Noordhollands duinen»
levensvreugde voor duizenden
Bejaard echtpaar door gas
bedwelmd
Beteugeling van
pers-excessen
Franschman vluchtte uit
strafkolonie
INCIDENTEN
Ex-Koning Alfonsi
weer op den troon1
Genoeg „vrij duin", óók
voor ons nageslacht
STRIJD TUSSCHEN BELANGEN DER WE
TENSCHAP EN BEHOEFTEN VAN HET
NATUURMINNEND PUBLIEK.
Dit jaar bezochten 100.000
gasten Texel
Er is moeilijk in ons land een land
schap aan te wijzen, waarvan de be-
teekenis in den loop der jaren zoo
sterk is toegenomen als met liet
duinlandschap het geval is. In het.
hijzonder geldt dit wel hef Noord-
Ilollandsche deel, de Noordzee-eilan-
den inbegrepen.
Wie dezen zomer verschillende terreinen
heeft bezocht, zal sterk onder den indruk
zijn gekomen van deze evolutie van jacht
en lustoord van enkelen in de 17e en latere
eeuwen tot het „nationale park", dat het
in de paar laatste decennia geworden is. En
deze uitdrukking dan wel degelijk bedoeld
in den goeden zin: een uitgestrekt natuur
reservaat, dat levensvreugde in vele vor
men biedt aan duizenden en duizenden, een
waarlijk echt recreatiegebied, waar alle
genoegens van het buitenleven kunnen wor
den genoten en tevens al het mogelijke
wordt gedaan om hot belangrijke natuurle
ven in stand te houden voor do wetenschap.
Alles is eigenlijk min of meer in stilte zoo
geworden, vandaar dat men, bij aandachtige
kennismaking met dit landschap, verrast
staat over hotsen deze streek ook in ooco-
r.omischen zin bijdraagt tot de volkswel
vaart. Het is dc moeite waard om hierbij
eens even stil te staan.
Niemand kende Texel.
Men mag Texel wel als voorbeeld kiezen,
want hier is in zeer duidelijke mate te be
speuren wat de factor natuurbescherming
voor de samenleving beteekenen kan, aldus
de .WR.Ct.
Niemand kende Texel dertig, veer
tig jaren terug, thans is voor dit
jaar het bezoek geschat op honderd
dnizend gasten, pensiongasten, kam
peerders een dagjesmcnsche», die
toch meest komen om het be
schermde natuurschoon te bewonde-
Na lang „peinzen en gissen" is dr. Jac. P.
Thijsse, die het. weten kan, tot de conclusie
gekomen, dat dit natuurschoon tusschen
één en twee millioen gulden naar het. eiland
lokt. De vele wonderen van Texel zullen
niet de eenige attractie zijn, doch liet succes
der natuurbescherming is hier duidelijk be
wezen.
Zélfs de „Karimata" legt het af!
Vlieland en Terschelling moeten het met.
voel minder doen, zelfs mot een Karimata,
doch het zou een groot belang zijn om uit
de belangstelling voor deze eilanden pre
cieze gegevens te verkrijgen over de waarde
van de natuur voor het tegenwoordige maat
schappelijke leven.
Men mag eigenlijk wel zeggen, dat dit ge-
heele complex; de Waddenzee met Griend
inbegrepen, een groot natuurreservaat of
nationaal park is, want de verhouding van
natuur en cultuur is zoodanig, dat de laat
ste meer als aanvulling dan als hoofdzaak
wordt gevoeld.
Vogelleven op Griend.
liet is de dienst van liet Staalsbosclibe-
heer, welke in dit nationale park de taak
der natuurbescherming bevorderd lieeft, met
•daar naast op Texel „Natuurmonumenten"
er. „Vogelbescherming" wat betreft, dc be
roemde vogelpolders op het eiland en de
winterrëservaten aan zijn kusten, welke
laatste categorie van vrijplaatsen voor het
waterwild thans ook in groote uitgestrekt
heid aan de Friesclie kust voorkomen, me
de dank zij de activiteit van It Fryske Gea.
Voorts is daar Griend, het zoo merkwaar
dige vogeleilandje van „Natuurmonumen
ten", een der belangrijkste van heel N.W.
