ialler oogen op
-praag gevestigd
l
DAGBLAD VOOR HOLLANDS NOORDERKWARTIER
Orkaan
over Japan
Japansche marinetroepen in
bloedige gevechten
Den Vaderland getrouwe...
'liUv
„Wij hooren bij elkander"
Oudere Duitsche
soldaten ontstemd
Tien Sovjet-admiraals
doodgeschoten
Laan, Schaffen, Tel. 20.
ie tafrpj jqNDERÜAG 1 SEPTEMBER 1938. 81c Jaargang, No. 10663
nbiu'1 Jer N.V. U '9- M'„Hollonds Noorderkwartier"
i die h» j
•ooned,
i de h.
'Plaus
een ni,
ar inii
He he»
cht
leur
>P gebj(r
Buzul
ij ze ge
wo vu
ïartig
kan p,
louw Yfc
;nd heef
krenkttf
lij dep
>pen ye
lolooge
ïren
zijn»
van a|
housiii
h«t ju'
rd, eiu
een tri)
r mink
>nffedi
zijn»
eden
rordfl
Ld, w?
le hi
:al
Voorstel tot verdeeling in kantons
morgen verwacht. Duitsche pers
staakt haar aanvallen. Eenige
ontspanning.
I staak
Gistersn berichtten wij reeds dat
de regeering te Praag voornemens
zou zijn het iand *n kantons te ver-
deeleni naar Zwitsersch model, waar
bij elk kanton groote bestuurszelf-
standigheid zou bezitten. Men zal
zich herinneren dat geruchten hier
omtrent een veertien dagen geleden
ook reeds opdoken. Van oflicieele
zijde wordt een en ander nóch be
vestigd, nóch tegengesproken. Al
blijft de toestand zorgwekkend, toch
schijnt een lichte ontspanning te zijn
ingetreden. In ieder geval, heeft de
Duitsche pers, blijkbaar op bevel van
hoogerhand zijn felle aanvallen ge
staakt en is de toon der commenta
ren milder.
Het verluidt, dat president Benesj, waar-
ihijnlijH heden een proclamatie zal uitvaar-
eurteJ digen, waarbij hij de richtlijnen van de
nieuwe voorstellen zal bekend maken.
Het onderhoud, dat Bunciman's vertegen
woordiger gisteren met Henlein heeft ge-
rdenkaj
mder u
tot lu
i "schil hee't twee uren geduurd,
evuret
Men gelooft dat president Renesj in zijn
;E' proclamatie op de noodzakelijkheid zal wij-
De Britsche bemiddelingspogin
gen.
zen het vraagstuk in twee deolen te split
sen: 1. een onmiddellijk program en 2. een
v- program, dat later zou worden uitgevoerd.
Kamen
t op K»
heeft
in plan
rftolt het oogen blik is nog geen onderhoud
ie 01 vastgesteld tusschen den Britschen ambas
sadeur, Sir Neville Hendorson. en Hitier, die
i wog niet te Berlijn is teruggekeerd.
Wel verwacht men, dat Von Ribbentrop
ac rijksminister van buitenlandsche zaken,
I De Tsjechische regeering
Ibeslist over vrede of
I oorlog
zeer binnenkort een bespreking zal hebben
niet Henderson.
De terugkeer van Henderson heeft aan
leiding gegeven tot tallooze geruchten. Men
spreekt over bemiddeling van verschillende
mogendheden, met name van landen- in
Midden- en Zuidoost Europa.
Men geeft eveneens te verstaan, dat. Italië
gunstig zou staan tégenover onderhandelin
gen voor een vreedzame regeling van het
Sudeten-Duitsche vraagstuk.
Lord Runciman heeft gistermorgen om'
elf uur afgevaardigde Kundt, leider dei'
Sudetcn Duitsche delegatie, die belast is
met de onderhandelingen met de regeering,
ontvangen.
Reuter meldt nog, dat de politieke com
missie der Sudeten Duitsche partij heden
bijeen zal komen.
Het „blok der Roctheensche autonomisti
sche partijen" deelt mede, dat minister-pre
sident Hodza gisterochtend een Roethecn-
sche delegatie heeft ontvangen. De bespre
king duurde twee uren. De deelnemers aan
de conferentie verklaarden voldaan te zijn
over het verloop der onderhandelingen.
