber.).
12.30 Gramofoonmuziek.
In een Zuid-Servische slaapkamer ligt hel
bed opgerold in een hoek.
zien men zich gewoonlijk niet eens ont
kleed, zijn deze in den zomer volkomen
overbodig. Hiermee heb je dan alles- ge
zien. Meer is cr niet. Geen stoel, geen tafel,
geen pot met bloemen of gordijnen, niets
Nee, inderdaad, liet heeft zijn bezwaren om
in zoo'n huis t logeeren.
Op de koffie.
Na dezen rondgang wordt er dan onver
anderlijk zwarte koffie geserveerd. Hoe
eenvoudig men ook leeft, voor de gasten
is er toch altijd koffie in huis. Eerst
werd ik wel eens een beetje scheef aange
keken en waren dc menschen bang, dat
m'n belangstelling voor hun leven in ver
band stond niet een of andere belasting,
een achterdocht, die hun ook alweer uit
den Turkcritijd is bijgebleven. Als ik ech
ter dan wat Ilollandschc foto's liet zien.
werden ze steeds toeschietelijker en als ik
ook nog m'n fototoestel voor den dag
haalde, had ik 't pleit heclcmual gewon
nen.
„Meneer Dokteres".
Natuurlijk werd cr ook over zieke bees
ten gepraat, waarbij meestal de vrouw
het woord deed. Omdat de veearst een dame
was? Waarschijnlijk niet. Ik geloof eigen
lijk, dat ze haar niet voor 100 als vrouw-
beschouwden en spraken haar dan ook aan
met een soort tusschenvorm: „Meneer Dok
teres", meteen een soort eerenaam, want
vrouwen zijn hier niet bijster hoog in tel.
Niet dat. ook hier geen hoffelijkheid be
staat, alleen gaat die van de dames tot de
heeren. Bij een begroeting bv. kust de vrouw
den man eerbiedig de hand en gaat een
paar naar de stad, dan sjouwt de vrouw
met de bagage, terwijl haar heer en mees
ter in al zijn grootheid op een klein ezel
tje zit. Maar het. vermakelijkst is wel, dat
dc dames cr zich voor hoeden de heeren
met minder kicsche uitdrukkingen tc kwet
sen. Toen b.v. ergens een buffel ziek was,
zei de vrouw: „Ja weet U, Meneer Dokte
res, pardon mannen, neem me niet kwalijk,
maar 't heest heeft diarrhee".
Gewoonlijk haalt men niet tijdig
hulp bij ziek vee. maar doktert er
zelf met allerlei wonderlijke mid
deltjes aan. of laat cr gebeden bij
zeggen, om dan tenslotte in allerijl
de veearts te halen, die soins 20 K.M.
en niccr moet rijden, alleen om het
dier mee te zien s'tervcn. En daar
haar hulp dan tc laat komt, vindt
men 't niet noodig, om haar voor
niet-gedane diensten te belooncn.
Het vee heeft het niet bestl
Dc Zuid-Serviër heeft niet veel hart voor
zijn vee, dat hij vaak tot eigen schade en
schande misbruikt. De ezels en paarden
neemt hij nooit, de houten zadels af en
wanneer hij in de stad is geweest en niet
ai zijn hout heeft verkocht, b.v., laat hij
de dieren daar ook nog mee rondloopen
tot hij weer naar dc stad gaat. Maar het
ergste is nog, dat hij zijn dieren jaagt en
ranselt tot ze er letterlijk bij neervallen.
Op één onzer tochten vonden we zoo'n zie
lig. uitgemagerd slachtoffer langs den weg
liggen. Dc hoer stond er ontsteld bij en be
greep maar niet, dat het beest nog niet
weer opleefde, nadat hij het al een flinke
portie peper had ingegeven. M h vriendin
schreeuwde van verontwaardiging en liet
hem water halen, dat we het kreunende
paardje le drinken gaven en over zijn flan
ken goten, waarna de eigenaar bevel kreeg
om te masseeren. En tot m n uiterste ver
bazing stapte hij toen zonder aarzelen op
zijn stervende knol. om die met z'n voeten
te bewerken. Maar daar kwam niet veel
van, want m'n koene veeartse sleurde hem
er weer af.
Dit. was aanleiding tot een lange
klaagzang over de moeilijkheden die
het samenwerken met deze men
schen opleverde, die meest geen on
derwijs hebben genoten, laat staan
landbouwonderwijs en nog in een
eerste stadium van ontwikkeling
moeten worden gebracht. Toch werd
de klacht steeds minder scherp. Je
kunt ook dit landvolk niet veroor-
deelen, dat waarlijk wel intelligent
is, maar nooit een kans had om een
sport liooger te klimmen.
Het is veel meer bewonderenswaardig,
dat ze hun cultuur van vóór 500 jaar be
waarden, hun volkszangen en -dansen en
hun schilderachtige kleederdracht met het
mooi berduurwerk,' waarvoor sinds de
komst der Turken, als toeken van rouw,
hoofdzakelijk zwart wordt gebruikt. On
danks alles zijn de meeste ook trouw geble
ven aan hun godsdienst en zijn toch niet
heelemaal ten onder gegaan. Ik geloof dan
ook, dat ook het slot van dc ballade waar
mee ik begon, juist op de Zuid-Serviërs van
toepassing is, dat luidt:
„Een stem sprak tot aarde, hemel
en zee
En de hoer heeft haar gehoord:
Ter wille van den boer die ploegt
Besta de wereld voort!"
M. T. BOEKEL.
Bloemen heffen zich naar het zonlicht
2.00 Orgelspel.
2.30 Declamatie.
3.00 Omroeporkest.
4.00 Pianovoordracht.
4.30 Disco-causerie.
5.30 Versterkt Kovacs Lajos orkest en solist.
6.50 Solistenconcert.
7.40 Interview.
8.00 Ber. ANP. Mededeelingen.
8.15 De Twillight Serenaders.
9.00 Interviews.
9.25 Omroeporkest en solist.
10.00 Gramofoonplaten.
10.15 Omroeporkest.
11.00 Ber. ANP. hierna tot 12.00 Harry Cal-
ling's dansorkest.
Hilversum II, 301,5 m.
NCRV-uitzendlng.
8.00 Schriftlezing, meditatie.
8.15 Ber., gramofoonmuziek (9.309.45 Ge
luk wensch en).
10.30 Morgendienst.
11.00 Christ. lectuur.
11.30 Gramofoonplaten.
12.00 Berichten.
12.15 Gramofoonmuziek.
12.30 Kwintet en gramofoonplaten.
2.00 Gramofoonplaten.
2.15 Zang, piano en gramofoonplaten.
3.00 Gramofoonmuziek.
3.45 Bijbellezing.
4.45 Gramofoonmuziek.
5.15 Voor de kinderen.
6.15 Gramofoonplaten.
6.30 Vragenuurtje.
7.00 Berichten.
7.15 Vervolg vragenuurtje.
7.458.00 Reportage, evtl. gramofoonmuziek.
8.05 Ber. ANP, herh. SOS-Ber.
8.15 Leger des Heils-Samenkomst,
9.15 Gramofoonmuziek.
10.00 Berichten ANP.
10.05 Hollandsch Kamermuziekensemble en
gramofoonmuziek.
11.20 Gramofoonplaten.
11.5012.00 Schriftlezing.