Europa, wel voornamelijk wegens het voor
komen van een geweldige groote stornbe-
volking, waarvan liet aantal paren niet min
der dan 25 a 30.000 bedraagt. Dit eilandje
is tegenwoordig liet onderwerp van zeer
aandachtige biologische studie, waarvan de
resultaten met groote belangstelling wor
den tegemoet gezien.
Critiek.
De natuurbescherming van het Staats-
boschbeheer in de duinen van Texel, Vlie
land en Terschelling, welke daar naast de
hebosschingen tot haar recht kon koinen,
strekt zich over groote gebieden uit.
De bebossching heeft meermalen
critiek ondervonden, omdat zij het
verlies van prachtig natuurleven,
oorspronkelijk aanwezig, tengevolge
heeft gehad. Ditzelfde geldt ook voor
de terreinen van het Staatsboschbe-
heer op den vasten wal, bij Srhoorl
en Petten-Camp. Een critiek, die op
zichzelf wel juist was, doch bezien
in het ruime verband der sociaal-
oeconomisclic belangen van bebos
sching voor onze volkswelvaart, niet,
gerechtvaardigd kan worden ge-
genoemd, gezien de roserveoring van
uitgestrekte natuurgebieden voor we-
wetenschap en ontspanning.
Tevens mag niet. over het. hoofd worden
gezien, dat in do bdsschen de vrije wande
ling veroorloofd is, evenals in nietbobosch-
te duinen. In zoover heeft deze rijksdienst
zelf een begin gemaakt met de uitvoering
van het zoogenaamde plan-Tesch, dat, het
scheppen van uitgestrekte vrije wandeldui
nen beoogde.
Ongerepte natuur.
Texcl's duingebied is bijna geheel natuur
monument, of wil men aan dit woord de be-
teekenis van het ongerepte natuurleven
toekennen, men nocrac het dan een natuur
reservaat, aangezien de invloeden van den
mcnsch er in belangrijke mate te bespeuren
zijn. Wat echter officieel is gereserveerd is
zoo weinig aan mcnschclijkcn invloed bloot
gesteld geweest, dat hier de naam natuur
monument, op zijn plaats is.
Wij bedoelen dc Muycn met de Slufter
t'SOO HA) en de Geul met de Westerduinen
1S00 H.A.) In aesthelisch en wetenschappe
lijk opzicht terreinen van hooge waarde,
floristisch en faunistisch, vooral wat vogels
betrèft. Deze terreinen met hun lepelaai-s
Muy) en de vogel polders trekken vooral
Engelsche toeristen. Dc duinvorming valt
er prachtig te bcstudecrcn. Dit is ook het
geval met de groote Boschplaat op Ter
schelling, 4400 H.A. groot, waarvan in dit
bcsfek moeilijk alle merkwaardigheden
kunnen worden medegedeeld. Voorts zijn
er op dit eiland nog gereserveerd een paar
duinvalleien en de Landrummerheide; op
Vlieland zijn hot de Meouwcnduinon en
Kooiplekslid, ook al weer ruim 500 H.A.
Hier vestigde zich de eidereond. die hier
thans de Zuidelijkste broedplaats in Euro
pa lieeft. Juist dit jaar is het. wetenschap
pelijk onderzoek van cle reservaten op de
eilanden krachtig aangepakt; het iiiveinta-
risatiewerk werd verricht door jonge bio
logen.
Op het vasteland.
Hebben dus, zooals wij hierboven
zagen, de duinen der Noord-Holland
sclie eilanden mede onder invloed van de
natuurbescherming een zeer belangrijke be
stemming gevonden, op het. vasteland is 't
bééld weinig anders.
Mocht het ooit in de provincie
Noord-Holland tot een gewestelijke
regeling van stedehouwkundige be
langen op grondslag van streek
plannen komen, dan zal, naar wij
wagen te voorsepllen, in de lange
duinstreek weinig verandering meer
kunnen komen, en zeker niet in het
gedeelte benoorden het Noordzee
kanaal.
In groote lijnen zijn ook hier de beslem
mingen voor een langdurige toekomst aan
gegeven. Er zal zeker zeer nuttig werk le
doen zijn om bot duinlandschap met het
fraaie achterland van schilderachtige pol
ders en ontspanningswegen in goeden staat
te houden, door lintbebouwing, zooals on
der lleiloo en Egmond voorkomt, lot bet
onvermijdelijke te beperken, doch dit be
hoort meer tot de landschapsbeschenning.