Lord Halifax heeft een bespreking gehad
met Corbin. den Franscher. ambassadeur,
over de Tsjccho-Slowaaksche kwestie.
Aan beide zijden is men van opvatting,
dat lord Runciman zijn laak moet voortzet
ten. Beide regeeringen hopen, dat vruchtdra
gende onderhandelingen zullen worden aan
geknoopt tusschen de regeering van Praag
en de Sudeten Duitschers in een geest van
wederzijdsche verzoening en vrij van iedere
buitenlandsche pressie.
Het Hamburger Fremdcnblatt publiceert
een beschouwing over de houding van Lon
den in het Tsjechoslowaakschc vraagstuk,
dat in rechtstreeksche gedachtenwisseling
met do Duitsche - regeering het Tsjechische
probleem thans schijnt te willen oplossen
Echter, ligt de eenige waarborg vooi het be
houd van den vrede niet bij Adolf Ilitler,
maar hij de Tsjechische regeering en deze
heeft in laatste instantie de beslissing over
oorlog en vrede.
land
dat di
gekocht,
ot steun
millioen
af ti
Nationale ramp wordt gevreesd.
Tokio in donker.
STVER'
Tokio, Yokohama en andere dee-
len van Oost-Japan zijn gisteroch-
d dezeï *end geteisterd door een Taifoen, den
alle be hevigste sinds 1905, welke zich met
rt°in di 6611 Snellieid van 70 miilen Per «ur
'bijeen- verPhatste en geweldige schade
poppeï ^«eft aangericht aan de te velde
ijkertijï staande gewassen. De rivieren was-
deze.' sen voortdurend. Het dreigt een na
tionale ramp te worden.
,.P® typhoon is, volgens het Hsb., ontstaan
er rond jHJ de Zuidzee-eilandcn en trok in Noorde
wei on- hjxe richting van het eiland Hatsjijosjima
in den Stillen Oceaan.
rzinnen
Te 129 was het grootste gedeelte
van Tokio in totale duisternis ge
huld. In de zuidelijke voorstad van
Tokio Omori stonden 100 huizen on
der water.
Alle rivieren wassen tengevolge
van de stortregens, welke met den
orkaan gepaard gaan en overal wor
den boomen ontworteld. Te midder
nacht was de heele stad Jokohama
in duisternis gedompeld wegens sto-
'ing in de electriciteitsvoorziening.
Pe schade is aanzienlijk, doch de
omvang is onbekend wegens de
heerschende totale duisternis.
Te 11 uur Woensdagavond had de wind te
Wonania een snelheid van 32 M. per se
Me.
1 /.llllICK 1
pgelostf:
in derenf
Ja, en
en zijn
Ronald
ander,
die om
passen
lij hiel
op het
;ing de
Ronald
net een
de boe-
et den
i God,
lad het
liet zon
icheurd
was...
le hall
Her-
,r.r In dc laaggelegen wijk van Tokio, Ka-
■t goed£®1(i°. stonden volgens een nader bericht
nememH huizen onder water,
liet ge-lPolitie en leden van dc jongemanuenver-
boekenpigingen te Tokio en Jokohama houden
Ronald pnerp toezicht.
>u mu
it, om'
hij.
lerbert
iets in.
ct zijn,
van
;Tot dusver zijn geen verliezen van nicn-
.henlevens gemeld.
Te 3 uur was dc windsnelheid te Tokio
P M. per seconde, blijkens mededecling van
et centrale observatorium aldaar dat voorts
leidde dat liet centrum van de typhoon
juten Tokio langs was gegaan en te 3.50
haas! F noordelijke richting wegtrok. Bij het at-
ie de#£®nt,en van het bericht woedde er nog steeds
een orkaan over Tokio.
ed gffrfc Het is heden, Donderdag juist de 15e ver-
K™*, .van l'e P'ootc aardbeving, die in
,i».j lokio en Jokohama verwoestte.'
CHINA
Feilen strijd verwacht. Be
richten over gebruik van gifgas
door Japanners bevestigd.