Er verdween wel iets
Op den vasten wal zijn liet weer in hoofd
zaak overheidsorganen, die er met grooten
ijver naar gestreefd hebben om de coördi
natie der verschillende belangen, tot haar
recht te doen komen. Wij wezen reeds op
hel scheppen van ruime wandelgclcgcnhcid
in de duinterreinen van hel Stantshoschbe
heer, waardoor dc slrcck van Berccn tot
aan de Homlsbossche een der drukst be
zochte vacantieoorden van ons land ge
worden is. Dc werkverschaffing o,,rtndp de
mogelijkheid hel landschap (e ontsluiten.
Nu kan niet worden ontkend dat bii de
werkzaamheden in het voor boschcultuur
bestemde deel, mooi oorspronkeb'k na
tuurschoon verdween; dat gebeurde ook on
Texel, Vlieland en Terschelling. Maar ook
I bier dient men niet te vergeten, dat mén
een open oog heeft gehad voor bet bclane
der wetenschap; ook in deze houtvesterij
bevinden zich enkele, kleine, natuurreser-
vaten terwijl veel duin ongerept blijft, voor
zoover dat uit een waterstaatkundig oog
punt mogelijk is. Zou liet geoorloofd zijn
om een aantrekkelijk duinlandschap voor
liet publick te sluiten, zelfs indien bet. ge
heel een wetenschappelijk reservaat vorm
de O.i. zou dit niet geoorloofd zijn,
moet ook vrij duin voor algemeene recreatie
beschikbaar zijn.
Waar het nog vrij is.
Nu vinden wij in Noord-Holland
nog duinen, welke geheel vrij zijn.
Dat is de strook van Callantsoog
tot Huisduinen, waar de militaire
oefenterreinen aanvangen.
Voor zoover wij hebben kunnen nagaan
is er geen enkele reden om deze vrijheid
te beperken; want het gebruik leidt niet
tot excessen de bevolking van Den Hel
der blijft, toch grootendeels in haar eigen
onlspanningsduinen, terwijl het bezook van
andere badgasten (tot zelfs uit de provincie
Groningen) klein zal blijven. De groote con
centratie van dagjesmenschon vindt plaats
Ie Zandvoort en bij Bakkum-Castricum.
Ton Zuiden van Callantsoog vindt men 't
bezit van de maatschappij Het Zwancwater,
dat in zijn afzondering een waarborg is
voor bet behoud van het merkwaardige na
tuurleven in deze duinen. Kwam een der
gelijk terrein hier niet voor, dan zou, in 't.
belang van de typische flora 011 fauna der
kalkarme duinen van het plantengeogra-
pliisclie Wadden district, zoo opvallend met
hun nog rijke heidebegroei ing, een deel
van bet gebied benoorden Callantsoog moe
ten worden afgesloten, zonder dat de loc-
gang tot het strand behoefde te worden
belet.
Rijke vegetatie.
Nog veel ingrijpender dan in de Schoorl-
sclic en Bergensche duinen het optreden van
't Staatsboschbeheer is geweest, in den goc
den modernen zin, is dat van de provincia
le overheid, die in het duingebied van het
middengedeelte der provincie haar waterlei
dingbedrijf vestigde. Wie dit groote gebied
bezocht, tegen zeer geringen prijs voor ieder
een toegankelijk, het gebied omvat, met
liet onlangs door de Staten aangekochte
Heemskerkerduin, voor welken aankoop nog
hoogerc goedkeuring moet worden verkre
gen; ruim 3500 h.a. zal onder den indruk
komen van de rijke vegetatie welke wel zeer
afwijkt van die in andere waterleidingdui
nen. Dc diepwaterwinning en dc uitroeiing
der konijnen zijn daarvan de oorzaken Bij
zondere zorg wordt hier aan de flora en fau
na gewijd Het gebied is zorgvuldig geïnven
tariseerd. Planten en vogels, als do merk
waardige hondswortel, een orchidee, en de
zeldzame griel, waarvan maar weinig broed-
paren meer in het Neclerlandsche duin voor
komen, genieten strenge bescherming. Een
nulfige landschapsverfraaiing werd verkre
gen door het in werkverschaffing aanleggen
van een duinmeer; op een eiland in dit meer
tje, dicht hij Bakkum gelegen, hebben zich
zeezwaluwen gevestigd. Zoo zijn bier vele
belangen in een synthese bijeengebracht
een juist gevoel voor de waarde der velschil
lende belangen gaf de richtlijnen aan, wel
ke elke betrokken partij kunnen bevredigen.