Naar het Chineesche telegraaf-
agentschap meldt, zijn Haiyan en
Tsjapoe, twee steden in Noordoost-
Tsjekiang voor de tweede maal her
overd op 27 Aug. j.1. na een bloedi-
gen slag met de Japansche marine
troepen.
Uit Hankau meldt hetzelfde agent
schap dat zoowel de Japanneezen
als Chineezen versterkingen zenden
naar het Joeitsjang-front, waar fei
len strijd verwacht wordt in de vol
gende dagen.
Langs den spoorweg Kioekiang— N'antsjang
hebben de Japanneezen hun aanval hervat
op 25 Aug. om de aandacht der Chineezen
af te leiden van de fronten bij Joeitsjang en
Hsintze.
Nadat versterkingen waren ontvangen zijn
de Chineezen tot den tegenaanval overge
gaan en thans wordt zwaar gestreden ten
zuidoosten van Joeitsjang. In Zuid Sjansi
hebben de Japanneezen Fcnglintoe bezet. Zij
bereiden zich thans voor de rivier over te
steken. Er zijn aanwijzingen, dat de Japan
neezen binnenkort in West Honan zullen
oprukken naar Jocantsjoe ten noorden van
de Gele Rivier aan dé grens van Honan.
Japanneezen en gifgas.
De berichten over het gebruik van gifgas
sen door de Japanneezen schijnen bevestigd
te worden door buitenlandsche waarnemers
die teruggekeerd zijn van een uitgebreiden
tocht langs de fronten ten zuiden van de
Jangtse. Zij verklaren, dat de Japanneezen
dc gassen niet op groote schaal gebruiken,
doch er hun toevlucht toe nemen op critio-
ke oogenblikken en strategische punten,
waar zij niet op andere wijze door de
kiachtigc defensie heen kunnen breken.
Van gezaghebbende zijde wordt vernomen
dat het Chineesche departement van bui
tenlandsche zaken bewijzen verzamelt, ten
einde die aan den Volkenhond te kunnen
overleggen. Met het oog op deze berichten
gelooft men, dat de Japansche militairen
hun toevlucht nemen tot gifgassen in den
strijd 'om liankau.
HOE DE ORANJEDAG GISTEREN
VERDER VERLIEP.
Ook het verdere gedeelte van den glorie
rijken dag van gisteren elders in dit
blad vindt men een uitvoerig verslag van
wat er 's morgens en 's middags in den
lande gebeurde kenmerkte zich door een
zeer opgewekte stemming, die in de groote
steden vaak tot uitgelatenheid oversloeg. Na
don groolen optocht in Den Haag begaven
de vorstelijke personen zich naar Scheve-
ningen en brachten vervolgens een bezoek
aan hot Vredespaleis. Om 6 uur had op liet
Binnenhof een openluehtvertooning plaats
van het historische spel „Uit het leven der
Oranje's". Het spel zal eiken dag gedurende
de feestweek om zes uur namiddags op het
Binnenhof worden gespeeld.
Een eereavond in het gebouw voor Kun
sten en Wetenschappen besloot de officieelc
feestelijkheden. Het historisch spel „1813"
vormde de hoofdschotel van liet program
ma. De hoogste burgerlijke en militaire au
toriteiten, zoomede dc leden der Staten-
Gcneraal waren uitgenoodigd. Ongeveer
2000 personen waren aanwezig. Aan het
einde van de voorstelling werd de Koninklij
ke Familie het Wilhelmus toegezongen.
Ook in Amsterdam werd een rijk program
ma afgewerkt. In het Stadion was de be
langstelling groot voor de feesten, georga
niseerd door de vcrecniging voor volksver
maak.
De Marine kon het best lijn
trekken!
De Koninklijke Marine toonde, dat. het
dagelijks omgaan met touw op touwtrek
ken wel van invloed is, althans na een
spannenden strijd wist zij de overwinning
„over den lijn te trekken."
Op dc eeretribune bevonden zich ver
schillende militaire en civiele autoriteiten w
o. burgemeester dr. W. de Vlugt. overste
W. A. Boswijk, garnizoenscommandant van
Amsterdam, vice-admiraal L. J, Quant en
kapitein ter zee. N. A. Rost van Tonningen.