Verarming dreigt.
Minder optimistisch moet het oordcel lui
den over het indrukwekkende duinland
schap ten Zuiden van het Noordzeekanaal,
waarvoor de toekomst nog nadere bestem
mingen moet brengen. Niet alleen vindt men
hier nog oude landgoederen, welke bet maxi
mum der schoonheid van 't duinlandschap
vortooncn, en welker behoud van algemeen
standpunt beschouwd verzekerd moest zijn,
doch ook de waterleidingen leiden tot
steeds groot ere verarming.
Er zal hier nog veel moeten wor
den gedaan om de gevolgen van ve
lerlei exploitatie te overwinnen. De
hoop is er op gevestigd dat metter
tijd water kan worden betrokken
uit het IJselmeer.
De waakzaamheid ook van overheidslicha
men en particulieren, die de groote bctceke-
nis van een uitgestrekt duinreservaat voor
de grootestadsbevolking van Amsterdam en
Haarlem in dit deel der provincie volkomen
inzien, wettigt echter eveneens het vertrou
wen, dat in Noord-Holland ruim voldoende
van het duinlandschap voor dc komende ge
neraties blijft behouden.
Het stuur
gehoorzaamde niet
En een Amsterdamsch meisje
werd het slachtoffer van auto
manoeuvres.
Gistermiddag reed de automobilist \V. uit
Nieuwer-Amstel op den Stadionweg Ie Am
sterdam. Tusschen Olympiaplein en Miner-
va-laan brak plotseling het bovenblad van
een veer van één der voorwielen, waardoor
W. de macht over zijn stuur verloor. Voor
hem uit reed een 22-jarige wielrijdster.
B. poogde nog door naar rechts uit le
wijken een aanrijding te voorkonden,doch
het stuur gehoorzaamde niet meer aan liet
manoeuvreeren van den bestuurder, zoodal
de auto tegen de fiets botste. Hel meisje
wercl legen den grond geslingerd en kreeg
een hoofdwonde en inwendige kneuzingen.
Het slachtoffer is in liet Wilhelmina
Gasthuis opgenomen.
Op het nippertje geredL
In den loop van Zondagmiddag meenden
de bewoners van de eerste verdieping van
pand 40 aan den Oosfzeedijk te Rotterdam
een steeds sterker wordende gaslucht waar
Ie netnen. De lucht bleek van beneden te
komen, waar op de belétalage achter een
winkel twee bejaarde menschen wonen.
Eenige personen begaven zich naar dien
winkel, waar zij aan de deur rammelden.
Na ecnigen tijd kwam cle man, dc 7S-
jarige F. J. van Heek naar voren. Hij
scheen een beetje versuft, te zijn en had
niet de tegenwoordigheid van geest de
deur te openen. Hij liep weer naar achteren,
waarop cle buren ook naar de achterzijde
van de woning gingen. Hier konden zij bin
nenkomen, daar één der groote deuren
openstond en slechts ecu hor den weg ver
sperde. Men kwam toen tot cle ontdekking,
dat liet echtpaar tot op het oogenblik dat er
aan de deur was gerammeld, op becl had
gelegen.
De vrouw, cle 74-jarige C. van Heck-van
Nispen, lag nog steeds te bed. Ook zij was
door het gas bedwelmd. De man was, na
dat hij weer naar den achterkant van het
huis was geloopen, bij de openstaande
achterdeur geheel versuft in een stoel gaan
zitten.
Beiden zijn per auto van den G.G.D. naar
het ziekenhuis aan den Coolsingel overge
bracht .waar zij ter observatie zijn opgeno
men. Hun toestand was niet ernstig.