In Rotterdam werd op stijlvolle wijze
feestgevierd. Hier maakten Piet Hein en
zijn bemanning hun intrede en werden door
het gemeentebestuur ontvangen. Ook in de
Maasstad was het tot laat in den nacht
overdruk.
Overuren nuttiger dan
diplomatieke nota's
Daladier over den internationa
len toestand.
Minister-president Daladier heeft
gistermiddag in de legercommissie
een uiteenzetting gegeven over den
internationalen toestand.
Hij zeide de openbare, meening niet te wil
len verontrusten noch haar in slaap te wil
len sussen. Tn liet tweede deel vergeleek hij
den staat der bewapeningen in Europa: en
gaf een. schatting van dc strijdkrachten,
waarover men in geval van een aanval zou
kunnen beschikken, niet alcen voor Frank
rijk, maar ook voor Engeland, Rusland en
Tsicchoslowakijc. In het derde deel gaf Da
ladier een uiteenzetting van de wapenfabri-
cage en de resultaten, tot; dusverre verkre
gen bij de uitvoering der programma's van
regeering en parlement. Vervolgens sprak hij
over de voordcelen der genationaliseerde
fabrieken.
Dank zij de bepalingen van liet decreet op
de 40 urige werkweek en de regeling voor dc
overuren kan het rliythme der wapenfabri-
cage versneld worden en dat der nabuurlan
den benaderen. Op verschillende vragen ant
woordende, zeide premier nog. dat alle le
gercorpsen reeds van maskers voorzien zijn
doch de aanmaak daarvan moet. versneld
worden ter bescherming van dc burgerbe
volking.
De overuren.
Dc communist Cornavin protesteerde
heftig tegen de beschikkingen der regeering
ten aanzien van de wet op de 40-urige werk
week. Daladier zou toen gezegd hebben: „Is
het niet merkwaardig dat degenen, die van
mij een Don-Quichotte politiek verlangen,
mij het recht ontzeggen van de arbeiders
overuren te vragen, die op het oogenblik
misschien voor den vrede nuttiger zijn dan
diplomatieke nota's? Daladier noodigde de
communistische partij uit niet langer door
te gaan met polemieken, die dc bedoeling
hebben het voor te stellen, alsof hij Daladier
zich tegenover dc arbeidende klasse plaatst.
Schoolschip
„Koningin Wilhelmina"
in dienst gesteld
Door den minister van Onderwijs.
Heden zal de minister van Onderwijs,
Kunsten en Wetenschappen. Prof. Dr. J. R.
Slotemaker dc Bruine, het nieuwe school
schip van liet Onderwijsfonds voor de
Scheepvaart te Amsterdam, de „Koningin
Wilhelmina" officieel in dienst stellen.
De „Koningin Wilhelmina" is een school
schip, waarop de eerste dagnijverheidsschool
voor scliippersjnngens „Oranje-Nassau" van
liet Onderwijsfonds voor de Scheepvaart
wordt gevestigd.
Honderd twintig schippersjongens kun
nen op de „Koningin' Wilhelmina" worden
gehuisvest voor het volgen van een twee
jarigen cursus in vakonderwijs.
De Groot-Nederlandsche gedachte. --
„Het Alg. Ned. Verbond heeft zijn
beginsel verloochend".
Prof. dr. F. C. Gerretscn sprak gisteren
voor het Algemeen Nederlandsch Verbond
te 's-Gravcnliage over 't onderwerp „hand
haven".
Spr. wees cr op, dat de achter ons
Jijende 40 jaren, onder het beleid
van Koningin Wilhelmina, ondanks
partijwezen en klassenstrijd, tot re
sultaat hebben gehad het besef:
„Wij. Volk van Nederland, wij hoo
ren hij elkaar."
Het is volgens spr. eigenlijk een groot
historisch wonder, dat het ons sedert de tot
standkoming, in 1S30. van de scheidingsacte
tusschen Noord en Zuid, nu welhaast een
volle eeuw is gegund geworden, èn ons ont
zaggelijk wereldrijk èn ons kleine vader
land, in ongestoorden vrede geestelijk en
stoffelijk tot steeds hooger ontwikkeling
te brengen.
„Klein burgerlijk Hollandsch
saamhoorigheidsgevoel".
Toen de mogendheden, in 1814 de histo
rische eenheid der Nederlanden als grond
slag kozen voor het Vereenigd Koninkrijk,
vercenigden zij twee volksdeelen, die zich
als twee volkomen afzonderlijke naties ge
voelden.
En omstreeks 1870 scheen liet oude,
nlgemeene, Groot-Xederlandsclie na-
tionaliteitsbewustzijn hopeloos ver
schrompeld tot een sterk particula
ristisch, klein burgerlijk Hollandsch
samenhoorigheidsgevocl. Vlaande
ren bleef verstooten, Kaapland was
vergeten.
In dien toestand is gedurende bet regee-
ringstijdperk van'Koningin Wilhelmina een
grondige verandering gekomen. De stoot tot
die verandering is de boerenoorlog geweest.
Het in die dagen opgerichte Alg. Ned.
Verbond leerde ons zien het Algemeen Ne
derlandsch gezichtspunt en leerde het be
lang van de in Vlaanderen en Kaapstad le
vende Nederlanders als een algemeen Ne
derlandsch belang verstaan.
Op het critieke oogenblik heeft het Ver
bond zich aan de inzichten! .dor Regeering
onderworpen en zijn beginsel feitelijk ver
loochend.
Spr. meent dan ook dat het ver
bond niet meer is wat het krachtens
Dit nummer bevat 8 pagina's
DE BILT SEINTi
Verwachting: Meest zwakke W.
tot Z.W. wind, gedeeltelijk
bewolkt., weinig of geen re
gen, koude nacht, zelfde
temperatuur overdag.
Verdere vooruitzichten: Meest
zwakke wind uit Z. rich
tingen, gedeeltelijk bewolkt
niet weinig of geen regen.
zijn beginsel had moeten zijn. Het
is, niet meer de organisatie van
Het Groot-Nedérlandsche nationali-
teitsbewustzijn. Niet meer, in den
waarachtigen zin des woordt, een
algemeen Nederlandsch Verbond.
Prof. Gerretscn zegt. dat de taak van het
Verbond thans is: een beperkt weer opne
men van de Groot Nederlandsche Werkzaam
lieid en een onbeperkte activiteit op hst
klein Nederlandsche arbeidsterrein.
Een verzuim.
Bij het verdrag van Versailles heeft men
aldus spr. verzuimd liet recht van den
staat in overeenstemming te brengen met
het recht van het volk.
Wat zich thans in Tsj echo-S lowa-
ki.je afspeelt is een van de gevolgen
van dat verzuim, dat Genève niet
heeft weten te herstellen. De pers
speelt hiermede maar al te veel kie
keboe.
Spr. beveelt voor de nationalitcitcnkwcstic
een oplossing aan, die staat en natie beide
recht doet.
Laten wij, aldus besloot spreker, de her
nieuwde belofte afleggen, dat wij ook in
de toekomst ons onwankelbaar geloof in
do eenheid van bet Algoheelc Nederlandsche
volk zullen handhaven. (Luide teekenen van
instemming.)
Na een slotwoord van den voorzitter zong
de vergadering het Wilhelmus.
Een ingewikkeld
verkeersongeval
Onderwijzer gedood; zijn zoon
gewond.
Op den rijksweg RoermondSwalmen, ter
hoogte van den zijweg naar kasteel „Hil-
lenraedt", heeft zich gistermiddag een ern
stig ongeluk voorgedaan, waarbij een on
derwijzer uit Vcnld werd edood en zijn 13-
jarige zoon gewond.
Uit den zijweg van kasteel „Ilillen-
raedt" naderde op dat tijdstip een met kip
pen geladen vrachtauto van den expediteur
Pillaerds uit Herkembosch. Uit de richting
Vcnlo kwam op hetzelfde moment met
groote snelheid een Engelsche personen
auto aanrijden.
Juist op de kruising kwamen de auto's
met elkander in botsing. De personenauio
vioog van den weg en raakte daarbij een
paar boompjes, die geveld werden.