De oorzaak bleek een klein lek in de gas
buis te zijn geweest.
Van den wal in de sloot
In de pers treft men dezer dagen bij herha
ling geschrijf ook onderling twistgeschrijf
over de vraag of niet. nieuwe strafbepalin
gen ter beteugeling van pers-excessen noo-
dig, en in hoeverre die dan binnen de grond
wettelijke grenzen mogelijk zijn, aldus het
Volk.
Kennen wij tot dusver slechts straffen, die
den schuldigen schrijver in persoon treffen,
de voorstanders van strenger maatregelen
willen naar nieuwe strafmiddelen grijpen,
waardoor de bladen worden getroffen. Met
andere woorden: een verschijnverbod gedu
rende korten of langeren tijd.
Dat dit in zijn uitwerking een kras straf
middel is, zal niemand ontkennen. Voor een
dagblad bijvoorbeeld kan het een schade be
teekenen, die het den doodsteek geeft. Doch
indien zulk een blad over zeer uitgebreide
geldmiddelen dc beschikking heeft of krij
gen kan, dan zal het ook dc middelen weten
te vinden om op een zijweg aan cle opgeleg
de schorsing te ontkomen. Het blacl „De
Eend" mag niet. verschijnen. Een ander blad
„De Gekluisterde Eend" zal ervoor in de
plaats treden en in aantrekkingskracht, op
zeker publiek voor het verbodene allerminst
onder doen.
Voeg daarbij, dat. door zulke bevoegdheid
aan den rechter (zelfs den rechter in een
college van vaklieden, als een „tuchtraad"
zou kunnen zijn) toe te kennen, men cle bur
gerlijke vrijheid zelve zooals cle Grondwet, dit
heeft bedoeld, indien al volgens sommigen
niet met zooveel woorden heeft toegekend,
op bedenkelijke wijze te na zou kunnen ko
men.
Zeker, cle democratie moet cle moed
hebben, zich te verdedigen, door orde
op haar zaken te durven stellen.
Maar anderzijds moet zij nimmer, 0111
haar belagers in te toornen, aan haar
eigen voornaamste emblemen ernstig
afbreuk doen.
Om haar verde'digers geestdrift te kunnen
inboezemen, moet de democratie haar voor
naamste inhoud voor elke beschadiging be
hoeden, die dc deugdelijkheid van haar pij
lers bedreigen zou. Anders loopt zij, aldus
liet blacl, liet gevaar het spel te spelen van
dengene, dien zij bekampen wil, en die haar
nergens liever heen ziet gaan dan in die
richting..
Lepelaars, Texel's lievelingen.
En kwam, na vele avonturen, te
Rotterdam als verstekeling aan.
Gistermorgen is met dc bananen-
boot „Jamaica Progress" uit Kong-
ston als verstekeling te Rotterdam
meegekomen de 62-jarige Fransch
man A. M. B., die meer dan tien jaar
in de Fransche strafkolonie te Cayen-
ne heeft doorgebracht. Op deze avon
tuurlijke reis zijn vijf kameraden
van hein verongelukt.
B. is ér echter in geslaagd zich in veilig
heid te stellen. Hij hoopt nu, dat de Neder
landsche vreemdelingendienst hem naar
Frankrijk zal terugsturen, waar hij, zooals
hij zegt, vrij zal worden toegelaten.
Waarom de man naar Cayenne
moest.
Een jaar of tien geleden was deze Fransch
man in het bezit van een aardig kapitaaltje
Hij was bovendien getrouwd niet een jonge
Francaise, maar cle idylle was van korten
duur. Er kwam een andere man en deze ging
er 11a ecnigen tijd niet alleen met B's vrouw
maar ook met B's geld vandoor. Veel plezier
had deze er echter niet van want B. nam
wraak door zijn rivaal dood te'schieten. B.
wercl gepakt en naar Cayenne gezonden.
Met vijf kameraden trachtte hij on
langs te ontvluchten. Langen tijd ver
bleven zij in cle oerwouden en ten
slotte gelukte het hun van boom
stammen een bootje 1c maken, waar
mede zij een langen tocht over zee
begonnen.