Zij kwamen in hun val neer op twee
wielrijders, die zich op hot fietspad be-
vonjlen, de onderwijzer W. Spiers uit Ven-
lo en zijn 13-jarige zoon. Reiden vielen te
gen den grond. De lieer Spiers werd met
een verbrijzeld been en enkele gebroken
ribben in bewusteloozen toestand opgeno
men. Zijn zoon had een hoofdwonde opge-
loopen. De twee slachtoffers werden naar
het ziekenhuis te Roermond overgebracht,
•waar de heer Spiers aan dc bekomen ver
wondingen óvcrlecd.
Dc vier inzittenden van de personenauto,
allen Engelschen. twee dames en twee hec-
ren, kwamen met den" schrik vrij, evenals
de bestuurder van de vrachtauto.
De legeroefeningen
groote lasten op.
leggen te
Over de groote troepenmacht, die
het Duitsche Rijk in deze weken
onder dc wapenen heeft en die door
ingewijden op ten minste 2 millioen
man wordt geschat, leest men wei
nig of niets in de Duitsche bladen,
maar hoort men des te meer.
Natuurlijk betreft liet hier vaak moeilijk
te controleeren geruchten, waarbij men ver
standig doet de bronnen in aanmerking te
nemen waaruit zij geput worden, zegt liet
Hsb. Maar dat rieze oefeningen, die men
ook tot op zekere hoogte een mobilisatie
zou kunnen noemen, diep ingrijpen in liet
economische en particuliere leven en onder
de oudere reservisten een ontstemming ver
wekken, die aan de sociale moeilijkheden in
onzen eigen mobilisatietijd tijdens den we
reldoorlog herinnert, mag wel als zeker
worden aangenomen.
Over deze ontstemming verneemt men
bijzonderheden, die er op wijzen, dat zelfs
in het huidige Duitscliland zekere lasten
als ze een al tc langdurig karakter gaan
aannemen en er te weinig werkelijke ar
beid te verrichten is, een zware proef voor
liet geduld der uit het eigen werk gerukte
dienstplichtigen kunnen beteekenen.
De verplichting van alle bezitters van mo
torrijtuigen om hun auto's, vrachtwagens,
enz. ter beschikking van de weermacht te
houden, is thans tot 31 December verlengd.
De vergoedingen zijn opnieuw in dc bladen
medegedeeld.
Vrijgesteld zijn slechts de auto's van het
corps diplomatique, dus niet die van de ove
rige buitenlanders die in Duitscliland wonen
en wier wagens Duitsche kenteekencn dra
gen. Dc vcrecniging der buitenlandsche pers
te Berlijn heeft tot de Duitsche regeering
het verzoek gericht ook de auto's der bui
tenlandsche journalisten voor een mogelij
ke tijdelijke confiscatie te vrijwaren.
Mussolini als
vredesapostel
Beroep op den Duce om tot den
vrede bij te dragen.
Guyon bericht uit Rome aan „Le Jour
nal", dat de Fritschc zaakgelastigde, Sir
Noel Charles, opdracht, heeft ontvangen,
Mussolini te verzoeken, ook bij te dragen
aan den vrede in Europa.
Naar verluidt, zegt de Msb., zou Mussolini
deze gelegenheid hebben afgewacht, om in
tc grijpen. Morgen zal men zien of' hij hier
toe zal besluiten.
Guyon gelooft niet. dat men een opzien
barende verklaring van den duce moet ver
wachten ter gelegenheid van hot leggen van
den eersten steen voor liet ministerie voor
Italiaansch Afrika, hetgeen morgen zal ge
schieden.
Chamberlain zou liever een discrete, doch
krachtige interventie verlangen en Musso
lini zal zeker zijn bijdragen leveren.
Russische Marine geeft de „zui
vering" toe.
Volgens de „Times" heeft het volkscommis
sariaat van Marine te Moskou voor het eerst
toegegeven, dat eenige maanden geleden een
belangrijke „zuivering" van de roode vloot
heeft plaatsgehad.
Een tiental admiraals, alsmede eenige pro
fessoren van de vlootacadcmie tc Leningrad
werden gefusilleerd.