Zij kwamen terecht in Trinidad en aange
zien hun prauwtje niet meer te gebruiken
was, verschafte liet Engelsche gouvernement
hun een zeilbootje, waarmede zij weer moes-
Een oorlog wordt niet meer verklaard
Die tijd is lang geleden,
Er wordt naar zeer modernen aard
Een nieuwe weg betreden.
Er zijn in 't groote wereld-plan.
Wat groepen malcontenten,
En die verwekken nu en dan
Voortdurend incidenten!
I11 Spanje gaat dc strijd zijn gang,
Maar 't blijft alleen bij vechten,
Partijen hebben daar allang
Volstrekt geen oorlogsrechten.
Nu ja, men treft elkander fel
Met 1 ucli t.-bo m ba rd e 111 en ten,
En ook dc tanks die rijden wel,
Maar 't blijven incidenten!
Japan stapt, op een goeden dag
Bij China zóó naar binnen,
Maar d'oorlog per Japansche vlag,
Die moet er nog beginnen.
't. Is meer een twist, een hartig woord
Zoo tusschen concurrenten,
En al die dooden, enzoovoort.
Dat zijn maar incidenten!
Tenslotte bulderde 't kanon.
I11 't hcclc verre Oosten,
Waar Rusland een „gesprek" begon,
De wereld kan zich troosten
Hot is, nu ja, een grensgeschil
Met zware argumenten,
Maar met een beetje goeden wil
Blijft het bij incidenten!
Zoo draait dc oude aarde door
E11 glimlacht droef en fijntjes,
Al gaat thans cle bewaap'ning vóór,
Moreel voelt men zich kleintjes.
Men prijst de eigen legermacht,
Vol schitt'rcndc talenten,
Maar men is bang voor d'oorlogskracfy
Als voor een donk'ren onweersnacht,
Die dreigend aan den einder wacht,v,|
En spreekt van incidenten 1
Augustus 1938. KROü
(Nadruk verboden)"
ten vertrekken. Met dit bootje zijn zij ;j
Jamaica gegaan.
1
Toen deze paar duizend zeemijlen;
er weer opzaten, was dit bootje ook
niet meer te gebruiken, maar kregen I!
zij een nieuw scheepje. Dit was ech
ter zoo wankel, dat liet nog onder de
kust van Jamaica tijdens een hevi-f
gen storm kapseisde, lek sloeg en j
zonk.
De kameraden van B. kwamen in de p
ven om, doch B. zelf wist zich met gra
inspanning van krachten zwemmende te rti
den. Hij kwam op Jamaica terecht. Daar
is hij aan boord gekomen van cle ..Jam
Progress", die hem naar Rotterdam bracht!
Franco zou hem hébben uity
noodigd.
De „Dailv Herald" verneemt uit Bazel, 4
generaal Franco ex-koning Alfonso XIII hel
uitgenoodigd den troon te bestijgen, zoodr
de rechtsche legers de overwinning zulle;
hebben behaald.
EX-KONING ALFONSO.
Uit de uitnoodiging blijkt evenwel dui:
lijk, dat cle generalissimus verlangt in d
persoon van Alfonso een strooman te h
ben.
Dc onderhandelingen zullen worden gele
door graaf Luiz Siërra Gorda. De ex-koni'
lieeft naar verluidt geantwoord „dat hij*
naar Spanje terug zou willen keeren, d«
niet op de door Franco gestelde voorwal
rlen."
30.
De spanning tusschen
japan en de Sovjet
Voelbaar op de Japansche I
grooting.
11e Japansche blacl cle „Asahi Sjïmbo
meent, clat cle hegrooting voor het komt
belastingjaar, welke op liet oogenblik in.f
die is, sterk verhoogd zal worden
ge van cle uitgaven voor cle landsverdcdipf
in verband met cle spanning tusschen Jaf*
en cle Sovjet Unie on dc versterking van
vloot van Engeland en cle Vereenigdo
teil. Ook de uitgaven, welke een gevolg
van cle overstroomingen te Tokio en K(i
zullen zwaar op de begrooting drukken,
ZEE SLEURT ZEVEN MENSCHEN MEI
Nabij liet. strand van P.oz Duoro (P°r
gal) is niet een groote golf een bootjes
elf personen omgeslagen. Drie volwass»,
en vier kinderen zijn verdronken.